Kroonprins
wordt Willem
Gezinsvoogdij steeds verder in het gedrang
I\
Feiten &Meningen
Tony Blair zoekt
perfecte Albion
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1997
NIEUWSANALYSE
Het was in augustus dat de Britse premier Tony Blair
opnieuw geschiedenis schreef. Geen regeringsleider
had het de afgelopen veertig jaar in het hoofd gehaald
om het land ruim drie weken lang aan zijn lot over te
laten. En het ging goed mis.
Terwijl Tony, Cherie en de kinderen in Italië en
Frankrijk van de zon genoten, raakte de regeringsma
chine ontwricht. De ministers Cook en Short vlogen el
kaar in de haren over de vulkaanuitbarsting in Mont-
serrat, vice-premier Prescott vond dat hij de lijdelijke
baas. van het land was en niet minister zonder porte
feuille Mandelson, dissidente Lagerhuisleden kwamen
met kritiek op de plannen voor zelfbestuur voor Schot
land en Wales.
Op 26 augustus keerde Blair terug en vaardigde
meteen een dienstbevel uit: stop met het gekissebis
over onbelangrijke zaken, concentreer je op de grote lij
nen van onze politiek. Tony Blair heeft nergens een
grotere hekel aan dan politici die hun onderlinge oor
logjes in de media uitvechten. Vrolijk buitenshuis wap
perende vuile was herinnert immers aan het doldwaze
scandaleuze Conservatieve verleden en past niet in het
beeld van de moderne Labour-manager.
Blair zelf is de vleesgeworden perfectie: glimlach, va
derlandsliefde, huwelijk, kinderen, geloof, alles oogt
perfect. Maar om hem heen herinnert nog veel aan het
onvolmaakte en zelfs perfide Albion. Het koningshuis
bijvoorbeeld. En de vakbonden. Twee bolwerken van
traditie, die zijn streven naar een perfect Albion in de
weg staan en om te overleven dringend aan eigentijdse
verpakking toe zijn.
In de dramatiek van de afgelopen twee weken greep
Blair met beide handen de kans om daaraan te werken.
Op het jaarlijkse congres van de overkoepelende vak
centrale TUC in Brighton haalde hij dinsdag keihard
uit. Vakbondsleiders die nog niet hadden begrepen dat
deze Labour-premier uit ander hout is gesneden dan
zijn voorgangers uit de jaren zestig en zeventig, twee
handen op een buik met de vakbondsleiding, kregen
onder uit de zak.
,,Wie invloed op deze regering wil uitoefenen, moet
argumenten aandragen. De tijd van onderhandse af
spraken, de commissie-kamertjes en kleine groepjes
die de show proberen te runnen, is voorbij", zei Blair.
Geen bier en sandwiches meer op Downingstreet 10, de
tijden van arbeidersklasse in bokshouding tegenover
het grootkapitaal zijn voorbij, in het perfecte Albion
worden bedrijfsgeschillen in harmonieus overleg gere
geld.
Veel vakbondsleiders beseffen dat allang. Maar som
migen hoopten dat
een Labour-regering
hen weer dezelfde
machtspositie in de
bedrijven zou geven
als voor het aantre
den van vakbonds-
haatster Margaret
Thatcher het geval
was. Blair boorde
die hoop de grond
in. Onder de Tories
ingeburgerde be
grippen als 'flexibele
arbeidsmarkt'
vakbonders
verhullend
'Grote Roerganger' Blair in Schot
land. foto ap
-voor
een
smoes voor be-
staansonzekerheid
en soepel ontslag
recht - werden door
Blair nadrukkelijk
omarmd. „Sommi-
gen huiveren als zij
een Labour-premier
Tory-termen horen
I gebruiken. Hen zou
ik willen zeggen:
rX sluit je bij.ons aan in
de echte wereld,
JEMH daar is het een stuk
warmer."
Niemand in de
zaal waagde het om
deze enthousiaste
verdediging van de vrije markt te toetsen aan een ander
streven van Blair, namelijk dat de maatschappij wat
'zachter', wat medemenselijker moet worden en het
woekerende egoïsme teruggedrongen. Sommige vak
bondsleiders kankerden wat over dreigementen die
haaks staan op samenwerking. Maar dat was achteraf,
tegen journalisten.
Een andere illustratie van de bijkans onaantasbare
positie van Blair was zijn - heel wat omzichtiger - aan
pak van het rouwende koningshuis. Als geen ander had
hij door dat verdriet achter de gesloten deuren van een
Schots kasteel en een masker van plicht een volslagen
verkeerde indruk maakt. Het was Blair die meteen aan
kondigde dat Diana als prinses van het volk door dat
volk begraven zou worden. Het paleis volgde. Het was
Blair die de natie vertelde dat de koningin echt verdriet
had. Een dag later probeerde ze dat op straat bij de
rouwenden voor St. lames Palace en in een tv-toe-
spraak te tonen.
En het was opnieuw Blair die een dag na de begrafe
nis en een lunch met de koninklijke familie onomwon
den zei dat het koningshuis moest moderniseren. Pa
leisfunctionarissen lieten vervolgens weten dat het ko
ninklijk huis 'toegankelijker' zou worden en de tabloids
meldden dat prins Charles in Londen gaat wonen, zo
dat hij wat makkelijker met William en Harry net als ge
wone mensen naar de bioscoop kan of een hamburger
tje verorberen.
Dat vervolgens aan Jon Snow, de presentator van het
Channel 4-nieuws, werd gelekt hoe vooral de koningin
gepoogd zou hebben om van Diana's begrafenis een
besloten gebeuren te maken, deed Blairs perfecte ima
ge alleen maar goed. Hij, de monarchist, kwam er uit
als de grote overwinnaar, de man die samen met prins
Charles -»straks een perfecte koning - een eigenwijze,
ouderwetse opa en oma op andere gedachten had ge
bracht.
Blairs boodschap, moderniseer of sterf, gaat erin als
koek, of die nu is gericht aan koningshuis of vakbon
den. De rechtse Times prijst hem als een 'dapper man'.
De Guardian, vaak spreekbuis voor linkse tegenstan
ders van Blair, meent dat hij de status van hoofd van
een gekozen regering is ontstegen. „Hij is leider van de
natie", aldus de krant.
Zelfs een perfecte vernieuwer loopt echter risico. Zou
hij niet, net als Gorbatsjov destijds, ingehaald kunnen
worden door een beweging waarvan hij de motor is? De
Guardian acht het bijvoorbeeld niet uitgesloten dat
Blairs verdediging van de monarchie uit de pas gaat lo
pen met de anti-gevoelens van de man in de straat. An
deren waarschuwen dat zijn poging om met zelfbestuur
voor Schotland en Wales het Koninkrijk in nieuw ver
band te verenigen, het omgekeerde effect krijgt.
Maar dat is uiteraard allemaal angsthazerij. Zolang
de Grote Roerganger zelf het schip van staat stuurt,
blijft het land perfect op vemieuwingskoers. Hij moet
alleen niet meer met vakantie gaan.
LONDEN HANS GELEUNSE CORRESPONDENT
Citaten uit het televisie-interview met Willem-Alexander
Ziet u het koningschap als ver
plichting of als roeping?
„Het is historisch bepaald dat ik
op deze plek zit."
Binnenkort zijn de stages afgelo
pen. Bent u dan klaar voor het
koningschap?
„Ben ik dan klaar voor het ko
ningschap? Dat weet ik niet. Je
wordt tot het ambt geroepen.
Het kan morgen zijn en het kan
over tien jaar zijn."
Als uw moeder om welke reden
dan ook op een gegeven moment
uitvalt, kunt u het dan meteen
gerust hart overnemen?
„Ik kan het overnemen, maar ik
zou liever nog meer voorberei
dingstijd hebben. Hoe later je
erin kunt stappen, hoe beter het
Is de troonsopvolging nu al een
onderwerp waar u regelmatig
met uw moeder van gedachten
over wisselt?.
.Absoluut nog niet."
Stel dat uw moeder nog tien jaar
koningin blijft. Is dat niet een
lange rijd om in de wachtkamer
te zitten?
„Tien jaar is op zich geen lange
tijd. Ik heb nog veel dingen te
doen waar ik me mee bezig wil
houden. Die tien jaar vliegen
om denk ik. Ik ben zeer geïnte
resseerd om iets voor het Ne
derlandse bedrijfsleven in het
buitenland te doen. Ik denk ook
wel dat ik een gebied gevonden
heb waar ik me erg in vast wil
bijten: watermanagement.
Pardon?
„Water is iets fantastisch moois.
Het is milieu, transport, ge
zondheid. Het is een gevecht te
gen water. Het is een gevecht
tegen weinig water. Je kan er
echt alles mee doen. Een puur
Hollands iets. Water boeit mij."
Stel. er wordt een minister voor
gedragen van wie u denkt: dat is
niet goed voor het land?
„Ik kan me best voorstellen dat
ik in bepaalde gevallen niet he
lemaal gelukkig ben met een
bepaalde keuze en dat dan ook
uitspreek. Maar ik zal onder die
benoeming toch mijn handte
kening zetten."
Stel dat er een wet wordt aange
nomen door het parlement waar
u het niet mee eens bent? Die op
gespannen voet staat met uw ge
weten?
„Dat betekent dat het Neder
landse volk een wet heeft aan
genomen. Daar kan ik me als
eenling, als persoon, heel moei
lijk tegen verzetten. Dat krijg je
een koningscrisis. Dan zal óf de
verantwoordelijke minister óf
het hele kabinet zijn verant
woordelijkheid moeten trekken.
En als zij het niet doen, zal ik
dat moeten doen."
Heeft u de indruk dat het beeld,
het imago dat anderen van u
hebben overeen komt met de
werkelijkheid?
„Mijn imago is niet iets waar ik
mij dagelijks mee bezighoud. Ik
begrijp dat heel goed dat de
mensen in Nederland een be
paald beeld van mij hebben en
ik betreur het dat een foto in de
krant waarop ik een glas vast
heb meer invloed heeft op zo'n
imago dan vier jaar voorberei
dingsprogramma's. Ik heb geen
mannetjesmakers nodig, die
voor mij op korte termijn succes
kunnen boeken. Mijn toekomst
is een lange-termijn-toekomst."
Heeft u er last van dat mensen
uit mijn generatie soms zo over
u denken, een studentikoze los
bol?
„Het houdt mij niet dagelijks
bezig. Ik denk dat ik eenieder er
door mijn werk op de lange ter
mijn van kan overtuigen dat ze
het niet bij het rechte eind had
den."
Als ik de stukjes van Youp van 't
Hek lees: een aardige jongen,
goed voor een meter bier, maar
daar gaan we de oorlog niet mee
winnen. Wat denkt li dan?
Ach ik ken Youp van 't Hek, ik
ken zijn schrijfwijze, zijn sarcas
me. Ik heb met heel veel plezier
al zijn brieven gelezen, zoals ik
bijna elke week zijn artikeltjes
lees. Het is een vrijheid van me
ningsuiting die ik met een kor
rel zout neem en waar ik erg om
kan lachen."
No hard feelings?
.Absoluut niet."
Over het huwelijk. Wanneer
gaat u trouwen?
„Nog lang niet."
U bent wèl dertig.
„Vindt u dat oud? Als ik mijn
vrienden in mijn omgeving be
kijk, zijn verreweg de meesten
nog niet getrouwd. En als ik mij
vergelijk met mijn ouders: mijn
vader was 39 toen hij trouwde."
Maar u wordt koning. En dat
Willem-Alexander viert feest met de gouden 'Holland Acht', vorig jaar op de Olympische Spelen van Atlanta. „Ik denk dat iedere gezondel
se jongen fascinatie voor sport heeft", aldus de kroon.
zou u bij wijze van spreken al
morgen kunnen worden. Dan
bent u dus een ongetrouwde ko
ning?
„Het huwelijk is zó belangrijk in
het leven van een mens dat je
daar heel goed, ook in overleg
met die ander, uit moet komen
voor dat je zo'n zet doet. Als ik
ga trouwen, trouw ik met een
persoon waarmee ik samen de
beslissing neem."
Is het handig voor de toekomsti
ge koningin dat zij ook uit de
adel komt?
„Ik denk dat het aan de persoon
ligt en niet aan de achtergrond
of opleiding."
Uzou op dat punt netzo goed
meteen burgermeisje kunnen
trouwen?
Als de persoon er geschikt voor
is, zou dat een prima koningin
De kroonprins liep de afgelopen jaren stage, onder meer bij de krijgsmacht. Vorig jaar bezocht hij een NAVO-
oefening voor de Noorse kust. foto anp
kunnen zijn."
Als het parlement een beoogd
huwelijk van u afivijst, hoe zou
u daarop reageren?
„Dat wordt heel moeilijk. Ik
denk dat ik dan ook door zal
zetten met mijn huwelijk."
Ook als dat zou betekenen dat u
dan geen koning kunt worden?
„Dat zou dan de consequentie
zijn."
Heeft u het toneelstuk Eipily ge
zien?
„Nee."
Vond u het jammer dat het uit
gezonden werd?
„Ik weet het niet, ik heb het niet
gezien, ik kan er ook geen oor
deel over vellen. Het was de ar
tistieke interpretatie van wat
een toneelgroep denkt wat er
zich afspeelt binnen de muren
van Huis ten Bosch. Niet over
eenkomend met de werkelijk
heid, maar een artistieke im
pressie. Als zij dat op televisie
willen brengen, dan is dat hun
goed recht."
Het ging over Emily, van wie
men veronderstelt dat ze uw
vriendin is. Is dat ook zo?
„Ik ga op speculaties niet in. Als
ik op gegeven moment een ge
schikte kandidaat heb met wie
ik zal trouwen, dan zal ik dan
die naam bekend maken en
daarvóór ga ik op geen enkele
Uw imago wordt vooreen flink
deel bepaald door uw fascinatie
voor de sport. Waar komt die
vandaan?
„Ik denk dat iedere geza
Hollandse jongen fascin;
voor sport heeft. Ik beni
tief in sport, kijk ook gra<
sport. Sport is ook heelb
rijk in het opgroeien van
mens. Sport op school is
ming van een lichaam, d
eindelijk de gezondheid
persoon ten goede komt
daar dat het me erg veel
baart dat op basisschole
sport gegeven wordt dot
ne docenten, die dat, zo
belast als ze al zijn, zien
uurtje vrijaf, en de kinde
ten doen waar ze zin inl
En niet door specifieke?
centen."
Bent u liever piloot danï
„Ik vlieg nu één tot twee
per maand en dat is gera
Welke eigenschappen zo
uw moeder Beatrix wille f
nemen?
„Ik ben mezelf en ik zou
enkele eigenschap vanfc
len overnemen." 1
Wordt u Koning Willem
de?
„Zou best kunnen. Zou -
lijn der verwachting ligg
Met Willem I voel ik dei
affiniteit. De koopmans'
van Willem I en zijn inze
de voortvarendheid var
land."
Wilhelmina de strenges i
vrouw, Juliana de social I
der en Beatrix de perfect
ger. Met welke vrouw he It
meeste affiniteit?
„Toch iets meer met mife
grootmoeder."
'Hoezo wachtlijst als een kind dagelijks thuis wordt afgeranseld?
De Tweede Kamer debatteerde gisteren over de
plannen van staatssecretaris Schmitz om in elk
geval twee jaar en als het aan de Kamer ligt
structureel ruim achttien miljoen extra uit te
trekken voor de gezinsvoogdij. Daardoor moet de
werklast bij de instellingen verminderen. Voor
waarde is wel dat de wachtlijsten onmiddellijk
worden opgeheven. Deze bittere maatregel gaat
immers ten koste van de jongeren die het toch al
moeilijk genoeg hebben. De Utrechtse gezins
voogd Marjolijn Honing legt uit waarom zij met
de rug tegen de muur staat.
Een gezin in een Utrechtse achterstandswijk
dreigt uit elkaar te vallen. Als Honing een paar
maanden zou krijgen om haar schouders eronder
te zetten, kan het gezin worden 'gered'. Maar die
tijd ontbreekt, waardoor het een kwestie is van
wachten op het moment dat het oudste kind uit
huis wordt geplaatst, waarna waarschijnlijk de
andere broertjes en zusjes volgen.
Deuren in de slaapkamers ontbreken, overal in
het huis slingert wasgoed rond omdat de weinige
kasten uitpuilen. Het huis is totaal uitgewoond.
Vader is werkloos en heeft geen geld. Telefoon is
er niet, de elektriciteit regelmatig afgesloten,
sportclubs voor de kinderen zijn niet te betalen
en ook voor schoolreisjes is geen geld. Het toch al
kansarme gezin wordt verder in een isolement
gedrukt, waardoor een voedingsbodem ontstaat
voor een leven in de criminaliteit om het hoofd
boven water te houden.
Honing, werkzaam bij de Utrechtse stichting
Jeugdhulpverlening Midden Nederland, maakt
zich zorgen om het gezin. Ze is ingeschakeld van
wege de ernstige verwaarlozing van de kinderen,
maar tot opluchting van de ouders is een uithuis
plaatsing nog niet aan de orde. „Vroeger zorgde
je voor andere huisvesting, gezinshulp en regelde
met de kredietbank een schuldsanering. Maar dat
kunnen we, mede door gebrek aan tijd, niet meer
bieden. Ik kan aandacht geven, maar niet meer in
de auto stappen en een koelkastje regelen voor
die mensen. Met een groter huis en ondersteu
ning in financieel beleid, is er ook een plek voor
het oudste kind, maar ik zie dat niet gebeuren."
In het gezin is volgens Honing geen sprake van
mishandeling of van psychische stoornissen,
drank- of drugsverslaving van de ouders. „Hier is
alleen maar grenzeloze armoede aan de orde.
Vroeger zou zo'n gezin door de kerk zijn opge
vangen. De gemeente geeft echter geen urgentie-
verldaring af tenzij er sprake is van een levensbe
dreigende situatie, dus krijgt men geen grotere
woning. Het gezin raakt wanhopig, omdat men
ook wel inziet dat ze een kind dreigen te verlie
zen. Je krijgt vervolgens te maken met de geloof
waardigheid van de gezinsvoogd. Dat gezin is on
der toezicht gesteld en vestigt alle hoop op ons.
Maar wat kan ik voor elkaar krijgen als ik per kind
slechts een uur in de maand toegewezen krijg? Ik
weet precies wat het gezin nodig heeft, maar kan
het niet uitvoeren. Onze geloofwaardigheid komt
in het gedrang."
De onmacht van Honing is illustratief voor de
problemen binnen de gezinsvoogdij. De werk
druk is onaanvaardbaar hoog geworden. Sinds
een wetswijziging in november 1995 hebben ge
zinsvoogden een flink aantal taken van de kinder
rechter moeten overnemen, waardoor zij zelf ver
antwoordelijk werden voor machtigingen, ver
zoekschriften, beschikkingen en wettelijke rap
portages over pupillen. Gevolg: de gezinsvoogd
zit langer achter de computer en heeft steeds
minder rechtstreeks contact met de jongeren.
Aan de jongeren of hun ouders die op hulp van
de gezinsvoogd wachten is het niettiit te leggen.
Hoezo wachtlijst als een kind dagelijks thuis
wordt afgeranseld? Waar moeten gezinnen op
wachten als een kind thuis de boel terroriseert en
hulp geboden is?
De bedoeling van de wetgever was om door het
overhevelen van taken naar de gezinsvoogd, de
rechtspositie van de cliënt te verbeteren en de
kwaliteit van de jeugdbescherming te verhogen.
Hoe paradoxaal het uit de mond van Honing ook
klinkt, zij was het eens met de instelling van een
wachtlijst. Nieuwe zaken moeten wachten, pas
dan kan de achterstand met de lopende gevallen
worden ingelopen. Hoe schrijnend dat ook is voor
kinderen die werkelijk hulp nodig hebben. Een
uitzondering wordt gemaakt voor noodsituaties,
waarin kinderen in levensbedreigende omstan
digheden verkeren.
In de provincie Utrecht staan sinds een maand
vijftien kinderen op de wachtlijst, elke maand ko
men er daar gemiddeld vijf bij op een totaal van
1215 pupillen. „Voor de mensen op de wachtlijst
wordt dus momenteel helemaal niets gedaan",
legt Honing uit. „Het is een ontzettend zwaar di
lemma maar we kunnen niet anders. Het is een
keuze: of heel veel pupillen aannemen waarvoor
je in feite niets kunt doen omdat er geen tijd is, of
een beperkte groep nemen waar je wel iets voor
kunt betekenen."
Voor de wetswijziging verliep het werk van de ge
zinsvoogd wat informeler waardoor er meer tijd
overbleef voor de pupillen. Honing, die al vijftien
jaar in het vak zit: „Als ik vroeger hoorde dat Piet
je niet naar school ging dan pakte ik de auto, reed
naar Pietje, pakte hem bij kop en kont en leverde
hem op school af. Nu signaleer ik dat hij geen on
derwijs volgt en maak daar rapport vanqh?
van de ouders dat ze Pietje naar school si b
omdat hij anders uit huis wordt geplaatstfc
door kan het gebeuren dat een kind eerd»
huis wordt geplaatst dan wenselijk is. Hie re
zeg ik absoluut niet dat kinderen ontered I
huis worden geplaatst. En je mag je afvraj r
ouders zo moet stutten en steunen dat ee I
in huis kan blijven.N
Een gezinsvoogd moet sterk in de schoen!
staan. Als ergens een crisis uitbreekt krijgP
maken met heftige emoties. Steun van cci
van vitaal belang, maar zelfs daar is nautfft
tijd meer voor. Honing: „Het komt voord
nacht niet kunt slapen als je ergens eenli e
uit huis hebt moeten halen die ernstig F r<
deld. Het zou niet goed zijn dat je werkjf
verhard, dat de aanblik van zo'n kind jen P
meer doet. Als het zover komt, moet jeer J!
pen. Het is erg belangrijk dat je kunt teru
op collega's om even lekker uit te janken
dan loop je tegen het probleem op dat ie< r
het druk heeft en dat er tijd moet worden
maakt, waardoor er weer werk blijft liggez
wordt je keer op keer geconfronteerd mei
werkdruk."
De Tweede Kamer debatteerde gisterent
Schmitz over de problemen bij de voogdi J
lingen. In eerste reactie op het plan vanó
secretaris om voor de komende twee jaar 1
geld beschikbaar te stellen, reageert Hou
rughoudend: „Het is nog geen structurele
sing dus komt het op me over als een doe
het bloeden." L
UTRECHT. JOS VERLEGH
Prins Willem-Alexander sprak met televisiepre
sentator Paul Witteman over zijn ouders, zijn
imago, het huwelijk en zijn visie op het koning
schap.
