Brinkman geveld door
zijn eigen koppigheid
Plavsic is niet bang voor verkiezingen
Feiten &Menengen
Uitspraak nodig
over polonaise-foto
Turken voelen zich bedreigd door raketten op Cyprus
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1997
U M
Onsportief, kinderachtig, typisch een geval van lange
tenen de schampere reacties zijn niet van de lucht nu
premier Kok en de ministers Zalm, Borst en Van Mierlo
de rechter hebben ingeschakeld, omdat zij de publica
tie van een gemanipuleerde foto in een advertentie niet
pikken. Op 1 oktober dient voor de president van de
Utrechtse rechtbank een kort geding tegen de financie
ringsmaatschappij Amstel Lease die de advertentie
plaatste. Kunnen de ministers niet tegen een geintje of
zit er meer achter deze zaak?
Volgens de ministers betekent de gewraakte foto een
inbreuk op hun persoonlijke levenssfeer. In de adver
tentie - die op Prinsjesdag over een halve pagina in en
kele kranten verscheen - zijn zij hossend in een polo
naise afgebeeld met als onderschrift 'Regeren is voor
uitzien". Veel kwaad zal niemand er zo gauw in zien. Ie
dere krantenlezer begrijpt heus wel dat de bewindslie
den niet echt de polonaise dansen en dat hier sprake
was van een karikatuur. Precies dezelfde karikatuur
overigens, die de politieke tekenaar Jos Colignon een
jaar eerder al eens had verzonnen. Het idee was dus
nog gepikt ook.
Een cartoon van een politieke tekenaar levert een
vorm van commentaar en is dus gebaseerd op de vrij
heid van meningsuiting. Dat is een belangrijk verschil
met een reclameboodschap waarbij de publieke be
kendheid van de betrokkenen wordt gebruikt voor
commerciële doeleinden. Er kan wel degelijk een mis
verstand ontstaan. Soms laten Bekende Nederlanders
zich in merkwaardige situaties afbeelden om reclame
te maken. Bijvoorbeeld prominenten die gehuld in
badjassen in een weiland gaan zitten ontbijten. Die
krijgen daar vanzelfsprekend een ruime vergoeding
Conflicten over dit soort gebruik van iemands be
kendheid hebben betrekking op het zogeheten portre
trecht. Artikel 21 van de Auteurswet bepaalt dat open
baarmaking van een niet in opdracht gemaakt portret
niet is geoorloofd voor zover
een redelijk belang van de ge
portretteerde zich daartegen
verzet. Dat redelijk belang kan
om te beginnen een financieel
belang zijn. Sporthelden of
filmacteurs zijn in de reclame
soms miljoenen waard.
Het redelijk belang van ie
mand om gebruik van zijn por
tret te verbieden, kan ook gele
gen zijn in de privacy: naaktfo
to's en foto's in een seksuele of
genante context mogen niet
zonder toestemming worden
gepubliceerd. Slachtoffers van
rampen of misdrijven, verdach
ten en veroordeelden, mensen
die bedreigd worden of in een ontluisterende toestand
verkeren - ze hebben allemaal een redelijk belang om
zich tegen de publicatie van meer of minder herkenba
re afbeeldingen te verzetten.
En ministers? Gezagsdragers en politici zullen tever
geefs protesteren tegen opnamen die bijvoorbeeld in
cie Tweede Kamer of bij andere openbare gelegenhe
den worden gemaakt. Dan wint zonder meer de jour
nalistieke vrijheid. Zelfs bespottelijke of ontluisterende
■foto's van publieke figuren kunnen in een journalistie
ke publicatie normaal gesproken niet worden verbo
den. Hoge bomen vangen nu eenmaal wind.
Maar commercieel gebruik van zulke afbeeldingen is
iets anders. In de jaren tachtig dook voormalig premier
Lubbers met zijn 'five o'clock shadow' op in een recla
me voor scheerzeep. De Reclame Code Commissie be
sliste toen op een klacht van de Rijksvoorlichtings
dienst dat zoiets niet door de beugel kan. De bedrijfs
tak zelf erkent dus de onrechtmatigheid van dit gebruik
van iemands portret.
Hadden Kok en zijn collega's dan niet ook naar de
Reclame Code Commissie kunnen stappen? Deze zou
hen ongetwijfeld in het gelijk hebben gesteld, maar de
reclamewereld blijkt zulke uitspraken aan de laars te
lappen. Aan de rechter vragen nu eens een tik uit te de
len, is dus zo gek niet. Al viiïden de reclamemakers het
natuurlijk prachtig dat er zoveel extra aandacht op hun
advertentie wordt gericht.
Er is nog iets meer aan de hand. Met de moderne di
gitale technieken valt elke afbeelding - onmerkbaar
voor het publiek - te manipuleren. Waar dictators als
Hitler en Stalin complete staven voor aan het werk
hadden - het vervalsen van historische opnamen, weg
retoucheren van ongewenste personen, frauderen met
beeldmateriaal - dat kan tegenwoordig ieder kind ach
ter een pc. In een handomdraai kan iedereen in een
belastende of diskwalificerende situatie worden afge
beeld. In een polonaise, in een gokhuis, in een bordeel:
levensecht. Kort voor haar dood verscheen in de Britse
tabloids een foto van prinses Diana met haar vriend.
Later bleek dat die foto was bewerkt omdat het oor
spronkelijke beeld niet intiem genoeg was naar de
smaak van de tabloids.
Het zou wenselijk zijn als duidelijk wordt dat een
dergelijke bewerking van beeldmateriaal zonder toe
stemming van de afgebeelde personen onrechtmatig is.
luist met het oog op de nieuwe technische mogelijldie-
den zou hier een duidelijke grens dienen te worden ge
trokken. Het geding tegen Amstel Lease krijgt tegen de
ze achtergrond een principiële betekenis.
Knoeien met beeld, of het nu voor reclame of voor
andere doeleinden gebeurt, is een vorm van desinfor
matie waar nodig paal en perk aan gesteld moet wor
den. Met lange tenen heeft dat niets te maken.
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
De Verenigde Staten hebben verontrust kennis
genomen van de aankondiging van de Turkse
premier Yilmaz dat zijn land extra militaire
maatregelen neemt tegen Cyprus. De zuidelijke,
Griekse helft van het eiland volhardt namelijk
in het voornemen om luchtafweerraketten te
plaatsen. Die vormen volgens Turkije niet alleen
een bedreiging voor het Turkse noorden, maar
ook voor het vasteland. De Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken Madeleine Albright
zal er haar Turkse collega Cem binnenkort week
over aan de tand voelen.
Het is niet geheel duidelijk waarom de Turkse le
gertop juist nu aan de bel trok. Tenslotte werden
de raketten begin dit jaar besteld bij Rusland
hetgeen ook toen tot een crisis leidde en de le
vertijd was minstens achttien maanden. Niette
min gonst het al enige tijd van geruchten dat de
Griekse raketten deze weken in het geheim vanuit
een Zwarte-Zeehaven via de Bosporus en de Dar-
danellen internationaal vaarwater naar Cy
prus worden vervoerd.
Aanvankelijk verklaarde het Turkse leger dat de
raketten geen enkele bedreiging vormden, gezien
hun louter defensieve aard. Eind vorige week
werd de Turkse regering geïnformeerd door de
generaals en inmiddels heet het dat tienduizen
den mensen gevaar lopen door de S-300 raketten.
Met een simpele, technische ingreep worden het
namelijk wapens met een hoog vernietigingsver
mogen, aldus premier Yilmaz.
Hij liet zich niet uit over welke extra militaire
maatregelen zullen worden genomen, maar naar
alle waarschijnlijkheid zal het aantal Turkse mili
tairen en de bewapening op de Turkse, noordelij
ke helft worden opgevoerd. Gespeculeerd wordt
ook over de bouw van luchtmacht- en marineba
ses, waarmee de militaire aanwezigheid van Tur
kije op het eiland, sinds 1974, een nog definitiever
karakter zou krijgen.
Koste wat kost moet de plaatsing worden voorko
men. Indien nodig worden de lanceerinstallaties
gebombardeerd, verklaarden zowel vice-premier
Ecevit als de chef-staf afgelopen weekeinde. Want
de Griekse raketten zouden wel eens als pressie
middel in de onderhandelingen over Cyprus kun
nen worden gebruikt. De VS, alhoewel berispend
naar Grieks-Cyprus toe, hebben al voorgesteld
om het aantal Turkse troepen op het eiland te
verminderen in ruil voor het afzien van plaatsing
van de S-300's.
Maar wat als de Grieks-Cyprische regering de wa
pens probeert in te wisselen voor een Turks fiat in
de onderhandelingen rond toetreding tot de Eu
ropese Unie? Nu weigert het Turkse deel nog om
zich onder het gezag te stellen van de Griekse
helft en wil het als onafhankelijke staat wore 5:
erkend. In december bepaalt de EU wannee
onderhandelingen van start gaan.
Grieks-Cyprus en Griekenland hebben bove
een gezamenlijke militaire doctrine. Als de r
ten er komen, moet Turkije bij een eventuee
conflict met Griekenland niet alleen de Griel )C
eilanden in de gaten houden, maar ook reke el
houden met de 'zachte onderbuik' zoals Cyi di
wordt genoemd. Dat alleen zou nog te doen
maar het is de betrokkenheid van de oude,
tige rivaal Rusland die Turkije de meeste zoite
baart.
De S-300's, waarvoor Russisch militair perso n
naar het eiland zal komen, zijn slechts een o Is
deel van een groter plan. Vorig jaar ondertel
Griekenland een militair samenwerkingsakk
met Rusland. In het kader daarvan oefender
de luchtmachten afgelopen week gezamenli
ven de Egeïsche Zee. Deze week wordt bovei
de Syrische luchtmacht in Rusland getraind
gebruik van S-200 raketten, een ouder mode J
de S-300 en met korter bereik. ,,Het is duidel
dat Rusland de oostelijke Middellandse Zee
haar invloedsgebied wil maken. Europa reali
zich niet wat voor gevolgen dit heeft", waar
schuwde vice-premier Ecevit.
Syrië, waarmee Turkije nagenoeg op voet vai
oorlog leeft omdat Damascus de Koerdische
steunt, heeft diverse raketten van Russische
Noord-Koreaanse makelij, waaronder de Sci
Irak tijdens de Golfoorlog tegen Israël gebru >tt
Het grootste bereik heeft de No Dong 1, mei ig
1.000 kilometer. Die kan in principe zelfs 1st d
raken.
Iran, dat wordt verdacht van steun aan gewe rs
dige islamitische organisaties, heeft dezelfdi
ge-afstandsraketten. Turkije heeft beide lan<
tegen zich in het harnas gejaagd door de toe
dering tot Israël. Begin deze weeknog noem
Iraanse president Khatami Turkije's aangeki iC
digde deelname eind dit jaar aan een vlooto
ning met Israël en Amerika een bedreiging
de vrede in de regio.
Turkije's rakettenarsenaal blijft ver achter bi n
van de buurlanden volgens een studie van h ,j
zaghebbende Amerikaanse Center for Strate1(
and International Studies. Daar heeft het Tu fl
leger de regering ook op gewezen. Deze wee
wordt in Ankara de Internationale Defensie!
dustriebeurs gehouden, waar Rusland ondei
dere zijn S-300 tentoonstelt. Cynici menen
commotie rond alle raketten qua timing bij i S!
inzien niet zo toevallig is.
ISTANBUL «JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Rapport over Rotterdamse korpschef te vernietigend voor een terugkeer
Dijkstal ma
Brinkman n(o
niet ontslaa.
Minister Dijkstal (binnenlandse zaken) en de Rotterdamse burgemeester
Bram Peper kunnen opgelucht ademhalen. Jan Willem Brinkman zal niet
terugkeren als korpschef van de Rotterdamse politie. Daarvoor is het
rapport van de onafhankelijke onderzoeker Klaas de Vries, in het
dagelijks leven voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER), te
vernietigend. Maar of Dijkstal en Peper gisteren een fles wijn hebben
opengetrokken om hun 'overwinning' te vieren, mag ernstig worden
betwijfeld.
Hun gelijk is immers tegelijker
tijd hun ongelijk. Begin dit jaar
waren Peper en Dijkstal nog ra
zend enthousiast over de idea
list die zo moedig was een
mooie carrière in het leger op te
geven voor een ongewis avon
tuur bij de Hermandad. Maar
de 'gouden greep' bleek een
miskoop. De ex-generaal, die in
het leger voor hete vuren had
gestaan, moest het levende be
wijs moest worden van hoe er
succesvol kan worden gescho
ven met topambtenaren. Maar
hij werd een man wiens geloof
waardigheid inmiddels hevig is
aangetast en wiens reputatie
nooit meer de oude wordt. Een
man ook die het zicht op de re
aliteit behoorlijk heeft verloren.
Waar voor de direct-betrokke-
nen al in juni vaststond dat
Brinkman zijn glazen voorgoed
had ingegooid toen hij in op
stand kwam tegen zijn politieke
bazen, geloofde hij zelf nog tot
gistermorgen in een goede af
loop. Het moest toch iedereen
duidelijk zijn dat niet hij, Jan
Willem Brinkman, de rotte ap
pel in de mand was, maar Bram
Peper? Het enige dat De Vries
hoefde te doen was de Rotter
damse burgemeester ontmaske
ren als machtswellusteling die
geen tegenspraak duldt en met
alle winden meewaait als hem
dat zo uitkomt.
Helaas voor Brinkman is De
Vries, zo valt tussen de regels
van zijn rapport overduidelijk te
lezen, net als Dijkstal van me
ning dat Peper nauwelijks wat
valt aan te rekenen. Sterker, vol
gens De Vries heeft Peper zich
tot 2 juni, de dag dat deze sa
men met de andere Rijnmond
burgemeesters de ruzie tussen
de korpschef en de bonden pro
beerde te beslechten, nadrukke
lijk achter Brinkman opgesteld.
Letterlijk schrijft De Vries: ,,De
door Peper geïnitieerde aanpak
van de problemen leek te zullen
slagen. Een tijdperk van ernsti
ge conflicten leek te kunnen
worden afgesloten. De gang van
zaken ter vergadering was ech
ter anders. Geheel onverwacht
verzette Brinkman zich krachtig
tegen belangrijke onderdelen
van de nota die was opgesteld
door de burgemeesters Jansen
en Broekhuis." De korpschef
gooide daarmee 'de sleutel'
voor de oplossing weg. Een
moeizaam opgetrokken bouw
werk, waarin alle partijen zich
konden vinden, viel in duigen,
aldus De Vries.
Volgens de SER-voorman deed
Brinkman dit willens en wetens.
Hoofdofficier van justitie De Wit
heeft de korpschef die bewuste
dag, toen zijn positie steeds pe
nibeler werd, immers 'indrin
gend op de ernst van de situatie
gewezen'. De hoofdofficier
raadde hem aan slechts één zin
uit te spreken. ,,Ik ben het met
de nota eens." Brinkman sloeg
het advies van De Wit in de
wind, waarmee hij feitelijk zijn
eigen doodvonnis tekende. Een
dag later, toen het te laat was,
bedacht Brinkman zich opeens.
Maar niemand wilde nog naar
hem luisteren. In plaats van zijn
blunder toe te geven en zachtjes
in een hoekje te gaan zitten hui
len, besloot Brinkman in de te
genaanval te gaan. Hem viel
niets te verwijten, betoogde hij.
Het was allemaal de schuld van
Bram Peper, die een persoonlij
ke vete met hem zou uitvech
ten.
De Vries verwijst deze stelling
naar het land der fabelen. ,,De
andere burgemeesters spreken
dit met kracht tegen", aldus De
Vries. „Maar Brinkman blijft
desondanks een andere mening
toegedaan. Hij spreekt van een
scenario dat door Peper is ge
volgd." De Vries maakt er wijse
lijk geen woorden aan vuil.
Dat kan hij niet meer opbren
gen als hij zich Brinkmans sta
tement herinnert, waarin deze
bekent te willen terugkeren als
korpschef. De Vries: „Hij vond
die mogelijkheid ook reëel, om
dat hij zichzelf 'maximaal flexi
bel' achtte en - volstrekt ten on
rechte volgens de direct-betrok-
kenen - dacht dat hij medestan
ders had in het regionaal colle
ge van burgemeesters." Met de
ze zinnen in zijn achterhoofd
kan de SER-voorman niet an
ders dan concluderen dat de ge
dachte aan een terugkeer naar
Rotterdam 'ver buiten de wer
kelijkheid ligt' en 'onnavolg
baar' is.
Brinkman rest slechts één
troost. De rechter heeft op 2
september al bepaald dat de
oud-korpschef, als hij geen an
dere baan kan vinden, recht
heeft op een schadevergoeding.
Maar wat zegt geld als je zelf ze
ker weet dat je onschuldig bent?
HANS GEURENS en LEO ROGGEVEEN
Minister Dijkstal van bini
landse zaken moet eers
uitslag van een nieuwe
telijke hoorzitting over
Willem Brinkman afwach
voordat hij de RotterdajJ
korpschef de wacht kan
zeggen. Dijkstal hoopte,
sterkt door de conclusie -
het onderzoeksrapport
SER-voorzitter Klaas de I
naar het functioneren I
Brinkman, al spijkers
koppen te kunnen
voordat de Tweede Ka
volgende week dondei
over de affaire-Brink -
praat. Maar dat zal niet
ken. De bezwaarprocei
die Brinkman tegen zijn
slag heeft aangespan
schrijft een tweede hoo
ting voor. Tijdens die se
zal het rapport van De I
wel uitgebreid ter sprakee
men.
De SER-voorman
ceert in zijn rapport de Ie
dat de voor ontslag voo
dragen Brinkman terugl 1
als politiechef tot vrijwel 1
De verhoudingen tussenr
korpschef en de burgen*
ters uit de Rotterdamse n
zijn volgens De Vries te
verstoord. De Vries was
Dijkstal aangezocht om
over de zogenoemde 'aff j
Brinkman' te buigen, n
de rechter op 2 septen2
bepaalde dat het ontslag
de korpschef te voort)
was geweest.
DEN HAAG GPD
Machtsstrijd in Republika Srpska wordt via stembus uitgevochten
President Biljana Plavsic van de Republika Srpska.
President Biljana Plavsic van de Republika Srpska
(RS), het Servische deel van Bosnië, gelooft dat ze
in staat is haar aartsrivaal Radovan Karadzic en
diens aanhang via de stembus te verslaan. „Ik
ben niet bang voor de verkiezingen. Laat het zijn
zoals het volk beslist", zei Plavsic gisteren bij te
rugkeer uit Belgrado.
In de Servische hoofdstad tekende Plavsic woens
dag een overeenkomst met Momcilo Krajisnik, de
rechterhand van Karadzic, om de nu al maanden
durende machtsstrijd in de Republika Srpska via
de stembus uit te vechten en niet langer via el
kaar naar het leven staande politie-eenheden.
Plavsic kreeg het in juni aan de stok met haar
voorganger Radovan Karadzic en zijn aanhan
gers, die hun hoofdkwartier in het voormalige ski
dorp Pale hebben. Plavsic beschuldigde de van
oorlogsmisdaden beschuldigde Karadzic en zijn
getrouwen toen van grootschalige corruptie, be
lastingontduiking en 'schaamteloze zelfverrij
king'.
Dat was het begin van een felle stijd om de macht
die de Republika Srpska de facto in tweeën heeft
gedeeld: Het oostelijk deel van de RS wordt nog
altijd gecontroleerd door Karadzic en de zijnen,
terwijl Plavsic het westelijk deel van de Servische
helft van Bosnië stevig in handen heeft.
De machtsstrijd leidde de afgelopen maanden
herhaalde malen tot gewapende confrontaties
tussen politie-eenheden die trouw zijn aan Plav
sic en eenheden die haar rivaal Karadzic gehoor
zamen. Diverse malen moest de internationale
vredesmacht SFOR tussenbeide komen om
bloedvergieten te voorkomen.
De Joegoslavische president Milosevic vond deze
week blijkbaar dat de Sarvische broederstrijd in
Bosnië nu lang genoeg geduurd heeft. Milosevic
wist de twee rivaliserende kampen woensdag tot
een logisch compromis te overreden: Karadzic en
zijn aanhang in Pale gaan akkoord met het hou
den van parlementsverkiezingen op 15 novem
ber, terwijl Plavsic haar verzet tegen vet houden
van presidentsverkiezingen heeft opgegeven. Op
7 december moeten de Bosnische Serviërs naar
de stembus om een nieuwe president en een
nieuwe RS-afgevaardigde in het driehoofdige pre
sidium van Bosnië te kiezen.
De rivaliserende kampen hebben bovendien af
gesproken dat er tot aan de verkiezingen geen
nieuwe confrontaties meer plaats zullen vinden
en dan er een uitwisseling komt van het televisie
nieuws tussen Pale en Banja Luka. Zowel Karad
zic en zijn aanhang als Plavsic beschikken over
eigen, gescheiden zenders.
Het besluit van de pas vorig jaar gekozen Plavsic
om nieuwe presidentsverkiezingen te accepteren,
is een riskante gok. Als Plavsic aan het kortste
eind trekt, is haar politieke carrière ten einde. Bo
vendien dreigt een zege van het Karadzic-kamp
het vredesakkoord van Dayton verder in gevaar te
brengen. Karadzic en de zijnen doen er alles aan
om de uitvoering van het vredesakoord waar mo
gelijk te dwarsbon4 *>n, terwijl Plavsic wel wil sa
menwerken met de internationale gemeensd
Een duidelijke overwinning van Karadzic en(
zijnen zal het bovendien moeilijker maken oi
vroegere president van de Republika Srpska"
resteren en aan het Haagse Joegoslavië-Tribu
over te dragen. Biljana Plavsic lijkt echter van
haar eigen kansen bij de verkiezingen overtui
„De verkiezingen zullen de juiste weg aangev
en de situatie verhelderen. We hoeven niet
lopen voor verkiezingen", zei Plavsic gisteren
Banja Luka. De op 15 november te houden p
mentsverkiezingen zullen onder supervisie
de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en San*
werking in Europa) staan. Of de OVSE ook ee
krijgt bij de veel fraudegevoeligere president'
kiezingen, is nog niet duidelijk.
BOEDAPEST HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
De Turken zijn niet gerust op de installatie van S-300 raketinstallaties op het Griekse deel van Cyprus.
FOTO REUTERS
