Mobutu Sese Seko leidde 'BV Zaïre'
Met dertien jaar al volop in het 'leven'
Feiten &Meningen
Moeder kun je
ook worden
Baguette
I
MAANDAG 8 SEPTEMBER 1997
De rechterlijke macht in ons land heeft het niet aangedurfd
de samenlevingsvorm van duo-moeders juridisch te erken
nen. De Hoge raad besloot vrijdag dat zij niet allebei het
recht op volledig ouderschap hebben, maar slechts de biolo
gische moeder.
Het hoogste Nederlandse rechtscollege deed uitspraak in
de zaak van twee paren duo-moeders die de rechter verzoch
ten om de levenspartner (de niet-biologische moeder) de
mogelijkheid te bieden de kinderen te adopteren. In beide
zaken kreeg één van de partners een kind na het ondergaan
van donorinseminaties. Eerder hebben de rechtbank en het
hof het verzoek afgewezen. De vrouwen stappen nu naar het
Europese Hof.
Blijkbaar draait iedereen om de hete brij heen. Begin mei
van dit jaar wilde staatssecretaris Schmitz van justitie voor
alsnog niet tegemoet komen aan de wens van PvdA, D66 en
Groen Links om samenwonende vrouwen die een kind op
voeden snel een juridische status te geven. Zij wilde eerst het
advies van de commissie-Kortmann afwachten. Dit advies
wordt begin oktober verwacht en zal zich onder meer uit
spreken over adoptie door twee personen van hetzelfde ge
slacht. En terwijl de politiek wacht op de commissie-Kort
mann, durft de rechter geen uitspraak te doen voordat de
politiek een besluit neemt.
De ouderlijke macht en het voogdijrecht zijn de meest be
palende verschillen tussen sociale en juridische ouders. Soci
ale ouders zijn mannen en vrouwen die een kind
(mee)opvoeden en zelf niet de biologische moeder of vader
zijn. De opvoeding van een kind verleent geen enkel recht
aan een sociale ouder, die er soms al vanaf de bevruchting
bij betrokken is geweest. De enige mogelijkheid om met het
kind verbonden te zijn is als toeziend voogd. Een lesbisch
ouderpaar kan natuurlijk van alles via een testament vastleg
gen, bijvoorbeeld ook dat het kind van de biologische moe
der na haar overlijden dient te worden opgevoed door haar
vriendin. Helaas is het zo dat jurisprudentie heeft uitgewe
zen dat indien een familielid, bijvoorbeeld een broer, het tes
tament wil aanvechten er een grotere kans van slagen is.
Het juridisch ouderschap bevat behalve het gezag over het
kind ook rechten en plichten op het gebied van onderhouds
plicht, erfrecht, naam
recht, nationaliteit en het
omgangsrecht
Bij heteroseksuele pa
ren wordt (vaak de man)
de mogelijkheid geboden
juridisch ouder te wor
den; de echtgenoot van
de moeder kan juridisch
ouder worden van een in
het huwelijk geboren
kind, ook als hij de biolo
gische vader niet is.
De aarzelingen van de
rechterlijke macht en de
politiek klinken een beetje
als: een relatie met een
persoon van het gelijke
geslacht heeft nu eenmaal
zo zijn beperkingen. En
waarom kunnen lesbische
vrouwen dat nu niet ge
woon accepteren?
Ja, waarom eigenlijk
niet.
Omdat in een land
waarin de politiek alert is
op discriminatie het blijkbaar geaccepteerd is dat een bevol
kingsgroep wordt uitgesloten van een over de hele wereld
elementair recht: het hebben en opvoeden van een kind.
Omdat ongelijke behandeling en onrecht diep ingrijpen in
de eigen beslissingsbevoegdheid van volwassenen en hun
gevoelsleven. Waar het hier wezenlijk om gaat is de aantas
ting van gevoelens, waardigheid en keuzes. Lesbische vrou
wen houden immers niet minder van hun kinderen dan
hetero's.
Omdat het kind volgens de huidige wetgeving na het over
lijden van de biologische moeder als het ware tegelijkertijd
beide ouders verliest.
Omdat degene die het kindje opvoedt de ouder is. Een ou
der kun je niet alleen zijn, maar ook worden.
Op de vraag waarom de Zaïrese president Mo
butu Sese Seko zo weinig geld besteedde aan
zijn bevolking, antwoordde hij eens: „Zij kun
nen mij niet terugbetalen." Het was een ant
woord van een bankier of ondernemer, niet van
de 'Papa Président' die Mobutu meende te zijn:
het wijze stamhoofd en de moedige krijger die
het algemeen belang van zijn volk diende.
De president, die op 24 novem
ber 1965 de macht greep, wist
zijn tegenstanders meer dan
dertig jaar uit elkaar te spelen,
maar tegen de Tutsi-rebellen
die met steun van Rwanda en
Uganda steeds meer delen van
Zaïre veroverden, bleek hij niet
opgewassen. Terwijl de rebellen
Kinshasa al binnentrokken,
steeg Mobutu's vliegtuig op
vanaf zijn junglepaleis in
Gbadolite. Gisteravond stierf hij
in Rabat, waarschijnlijk als ge
volg van zijn al jaren slepende
prostaatkanker.
Mobutu beschouwde Zaïre als
zijn eigen creatie. Hij 'stichtte'
het land vijfjaar nadat België
het onafhankelijkheid had ver
leend, zoals één van zijn vele ti
tels, Président-fondateur, aan
gaf. Zijn regime vertoonde ech
ter meer overeenkomsten met
een koloniale onderneming dan
met een politieke dictatuur.
Mobutu's post-koloniale onder
neming begon met de onafhan
kelijkheid van het vroegere Bel
gisch Congo in 1960. De pre
mier, de linkse nationalist Patri
ce Lumumba, benoemde kolo
nel Joseph-Désiré Mobutu tot
opperbevelhebber van het leger.
Lumumba mocht Mobutu
graag en had hem vergeven dat
hij eerder als vertegenwoordiger
van zijn onafhankelijksheidsbe-
weging (Mouvement National
Kongolais) in Brussel informatie
aan de Belgische inlichtingen
dienst had verkocht om bij te
verdienen. De liefde was niet
wederzijds. De legerleider zette
de linkse premier buiten spel en
liet hem in 1961 'per abuis' ver
moorden. Mobutu bleef Lu
mumba echter een nationale
held en martelaar van de onaf
hankelijkheid noemen.
De onafhankelijkheid bracht
Congo oorlog en chaos. Het zui
den scheidde zich af. Mobutu
greep als legerleider in en redde
zijns inziens de eenheid van uit
eenvallende ex-kolonie. Hij ont
deed zich, tot groot genoegen
van de Amerikaanse geheime
dienst, van bevlogen revolutio
nairen als Lumumba, die het
on-Afrikaanse socialisme pre
dikten. Mobutu voerde het land
na het koloniale tijdperk terug
naar 'Afrikaanse beginselen' die
hij zelf invulde. Hij was volgens
deze beginselen het stamhoofd,
de messias en de eigenaar-di
recteur van de nationale bank.
In 1972 gaf hij het land de naam
Zaïre en bestempelde het
'authentiek' Afrikaans. Een jaar
later 'zaïriseerde' hij de buiten
landse ondernemingen. Deze
werden genationaliseerd en aan
Zaïrezen gegeven. De mensen
aan de top van deze maat
schappij en hun verwanten
dankten hun positie aan het
stamhoofd Mobutu Sese Seko
Nkuku Ngbengdu wa za Banga,
de krijger die geen nederlagen
kent of in de volksmond: de
haan die geen kip ongedekt laat.
Mobutu was de staat. Wie lak
heeft aan het algemeen belang
vindt in Joseph-Désiré Mobutu,
zoals hij bij zijn geboorte in
1930 werd gedoopt, een van de
grootste denkers en doeners
van onze tijd. Hij vestigde een
uitzonderlijke, nu eens flexibele,
dan weer wrede dictatuur zon
der enige politieke ideologie en
eenzijdig gericht op de exploita
tie van delfstoffen.
Zaïre werd een succesvolle on
derneming, die de elite in de
hoofdstad Kinshasa enorme
winsten heeft gebracht. Die
konden onbelast naar het bui
tenland worden overgeheveld.
De staat werd een privé-onder-
neming en werd als symbool
voor gemeenschappelijke be
langen volledig uitgehold.
Hierin was Mobutu de tegen
pool van de doorsnee dictator,
die de staat versterkt om te
heersen. Mobutu heerste door
de staat dood te laten bloeden.
Alles wat niet strikt nodig was
voor Mobutu's onderneming
bestaat niet meer. Openbare
scholen, ziekenhuizen en we
gen waren niet nodig, want de
elite liet zich opleiden en ver
plegen in Europa en reisde per
vliegtuig. Van de 130.000 kilo
meter begaanbare weg in Bel
gisch Congo in 1959 zijn er nog
hooguit 8.000 over. De land
bouw is volslagen verwaarloosd:
Mobutu Sese Seko is op 66-jarige leeftijd overleden. archieffoto epa
aan bederflijke waar heb je niets
in een kluis. Zelfs het leger, een
instelling die door een gemid
delde dictator niet wordt ver
waarloosd, moest zelf maar aan
zijn trekken zien te komen.
Mobutu's onderneming draaide
om een paar centra waar waar
devolle delfstoffen werden ge
dolven en verhandeld. De rest
van het land deed er niet toe.
Hierdoor ontstond niet enkel
een parallelle economie, maar
'een parallel land' waar de mas
sa zich probeerde te redden.
De plundering leidde vanzelf
sprekend tot protesten die bloe
dig werden onderdrukt. Mobutu
bestreed het verzet tegen zijn
regering ook door etnische te
genstellingen uit te spelen en
gunsten te verlenen. Maar poli
tici die het onder Mobutu lang
uithielden, waren meestal via fi
nanciële belangen 'aandeelhou
ders' van Mobutu's onderne
ming. En geen aandeelhouder
mocht invoed krijgen op he
reilen en zeilen van de pres
dent-directeur van de zeer
sloten vennootschap Zaïre]
De Zaïrese politiek was das
door niets anders dan een#
rathon stoelendans op onvj
spelbare muziek van Mobul
Niemand zat lang genoeg a
een bestuurdersstoel om in1
houd te geven aan zijn funa
of om een machtsbasis opt
bouwen. Deze stoelendans!
heeft de opposanten opgeti
ken. Toen ze begin jaren na
tig een kans hadden om ha
gen Mobutu op te nemen, I)
ken ze niet te kunnen samij
werken. Bovendien mistent
een achterban. Ze waren alj
lang aandeelhouders, dat d|
volking hen wantrouwde. j
Mobutu was een meester ii)
manipuleren, vervolgen enl
zoenen. Hij was geen gekktj
tator die doldraaide in de rq
van macht, maar een die de
macht virtuoos bespeelde.)
organiseerde bijvoorbeeld#
terijen tegen zichzelf om ga
gerde Westerse bondgenoti
met militair ingrijpen tenia
zijn zijde te krijgen. Het vveji
tot voor kort.
Mobutu en zijn Westerse m
genoten, voornamelijk Beid
Frankrijk en de Verenigde!
ten, hebben elkaar decermij
lang wijsgemaakt dat het M
butu of de chaos was. De lx
genoten dienden daarmee:
strategische belangen in de
Koude Oorlog, die onder ni
in Angola woedde. Voorts
den de economische belanj
in het delfstofrijke hart vaiii
ka veiliggesteld.
De destijds afgeschreven M
butu overleefde het einde v
de Koude Oorlog tot ieders
bazing. Maar de laatste pul
teitsstunt, in 1994, liep uit
hand. Hij bood Frankrijk ee
basis voor ingrijpen in heti
etnische moordpartijen vei
scheurde Rwanda en naml
derdduizenden gevluchte
tu's op.
Deze gastvrijheid en de bei
pening van een deel van de
vluchte Hutu's brachten he
conflict met twee jonge mil
re regimes aan zijn oostgre:
die mede dankzij de Vereni
Staten over een uitstekend
geoliede oorlogsmachine b
schikten: Rwanda en Ugani
Zij zaten achter de Tutsi-re
lie die Mobutu's ruim 31 ja
oude onderneming Zaïre w
vaagde.
DEN HAAG CLEMENS INGWERSEN"
i
BBUBBB Wie ooit in een Franse hypermarché is ge-
weest, zal onder de indruk van het assorti
ment zijn geraakt. De vleeswaren liggen er
naast de autobanden, en er zijn zo veel zui
velproducten dat De Gaulle ooit verzuchtte:
„Hoe kun je een land besturen dat 350 ver
schillende kazen maakt." Betalen geschiedt
aan een der vijftig kassa's.
Maar om brood hoefje er niet te gaan. Naast het stokbrood
en de croissant is er niks anders te koop dan het naar cake
smakende pain de mie of de mislukte appelflap die luistert
naar de naam cliausson de pomtnes.
Dat gebrek aan keuze zou nog tot daar aan toe zijn, als het
stokbrood van een superieure kwaliteit was. Maar de meeste
supermarkten verkopen baguettes die in de fabriek zijn ge
draaid van bevroren deeg.
Tot wanhoop gedreven door de abominabele kwaliteit van
het supermarktstokbrood wijken we soms uit naar de plaat
selijke bakker, een innemende persoonlijkheid wiens buik
doet vermoeden dat hij een kenner is. En ja, zijn baguettes
slaan alles.
Zijn stokbrood kost vier francs, twee keer zo veel als in de hy
permarché, maar daarvoor krijg je dan ook een bijzonder
product. De eerste keer dat ik een van zijn baguettes naar
huis troonde, sloeg het ding pardoes dubbel, waarbij het uit
einde de met hondenpoep bezoedelde straat schampte.
De eerste uren is zijn stokbrood zacht als gesmolten boter,
daarna wordt het zo hard als diamant. In beide toestanden is
het oneetbaar.
Ik dacht er niettemin eens een goede bestemming voor ge
vonden te hebben, toen een uitgemergelde en vleugellamme
duif in mijn tuin was beland. Maar het beest deed wat ook
steeds meer Fransen doen - het weigerde ervan te eten.
Frankrijk heeft 36.000 bakkers, maar de meesten maken er
zo'n zootje van dat zij in hun voortbestaan worden bedreigd.
De gemiddelde broodconsumptie is in een eeuw tijds van
een kilo (per persoon per dag) tot 160 gram verschrompeld.
Steeds meer mensen eten helemaal geen stokbrood meer. en
zijn gevlucht in de Angelsaksische sandwich. Supermarkten
verkopen nu meer soorten cornflakes dan brood.
Duizend bakkers sluiten jaarlijks hun bedrijf, veelal omdat
hun kinderen geen zin hebben om een baguette te maken
die thuishoort in het museum van oudheden - naast de alpi
nopet en de 2CV. Zo schrijnend is de situatie dat een club
van bakkers een reclamecampagne heeft gelanceerd onder
de briljante leuze: „Als we nu geen baguette eten, is er straks
geen één meer over."
Hadden ze maar evenveel verstand van brood.
CEES VAN ZWEEDEN CORRESPONDENT
Film moet jonge meiden wijzen op risico's
goedschiks gaat, dan maar i
kwaadschiks. Op die manie i
werken de jongens. De meiF
worden soms ook opgeslotd]
geïsoleerd zodat ze geen ca.
tact kunnen opnemen met;
vrienden of familie. Ze mo<
letterlijk van 's morgens vn
tot 's avonds laat werken."
De Graaf en de anderen wi
dat de film het taboe dat o|
jongerenprostitutie ligt, dol
breken. „Tijdens het makel
de film zijn we er achter ge
men dat een groot deel var
problematiek nog verborge
Ik denk dat het wegvallen v>
de jeugd- en zedenpolitie iii|
veel plaatsen daar toe heefif
gedragen. Als Utrecht de ze)
politie niet meer had gehadij
was een zaak tegen vijf jonf
die meisjes lieten tippelend
voorbeeld ook niet rondgell|
men."
In eerste instantie mikt Laz)
Marie met de film op meidtj
onderwijzers en jeugdhulpf
leners. Mogelijk sluit de filn
ook aan bij het project Preltl
Woman dat onder meer op
scholen voorlichting geeft oti
prostitutie. „We zijn ooknq!
bezig om een lesbrief te ontf
kelen, want het is niet zoml
een film die je kijkt en danil
afzet en er niet meer over pf
Daar heeft de film te veel in
pact voor." L
Ze is overigens niet bang d2
het niveau van de film voor?
scholieren te hoog is gegrepf
„We hebben gemerkt dat ck
problematiek zelfs al in de
laatste groep van de basisset
speelt. Daarvoor vinden vveU
film niet geschikt. Maar wel
voor de eerste groepen vanf
voortgezet onderwijs. Juist!
zijn veel meiden net in een J
nieuwe omgeving, in de pul
teit en misschien wat vatba»
der. Heel belangrijk is echteu
dat het probleem wordt on4|
kend en dat onderwijzers er
hulpverleners hun kop nietl
het zand steken."
UTRECHT BART LAURETI
documentaires over de huidige
samenleving. Welmoed de
Graaf was al betrokken bij jeug-
digde prostituanten vanuit haar
werk bij het jongerentheater So-
so Foetoe (Blote voeten) in
Nieuwegein. „Begin '95 kwa
men allerlei berichten over jon
ge meisjes die gedwongen wer
den in de prostitutie te werken.
Sommige meisjes verklaarden
het uit liefde voor de jongens te
doen, anderen werden er letter
lijk ingetrapt. Dat heeft mij er
toe bewogen deze film te ma
ken."
Na maanden research, gesprek
ken met vrouwen, hulpverle
ners en politie en het bijwonen
van het prostitutieproces bij de
rechtbank kwam het tot een
scenario. „Maar niets in deze
film is gespeeld. Het ziin geen
actrices die een verhaaltje na
vertellen. Dan loop je het risico
dat ze aan het eind van de film
zeggen: het was toch maar ge
speeld."
Doel van de film is meiden in
de leeftijd vanaf dertien jaar er
bewust van te maken hoe het
gaat in 'het wereldje'. De Graaf:
„Eén van de vrouwen in de film
zegt dat het lijkt alsof meiden
die het risico lopen eruit gepikt
te worden bijna letterlijk een
stempel op hun voorhoofd heb
ben. Heel gek, maar als je zo
lang met die vrouwen hebt ge
sproken en weet hoe de pooiers
te werk gaan, loop je zelf ook zo
over straat: hé, een risicogeval".
De souteneurs gaan, zo blijkt uit
de film, geraffineerd te werk. Ze
kiezen vaak de emotioneel wat
labielere meiden die het thuis
niet naar de zin hebben, mis
bruikt of mishandeld worden.
Wat ze nodig hebben is liefde
en geborgenheid. Ze vinden dat
in de warme bruine liefhebben
de ogen van wat later een kei
harde exploiteur van vrouwen
blijkt te zijn.
„Eerst worden ze ingepalmd
met cadeautjes en dan lang
zaam wordt het proces opge
bouwd. Geen geld, geen huis,
kijk nu toch eens hoe gemakke
lijk het is om geld te verdienen
als je het zo doet. En als het niet
„Ik moest een beetje lief zijn
voor zijn vrienden. Hij was
drugsdealer en er kwamen klan
ten. Of ik ze een beetje kon op
vangen. Ik dacht met koffie,
maar ik moest met ze naar bed.
Dat wilde ik niet. Ik werd op
bed gegooid en ze stonden erbij
te juichen voor de 'inzegening'.
Dat was mijn eerste keer.
Dat is het indringende relaas
van een van de jonge meiden
die gedwongen in de prostitie
terecht zijn gekomen. De
Utrechtse stichting Lazy Marie
presenteert vandaag een. voor
lichtingsfilm over hoe jonge
meiden van soms dertien jaar
oud in de prostitutie kunnen
belanden. Welmoed de Graaf
regisseerde de film 'Als hij maar
bij jou is'. Twee ex-prostituees
die werden gedwongen de baan
op te gaan. vertellen in de film
hun verhaal. Uit tien uur ruw
materiaal selecteerden Wel
moed de Graaf, Jotja Bessems
en Joke Ballintijn zeventien mi
nuten uit het leven van twee
vrouwen wier leven is getekend.
Het meisje vervolgt: „Het verst
gevlucht ben ik naar Parijs. Na
drie dagen heeft hij me gevon
den. En ja, hoe is het dan? Klap
pen. Tot zware mishandelingen
aan toe". Vervolgens wordt ze
weer naar Nederland gesleept.
Weer de hoer spelen. De emotie
is duidelijk in haar stem te ho
ren. Friemelende handen met
tussen de vingers de zoveelste
sigaret van die dag. Eén van de
vrouwen in de film: „Je bent een
vieze hoer. Ik ga twee keer per
dag onder de douche, maar je
bent de vieze hoer en daar kom
je nooit meer vanaf'.
De drie filmmakers zitten bij de
in 1995 door filmmakers en au-
dio-visuele kunstenaars opge
richte stichting Lazy Marie, die
zich inzet voor de productie van
Jonge meiden in de prostitutie: Je bent een vieze hoer en daar kom je nooit meer vanaf." archieffoto gpd
