GROENESTEEG
'Het is nu ieder
oor zich en God
voor ons allen
'Kinderen vinden gehandicapten
toch vaak nog een beetje eng'
Leiden Regio
Spotters
daar voor
Air Show'
fERDAG 13 SEPTEMBER 1997
Speciale circusvoorstelling voor Leidse jeugd
chef hans jacobs. 071-5356414. plv -chef rudolf k
.mila van de wall
samenbrengen van de Leid-
chooljeugd en verstandelijk
indicapte kinderen. Met dit
voor ogen organiseerde de
jr Kamer Leiden afgelopen
!3[derdag en vrijdag vier cir-
\t-,i
waren het startsein voor
integratieproject van ver-
n idelijk gehandicapten op ba-
u iholen. „Kinderen vinden
indicapten toch vaak nog
een beetje eng", vertelt
Juffermans van de Junior
ier, „wij proberen met dit
eet zo vroeg mogelijk hun
-oordelen weg te nemen."
)(i i de voorstelling van circus
ec iria krijgen de scholen een
akket uitgereikt. In dit pak-
zit een video over een ge-
Jdicapte jongen op een ge-
basisschool en een werk-
voor de docent. Het werk-
staat vol met tips over wat
de kinderen allemaal met ver
standelijk gehandicapten kun
nen doen. Ook zit er een doek
en verfmateriaal in het lespak
ket. Na de circusvoorstelling
gaan de kinderen samen met
een groep verstandelijke gehan
dicapten terug naar school.
Daar is het de bedoeling dat ze
samen met elkaar een doek be
schilderen met het thema ik ben
anders. Deze doeken worden in
het tweede weekeinde van okto
ber in Museum De Lakenhal in
Leiden tentoongesteld. „Tot nu
toe gaat het hartstikke goed",
zegt Juffermans, „de kinderen
zijn verschrikkelijk enthousiast.
Gisteren vroeg een kind na de
voorstelling wie nou de gehan
dicapte kindjes waren. En dat is
precies de bedoeling van dit
project, we willen ze laten zien
dat gehandicapte kinderen ook
kunnen lachen en joelen."
In de circustent is het prop
pen en krijsen, veel kinderen
zijn overstuur. Maar als de
clowns Chico en Richie de piste
iburc Enkele honderden
igspotters uit binnen- en
iland verzamelden zich gis-
al voor de hekken van Mari-
;gkamp Valkenburg waar
w een grote 'International
iow' wordt gehouden. Toe
die meedoen aan de vlieg-
maakten gisteren al hun op
ing en werden door de spot-
vaak vanuit wankele posi-
j. op de gevoelige plaat vast-
igd. Met de vliegdemonstra-
en de open dag viert Valken-
de vijftigste verjaardag van
inevliegkamp en het 80-
bestaan van de Marinelucht-
lienst. Het programma begint
10.00 uur en duurt tot 17.00
Er worden zo'n 50.000 bezoe-
i verwacht.
FOTO HENK BOUWMAN
betreden worden alle ogen
groot en genieten ze allemaal
van de voorstelling. „Ik vind het
een leuk idee", zegt Gea Ban-
hoorn van kinderdagverblijf De
Walnoot, „maar hier in de cir
custent zitten de gehandicapte
en basisschoolkinderen toch
apart. Pas bij het schilderen
vanmiddag kunnen we zien hoe
het loopt, ik ben heel be
nieuwd."
Wat is eigenlijk Junior Kamer
Leiden? „Wij zijn een club van
25 jonge mensen die onder het
motto learning by doing, leren
door te doen, dit soort activitei
ten organiseren", vertelt Elles
Kamerling.
„Onder andere om ervaring
op te doen, maar ook omdat het
ontzettend gezellig is. Dit pro
ject hebben we totaal laten
sponsoren door particuliere be
drijven. En vraag niet hoe we
het doen, maar we hebben zelfs
nog geld overgehouden. Dat
gaat naar het Ronald McDo-
naldhuis in Leiden."
Waarin deze week: de
auto-delers van de
provincie de fietsende
bestuurders van Leiden
vermanend toespreken en
wethouder Goewieb Kruut
op staatsbezoek gaat in
zonnig Nicaragua.
Nee heus, ze delen
zelf ook hun Merce
des. Met hun chauf
feur namelijk. In geval van re
ceptie kruipen ze soms met z'n
tweeën op de ruim bemeten
achterbank. En in het weekein
de, thuis, gaan ze weieens met
moeder-de-vrouw in één auto
een boodschapje doen. Je hoeft
de leden van gedeputeerde sta
ten van Zuid-Holland heus niks
te vertellen over auto-delen. Dat
is bijna hun tweede natuur.
En ze ergeren zich groen aan al
dat geparkeerde blik op straat.
In eigen provinciehuis hebben
ze al orde op zaken gesteld. Ge
wone ambtenaren moeten met
trein, bus of fiets naar het werk.
En de chauffeurs van GS heb
ben opdracht de dienstauto uit
het zicht te stallen.
Soms gebruikt de ene gedepu
teerde zomaar de auto van een
ander. En als er twee gedepu
teerden, met twee auto's na
tuurlijk, bij dezelfde meneer of
mevrouw op bezoek zijn, en het
wachten duurt erg lang, dan de
len ook de chauffeurs weieens
eventjes de auto. Gezellig, met
een sigaar en een kletspraatje.
Hoogste tijd om dat milieu
vriendelijke gedrag eens te gaan
uitventen, vonden de gedepu
teerden. Burgemeester en wet
houders van Leiden kregen een
briefje. Of zij in navolging van
GS ook het auto-delen willen
stimuleren.
Nu laat Cees Goekoop zich nog
wel eens per auto vervoeren, en
er is ook al eens een taxi met
vier Leidse wethouders op weg
fMWA- "ee'ftoHo1. Hi/isuKmtKumc
dus itie& reuen Die Hto MIL H/M/fi! ze!
naar Alkemade gesignaleerd,
maar de gemiddelde Leidse
wethouder rijdt op twee wielen.
Fiets-delen dan maar?
Gevreesd moet worden dat het
bij gedeputeerde staten om een
tijdelijk aanval van milieuvrien
delijkheid gaat. Een aanval die
duurt tot het moment dat vol
gend jaar de begroting wordt
vastgesteld. Dan ziet de gede
puteerde die de huishoudpot
beheert dat hij minder provinci
ale opcenten uit de wegenbelas-
ting krijgt.
En dan gaat de gedeputeerde
die belast is met wegenbouw
klagen dat de walsen niet meer
rijden en dat de aannemers in
bitumineuze werken brodeloos
zijn. En dan komen er weer
plannen voor uitbreiding van de
N22, deN211.de N222, de
N469, de N215en de N470.
Voor handige rotondes bij Al
phen, Nieuwerkerk en Reeuwijk
en praktische doorsteekjes van
provinciale naar rijkswegen. Zo
dat nog meer automobilisten
Wat moet het toch
heerlijk zijn voor
wethouders dat
gemeenten tegenwoordig ook
een buitenland hebben. Vroeger
had alleen het rijk een buiten
land en waren stadsbestuurders
effectief opgesloten achter hun
eigen poorten. Met hooguit een
paar weekjes vakantie in Frank
rijk om zich op te verheugen.
Maar Leidse wethouders kun
nen tegenwoordig, als waren zij
allen Jannen Pronk, op 'staats
bezoek' in Polen. Engeland,
Zuid-Afrika en zonnig Nicara
gua. Her en der op de wereld
heeft de Sleutelstad zijn al dan
niet hulp behoevende partner
steden. Maar Pronk heeft een
budget, en onze wethouders ne
men slechts een lege portefeuil
le en een tas vol goede bedoe
TEKENING MAARTEN WOLTERINK
lingen mee op reis.
En zo kwam Huib Kruijt, CDA-
wethouder 'internationale be
trekkingen', deze zomer met
een lege knip in luigalpa, een
schilderachtig plaatsje aan het
Lago de Nicaragua. Burgemees
ter Augusto Garcia Obando be
groette de gast uit het rijke wes
ten hartelijk en de vice-alcalde
de Leiden, el senor Goewib
Kruut, werd met alle egards be
handeld.
Nu is Juigalpa arm. Leiden
bouwt z'n derde sporthal,
Juigalpa heeft nog geen geld om
met de eerste te beginnen. Lei
den heeft een prachtige biblio
theek, ginds aan het Lago de Ni
caragua hebben ze niet eens
boeken.
Maar gelukkig, luigalpa heeft
een vriendschapsband met het
rijke Leiden. „En vrienden hel
pen elkaar", zei Obando, terwijl
hij Kruijt amicaal op de smalle
schouders beukte. Die hulp
diende bekrachtigd. Dus liet de
alcalde de Juigalpa zijn naaste
medewerker een intentieverkla
ring opstellen, uiteraard in
nauw overleg met de ambtena
ren die Kruijt in zijn kielzog had
meegevoerd
Om die verklaring wat meer te
laten zijn dan een verzameling
holle kreten, liet Obando er een
afspraak in opnemen waar zijn
stadje in de toekomst voordeel
bij kon hebben. „In het kader
van de vriendschapsband Lei
den - luigalpa onderzoekt de
stad Leiden de mogelijkheid tot
financiering van toekomstige
projecten in Juigalpa die in het
belang zijn van de Juigalpese
burgers."
Kruijt las de plechtstatige ver
klaring. En onder de zin 'Opge
maakt in de stad Juigalpa op de
tweede dag van de maand au
gustus van 1997' tekende hij.
Dat gaf een plezierig, warm ge
voel van binnen.
Maar toen na het afscheid het
vliegtuig opsteeg van Managua
en koers zette richting Caribi
sche Zee had hij alweer spijt.
Een onderzoek naar de moge
lijkheden om de bouw van een
sporthal en een bibliotheek in
het verre Nicaragua te betalen!
Hoe moest hij dat thuis nou
weer uitleggen?
Nog in het vliegtuig zette hij
topambtenaar Carel van Ingen
met de laptop aan het werk. „Je
draait er maar een punt aan ke
rel", zei Huib. Van Ingen hoefde
niet eens lang na te denken.
Daar ratelden reeds de toetsen.
„Verder doet het protocol", tik
te hij, „nog akt van de Juigalpe
se wens, uit Leiden financiële
steun te verkrijgen voor projec
ten die in het belang zijn van de
Juigalpese burgers." Dat was
wel niet zulk mooi Nederlands,
maar alla.
Nog een zinnetje nu: „Op dit
punt is door de delegatie geen
enkele toezegging gedaan jok
te de ambtenaar in het appa
raat. Hij kon nog net de neiging
onderdrukking er een uitroepte
ken achter te zetten. „Kijk eens,
meneer de vice-alcalde", zei hij.
„Bueno Carel, bueno", zuchtte
de wethouder gerustgesteld.
Rubriek over straten, lanen, stegen, hofjes, grachten en vaarten in Leiden en omgeving. Bewoners vertellen over
de plezierige kanten van hun woonomgeving maar ook over grote of kleine problemen. Vandaag: de Groenesteeg.
bj a >yji31«I«H a
Onderin de woning van Dirk van der Plas bevindt
zich een tijdmachine. Een in duikerklokvorm ge
metselde ruimte met een klein gat in het plafond.
Het is het riool van één van de eerste bewoners
van de Groenesteeg: een beerput van zes eeuwen
oud. En samen met het keukenservies dat Van der
Plas in de put vond het tastbaarste stukje verre ver
leden van de steeg. „Kijk, dit is het kommetje waar
mijn voorganger z'n wijn uit dronk. En dit het
kruikje waar hij het uit schonk. De potjes waar hij
z'n tarwe en gerst in kookte. En de pispot waar hij
dat alles in terugbracht." Van der Plas lacht, terwijl
in zijn handen de geschiedenis heel even tastbaar
wordt.
De Groene Steeghe. Bij leven van de eigenaar van
het servies een straatje half zo lang als het huidige.
Voordat de stad de sprong over de Hooigracht nam
was het een landweg die de Waard inliep. De be
bouwing begon eind dertiende eeuw, en voegde
zich naar de loop van die natuurlijke weg. Vandaar
het bochtige karakter van de eerste helft van de
steeg. Het bredere lijnrechte stuk na de Heren
gracht is een eeuw of wat jonger.
Het huis van Dirk van der Plas staat in het oudste
deel. Daar waar vierenhalve pas voldoende zijn om
bij de overburen aan te kloppen. De beeldend kun
stenaar en hobby-archeoloog heeft hier - en elders
- heel wat in de aarde rondgewroet. Zijn vondsten
staan op de benedenverdieping van zijn huis uit
gestald. Meest potten. Maar ook een paardensche-
del uit 1300 die hij opgroef uit een voormalige
sloot vlakbij. Resten van het vroegere landelijke le
ven, waar de steeg z'n naam aan ontleent.
Schafttijd
Maar ook hier sloeg vorige eeuw de industrialisatie
toe. Fabrieken van enorme omvang verrezen aan
de dwarsgrachten die de Groenesteeg doorsneden:
wolfabrieken, conservenfabrieken, de Grofsmede
rij, de Meelfabriek. Fabrieken die tot diep in deze
eeuw in bedrijf bleven. „Aan de grachten kon je
zien welke kleur de wol die dag werd geverfd", ver
telt David Nieuwenburg sr., die hier ruim zestig
jaar geleden werd geboren. En Cor Penseel, die
vierendertig jaar in de steeg woont: „Als je in het
water viel, kon je meteen door naar het zieken
huis."
Penseel vertelt hoe de Groenesteeg was opgedeeld
in zes klassen, die correspondeerden met de zes
partjes waaruit de steeg toen nog bestond: de Eer
ste tot en met Zesde Groenesteeg. Cors vrouw
Sjaan is geboren en getogen in de Eerste. „Wij
hoorden er niet bij op de Hooigracht: daar was het
te kak. Maar ook niet op de Middelstegracht: daar
was het te ordinair. En na de Herengracht liep het
helemaal sterk af." De hele wijk was echter arm.
Sjaan Penseel en David Nieuwenburg vertellen
beiden hoe de vrouwen voor hun huis boontjes za
ten te doppen, voor de conservenfabrieken. Nieu
wenburg: „De boontjes werden voor en na het
doppen gewogen. De vrouwen maakten echter de
gedopte bonen nat, zodat ze zwaarder waren. Dan
hadden ze weer een maaltje voor zichzelf."
Op de hoek van de Groenesteeg en de Middelsteg-
'Het leven is uit de Groenesteeg verdwenen'.
racht dreef toen nog 'Ome Wim' van Putten zijn
buurtkroeg De Drie Haringen. Cor Penseel, zittend
aan de bar van wat nu Lijn 3 heet: „Zodra de fa
brieksarbeiders vijf minuten schafttijd hadden gin
gen ze naar de kroeg. Hier in de Drie Haringen
wisten ze precies wat de arbeiders dronken, en
hadden ze de glaasjes al op een rijtje op de toon
bank klaarstaan. Dan kwamen de mannen via deze
deur aan de Middelstegracht binnen, dronken ze
hun borreltje, en liepen in één moeite door via die
deur aan de Groenesteeg weer naar buiten."
'Haarlemmerstraat'
„De Groenesteeg was geen geïsoleerde straat, maar
leefde van de dwarsgrachten. Het was de Haarlem
merstraat van toen. Het stierf er van de winkel
tjes", vertelt Penseel. En Nieuwenburg: „Er zaten
zeventig tot honderd zaken in de steeg." Nieuwen-
burgs eigen grootvader vestigde in 1934 zijn plan
tenwinkel op de hoek van de Groenesteeg en de
Herengracht. „Vroeger was het een buurtwinkel.
Nu is dat anders, omdat de aanloop weg is. We
richten ons meer op het grote werk." De bloemist
toont een schilderij waarop te zien is hoe ooit de
bloemenscjiepen voor de winkel lagen afgemeerd.
„Die voeren heen en weer naar Aalsmeer. Daar de
den ze twee dagen over."
De kruidenierswinkel van Sjaan Penseels vader is
opgedoekt, nadat zijzelf als oudste dochter de ne
ring nog jarenlang heeft voortgezet. Als tienjarige
moest ze de winkel al in. „Vanwege de slechte ge
zondheid van mijn moeder werd ik van school ge
haald." Ze laat een foto zien waarop zij en haar
zusje samen met hun vader en moeder achter de
FOTO DICK HOGEWONING
toonbank staan. Nu is die winkel haar eigen woon
kamer. „Toen hokten we met z'n veertienen in de
achterkamer."
Bij Nieuwenburg slaat de nostalgie toe als hij te
rugdenkt aan hoe het toen in de steeg was. „Het le
ven is eruit. En de sociale contacten zijn verdwe
nen. Er werd ontzettend veel gebabbeld toen. Bij
voorbeeld bij de kapper hiernaast, waar mijn ooms
wel kwamen. Dan zei de kapper: Willem, jij bent
aan de beurt, en dan zei hij: laat iemand anders
maar even voorgaan."
Zonderling
In de jaren zestig en zeventig verdwenen één voor
één de fabrieken en de winkels. En hele straten we
vershuisjes werden afgebroken. Daarmee veran
derde voorgoed het karakter van de steeg. Het
werd een woonstraat, met vooraan veel studenten
huizen, en achteraan een complete nieuwbouw
wijk. Daar wonen nu alweer vijftien jaar Elisa en
Roel Koudijs. „Chronisch en naar tevredenheid",
aldus Elisa, die het heerlijk rustig wonen vindt. „En
het wordt alleen maar rustiger."
Echte Leidenaren zitten daar niet meer. En een
echt buurtleven is er ook niet. „We hebben hier
wel een eigen buurtvereniging gehad. Met Oranje
feesten en hangavonden voor jongeren, en klaver
jassen. Maar dal liep op een gegeven moment uit
de hand. Het werden drinkgelagen, waarbij men
sen stomdronken omvielen en de ambulance
moest worden gebeld", vertelt Roel Koudijs. Elisa
vult aan: „Het is nu ieder voor zich en God voor
ons allen."
In hel oudere stukje Groenesteeg is dat niet veel
anders. „Een buurtkroeg heeft hier geen bestaans
reden meer", zegt Willem Mulder, die in 1979 De
Drie Haringen overnam. Het huidige Lijn 3 is nog
maar af en toe open. Voor het overige verhuurt
Mulder zijn café voor feestjes en vergaderingen.
„Ik ben meeveranderd met de buurt." Wel vertel
len Mulder en Penseel hoe de buurt zich herhaalde
malen over de wat excentriekere bewoners ont
fermde. „Maar dat zou ik nu niet meer zo snel zo
doen", denkt Mulder. „De tijden zijn veranderd."
Zo had je Janus Hoppenbrouwer, een alcoholist.
„Als je hem vroeg hoeveel hij op kon, dan zei hij:
als ze het Galgewater leegpompen is het nog niet
genoeg", lacht Penseel. „Janus had geen elektrici
teit, niks. Dat losten we gewoon met elkaar op.
Willem hier trok een elektriciteitsdraadje door. En
wij namen hem een dagje mee naar Volendam."
Mulder: „En je had Frans Heemskerk, die man die
onlangs door z'n katten is opgegeten. Die kwam
hier vaak voor een kopje thee. Een keurige man,
maar zonderling. Dan kreeg hij last van een breuk
en vroeg hij superbeleefd of hij dertien minuten op
het biljart mocht liggen. Hij had verzameldwang.
Een losse krant op straat ging mee naar huis."
I loe verschrikkelijk Heemskerks huis er van bin
nen uitzag is te zien op foto's bij Dirk van der Plas.
Want die doet niet alleen in potten; hij verzamelt
ook mensen. In een bijna ontilbaar plakboek met
foto's, brieven, notities en tekeningen; zoals een
portret dat de hobby-archeoloog van Frans
Heemskerk tekende. Een peinzende blik boven een
scherpe neus. ,,I.oopt nooit recht op zijn doel af,
maar keert onderweg een eindje terug om te kijken
naar iets wat hem opvalt: wat rommel bij een vuil
nisbak, de klok van de slager om de hoek, een don
ker portiek, een papiertje op straat", noteerde Van
der Piaserbij.
Groenste plekje
Maar de zonderlingste Groenesteeg-bewoner van
allemaal leefde in de vorige eeuw. Dat was Goeie
Mie, die vele buurtgenoten vergiftigde. Uit armoe
de. Ze sloot verzekeringen op haar slachtoffers af,
die ze na hun dood inde. Haar laatste slachtoffers,
de familie Frankenhuizen, woonden ook in de
steeg. Daarna is de gifmengster gepakt en veroor
deeld. „Het was in die tijd een zeer gesloten ge
meenschap. De politie kwam er niet bij; men loste
de dingen onderling op. Eigenlijk zegt dat ook iets
moois over de buurt", vindt Willem Mulder.
De slachtoffers van Mie liggen niet op de begraaf
plaats aan het eind van de steeg. Die was voor de
beter bedeelden. Nieuwenburg herinnert zich de
lijkkoetsen die in zijn jeugd door de steeg kwamen
nog goed; 'de paarden met zwarte kleden en kap
pen over hun hoofd'. Op weg naar het enige plekje
die de naam Groenesteeg nog eer aandoet. Waar
gras, wolfspoot en driedelig tandzaad nog welig
tieren. En waar de immergroene taxus symbool
staat voor het eeuwige leven.
