Schoolthema is
geknipt voor Leiden'
Open Monumentendag
Goekoop
geeft les
program
i
IONDERDAG 11 SEPTEMBER 1997
_^Of
CHEF JAN RIJSDAM. C
Monumentale panden komende zaterdag weer open voor publiek
i ANNET VAN AARSEN
at fierdere malen moest Bart in
eretleld van het Comité Open
pnumentendag Leiden stie-
113tji in zichzelf lachen toen hij
l thiefonderzoek deed naar het
uafschijnsel 'Onderwijs in Lei-
Leï'. Het wat hem betreft zo op
jvent oog saaie thema van de
proien Monumentendagen 1997
feek in de praktijk bijzonder
rdige weetjes op te leveren,
[schrok in eerste instantie
én ik het thema hoorde. Maar
jn ga je lijsten maken met ge-
allei#ivven, stap je op de fiets, duik
[ie boeken in... En dan blijkt
f het onderwerp architecto-
hemfch bijzonder interessant is en
07 knipt voor Leiden", zegt hij.
£leerd in Leiden' is de onder-
él die het evenement van het
ersvjnité meekreeg. De Rijksuni-
jsiteit Leiden, de oudste uni-
Iina tsiteit van Nederland, neemt
het programma natuurlijk
li belangrijke plaats in. Niet
pende 'geijkte' monumenten
len'pais het Academiegebouw
h het Rapenburg - doen mee.
b primeur is de openstelling
1st,rhhet 'Tuinhuisje van Thor-
cke', bij de St. Jacobsgracht.
en fachttiende-eeuwse huisje is
QnJangs door architect Van
leten gerestaureerd en nu
d%het eerst te bezichtigen.
13 uF üjd van Thorbecke (1798-
iaver[2) was de universiteit nog
s opjtzo ruim gehuisvest.Alleen
ibal JAcademiegebouw werd ge-
Leeriikt", zegt In 't Veld. „De
pgleraren moesten thuis col-
fe geven. Pas in de negentien-
sou|leuw kwam er een uitbrei-
:o van panden toen natuur-
cJenschappen laboratorium-
mte nodig had. "Thorbecke,
In de vorige eeuw maakten de 'deskundigen'
zich nog wel eens zorgen over de grote
hoeveelheid lesstof die in de hoofdjes van de
arme leerlingen werd gestampt. Zo zag de arts
S. Coronel in 1872 absoluut niets in een
toename van het aantal schoolvakken. „Op de
lagere school wordt de kiem gelegd voor eene
ziekte, die op lateren leeftijd als volslagen
geestverbijstering zich doet kennen. Is het
niet een hoogst bedroevend verschijnsel in de
gestichten voor krankzinnigen zoo menig
slagtoffer van de school te vinden?", schreef hij.
gaf, stond achter in zijn tuin. een waarschuwing is op zijn
Misschien ademen de bezoe- plaats: het 'schuurtje' heeft van
kers de sfeer in van de vele uren de buitenkant nog het meeste
die Thorbecke hier les gaf. Maar weg van gewoon huisje.
o >rNederlandéénvandebe-
erijkste staatslieden ooit,
'!e"pnde aan de Garenmarkt.
ijvelhuisje waar hij zijn colleges
De Latijnse school aan de Lokhorststraat. De elite, althans de jongens
uit deze bevolkingsgroep, kreeg hier les. In het Latijn.
foto hielco kuipers
De prachtige Latijnse school
aan de Lokhorststraat is wat dat
betreft heel iets anders. Het hui
dige complex werd rond 1600
gebouwd nadat het middel
eeuwse gebouw, dat er eerst
stond, danig in verval was ge
raakt. Een elitair onderwijsinsti
tuut, waar de lessen in het La
tijn werden gegeven en waar
jongens werden voorbereid op
het universitair onderwijs. Rem
brandt van Rijn was hier ooit
leerling.
Maar ook gewonere scholen
openen hun deuren. Zoals de
Kaasmarktschool en de voor
malige Aalmarktschool, ook wel
bekend als de Lucas van Ley-
denschool. „Het aardige van het
thema van dit jaar is natuurlijk
dat iedereen op school heeft ge
zeten. Vooral oudere Leidena-
ren krijgen nu de kans om hun
oude Waslokalen van vroeger
weer eens op te zoeken", zegt In
't Veld. „Dat moet toch een
feest van herinneringen zijn."
Zelf vindt hij het Bonaventura
College aan de Burggravenlaan
nog altijd een wonderschoon
gebouw. De HBS is het eerste
grote werk van de beroemde
bouwmeester W.M. Dudok. „En
dan is er dat vreemde gebouw
aan de Pieterskerkgracht 7, de
gymnastiekschool", zegt In 't
Veld. Het gebouw werd in 1860-
'61 gebouwd in opdracht van de
Maatschappij 'Tot nut van 't Al
gemeen'. In die tijd was licha
melijke opvoeding een nieuw
verschijnsel, dat als 'belangrijk
voor de opgroeiende jeugd'
werd opgepikt. De Leidse scho
len hadden echter nog geen
sportzaal, dus moesten de leer
lingen naar de Pieterskerk-
gracht.
Voor wie het 'schoolse' karakter
van de monumentendagen in
Leiden te veel wordt, kan het
comité alternatieven aanbeve-
De Clusiustuin aan de 5e Binnenvestgracht, een replica van de eerste Leidse Hortus Botanicus, zoals deze in
1593 door Carolus Clusius achter het Academiegebouw werd aangelegd. De prefect van de Hortus Botanicus,
J. de Koning, verzorgt tijdens de open monumentendagen lessen van anderhalf uur met als thema 'lesgeven
in de Leidse Hortus, in de voetsporen van Linaeus'. De rondleidingen beginnen om 11.00 en om 13.00 uur en
zijn gratis. Belangstellenden moeten wel de entree voor de Hortus (vijf gulden) betalen, foto hielco kuipers
len. Op de lange lijst met open
gestelde monumenten staan
ook gebouwen als onder andere
Het Gulden Vlies, het Rijnland
huis, Het Leidse Volkshuis (op
zaterdag veel optredens), het
Gravensteen, de Sterrenwacht,
de Pieterskerk, de Hooglandse-
kerk en - alleen op zondag - de
Leidse synagoge aan het Leven
daal. „Amsterdam heeft de
meeste monumenten. Maar
Leiden heeft de meeste monu
menten per vierkante kilome
ter", zegt In 't Veld. Vandaar dat
het Leidse comité de Open Mo
numentendag 1997 opnieuw
over twee dagen heeft uitge
smeerd. Voor geïnteresseerden
is het meer dan de moeite
waard om een programma
boekje op te halen.
Het boekje is gratis verkrijgbaar
bij de VW, het stadhuis (tevens
begin- en eindpunt van de rou
tes), het stadsbouwhuis en de
raad- en daadwinkels.
Burgemeester Goekoop stapt
zaterdagmiddag even in de
schoenen van een onderwij
zer. Hij geeft in de raadszaal
'openbare les' over de ge
schiedenis van Leiden. Zowel
zichtbare als onzichtbare
sporen uit het rijke Leidse
verleden zullen daarbij de
leidraad vormen. Om 14.30
uur stipt moeten de leergieri
ge leerlingen zich uiterlijk
melden.
Een uur eerder reikt de eerste
burger van Leiden prijzen uit
in de Burgerzaal. De prijs
winnaars zijn kinderen die
hebben deelgenomen aan de
wedstrijd 'Teken een monu
ment'.
Een aantal raadsleden klapt
ondertussen op gezette tij
den uit de school. De politici
gaan zaterdag om 10.30,
11.30, 13.30 en 15.30 met be
langstellenden op excursie
door het stadhuis.
Op het stadhuis is ook plaats
voor de toekomst. In de digi
tale hoek van de Burgerzaal
is op internet het digitale
stadhuis te zien. Verder een
recent ontwikkelde compu
terpresentatie van Leidse
monumenten. Tegenover de
raadzaal presenteert ont
werpbureau Trude Hooykaas
de plannen voor een ver
nieuwing van het stadhuis:
met onder andere een over
dekte binnenplaats en een
openbaar Grand-Café.
In het stadhuis zijn verder op
13 september informatie
stands te vinden van het Co
mité Open Monumentenda
gen, de gemeente en de or
ganisatie Leiden Promotie.
De Burgerzaal is zaterdag bo
vendien dependance voor de
Leidse Uitdag. Om 11.50,
14.40 en 15.40 zijn er oerdan-
sen en om 12.10 uur close
harmony-zang van de groep
Close to Harry. Verder de
Saya Dance Company om
12.30 uur, Mexicaanse volks
dansen door de groep Feta
om 15.00 en 16.00 uur en een
optreden van het Oost-Euro
pa koor'Mila om 15.20 uur.
n het thema van de Open Monumentendag
197 - de school als monument - wordt ko-
»nde zaterdag in tal van gemeenten in de re-
p aandacht besteed. Leiden heeft het evene-
ït uitgesmeerd over twee dagen: zaterdag
izondag.
ider het motto 'Geleerd in Leiden' wordt dit
eekeinde (zaterdag en zondag) extra aan-
H :ht besteed aan de geschiedenis van het on-
fwijs in Leiden. Onder andere de Latijnse
looi (1600), de 19e-eeuwse Boommarkt-
5 looi (nu Webster University) en*het Bona-
itura College van Dudok openen hun deu-
ik aandacht natuurlijk voor de oudste univer-
itvan Nederland. Het Academiegebouw is
lezichtigen, net als de woonhuizen van en-
e beroemde professoren, waaronder dat van
st ïrhaave. In museum Boerhaave is er op ge-
te tijden voor kinderen een 'anatomische
Bijzonder is de openstelling van het tuin-
sje waar Thorbecke zijn colleges gaf. Dit ge-
uwtje is voor de eerste maal open voor pu
bliek. Enkele tientallen paard-en-wagens van
de Rijnsburgse vereniging In 't Gareel maken
een tocht door de binnenstad.
De kinderen van de Stevenshofschool krijgen in
de Emilie Knappert Scholengemeenschap op
zaterdag én op zondag in historische kleding op
ouderwetse manier les. Een bijzonder schouw
spel.
Meer informatie en routebeschrijvingen voor
een fietstocht en twee wandeltochten staan in
het programmaboekje, dat is af te halen bij de
VW, de bibliotheken, het stadhuis en het
Stadsbouwhuis. De activiteiten duren op zater
dag van 10.00 tot 17.00 uur en op zondag van
13.00 tot 17.00 uur. Op zaterdag is het ge
meentearchief van 10.00 tot 17.00 uur ge
opend. Te zien zijn archiefschatten.
Burgemeester N. Schoof opent om 10.00 uur
de Open Monumentendag voor het Parkthea
ter in Park Rijnstroom. In de foyer van het
Parktheater is een tentoonstelling ingericht over
de Martha-stichting. In de Bonifaciusschool aan
de Paradijslaan zijn oude leermiddelen te zien.
I Huys Dever in Lisse.
foto hielco kuipers
Ook is er een tentoonstelling in de Groen van
Prinstererschool in de Jan Nieuwenhuyzen-
straat.
Vanaf de VW aan de Wilhelminalaan is er - net
als in voorgaande jaren - een fietstocht uitgezet
langs alle opengestelde monumenten. Een rou
tebeschrijving is gratis af te halen bij de VW.
Dat geldt ook voor de routebeschrijving van
een Fotopuzzeltocht (te voet) naar net Park
Rijnstroom
Belangstellenden kunnen zich gratis laten in
schepen vanaf de Paltrokmolen in de wijk Bee-
rendrecht voor een gratis boottocht over de
Oude Rijn. De tocht voert naar het gemaal Cor
nells Den Hertog aan de Woubrugseweg en
onderweg wordt er nog even aangelegd bij de
Rijnkade en de Oudshoornsekerk Daarnaast
rijden er twee oude schoolbussen tussen het
Park Rijnstroom en de Oudshoornsekerk. Leden
van Het Gilde geven onderweg uitleg over de
monumenten langs de route.
Gelijktijdig met de Open Mor
in Alphen een oldtimer-festival.
In Katwijk begint Open Monumentendag al op
vrijdag met een speurtocht voor leerlingen uit
groep 8 van de Katwijkse basisscholen Naast
de Oude Kérk en de Vuurbaak aan de Boule
vard, de Dorpskerk en de Joannes de Doper-
kerk in Katwijk aan den Rijn en het Katwijks
Museum is er op zaterdag speciale aandacht
voorde Ds. R P A. Rutgersschool aan de Jan
Tooropstraat. In de zes monumenten en twee
gebouwen die hun deuren openen, zijn concer
ten, rondleidingen en exposities georganiseerd.
Programmaboekjes zijn bij de monumenten zelf
verkrijgbaar Bij de VVV in Katwijk is voor 6,95
gulden het boekje 'Wandelroutes door Katwijk'
met de beschrijving van alle monumenten te
koop.
Alle deelnemende monumenten zijn zaterdag
te herkennen aan de Open Monumentenvlag
en de blauwe welkomstborden Wethouder R.
Michels geeft om kwart over tien 's ochtends
het startsein voor de 'Klassedag' door zo'n mo
numentenvlag te hijsen bij het WV-kantoor
aan de Grachtweg In het kantoor liggen Open
Monumentendag-kranten en een plaatselijke
fietsroute klaar. Vier scholen openen hun deu
ren, naast nog eens tien monumenten. De oud
ste school die meedoet is de christelijke basis
school 'De Akker' aan de Schoolstraat uit 1905.
In het muse um 'De Zwarte Tulp' is de boeien
de geschiedenis van de Bollenstreek, met het
ontstaan en de ontwikkeling van de bloembol
lencultuur te zien Wie nog nooit in het geheel
verbouwde station van Lisse is geweest neeft
op Open Monumentendag de gelegenheid om
het restaurant 'De Verloren Koffer' eens van
binnen te bekijken. Men waant zich dan beslist
in vroegere tijden. Het Huys Dever is het oud
ste (anno 1375) monument van Lisse. De don
jon is alleszins de moeite van het bekijken
waard Bijzonder zijn het keldergewelf, de vloe
ren op zware balklagen, de mooie lichtinval
door de ramen in de diepe nissen en de vitrines
vol voorwerpen op zolder.
Zes gebouwen - waaronder het museum en het
Spinozahuis - worden in Rijnsburg opengesteld
voor het publiek Het thema 'monumentale
scholen' Komt volgens het Genootschap Oud
Rijnsburg goed uit. In deze gemeenten vieren
De Gymnastiekschool aan de Pieterskerkgracht waar tegenwoordig een Taekwondoschool is gevestigd. Bijzonder is de constructie van de kap en
de houten muurstijlen. De vloer was vroeger gedeeltelijk met zand bedekt. Men dacht dat dit de ideale ondergrond was voor oefeningen met
spring- en klimtoestellen. foto hielco kuipers
namelijk dit jaar een paar scholen een gedenk
waardig jubileum. Zo is er de Julianascnool, die
75 jaar bestaat. In de lokalen is een bijzondere
expostitie ingericht, met oude foto's en ander
materiaal. Daarnaast kan onder andere de to
ren van de Laurentiuskerk worden beklommen
en draait de molen 'De Hoop Doet Leven' aan
de Oegstgeesterweg de hele dag. Bezoekers
van de monumenten worden verzocht zich
eerst te melden bij het museum van het Ge
nootschap Oud Rijnsburg aan de Oude Vliet-
weg 6, geopend van 10.00 tot 17.00 uur.
De Grote- of St. Jeroenskerk, de RK St. Jeroens-
kerk, de NH Kapel in de Hoofdstraat, de vuur
toren, een bollenbedrijf in de Voorstraat, Hof
stede Restaurant Cleyburch, het kruidenwinkel
tje in de Pickéstraat, de Hoogewegsche molen
en de museumboerderij aan net Jan Kroon-
plein... In Noordwijk is er zaterdag keuze ge
noeg voor monumentenliefhebbers Ook net
scholenthema blijft in deze badplaats niet on
opgemerkt. In het gebouw Sartorius aan de
Voorstraat is een expositie ingericht met oude
schoolplaten, foto's en ander interessant mate
riaal. Tegelijkertijd met monumentendag is in
de Grote Kerk in verband met het 100-jarig be
staan van de VW een groot korenfestival
gaande. Een uitgebreidprogrammaboekie voor
Open Monumentendag is gratis verkrijgbaar bij
onder andere het gemeentehuis en de WV.
Natuurlijk zijn ook in Wassenaar de bekende
monumenten - zoals raadhuis De Paauw, ko
renmolen Windlust, de Dorpskerk en de Goede
Herderkerk - geopend Daarnaast wordt om
13.30 uur een tentoonsteling geopend in Cul
tureel Centrum Warenar Deze expositie wordt
omlijst met optredens van kinderen. De Histori
sche Vereeniging 'Oud Wassenaar' viert zater
dag haar 40-jarig bestaan. De officiële opening
van Open Monumentendag heeft om 11.00
uur plaats in het oudste schooltje van de ge
meente aan de Schoolstraat 9 Het programma
boekje is vanaf 10.00 uur verkrijgbaar bij de
plaatselijke Dorpskerk.
Voor de zevende keer organiseert Sassenheim
dit jaar Open Monumentendag. De hervormde
Dorpskerk (met binnen de muren een uniek or
gel uit 1653 van de Antwerpse orgelbouwer
Goltfusz en het torenmuseum), het Sikkens
Schildersmuseum, de St. Pancratiuskerk, molen
De Speelman en Slot Teylingen (eigenlijk op
Voorhouts grondgebied) openen hun deuren
voor publiek. In de Dorpskerk, de molen en het
schildersmuseum is een gratis vouwblad met
kaartjes en de toelichting 'Wandelen langs de
Sassenheimse monumenten' verkrijgbaar
Ook oudere Voorschotenaren kunnen zaterdag
weer eens naar school. En wel naar de Gevers
Deynootschool in de Schoolstraat, waar oud-
leerlinge Loes de Keuning jeugdherinneringen
ophaalt, het onderwijs van vroeger en van nu in
beeld is gebracht en waar een dia-voorstelling
wordt vertoond.
Leefbaar Voorschoten heeft ook dit jaar weer
een boekje in de serie 'Voorschoten in de tijd'
samengesteld, met als titel 'Scholen in Voor
schoten' Dit boekje is gratis af te halen in het
Ambacht- en Baljuwhuis aan de Voorstraat 12-
14. Ook gratis verkrijgbaar op dit adres: het
programma voor Open Monumentendag, de
Beeldenroute, Monumenten in Voorschoten en
de Boerderijenroute Monumenten als Huize
Bijdorp, de Zilverfabriek, Huize Ter Wadding en
Koopmanswelvaren zijn geopend Maar let op
het programma, een aantal gebouwen is slechts
een beperkt gedeelte van de dag toegankelijk
of alleen voor mensen die een toegangskaart
hebben gehaald.
In de dorpskernen van de gemeente Rijnwoude
zijn diverse monumenten geopend. In Benthui
zen worden het hervormd kerkgebouw, oud
heidkamer 't Molenhuis en korenmolen De
Haas genoemd Hazerswoude-Dorp heeft het
hervormd kerkgebouw en korenmolen Nieuw
Leven, terwijl in Hazerswoude-Rijndijk de Rij-
nenburchermolen is geopend In Koudekerk
aan den Rijn zijn het nervormd kerkgebouw en
de oudheidkamer te bezichtigen Pastor Claas-
sen van de parochie van de H.H. Bernardus en
Michaël exposeert bovendien met eigen werk
In Noordwijkerhout zijn twee monumenten ge
opend. De Witte Kerk van 10.00 tot 14.00 uur
en de molen Hogeveense Polder aan de Leidse
Vaart van 10 00 tot 17.00 uur Het waterschap
stelt nadrukkelijk dat bezichtigen van de molen
op eigen risico is. Pas op voor de wieken
Kasteel Endegeest aan de Endegeesterstraat-
weg pakt uit. Naast 'bekijken' is er ook veel 'te
doen' Het dierenpark is geopend, er is een lo
terij ten behoeve van het patiëntenfonds en
voor kinderen zijn er activiteiten in het souter
rain Ook de Sint Willibrordschool aan de Rhijn-
geesterstraatweg (uit 1893, naar een ontwerp
van de architect Jos Cuvpers) is zaterdag te be
zichtigen Hetzelfde gelat voor de wipwater-
molen Oudenhofpolder aan de Irislaan
