23
Skoda uit de afgrond getrokken
>tvt
Technisch
synoniem
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1997
De wederopstanding van een 'roestbak'
Eerlijk gezegd ben ik niet erg tech
nisch. Ik ben wel aardig, ik ben ta
melijk eerlijk, ik kan een beetje
zwemmen en ik kan het gras maai
en, maar om nou te zeggen: tech
nisch, nee. Gelukkig ken ik allerlei
mensen die wel technisch zijn. Het
is trouwens merkwaardig dat we
van technische apparaten nooit
zeggen dat ze technisch zijn. Tsjon-
ge, wat is jouw koffiezetapparaat
technisch! Technische apparaten
zijn niet technisch. Opletten dus
w^t er bedoeld wordt.
De aanleiding om over technisch te be
ginnen, is een nieuwe toepassing van
het woord technisch. Technische apparaten
en technische mensen, dat weten we wel.
Maar wat gebeurt er als een garagehouder
of handelaar in tweedehands auto's /.egt dat
een auto technisch in orde is? Misschien
bedoelt hij alleen maar: wat de technische
kant betreft. Oftewel de motor, het stuur, de
remmen. Over de rest doet hij dan geen uit
spraak. De bodem kan grote gaten verto
nen, de deuren kunnen niet meer op slot,
de bekleding van de stoelen is tot op de
draad versleten en de voorruit vertoont een
ster. Technisch is die auto dan wellicht in
orde. Maar uw garagehouder of handelaar
is een eerlijk man. Hij wil niet verdoezelen
dat deze auto in feite al een wrak is. Een
wrak met een goed lopende motor, en rem
men die het door een godswonderplus nog
steeds doen. Als de man zegt: die auto is
technisch in orde, dan kun je er donder op
zeggen dat er verder heel veel mee mis is.
Zo ook een huis dat technisch in orde is.
Hoed u voor huizen die technisch in or
de zijn! Het is een stevig huis, het stort niet
in, er zijn geen lekkages, en de riolering
werkt. Maar je weet meteen ook dat het
waarschijnlijk aan een drukke verkeersweg
ligt, of naast een café, of dat het er geweldig
stinkt, altijd donker is of dat het op vervuil
de grond staat. Technisch in orde krijgt op
die manier steeds vaker als bijbetekenis:
maar verder in alle opzichten niet aan te ra
den.
Die nieuwe (bij)betekenis van technisch
(=technisch zo, maar in feite anders)
bleek kort geleden ook in een krantenkop.
Het ging over het overstromingsgevaar in
Oost-Europa. Er stond: 'Oderdijk technisch
al bezweken'. Oei, dacht ik, de dijk is door!
Maar nee, uit het bericht bleek juist dat de
dijk het gehouden had, zij het met de hulp
van wat zandzakken. Wat is technisch dan?
Zonder zandzakken zou de dijk bezweken
zijn, technisch dus, maar het is gelukkig
niet gebeurd, door die zandzakken. En van
daar: 'Oderdijk technisch al bezweken'.
Niet alleen het woord 'technisch' is bezig
met een betekenisuitbreiding, ook
'synoniem' heeft bijna ongemerkt zijn mo
gelijkheden vergroot. Wal een synoniem is,
laat zich gemakkelijk uitleggen. Het is een
ander woord voor hetzelfde. Dus 'wenen' is
een synoniem voor 'huilen'; en 'meteen' is
een synoniem voor 'onmiddellijk'. Of ze
echt voor 100% hetzelfde betekenen, daar
gaat het nu niet om. Wenen is bijvoorbeeld
een tikje deftiger dan huilen, zoals huilen
gewoner is dan grienen of janken. Maar we
kunnen ze toch allemaal synoniemen van
Van huis uit is 'synoniem' een geleerd
woord, maar het wordt toch door heel veel
mensen gebruikt. De uitbreiding van de
mogelijkheden zit 'm in de figuurlijke toe
passing. Wie ermee begonnen is, zullen we
wel nooit meer achterhalen. Maar men zegt
sinds kort bijvoorbeeld: school X bezoeken
garandeert succes, school X succes, ofte
wel school X is (of: staat) synoniem voor
succes. Dat zijn natuurlijk geen echte syno
niemen, maar men is dat, bij wijze van
spreken, zo gaan zeggen. Je zou haast zeg
gen: technisch zijn het synoniemen.
Deze nieuwe uitdrukking doet het op 't
ogenblik verbazend goed. Je ziet hem
overal. Zo noteerde ik vorige week 'De
buurt is de laatste jaren bijna synoniem ge
weest voor drugsoverlast en criminaliteit'.
En deze, over de Zeedijk: 'In haar beleving
stond de dijk nog steeds synoniem voor
pooiers, hoeren, verslaafden en dealers'.
Niet alleen journalisten die schrijven over
probleemwijken gebruiken deze uitdruk
king. Wat dacht u van deze: 'Een pint drin
ken is voor veel mensen synoniem van Ou
de Markt'. En gisteren: 'Aangezien I-angen-
doen in opsporingskringen tegenwoordig
synoniem is met alles wat fout is'.
Ik zal niet zeggen dat ik deze splinternieu
we uitdrukking fraai vind, of beeldend, of
kernachtig. Maar dat ze nieuw is, dat lijkt
me wel bijna zeker. Tenzij een van de'lezers
volgende week met een voorbeeld aankomt
uit 1937 of uit 1892. Dan zal ik dat hier eer
lijk vermelden. Want ik ben dan weliswaar
niet technisch, ik ben wel tamelijk eerlijk.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
relations van Skoda. „Zonder Volkswagen
waren we er nu waarschijnlijk niet meer ge-
De gok van de Volkswagen Groep om de
noodlijdende Tsjechische autofabriek (Skoda
had in 1990 bijna een half miljard aan schul
den uitstaan) over te nemen en er een com
mercieel breekijzer voor de Oost-Europese
markt van te maken, blijkt zes jaar later een
schot in de roos te zijn. Met behulp van Duit
se kennis en techniek en investeringen van
vele honderden miljoenen harde marken zijn
de verouderde fabrieken in Mladé Boleslav
veranderd in ultra-moderne assemblagelij
nen voor twee nieuwe Skoda-modellen die
beide succesvol zijn.
De wederopstanding van Skoda begon een
paar jaar geleden met de Skoda Felicia. Een
kleine, goedkope maar zeer degelijke auto
die werd ontwikkeld op basis van de Skoda
Favorit uit de vroegere communistische tijd.
Van de Felicia, verkrijgbaar in diverse model
len, werden vorig jaar meer dan 263.000
stuks verkocht in 66 landen. De omzet van
Skoda steeg in 1996 met maar liefst 34 pro
cent tot ruim 58 miljard kronen (ruim 3,5
miljard gulden). Voor het eerst sinds de over
name door VW maakte Skoda een beschei
den winst van ruim 10 miljoen gulden. Bin
nen de Volkswagen-groep zorgde Skoda vorig
jaar voor de grootste omzetstijging.
Hoge verwachtingen
Het is, als het aan Volkswagen en Skoda ligt,
nog maar het begin van de victorie. Skoda
heeft zeer hoge verwachtingen van het
nieuwste model, de Octavia die sinds kort op
de markt is. De Octavia is het eerste Skoda-
model dat geheel onder de hoede van Volks
wagen ontwikkeld werd. Het is ook de eerste
Skoda die voorzien is van het nieuwe, stan
daard chassis-platform van de Volkswagen-
groep. Dat houdt in dat veel onderdelen van
de Octavia identiek zijn aan die van andere
auto's die de groep maakt, zoals de Audi A3
en de nieuwe VW Golf die later dit jaar op de
markt komt.
„De Octavia is ons paradepaardje. Het is
een auto die de vergelijking met veel andere
middenklassers kan doorstaan en die boven
dien nog een stuk goedkoper is ook", doceert
PR-chef Smutny. Om te bewijzen dat hij geen
'glad reclamepraatje' houdt, haalt hij er een
aantal recente testrapporten bij. Een toon
aangevend Oostenrijks autovakblad verge
leek de Octavia onlangs onder de kop 'De
nieuwe klassenstrijd' mét een Mercedes van
de C-klasse. De vergelijking viel op bijna alle
punten in het voordeel van de Skoda Octavia
uit. Alleen als statussymbool bleek de Merce
des nog een duidelijke voorsprong te hebben
op de verre nakomeling van de vroegere
Tsjechische roestbak. De naam Mercedes
'bekt' voorlopig nog wel even beter dan
'Skoda'.
Voor de productie van de Skoda Octavia is
een geheel nieuwe assemblagelijn gebouwd
in Mlada Boleslav. De fabriek schijnt de mo
dernste assemblagelijn ter wereld te zijn. Een
verzoek om een kijkje te mogen nemen in de
high-tech fabriek wordt beleefd maar vrien
delijk afgewezen. De nieuwe fabriek die nog
niet helemaal klaar is, heeft tot nader order
het stempel 'bedrijfsgeheim' van de Volkswa
gen-top gekregen.
Met behulp van de Octavia wil Skoda zijn
greep op de Oost-Europese markt verder ver
sterken. De verkoop moet dit jaar stijgen tot
ongeveer 350.000 auto's, zo heeft de con
cernleiding onlangs bekend gemaakt. Op
middellange termijn zijn de ambities nog
groter. Rond het jaar 2000 wil Skoda een half
miljoen auto's per jaar produceren. Volgens
de directie van Volkswagen is dat 'een realis
tisch doel'.
Om dat doel te kunnen halen wil Skoda de
productiecapaciteit de komende jaren aan
zienlijk uitbreiden. Niet alleen in Mladé Bole
slav, maar ook in het Poolse Poznan. Nog
verder van huis wil Skoda fabrieken opzetten
in Rusland en Wit-Rusland, terwijl nog on
derzocht wordt of ook India en Egypte als
vestigingsplaats interessant genoeg zijn.
Grote verandering
Voor het Skoda-personeel was de overname
door Volkswagen 'een immense schok', ver
telt Ladislav Vtelensky, leider van de bedrijfs-
vakbond OS Kovo waarbij 80 procent van het
personeel is aangesloten. Vrijwel van de ene
op de andere dag ging het vroegere commu
nistische modelbedrijf over in handen van de
kapitalistische 'vijand'. Dat bracht de nodige
onzekerheid met zich mee.
Vtelensky: „Voor de overname werkten
hier 21.000 mensen. Volkswagen nam er daar
18.000 van over." Ontslagen hoefden er niet
te vallen. „Voor de politieke omwentelingen
werkten er ruim 3000 gevangenen in de fa
brieken. Die wilde Volkswagen natuurlijk niet
Terwijl de Skoda-fabrieken in Mladd Bole
slav voor de overname met 21.000 werkne
mers maximaal 300 auto's per dag produ
ceerden, rollen er nu ruim 950 Felicia's en
Octavia's per dag van de band. Maar de ver
andering van de werkomstandigheden was
vele malen groter dan die kille cijfers aange
ven. „We werken nu in hypermoderne, zeer
schone en veilige fabrieken. Vóór de overna
me waren de fabrieken ongelooflijk oud en
smerig terwijl de kwaliteit van het product
erg slecht was", aldus de vakbondsleider.
Hoewel Vtelensky - en het gros van de
Skoda-werknemers - niet terugverlangt naar
'de goede oude tijd' toen er veel minder hard
gewerkt hoefde te worden, is niet alles beter
dan vroeger. Bij Skoda wordt nu in twee
ploegendienst gewerkt en het bedrijf eist bo
vendien een hoge mate van flexibiliteit van
zijn werknemers. De vraag naar Skoda's is zo
groot dat er steeds vaker op zaterdag en zon
dag gewerkt moet worden. „Dat is ontwrich
tend voor het familieleven, temeer omdat
vaak meerdere leden van een gezin hier in
verschillende ploegen werken", aldus de vak
bondsleider.
Een ander 'pijnpunt' voor Vtelensky is de
prijs van de nieuwe Skoda's. Voor de overna
me door Volkswagen konden de meeste
werknemers zich op zijn minst een tweede
hands Skoda permitteren. Nieuwe Felicia's
en Octavia's echter zijn voorlopig een luxe
waar de eigen werknemers van het bedrijf al
leen maar van kunnen dromen. „Voor een
nieuwe auto ben je dertig modale maandsa
larissen kwijt. Zelfs als je twee inkomens
hebt, kun je dat niet makkelijk opbrengen",
verzucht de vakbondsleider.
Drastische loonsverhogingen zitten er op
korte termijn niet in, zo weet hij. „De salaris
sen liggen al pakweg dertig procent boven
het landelijk gemiddelde. In theorie is er wel
ruimte voor hogere salarissen omdat de
loonkosten hier slechts rond de 7 procent lig
gen tegen 12 tot 20 procent in West-Europa.
Maar als de lonen bij Skoda nog verder ver
hoogd zouden worden, zou dat de economie
van de hele omgeving ontwrichten".
Zo'n hoge prijs voor het succes van Skoda
durven de vakbonden voorlopig nog niet te
vragen.
De assemblage van de Skoda Felicia.
Zeven jaar geleden was Skoda
een zieltogend geval op de
automarkt. De Tsjechische
fabrikant zat voor ongeveer een
half miljard in de schulden
toen Volkswagen de gok
waagde en het bedrijf in 1991
overnam.
Zes jaar later, tekent zich nu
een spectaculair resultaat af.
Skoda zorgde in 1996 voorde
grootste omzetstijgingbinnen
de Volkswagen-groep. En de
succesvolle opmars lijkt nog
niet ten einde.
stormachtige ontwikkeling van Skoda in vogelvlucht. Bovenaan de bekende Skoda 105 'van vroeger'. Daaronder de al wat moder-
Favorit uit de communistische nadagen. De wederopstanding van Skoda begon een paar jaar geleden met de Skoda Felicia op ba-
die Favorit. Onderaan het jongste succesmodel van Skoda, de Octavia. foto's pon mobiel
I ^^1 eem de afslag naar het
I lMustrieterrein van Mladé
Bmeslav en daarna wijst al
les zich eigenlijk vanzelf', zo luidt de
summiere telefonische routebeschrij
ving van Skoda's PR-afdeling. De vol
gende dag blijkt daaraan niets overdre
ven. Eenmaal op het gigantische indu
strieterrein van het zeventig kilometer
ten noordoosten van Praag gelegen
stadje is het alles Skoda wat de ldok
slaat.
Wat Philips ooit was voor Eindho
ven, is Skoda al sinds generaties voor
Mlada Boleslav. Vrijwel iedereen in het
50.000 inwoners tellende stadje werkt
direct of indirect voor de autofabriek.
Met ruim 16.000 werknemers is Skoda
een van de grootste werkgevers van
het land. En waarschijnlijk ook een
van de beste. De salarissen voor pro
ductiemedewerkers variëren van
12.000 tot 14.000 kronen (800 tot 950
gulden) en dat is heel ruim boven het
Tsjechische gemiddelde.
Dat Skoda en Mladé Boleslav anno
1997 floreren, is te danken aan Volks
wagen. Het Duitse autoconcern
toonde zich in 1991 slagvaardiger
dan concurrent Renault en nam voor
ongeveer 1,5 miljard gulden een
meerderheidsbelang in Skoda.
Sindsdien is Skoda, na Volkswagen,
Audi en Seat het vierde merk van de
Volkswagen Groep.
Schot in de roos
„Ik was persoonlijk niet zo gelukkig
met VW als nieuwe eigenaar. Ik
vreesde dat het land teveel, onder
Duitse invloed zou komen, maar ik
moet nu toegeven dat ik het toen
fout heb gezien", zegt Milan Smut
ny, hoofd van de afdeling public
