'Kernenergie moet nieuwe kans krijgen'
Alcohol is voor Russen groot gevaar
Wetenschap Techniek
Roken put
voorraad aan
vitamine C uit
DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1997
160
REDACTIE SASKIA STOELINCA C
Directeur Internationaal Atoom Energie Agentschap:
HERMAN DAMVELD
Kernenergie dreigt een langza
me dood te sterven. „De ten
dens is om kernenergie stilzwij
gend af te schrijven, om er niet
over te willen praten."
Hans Blix, algemeen directeur
van het Internationale Atoom
Energie Agentschap (IAEA), stel
de dat op het jaarcongres van
het Uranium Instituut te Lon
den, bedoeld om kernenergie te
promoten. Blix betreurde de te
loorgang van kernenergie en
pleitte juist voor de bouw van
nieuwe kerncentrales.
Hoe verklaart Blix de teloor
gang? „In het internationale de
bat over kernenergie kom je
vaak dezelfde redenering tegen:
vanwege de bezorgdheid van de
bevolking schrijven de politici
kernenergie gewoonweg af. De
bevolking maakt zich zorgen
over de veiligheid van kerncen
trales, de opslag van kemafvEil
en de verspreiding van atoom
bommen via kernenergie."
Blix ergert zich mateloos aan
politici: „De politici onderzoe
ken niet eens of de mening van
de bevolking gerechtvaardigd is
of niet. Het kan natuurlijk zijn
dat regeringen die vlak voor een
verkiezing staan, niet erg hap
pig zijn om tegen de publieke
opinie in te gaan. Tot nu toe
hebben politici immers geen
stemmen gewonnen door zich
vóór kernenergie uit te spreken.
Maar ook zonder naderende
verkiezingen zijn politici niet
bereid de publieke opinie op
juistheid te toetsen."
Maar hoe komt de bevolking
aan een mening? In de jaren
vijftig pleitte iedereen (ook poli
tici) voor kernenergie, voor door
atoomkracht aangedreven
vliegtuigen en voertuigen? Wat
is er sindsdien veranderd? Blix
kan hiervoor geen duidelijke
verklaring geven. Hij volstaat
met de vermelding dat kern
energie een nieuwe kans moet
krijgen vanwege het broeikasef
fect en de daarmee gepaard
gaande klimaatsverandering.
Blix: „Op dit moment komt 85
procent van het wereld-energie
gebruik op rekening van gas,
olie en kolen; zeven procent
komt uit waterkracht en zes uit
kernenergie; de rest (twee pro
cent) is duurzame energie zoals
zon en wind. De verbranding
van gas, olie en kolen geeft
kooldioxide, het belangrijkste
broeikasgas. En de uitstoot van
broeikasgassen neemt maar
toe." Hij voegt eraan toe: „De
gemiddelde Japanner gebruikt
nu 7.500 en de Chinees 1.000 ki
lowattuur stroom per jaar. Als
de Chinezen de Japanners gaan
evenaren, neemt de hoeveel
heid broeikasgas (en de daaraan
gerelateerde, verwacht stijging
van de zeespiegel) aanzienlijk
toe."
Meer in het algemeen acht Blix
een groeiend gebruik van gas,
olie en kolen strijdig met het
beginsel van duurzame ontwik
keling. Bovendien zijn de voor
raden gas en olie beperkt tot
enkele tientallen jaren. Dat is
Hans Blix, algemeen directeur van het Internationaal Atoomenergie
Agentschap. „Kernwapens weg. Het einde van kernwapen-tijdperk
maakt het betreden van het kernenergie-tijdperk voor vreedzame doe
len een stuk gemakkelijker." foto gpd
geen duurzaam gebruik. Kort
samengevat betekent duurzame
ontwikkeling dat de komende
generaties dezelfde mogelijkhe
den hebben als de huidige ge
neratie. De volgende generaties
moeten kunnen beschikken
over tenminste dezelfde hoe
veelheid hulpbronnen (grond
stoffen, energie) als wij. Duur
zame ontwikkeling is het offi
ciële beleid van vele regeringen,
waaronder die van Nederland.
„De huidige economische ont
wikkeling met wereldwijd
steeds meer auto's en vliegrei
zen en noem maar op, kan ik
wegens uitputting van voorra
den energie en het broeikasef
fect niet duurzaam noemen.
Kernenergie moet en kan een
rol spelen in de overgang naar
duurzame ontwikkeling", is de
visie van Blix. Hij pleit daarom
voor een rationele houding te
genover kernenergie en een ac
tieve voorlichting over de voor
delen.
Het verband dat veel mensen
leggen tussen kernenergie en
kernwapens wil Blix zo snel mo
gelijk de wereld uit hebben:
„Kernwapens moeten weg. Het
einde van het kernwapen-tijd
perk maakt het betreden van
het kernenergie-tijdperk voor
vreedzame doelen een stuk ge
makkelijker."
Maar waarom is kernenergie
wel duurzaam? De voorraden
uranium, de brandstof van de
kerncentrales, zijn immers ook
beperkt tot een jaar of veertig?
„Dat klopt", stelt Blix, „maar ik
ga ervan uit dat we behalve ura
nium ook het plutonium ge
bruiken dat gevormd wordt uit
uranium. Dat betekent de
grootschalige toepassing in
snelle kweekreactoren. Zo kun
nen we de uraniumvoorraad
vijftig keer beter gebruiken. Ik
kom op een voorraad voor
tweeduizend jaar. En dat noem
ik duurzaam."
Is de productie van kernafval,
dat duizenden jaren gevaarlijk
blijft, in overeenstemming met
het uitgangspunt van duurzame
ontwikkeling of is kernafval juist
een duurzaam probleem?
Blix reageert of hij deze vraag
voor het eerst hoort: „Dat weet
ik niet, maar we zoeken het
voor u uit", is zijn spontane re
actie.
Het bloed van een roker die
stopt, bevat na vier dagen al
twintig procent meer vitamine
C. Bij rokers putten zogeheten
radicalen uit de rook de li-
chaamsvoorraad vitamine C uit.
De voorraad wordt bij rokers
minder aangevuld dan bij niet-
rokers, omdat rokers doorgaans
slechter eten. Mensen met een
laag gehalte aan vitamine C lo
pen verhoogde gezondheidsrisi
co's, bijvoorbeeld voor hart- en
vaatziekten. Twee onafhankelij
ke wetenschappelijke studies
zijn tot deze bevindingen geko
men, zo meldt TNO Voeding.
Vrije radicalen ontstaan in het
lichaam bij allerlei processen
waarin zuurstof een rol speelt.
Ze hebben soms een nuttige
functie, bijvoorbeeld het uit
schakelen van binnendringende
bacteriën. Bij roken echter kun
nen te grote hoeveelheden radi
calen ontstaan, wat kan leiden
tot beschadiging van lichaams
cellen.
In de Verenigde Staten is de
aanbevolen dagelijkse hoeveel
heid vitamine C voor rokers
(100 mg) hoger dan voor niet-
rokers (60 mg). De Nederlandse
Gezondheidsraad laat onder
zoeken of zo'n onderscheid
wenselijk is.
Mensen die veel vitamine C
binnenkrijgen, hebben gemid
deld vijftig procent minder kans
op kanker, vooral op long- en
maagkanker.
Gemiddelde levensverwachting sinds omwenteling teruggelopen
De gezondheidstoestand van
steeds meer Russen gaat veel
harder achteruit dan werd aan
genomen. In enkele jaren tijds
blijkt de gemiddelde levensver
wachting voor Russische man
nen en vrouwen met 7,5 en 4
jaar te zijn teruggelopen. Vol
gens een team van deskundigen
moet de oorzaak vooral worden
gezocht in een stijging van de
alcoholconsumptie, zo blijkt uit
een artikel in het gezaghebben
de Britse medische blad The
Lancet. Maar ook de economi
sche neergang en de verloede
ring van de samenleving eisen
hun tol.
Bereikten de Russische mannen
rond 1990 gemiddeld nog een
leeftijd van 65 jaar, nu is dat ge
zakt tot (gemiddeld) 57,2 jaar.
Vrouwen in de voormalige Sov
jet-Unie werden tot ongeveer
1991 nog 75 jaar, maar vanaf
1992 trad een dramatische da
ling in naar nu 71 jaar. Bij de
mannen is die daling, die in fei
te al in 1989 inzette, vanaf 1991
nog dramatischer. Een dergelij
ke tendens binnen enkele jaren
bracht een groep Engelse en
Russische demografen ertoe te
zoeken naar dieper gelegen oor
zaken. Want dat het in verband
staat met de omwentelingen in
de voormalige Sovjet-Unie, lijkt
buiten kijf. Maar welke factoren
spelen daarbij nu precies een
rol?
„Tot ongeveer 1986 steeg de ge
middelde maximumleeftijd van
Russische mannen en vrouwen
geleidelijk", zegt dr. Dennis
Leon, verbonden aan de univer
siteit van Londen. „Bij vrouwen
bleef het vervolgens tot 1992
betrekkelijk stabiel om daarna
scherp te dalen. Bij de mannen
werd de maximumleeftijd van
65 jaar in 1987 bereikt, om dan
tot 1991 licht en daarna heel
scherp te dalen. Wij waren be
nieuwd nèar de oorzaken van
die plotselinge verandering.
Voor het onderzoek maakte
Leon gebruik van sterftecijfers
in het Franse Instituut voor De
mografie in Parijs en een soort
gelijk centrum in Moskou. In
beide instituten zijn niet alleen
overlijdensdata en verdere per
soonlijke gegevens, maar ook de
doodsoorzaken bijgehouden.
„Juist door de maatschappelijke
teloorgang van grote groepen
mensen hebben we onze aan
dacht aanvankelijk gericht op
typische, zeg maar: armoede-
kwalen", zegt Leon. „Zoals bij
voorbeeld tuberculose, slechte
voeding en persoonlijke ver
waarlozing. Wij zijn daarbij ge
stuit op een enorme toename
van doodsoorzaken die recht
streeks met alcoholmisbruik
verband houden. Zo is het aan
tal gevallen van lever-cirrose in
Rusland sinds 1985 bijna ver
drievoudigd. Het aantal ver
keersongelukken en geweldsde
licten waarbij alcohol een
hoofdrol speelde, toont een
soortgelijk patroon.
Andere doodsoorzaken, zoals
allerlei vormen van kanker, ble
ven vrijwel stabiel. Dat is, in het
kader van de geconstateerde
stijging van alcoholconsumptie,
op het eerste gezicht opmerke
lijk. Bij alcoholisten zou je im-
Door alcohol is de
gezondheidstoe
stand van veel Rus-
sen erg slecht.
foto reuter
mers toch een veel grotere kans
op aandoeningen van het
maag-/darmkanaal en het hart-
/vaatstelsel mogen verwachten.
„Kennelijk is dat proces er één
van langere termijn", aldus
Leon. Hij en de zijnen vonden
verder dat tot ongeveer 1988 de
alcoholconsumptie per hoofd
van de Russische bevolking
daalde. Reclameboodschappen
over de gevaren van alcohol en
een gericht ontmoedigingsbe
leid, döor scherpe prijsverho
gingen van sterke drank, van de
Russische regering droegen
daartoe bij.
„Sinds 1989 ontstond een ware
hausse van privé-stokerijtjes",
zegt Leon. „Tijdens en na het
uiteenvallen van de Sovjet-Unie
werden de alcoholrestricties bo
vendien versoepelt. In sommige
staten daalden de prijzen met
meer dan de helft. Dat maakte
het voor veel Russen makkelij
ker om de ontstane sores van
alle dag te verdoven met een
paar flinke borrels.
„Ik geef toe dat dit soort soci
aal-maatschappelijke relaties,
ook in dit geval, heel moeilijk
exact is bloot te leggen. Er zijn
immers zoveel factoren. Maar
dat alcohol een veel grotere rol
speelt dan gedacht bij sterftecij
fers in Rusland, menen wij nu te
hebben aangetoond. Het zou
goed zijn als dat ook in andere
landen eens zou worden onder
zocht."
u z
WÊBÊÈÊÊÊÈÊÊ
Z E L
2
9
3
4
2
10
4
8
9
5
7
4
10
5
10
10
2
6
3
9
2
6
6
5
.6
2
2
3
1
2
2
7
4
5
5
4
4
6
2
2 3 4 5 6 7
OPGAVE
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een ge
tal dat correspondeert met een
getal in de balk onderaan. De
letters die ingevuld moeten
worden in de vakjes met een ge
tal kunnen ook op de balk wor
den ingevuld. Verticaal vormen
de letters in de eerste en derde
kolom ook een woord. Hoe luidt
het sleutelwoord?
Horizontaai1. Kamertje in een
kledingwinkel; 2. panne; 3. leeg
loper; 4. praatprogramma; 5.
veelzijdig; 6. afkeuring verdie
nend; 7. tossen; 8. bezinksel.
CRYPTOGRAM
zwak
bolus-a-r
o-u-c-a-a
e-scholen
kit-ae
ma-kan
aflopen
a-ao
gemaakt
HEINZ
H
W
TOMPOES
Heer Bommel en de grauwe razer
Het vocht steeg hem snel naar het
hoofd. Waarom weet ik niet, want
deze licht mousserende drank gold
op het eiland Raap voor dorsüessend
en verkwikkend. Maar op het mon
ster had hij zo'n opwekkende in
vloed, dat het zich al spoedig met
waggelende tred door de kelder be
woog, terwijl het zich voor het eerst
in zijn somber leven aan gezang
overgaf.
Een mooi lied was het natuurlijk niet.
De ongeschoolde stem stiet zulke
rauwe klanken uit, dat het de luiste
raars bang te moede werd - en vooral
de professor, die zich als geluiddem
per voor het geweld bevond, had er
hinder van.
,,Praw!" prevelde hij. ,,Een halfsterke
knaap, zonder beelding! Hoe schrik
kelijk! Trek mij troch gevallig uit der
venster!"
Verder kwam hij niet, want de raap-
brand had zich zozeer van de razer
meester gemaakt, dat hij zich aan
scherts te buiten ging en de geleerde
een speels klapje gaf, zodat deze met
een ploppend geluid uit de sponning
schoot.
Over het hoofd van zijn gastheer
heen schoot hij met een dreun op
het gazon, doch zonder zich tijd te
gunnen om een weinig te bekomen,
sprong hij overeind en repte zich
naar zijn auto die bij de ingang
stond.
„Ga toch niet weg!" riep heer Ollie,
die hem volgde. „Blijf toch! Ik heb
wetenschappelijke hulp nodig!"
De professor luisterde echter niet. Hij
sprong met verwilderde oogopslag in
zijn voertuig en
DOOR JAN VISSER
Voor het eerst in bijna drie maanden tijd is de tempera
tuur plaatselijk tot beneden de 5 graden gedaald. In h.
oosten van het land rapporteerde de vliegbasis Twentf
4,5 graden. Bij ons werd het niet zo koud. In de loop
van de nacht kwam er namelijk sluierbewolking binnei
drijven waardoor het nachtelijk warmteverlies werd ge
temperd. Op Schiphol bedroeg de laagste temperatuui
8,5 en in Bloemendaal 8,7 graden. De invloed van de
warme Noordzee was overigens gering daar de wind nii
vanuit zee waaide.
De nachtelijke afkoeling werd vandaag overdag gecom
penseerd door nazomerse temperaturen. Morgen echti
wordt uit een geheel ander vaatje getapt. Reeds de ko
mende nacht kan een storing buien veroorzaken en oo
overdag, wanneer een koufront over ons land trekt,
moeten we met enkele buien rekening houden. De win
waait uit het zuidwesten en is matig van sterkte. Lang;
de kust wordt een vrij krachtige tot krachtige wind ver
wacht. De temperaturen kunnen voor het koufront uit
nog op maximaal 18-19 graden uitkomen.
Tijdens het weekeinde is het koeler. Het kwik blijft da'
bij een graad of 17 steken. Verder vallen er opnieuw e
kele buien en staat er een stevige wind ruimend van
zuidwest naar west tot noordwest. Na het weekeinde r
men wind en buiigheid af. Deze gunstige weersontwik
keling hebben we te danken aan een hogedrukgebied
dat zich van de oceaan naar West-Europa verplaatst.
lucht in het hogedrukcentrum is aanvankelijk nogal
koel, hetgeen zich vooral 's nachts vertaalt in lage tem
peraturen. Tevens kunnen gemakkelijk mistbanken on
staan.
Het wolkendek werd gisteren pas tijdens de middag
dunner, maar toen de lage bewolking tijdens de mid
daguren grotendeels verdween zaten er veel hoge wol
kensluiers aan het zwerk. Daarin waren optische ver
schijnselen zichtbaar waaronder kleurige bijzonnen.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag.
Noorwegen:
Vrij veel bewolking en
vooral langs de zuidwest
kust regen. In het binnen
land vandaag soms ook
wat zon. Maxima 12 tot
15 graden langs de west
kust. In de buurt van Oslo
bijzon 18 graden.
Zweden:
Vandaag op de meeste
plaatsen af en toe zon, la
ter vanuit het westen op
nieuw bewolkt, morgen
gevolgd door regen. Mid-
dagtemperatuur uiteenlo
pend van 12 graden in het
noorden tot circa 18 in het
zuiden.
Denemarken:
Vandaag naast wolkenvel
den en een bui,.vooral in
het zuiden ook wat zon.
Morgen toenemende wes
tenwind. Later meer be
wolking, gevolgd regen. Maxima van
daag met zon circa.20 graden, morgen
ongeveer 17 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vandaag in Engeland eerst kans opmisti
verder perioden met zon en droog. In
Ierland, Schotland, en.lat.erjn^vyaLes^
toenemende bewolking gevolgd door re
gen. Morgen ook in Engeland perioden
met regen. Bovendien steekt er een ste
vige (noord)westenwind op. Maxima tus
sen 15 en 20 graden, morgen overal la
ger.
België en Luxemburg:
Vandaag eerst kans op mist. Verder flin
ke zonnige perioden. Later van het wes
ten uit toenemende bewolking en vooral
morgen enkele buien. Toenemende wes
tenwind. Middagtemperatuur vandaag
ruim 20 graden, morgen rond 18.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag in de ochtend hier en daar
mist. Elders perioden met zon, later van
het westen uit toenemende bewolking
en vooral morgen kans op een bui. Mid
dagtemperatuur veelal tussen de 20 tot
25 graden.
Portugal:
Zonnig. Morgen in het noorden meer
wolken en kleine kans op een bui. Mid
dagtemperatuur veelal tussen 25 en 30
graden.
Madeira:
Naast zon, vooral morgen wolkenvelden
en kans op een bui. Middagtemperatuur
rond 22 graden.
Spanje:
Zonnig en heel lokaal een onweersbui.
Morgen in het noorden meer wolken en
mogelijk wat regen. Middagtemperatu-
ren van 22 graden langs de Golf van Bis
kaje tot bijna 35 in het midden van
Spanje.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en droog. Morgen aan
de noordzijde en op de westelijke eilan
den ook wolkenvelden. Waarschijnlijk
droog. Middagtemperatuur rond 30 gra-,
den, morgen een fractie lager.
Marokko:
Westkust: flink wat zon en droog. Mid
dagtemperatuur vlak aan zee ongeveer
30 graden.
Tunesië:
Vrij zonnig, maar ook kans op een regen-
of onweersbui Middagtempertuur vlak
aan zee tegen de 30 graden, morgen
mogelijk erboven
Zuid-Frankrijk:
Vandaag droog en veel zon. In de och
tend lokaal mist. Morgen van het westen
uit toenemende bewolking en kans op
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
28 graden, aan de westkust iets minder
warm
Mallorca en Ibiza:
Vrij zonnig met morgen een kleine kans
op een bui. Middagtemperatuur onge
veer 30 graden.
Italië:
Vrij zonnig. In het zuiden, morgen ook
elders, kans op een enkele regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur rond 28
graden.
Corsica en Sardinië:
Zonnig, maar morgen kleine kans op een
onweersbui. Middagtemperatuur bijna
30 graden.
Malta:
Naast zon ook kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur ongeveer
29 graden.
Griekenland en Kreta:
Vrij zonnig, maar op het vasteland en de
Ionische eilanden eerst ook kans op een
(onweers) bui. Op de Egeïsche Zee soms
een stevige noordelijke wind. Middag
temperatuur 25 tot 30 graden.
Turkije en Cyprus:
Veel zon en droog. Op de Dardanellen
soms ook wolken. Middagtemperatuur
meest tussen 25 en 30 graden.
Duitsland:
Eerst plaatselijk mist. Verder flinke zon
nige perioden. Morgen van het westen
uit toenemende bewolking en kans op
een regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur van 20 in het noorden tot 26 in
het zuiden
Zwitserland:
Perioden met zon,, maar in de vroege
ochtend ook kans op mist
van morgen in de bergen er
westen toenemende kans of
of onweersbui. N
25 graden.
Oostenrijk:
flink wat zon, in de vroege a
op mist. Vanaf morgen in de
nemende kans op een reg
weersbui. Middagtemperatu
23 graden, morgen in het zui
ten hoger.
Polen:
Wolkenvelden en vooral
noorden buien. Morgen wa
ook kans op een enkele bui,
lopend tot ruim 20 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Vandaag overwegend droog
met zon. Morgen in Tsjech'
wolking en toenemende
Temperatuur vandaag in Slo
20 graden, elders c
Hongarije:
Droog. Vandaag in het ooste
wolkenvelden, verder flinke
rioden. Maxima oplopend t
graden.
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1
Zon- en maanstanden
Zon op 07.10 Zon or
Maan op 17.20 Maani
Waterstand»
IJmuiden
Hoog 12.03 24.00 11.
Laag 07.36 19.45 07.
Weerrapporten 11 september
Deelen
Eelde
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Lissabon
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
half bew.
half bew.
licht bew
half bew.
half bew
half bew
half tew
licht bew.
on bew
Split
Stockholm
Warschau
Wenen
Zürich onbew.
Bangkok half bew.
Buenos Aires onbew
Casablanca zwaar bew
Johannesburg regen
Los Angeles onbew.
New Orleans licht bew.
New York zwaar bew
Tel Aviv half bew.
Tokyo onbew.
Toronto regen
Vancouver half bew
