De gekte van het
irV
m&SSË&ÊmEBËBÊÊBÊ
Links
is niet
link
Mr. en mrs. Philips in de voortuin van hun buiten, waarvan ze het plezier graag met anderen delen.
iss Hyacint Bucket (spreek uit:
Boekee) bestaat. The lady of the
house heetjDiana Standeven en ze
woont in een statige buitenwijk te
Bumtwöpd, midden in het lande
lijke hart van Engeland. De buren
verklaren haar voor gek, maar die
begrijpen dan ook niets van tui
nieren. Wat zou haar leven zon
der zijn. Al bij het hek van de ga
rage-oprit 1 voert ze het bezoek
hartelijk dpch resoluut de borders
Anderhalf uur lang zal Diana
onafgebroken aan het woord zijn.
Over haar unieke verzameling al-
penplanten, over de fluoresce
rend paars bloeiende distel uit ei
gen kweek, over de statige ridder
sporen die dankzij de steunen uit
Holland zo mooi overeind blijven
staan, over...
Hier en daar moet worden halt
gehouden om een doorkijkje te
absorberen of stil te staan bij een
bloem 'die je nergens anders in
Engeland zult aantreffen'. Alles
hier is het resultaat van behoed
zaam ordenen en afgewogen ar
rangeren. Diana houdt niet van
volgezette, verwilderde tuinen,
die zo in de mode zijn. Je moet je
kunnen beperken, dan pas komt
alles goed tot z'n recht. Als een
museumdirecteur leidt ze de gas
ten langs haar kunstschatten.
'Aren 't they beautiful?'
Uiterlijk wijst niets erop dat de
ze lady de godganse dag tussen
de struiken doorbrengt. Het haar
met lak in model gebracht. Zuinig
mondje met strak gestifte rode
lippen. Gelakte nagels in dezelfde
kleur. Beschaafde lange regenjas.
Nylonkousen en schoenen met
hakjes. Bezoekers zijn meer dan
welkom in haar public garden.
Diana is verslaafd aan het tuinie
ren en daarmee geen uitzonde
ring in Engeland. Een obsessie,
zegt ze zonder omhaal. „We gaan
alleen met kerst een paar dagen
weg, want zomers kan de tuin ons
niet missen. O please, noem ook
m'n man Leslie, de schat. Hij doet
zoveel voor me in de tuin en
wordt zo vaak vergeten."
Diana voelt en aait. Snuift en
ruikt. Bloemen worden gekoes
terd als kinderen. Natuurlijk praat
ze tegen haar planten. Ze geven
zoveel terug voor alle inspanning.
Het wonder van de natuur, dat is
wat haar fascineert. Tuinieren is
iets voor optimisten, vertelt Diana
terwjjl ze haar thee met een flinke
scheut melk de kleur van gebruikt
afwaswater geeft. Inmiddels ge
nieten we van achter een grote
ronde tafel in de achterkamer van
Tuinieren is onder de Britten uitgegroeid tot de
meest populaire vrijetijdsbesteding. Gardeners
World, elke vrijdagavond op tv, trekt wekelijks 4,6
miljoen kijkers, de Chelsea Flower Shów kan de
aanloop niet aan en de tuinen van Sissinghurst zijn
overbevolkt met dagjesmensen. Wat rustiger is het
in de 'public gardens'. Steeds meer Engelsen
hangen aan het hek bij hun huis een bordje waarop
voorbijgangers worden uitgenodigd hun tuin te
komen bekijken. Het toegangsgeld gaat naar een
goed doel en de thee is gratis.
LEON KLEIN SCHIPHORST
het uitzicht. Misschien is die
scheppingsdrift wel typisch vrou
welijk, filosofeert ze verder. „Het
klimaat hier is vaak saai, dan pro
beer je toch nog iets van het leven
te maken. Er kleur in te brengen.
Nog een zandkoekje misschien?"
GEK, MAAR GELUKKIG
Selvam Webster, even buiten Bar
ton Under Needwood (bij de pub
Top Beel rechtsaf) lacht meer,
maar doet in fanatisme niet onder
voor Diana. Ook deze vrouw be
hoort tot de groep van bijna vier
duizend particulieren in Engeland
die hun tuin officieel openstellen
voor belangstellende voorbijgan
gers. Maar Selvam is allesbehalve
Engels. Geboren in Sri Lanka en
met haar echtgenoot, een gepen
sioneerd vliegtuigkoper van Royal
Brunei Airlines, meegekomen
naar het Koninkrijk. Dat Britse
paspoort kon haar eigenlijk niet
eens zoveel schelen, maar een
vermelding in de gele gids 'Gar
dens of England Wales' van de
National Gardens Scheme was
een ultieme hartewens. Dan tel je
hier pas mee. „Zonder vermel
ding werd ik bescha&fd goeiedag
gezegd, nu zijn de Engelsen m'n
beste vrienden. Delen we lief en
leed. Praten we oneindig over de
passie voor de tuin. Van alleen
maar bridgen word.je zo verveeld,
nu leef ik weer."
Die beruchte gele gids, daar
kom je niet zomaar in. In elk
graafschap zit een bestuur met
I deftige dames en heren, die zo
hun eisen stellen. De 'county or
ganizer' komt persoonlijk langs en
pas wanneer de tuin hem mini
maal 45 minuten boeit, kan er
verder worden gepraat. Zo moet
je bereid zijn plantjes te verkopen
en natuurlijk thee te serveren. In
valide bezoekers moeten er van
het toilet gebruik kunnen maken.
Kijkers betalen anderhalf tot
vier pond. Het geld krijgt een lief
dadige bestemming. Er is zelfs
een officiële lijst met voorkeur
doelen. Bovenaan staat The
Queens Nursing Institute, voor
nooddruftige verpleegsters op
leeftijd. Op twee: The Macmillan
Foundation, voor de scholing van
verpleegsters van kankerpatiën
ten. Ten slotte: een bijstands
fonds voor zusters die zelf in de
sores zijn geraakt. Tot zover de
volksgezondheid. Dan volgen drie
goede doelen die meer te maken
hebben met het tuinieren zelf: the
Gardeners' Royal Benevolent So
ciety (bijstand voor gepensioneer
de tuinlieden), the Royal Garde
ners Orphan Fund (voor weeskin
deren van tuinlieden) en Garde
ners Fund of the National Trust
(voor herstel historische tuinen).
De particuliere tuinbezitters
brengen jaarlijks zo'n vijf miljoen
gulden voor 'charities'bijeen.
NATUURRAMP
De aanhoudende regen heeft een
natuurramp in zakformaat onder
de monnikskappen veroorzaakt.
Selvam blijft zich excuseren voor
het ongerief en we moeten zeker
volgend jaar terugkomen. Geluk
kig zijn daar nog de salvia's. Ze
heeft inmiddels tachtig soorten
gekweekt. „Niks aan", zegt ze
quasi bescheiden. „Je knipt een
takje af, zet dat in de grond en er
komt een plantje van."
In haar enthousiasme heeft Sel
vam van haar tuin een allegaartje
gemaakt. Een formeel gedeelte
met grote bogen vol zware klim
rozen en geurende kamperfoelie,
grenst aan een bruisend waterval
letje dat klaterend uitmondt in
een vijver vol koi-vissen. Er is een
verwilderde cottage-hoek en zelfs
de Japanse tuin ontbreekt niet. En
dat alles op een oppervlakte van
nog geen duizend vierkante me
ter. Selvam kan niet meer stop
pen, weet van geen ophouden.
Een milde vorm van waanzin, be
kent ze onder de thee. Het laatste
hoekje braakliggend gras, nu nog
in gebruik om de auto te parke
ren, moet ook tot natuur worden
getransformeerd. Daar is de rots-
tuin gedacht. „Ik ben gek", lacht
Selvam, „maar wel gelukkig."
Marian Gride schrijft de groei
ende belangstelling voor tuinie
ren in Engeland toe aan de verza
kelijking van de samenleving.
„Het is een reactie op het compu
tertijdperk", weet ze. „Er is be
hoefte aan contact met de aarde.
Het wroeten in de grond. Het
groeien en bloeien. Het pure van
natuur. Engelsen zijn daar altijd al
mee bezig geweest."
Marian is een van de betaalde
gidsen in the Dorothy Clive Gar
den in Willoughbridge. Zestig jaar
geleden aangelegd door een kolo
nel uit het leger om zijn jonge
beeldschone, maar ziekelijke
vrouw te behagen. De tuin werd
zo ingericht dat Dolly, snel ver
moeid, met haar hond vanuit het
huis elke dag van de week een an
dere wandeling kon maken.
De oase van rust, vol zitbankjes
met adembenemende doorkijk
jes, wordt nu als cultuurhistori
sche bezienswaardigheid geëx
ploiteerd. Conservator David
M. Ballard heeft er een dagtaak
aan. Hij noemt de grote betrok
kenheid van de Engelsen bij het
tuinieren 'a part of life'. Naast drie
professionele tuinlieden, kan hij
voor het onderhoud een beroep
doen op meer dan honderd vrij
willigers. Aan belangstelling geen
gebrek. Ze komen graag. Marian
Gride rept over de toeloop op de
avonden van de National Council
for Conservation of Plants and
Gardens in een achterzaaltje van
het plaatselijke café. Elke maand
is er een spreker, regelmatig wor
den plantverkopen georganiseerd.
„Iedereen komt, het is er altijd ge
zellig en druk."
BRITSE HUMOR
Dat sociale aspect is qok het echt
paar Philips niet vreemd. Adel
verplicht. De familie bewoont al
eeuwen het Wombourne Wo-
dehouse. Vanaf de weg kun je het
niet zien liggen, maar dat maakt
de verrassing alleen maar groter.
In de gids heet het een 'privat
garden' te zijn, maar wie zo'n
veertig royaal gestoffeerde voet
balvelden tuin rond z'n huis heeft
liggen, dat op zijn beurt weer 42
kamers telt, begrijpt dat het hier
geen alledaags optrekje betreft.
Dit is wonen in de overtreffende
trap. Een paradijs op aarde. De
62-jarige heer des huizes is zich
bewust van z'n rijkdom en deelt
die graag met z'n bezoekers.
Een klassieke aristocraat. Be
kakt joviaal, blozende appelwan
gen en doordringend donkere
ogen. Een man die overloopt van
de sterke verhalen en die steevast
afrondt met een aanstekelijke
lach. Vijf keer per jaar gaan de
deuren open en mag de monu
mentale opstal voor een liefdadig
heidsfeest worden gebruikt. Be
zoekers aan de tuin zijn -na een
belletje- altijd welkom. De aanpa
lende boerderij is verkocht en het
geërfde aandeel in een regionale
brouwerij levert mr. Philips ge
noeg op om zonder financiële
kopzorgen de hele dag in de tuin
door te brengen. Hij wandelt
graag met z'n gasten mee onder
de enorme rododendron-bos
schages door of leidt je rond in de
fraaie doorgeroeste en verzakte
oude kassen waar vruchtdragen
de druiven, avocado's en vijgen
zich door de bouwvalligheid van
hun onderkomen niet laten ont
moedigen. De verzameling Van
Gogh-irissen wordt gekoesterd en
van de blauwe klaprozen zijn zelfs
ansichtkaarten gemaakt.
OBSESSIE
In het verlengde van het huis lig
gen langs het kortgeschoren ga
zon twee lange borders. Vol met
planten. Een kakofonie van kleu
ren. Het enige wat mr. Philips na
streeft, is de bloei er inhouden.
Van het vroege frisse voorjaar tot
in de late herfst, als de dagen kort
zijn en het gras zwaar bedauwd.
„Een obsessie", bekent hij eerlijk
„Valt er een gat, dan stop ik er
weer wat nieuws in. Niet te moei
lijk doen. Heb je ook geen last van
onkruid en het ziet er altijd goed
uit. Welke tuinstijl we er hier op
nahouden? Engels met de Franse
slag. We kennen ook maar twee
types planten: de oh- en de ah-
sooften. Dat is tenminste wat we
de mensen die hier komen kijken
altijd horen roepen: ohhh en
ahhh.. Funny, isn't it?"
Mr. Philips moet z'n kopje thee
even neerzetten om bij te komen.
Z'n echtgenoot moet de grap al
vaak hebben gehoord, maar lacht
mee alsof ze er voor het eerst ken
nis van neemt. Britse humor in
een cottagetuin. Kan het Engel-
ser?
Wie iheer wil weten over tuinen en
tuinreizen in Engeland, kan
daarover informatie opvragen bij
het Brits Toeristenbureau in
Amsterdam: telefoon 020 -
'68 55 05 1.'Speciaal voor
Nederland is een tuinenlandkaart
uitgegeven, die betrekking heeft op
het bezoek van Engelse
buitenplaatsen, parken en tuinen.
- %'k -
FOTO'S LEON KLEIN SCHIPHORST
Iedere 'continentaal' die ooit in een Bri
Ierse auto heeft gereden kent het: dat v<j
men onnatuurlijke gevoel van een stuuj
de rechterkant. Het vastgrijpen van de i
hoofdsteun in plaats van de gordel. De
gen de rechterdeur als de hand gedacht
naar de versnellingspook wil. De blik in
niets in plaats van in de binnenspiegel.
het angstzweet als de eerste meters aarti
kerkant van de weg worden afgelegd, rrj
onwerkelijke idee dat de rechterkant va)
auto is verdwenen en zich links een niej
schatten hoeveelheid blik bevindt.
'Bloedlink! Waarom gaan die idiote Brit)
niet ook rechts rijden', hoor je nogal ee^
zijn tenslotte de enigen die weer eens n|
afwijken', wordt daar dan meestal aan n
Dat is natuurlijk niet waar, bepaald nie
Volgens een ANWB-lijst van 204 landenl
biedsdelen bevinden de Britten en Ierei)
toch maar mooi in het gezelschap van u
ders te Antigua en Barbuda, Brunei, Cjn
Dominica, Lesotho, Malta, Montserrat,
en niet te vergeten de Maagdeneilandeij
die (oud-)koloniale vlekjes op de wereltj
waar het ooit zo dominante Britse emp[
de nodige andere geurvlaggen achterliej
ten natuurlijk geen zoden aan de dijk.
Koningin Elizabeth is nog altijd het sta^
hoofd van Australië en Nieuw-Zeeland,
daar wordt vanzelfsprekend ook links g)
Het zijn allebei grote landen, maar ze zl
dunbevolkt. Interessanter wordt het qu
nertal bij Aziatische reuzenstaten als In
Pakistan, Bangladesh, Indonesië, Japan
Jeisië en Thailand. Ook zuidelijk en oos
Afrika doen een flinke duit in het zakje:
Zuid-Afrika, Zimbabwe, Zambia, Mozai
Botswana, Namibië, Malawi, Uganda, T
nia, Kenya en Somalië wordt overal linl
Uiteindelijk zijn de in totaal 62 landen i
biedsdelen voornamelijk oude Britst
niën waar links wordt gereden goed
twee miljard inwoners. Dat is tweevijfd
wereldbevolking. Dat roept meteen de1
op: waarom? Is links rijden makkelijke:
tuurlijker of veiliger? Of is er simpelweg
van een ooit aangenomen gewoonte di<
meer is losgelaten? Dat laatste lijkt het j
aannemelijk. Waarom de Britten ooit lij
gen rijden en het continent rechts lijkt j
eens meer te achterhalen. En er is slech
voorbeeld van een land dat in één klap i
ging: Zweden draaide op 3 september 1|
verkeersstromen van links naar rechts
Makkelijker is links rijden niet, maar oq
moeilijker. Het went snel. Wie na een Bi
kan tie per huurauto in zijn eigen wageï
zal vaak zelfs ervaren dat hij tegen de lij
deur slaat als de hand wederom gedacli
naar de versnellingspook wil. Dan is er
theorie dat links rijden natuurlijker zot
maar ook hier lijkt de macht der gewoc
langrijken wie rechts heeft leren rijden
dat als natuurlijk, wie het links heeft ge
Wie slechts afgaat op de Europese verk<
tistieken, zou misschien nog kunnen vt
den dat links rijden veiliger is. Groot-Bi
nië telt immers het laagste aantal verke
den per miljoen afgelegde kilometers, r
nog dan het al behoorlijk 'veilige' Nedej
Verschillende verkeersdeskundigen oni
ten dat verhaal echter meteen. De geval
situaties die zich bij rechtsrijdend verki
voordoen, zijn volgens hen aan de andi
van de Noordzee net zo aanwezig, zij h<
spiegelbeeld.
De verkeersvorsers vinden het waarsch
dat de Britten hun relatief veilige verke
danken hebben aan diverse maatregele
de voorrangssituatie op élke Britse krui
regeld. Twijfel wordt daarmee voorkom
de kans op een klapper door een voorn
fout is een stuk kleiner. Bovendien wor
kruispunten al sinds de jaren zestig cor
quent vervangen door het inmiddels oc
ders oprukkende fenomeen van de min
rotonde. De deskundigen sluiten verdei
uit dat de ooit spreekwoordelijke Britse
lijkheid nog niet helemaal is verdwenei
het woord roadrage killing bij onze wes
ren inmiddels volledig ingeburgerd.
Als links of rechts rijden toch lood om d
is, waarom schakelen de Britten, Ieren,I
tezers en Cyprioten dan niet gewoon nJ
rest van Europa om naar rechts? Allerei
dat waarschijnlijk hun failliet inhoudeij
dat de kosten van zo'n operatie onmetej
zijn. Ten tweede kon het dunbevolkte e
nog niet zo sterk gemotoriseerde Zwed
rechts ten koste van 'slechts' enkele vei
doden. Omschakeling in bijvoorbeeld 1
den van nu zou waarschijnlijk op een d
tisch bloedbad uitdraaien. Er is simpeh
veel verkeer.
Trouwens, waarom zouden de Britten
zijn al zo veel van hun eigenheid kwijt,
grijpelijke shillings en sixpences verdwf
het lastige omrekenen van Fahrenheit
us hoeft niet meer en ounces, pounds e
werden twee jaar geleden gewoon gran
en kilo's. Blijven de onuitroeibare pints
miles en de als een laatste schat gekoes
Greenwich Mean Time, ooit het ijkpunt
een heel wereldrijk de klok gelijk zette,
links rijden natuurlijk. Laat dat maar z<
ven. Ze moeten tenslotte ook niet té vei
ons gewone Europeanen gaan lijken.
PATRICK VAN OEN HURK