Milosevic blijft politiek regissere
Feiten &Meningen
Een leeg graf
Wallage nadert met
minimumloon grens
geloofwaardigheid
'Nederland is veralcoholiseen
ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1997
Mijn vader, doodgraver van beroep (maar dat mocht je nooit
zeggen, ik graaf geen mens dood, zei hij altijd, ik ben grafma
ker) ging altijd neuriënd naar zijn werk en kwam altijd
neuriënd thuis. „Wat heb ik toch een fijn beroep", zei hij tel
kens. „Je zal toch leraar zijn, de hele dag van die rotjongens die
het bloed onder je nagels vandaan treiteren en lawaai maken.
Nee, dan heb ik het toch best getroffen. Bij mij maakt nooit ie
mand lawaai, ik heb vanzelf orde."
Aan één van de vele gevarieerde werkzaamheden van het
grafmakersvak had hij echter een hekel: het verwijderen, om
ruimte te scheppen voor nieuwe graven, van oude stoffelijke
overschotten: het zogenaamde ruimen. „Je weet nooit wat je
tegenkomt als je ruimt", zei hij altijd. „Meestal gaat het goed,
kom je alleen maar wat door de wor
men schoon gekloven knekeltjes tegen
en kun je die netjes bij elkaar rapen en
in de knekelput gooien. Maar soms tref
je opeens een lijk, waar geen worm z'n
tanden in heeft willen zetten. FJet zijn
meestal mensen die hun hele leven pil
len en drankjes geslikt hebben of die
hun hele leven extra diep in het glaasje
hebben gekeken. Wat moet je dan be
ginnen?"
Meestal groef hij in die gevallen lang
door en liet hij zo'n gemummificeerd
lijk zo diep wegzakken dat 't verder on
der de grond terecht kwam dan een
normaal graf diep is. Met andere woor
den: daarboven kon een gewoon graf
worden gegraven.
Eén keer kwam hij 's avonds thuis na zo'n dagje ruimen en
zei: „Wat ik nou toch heb meegemaakt! Ik moest 't graf van een
zeekapitein ruimen, tweede klas huurgraf. De familie vond 't
niet prettig dat 't graf geruimd moest worden en wilde wat er
over was van pa alsnog graag in een eerste klas eigen graf be
graven zien. Nou, dus ik begin te graven."
„Hij lag bovenaan, makkelijker kon 'i niet, maar ik graaf en
ik graaf, en ik kom de hele tijd maar niks tegen. Geen botje,
geen knekeltje, niks. Hij is, had ik van de familie gehoord, in
dertijd in z'n gala-uniform begraven, dus ik denk: een paar ko
peren knopen haal ik allicht wel boven. Maar wat ik: ook groef:
d'r kwam nog geen knoopje te voorschijn. En ook 't embleem
van zijn pet: nergens te vinden."
„Ik snap er echt helemaal niks van. Toen ik het bovenste graf
helemaal leeggeschept had, ben ik nog eens goed gaan zoeken
in de hoop, maar ik had enkel zand te pakken. Ik dacht: zou die
soms door de wurmen omlaag getrokken zijn. Dus ik dat graf
eronder geruimd. Nou, daar lag gewoon netjes een skelet, 't
Moest volgens m'n administratie van een vrouwtje zijn, klopte
wel, was een heel klein wijffie, en d'r lag echt geen vreemd kne
keltje tussen, laat staan een knoop of een embleem. En hij was
een hele grote vent geweest, dus dat skeletje kan zeker niet van
hem zijn geweest."
„Nou ja, en daaronder lag nog zo'n kleintje. Dus die kapitein,
die is spoorloos verdwenen. Of hij heeft er nooit gelegen. Ze
hebben misschien wel een lege kist begraven. Misschien zit hij
ergens met een liefje op de Bahama's en trekt hij nu een lange
neus en zegt: 'sliep uit'."
NIEUWSANALYSE
Bij alle saaiheid die het politieke debat over de 'droombegro-
ting' kenmerkte, was er één opmerkelijk punt: najaren van dis
cussie over een verlaging van het minimumloon, kaartte de
PvdA nu de vraag van een verhoging aan. Het klinkt mooi,
maar of de sociaal-democraten er ook maar iets van kunnen
waarmaken, is een andere vraag.
Het minimumloon is de afgelopen jaren steeds een splijt
zwam geweest in de paarse coalitie. In het regeerakkoord von
den PvdA en WD elkaar op een experiment waarbij langdurig
werklozen voor maximaal twee jaar onder het minimumloon
konden werken, in ruil voor een vaste baan na afloop. Dat
kwam er uiteindelijk niet, vooral door het uitermate gewiekst
opereren van PvdA-minister Melkert van sociale zaken. De
VVD, de grote verliezer van de discussie, kondigde daarop aan
de kwestie bij de formatie van een nieuw kabinet hard te spe
len.
De WD baseert zich op de marktwijsheid dat een product
beter verkoopt als het goedkoper is. Het omgekeerde is ge
beurd met eenvoudig werk: door het relatief hoge minimum
loon is het veel te duur geworden. Dat verklaart de grote en
hardnekkige werkloosheid aan de onderkant van de arbeids
markt. Verlaag dus het minimumloon, vinden de liberalen. En
dat kan ook best, vervolgen ze, want het overgrote deel van de
minimumloners zijn alleenstaande jongeren, terwijl het mini
mumloon wordt geacht toereikend te zijn voor een heel gezin.
De PvdA onderschrijft wel het eerste stuk van het verhaal,
maar verbindt er een andere conclusie aan: niet het minimum
loon, maar de totale minimumloon kosten moeten omlaag. Een
minimumloner kost zijn baas immers naast het bruto-mini-
mumloon nog eens ongeveer dertig procent aan werkge
verslasten. Melkert heeft daar de afgelopen jaren flink het mes
in gezet en gaat daar volgend jaar onverdroten mee voort. Het
effect op de werkgelegenheid is hetzelfde als een verlaging van
het minimumloon, maar voor de portemonnee van een mini
mumloner is die andere benadering natuurlijk een wereld van
verschil.
Waarom wil de WD dan toch een verlaging? Vooral omdat
de bijstandsuitkeringen zijn gekoppeld aan het minimumloon.
Een lager minimumloon betekent dus ook een lagere bijstand.
De WD vindt dat die met name voor alleenstaanden best nog
wat omlaag kan. De PvdA daarentegen wil van lagere bij
standsuitkeringen niets horen. De partij heeft tenslotte niet
voor niets de armoedeproblematiek weer op de politieke agen
da gezet - en die is geconcentreerd op en rond het sociale mi
nimum. Het minimum verlagen betekent dus een verscherping
van de armoedeproblematiek die de sociaal-democraten juist
willen aanpakken.
Omgekeerd betekent een hoger minimumloon ook hogere
minimum-uitkeringen. Dat mag dan een stevig antwoord zijn
op de harde (en grotendeels onterechte) kritiek deze week van
bijvoorbeeld SP-voorman Marijnissen op het sociale gehalte
van de paarse coalitie, het is de vraag of de PvdA zijn hand niet
overspeelt. Een verhoging van het minimumloon kost namelijk
goudgeld. Niet alleen stijgen bijstand, AOW en nog wat kleine
re regelingen mee - bij elkaar tegen de drie miljoen uitkerin
gen - bovendien moeten de werkgeverslasten rond het mini
mumloon extra omlaag om de minimumloner voor zijn baas
niet duurder te maken.
Dat stelt de nodige grenzen. Niet voor niets koppelde Walla
ge daarom zo'n verhoging van het minimumloon aan de voor
waarden dat er voldoende economische groei (en dus geld) is
voor zo'n verhoging en dat het geen problemen mag opleveren
voor het scheppen èn bezetten van eenvoudige banen. Daar
mee wordt de haalbaarheid van zo'n verhoging minimaal,
maar en passant heeft Wallage wel de nodige verwachtingen
gewekt.
Dat deze algemene beschouwingen een flinke portie verkie
zingspropaganda zouden bevatten, was geen verrassing. Maar
ook daarbij is een grens tot hoever je kunt gaan op straffe van
het verlies van geloofwaardigheid. Met zijn pleidooi voor een
hoger minimumloon is Wallage die grens wel heel dicht gena
derd.
SJAAK SMAKMAN
Veel Serviërs lopen niet warm voor verkiezingen van morgen
Daniela weet nog niet of ze morgen gaat stemmen. „Maar als ik al de moeite neem om naar het stembureau te
gaan, maak ik waarschijnlijk een tekening op het stembiljet", zegt de 25-jarige letterenstudente uit Belgrado. „Dat
is mijn persoonlijke manier om te protesteren tegen het feit dat we geen echte keuze hebben."
ki All
Verkiezingsposters van presidentskandidaat Vuk Draskovic.
Daniela is niet de enige die geen al te
hoge verwachtingen heeft van de pre
sidents- en parlementsverkiezingen die
morgen in Servië worden gehouden.
Het staat voor veel Serviërs namelijk al
op voorhand vast dat die verkiezingen
geen wezenlijke veranderingen bren
gen.
„De oppositie is totaal versplinterd en
Milosevic regisseert het politieke spel
weer als vanouds. Van de euforie van
afgelopen winter, toen de oppositie
maandenlanghonderdduizenden
mensen tegen Milosevic wist te mobili
seren, is helemaal niets meer over", zo
vat Radomir Diklic, directeur van het
onafhankelijke persbureau Beta, de si
tuatie samen.
Afgelopen voorjaar hoopten veel Ser
viërs nog dat de oppositiecoalitie Za
jedno (Samen), een geloofwaardig al
ternatief zou zijn voor Milosevic en zijn
regerende linkse blok. Maar Zajedno is
uit elkaar gevallen. De Democratische
Partij (DP) van Djindjic en de Servische
Burgeralliantie (GSS) van Pesic beslo
ten vorige maand al om de stembus
gang te boycotten, omdat de meest
elementaire voorwaarden voor vrije en
eerlijke verkiezingen niet aanwezig
zijn. De charismatische leider van de
Servische Vernieuwingsbeweging
(SPO), Draskovic, echter heeft zich
zelfs kandidaat gesteld voor het presi
dentschap. Terwijl Pesic en Djindjic
campagne voeren om niet naar de
stembus te gaan, probeert Draskovic
de kiezers er via massa-meetings en
gelikte tv-spots van te overtuigen dat
hij het enige alternatief is voor Servië.
Draskovic heeft - naar verluidt voor
veel geld - een Frans reclamebureau
ingehuurd om zijn imago bij te scha
ven. Veel Serviërs hebben een zwak
voor hem vanwege zijn grote retori
sche kwaliteiten, maar nemen hem te
gelijkertijd als politicus niet al te seri
eus. Draskovic heeft op Frans advies
onlangs zijn wilde haardos en baard
flink laten knippen en ziet er nu uit als
een keurig geklede staatsman.
Volgens doorgaans welingelichte krin
gen in Belgrado heeft Draskovic het
enkele maanden geleden op een ak
koordje gegooid met Milosevic. De
scheidende Servische president - hij
heeft zijn maximum van twee termij
nen er op zitten - zou Draskovic en
zijn partij in een onderonsje acht mi
nistersposten hebben beloofd als hij
zou afzien van een verkiezingsboycot.
Bovendien zou ook een deel van de pe
perdure campagne van Draskovic indi
rect worden gefinancierd door Milose
vic' linkse blok.
„Milosevic heeft met hulp van Drasko
vic de oppositie gespleten. En Drasko
vic vormt Milosevic' alibi naar de inter
nationale gemeenschap toe. Milosevic
kan nu zeggen dat de Servische verkie
zingen echt democratisch en pluriform
zijn, omdat de oppositie meedoet", al
dus Diklic.
De werkelijke strijd om het Servische
presidentschap gaat volgens de peilin
gen tussen Zoran Lilic, de man die tot
voor kort president was van het federa
le Joegoslavië (Servië en Montenegro)
en Vojislav Seselj, de leider van de ex-
treem-rechtse Servische Radicale Partij
(SRS). Lilic staat bekend als een kleur
loze apparatsjik die nog nooit op een
duidelijke visie is betrapt. Seselj is een
onbehouwen bruut die een deel van
het electoraat aanspreekt vanwege zijn
Groot-Servische ideeën
Het is echter niet geheel uitgesloten
dat de opkomst bij de presidentsver
kiezingen onder de vijftig procent blijft.
In dat geval moeten er binnen twee
weken nieuwe verkiezingen worden
gehouden. Als ook dan de opkomst on-
foto epa an ja nielx
der de vijftig procent blijft, won
lementsvoorzitterTomic autoni
interim-president. Ook hij staal
namelijk bekend om zijn onvoo
delijke trouw aan Milosevic.
Milosevic kan het door hemzell
gisseerde spel om zijn opvolgin
kortom in alle gemoedsrust volj
vanuitzijn nieuwe ambtswonin j
Milosevic liet zich onlangs totfe
president benoemen door hetg
deels door zijn linkse blok gedo
neerde federale parlement. Op; j
heeft de president van het feder
goslavië nauwelijks macht, ma<
zegt volgens politieke analisten
grado weinig. „Milosevic is enl
komende jaren de onbetwiste s
man en zijn partij blijft de domi1
politieke kracht in Servië", aldu
BELGRADO HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Campagneleider pleit voor alcoholquota voor cafés
„Stel een alcoholquotum in voor discotheken. Vraag hoeveel bezoekers er komen en zeg: dan mag je maar
zoveel alcohol verkopen", stelt Van Dalen voor. foto anp
Veel jongeren en studenten
hebben geen idee hoe ze met
alcohol om moeten gaan. In va
kanties of in introductieweken
zijn jongeren soms twee weken
lang continu onder invloed. De
overheid moet onderzoeken
wat de mogelijkheden zijn van
omzetbeperkende maatregelen,
zegt Wim van Dalen. Hij is
voorlichter bij het Consultatie
bureau voor Alcohol en Drugs
(CAD) Drenthe en landelijk
campagneleider van 'Drank
maakt meer kapot dan je lief is'.
Hij is meer dan bezorgd.
„Onze samenleving is veralco-
holiseerd. Dat maakt dat jonge
ren en studenten geen idee
meer hebben hoe ze met alco
hol om moeten gaan", zegt
Wim van Dalen. „De grenzen
zijn zoek. Studenten drinken
veel. Tijdens een weekendje
Schiermonnikoog, tijdens de in
troductie, tijdens andere eerste
jaarsontmoetingen. De Rotter
damse jongen Reinout Pfeiffer
is overleden omdat hij een liter
jenever op moest drinken. Ik
ben er niet verbaasd over dat dit
gebeurt. Hoe vaak gaant het net
niet verkeerd? Daar horen we
natuurlijk nooit wat over."
„Wij willen niet weten dat veel
drinken gevaarlijk is. Kijk maar
naar de dood van prinses Dia
na. De bestuurder had 1,75 pro
mille alcohol in zijn bloed. Het
ongeluk met de student in Mid-
laren die is overreden, de jon
gen in Friesland die is doodge
trapt, verkeersongelukken waar
bij mensen om het leven ko
men. Bij allemaal geldt: drank.
En telkens zoeken we weer naar
andere oorzaken, want die ho
ren we liever. Uit piëteit voor
nabestaanden of voor de verze
kering. Bij Diana is dat zo. Daar
zeggen we: de chauffeur reed te
hard. Bij de jongen uit Gronin
gen zeggen we: hij is overleden
aan een epileptische aanval. Ja.
Maar wel doordat hij een liter
jenever had opgedronken."
Justitie onderzoekt nu trouwens
wat de precieze doodsoorzaak
van de overleden student Rein
out Pfeiffer is geweest. Een arts
constateerde dinsdagochtend
dat een epileptisch insult de
oorzaak was van zijn dood.
Maar Justitie wil over die
doodsoorzaak honderd procent
zekerheid. Ook worden de huis
genoten van de bouwkundestu-
dent van de Hanzehogeschool
in Groningen gehoord.
Van Dalen vraagt zich ten sterk
ste af of de huisgenoten van de
overleden Groningse student
Reinout Pfeiffer vrijuit gaan. „Je
laat iemand een liter - dat zijn
28 glazen- jenever drinken. Die
jongen drinkt het toch zelf op,
zeggen mensen dan. Maar dat
gebeurt natuurlijk onder sterke
sociale druk, anders doe je dat
niet. En dan nog: als die jongen
vijf of zes glazen op heeft, en
aangeschoten of dronken is, wat
is dan nog vrije wil? Zijn huisge
noten zijn toch verstandig ge
noeg om te weten dat grote
hoeveelheden alcohol tot de
dood kunnen leiden? Zij heb
ben hem als het ware dood la
ten drinken. Er zijn caféhouders
die daarvoor zijn veroordeeld."
Bij studentenverenigingen ziet
Van Dalen tendensen die hij
ook bij jongeren op vakantie
ziet. „Het is niet ongewoon dat
jongeren twee weken lang, 24
uur per dag, continu onder in
vloed zijn! Dat ervaren zij en wij
als normaal. En ze maken zich
niet ongerust over wat alcohol
met hun lichaam doet. Dat li
chaamscellen worden afgebro
ken. Dat hersenen worden aan
getast. De grenzen worden niet
meer bepaald door het gif alco
hol, maar door externe factoren
als geld of tijd. Flet ontzag van
jongeren voor alcohol is com
pleet verdwenen. En toch: door
voorlichting moeten jon
de risico's van alcoholgc i
toch kennen?"
Dertig jaar geleden weid s
studentenkringen ookal
gedronken, maar het isl
makkelijk om te zeggeni i
een probleem van alle tij iN
zegt Van Dalen. „Jongen li
op steeds jongere leeftiji
ken. Vroeger begon je di
rière als student. Nu heb
eerstejaars al een drank(
achter de rug. En studen
enigingen zijn er niet vie
van contracten met bierl
ciers af te sluiten. De dra
zet is een groot deel van
komsten. De condities zi
anderd. Alcohol is veel n
doorgedrongen in de joi
cultuur. Op een feestje g j(
zomaar vijftien kratten p a
door. En als de drank op
is er paniek! Waar is bier'
wordt onrustig. En dan»
er niet een paar flesjes o|s
haald. maar nog een paa w
ten. En dan hebben zeal p
flesjes op!"
Het drama uit Groning
die andere 'incidenten'
voor de maatregel die ra
Borst van volksgezondh
nemen om alcoholverko
jongeren tot 18 jaar te vï
den. Maar Van Dalen wi
aanbodkant aanpakken
moeten omzetbeperker.
maatregelen komen, vin
„Stel een alcoholquotun
voor discotheken. Vraag
veel bezoekers er komen
dan mag je maar zoveeli
verkopen. De verkoop VJ
kante stoffen moet word
perkt. Discohouders veri
me natuurlijk voor gek.i
ik ook wel. Maar als je al
wassen ziet: mensen kul
het blijkbaar zelf niet ntf
hand houden."
ASSEN GEA MEULEMA
