Abbots Arms is voor even |een pub meer Gezellig treuren met miljarden nieuwe 'familieleden' voor de buis Prinses Diana Predikant heeft moeite met 'vergoddelijking' Rustige zaterdag in druk London Begrafenis Di houdt winkelend publiek thuis 'Indrukwekkend, fantastisch' Klankbord iAANDAG 8 SEPTEMBER 1997 !t doodgaan en begraven via 'e Iele visie heb ik langzamer- dejjd wel wat ervaring. Dat krijg janzelf als je ouder wordt en 'etLoon door gaat met ademha al gij de witte begrafenis van ^Hingin Wilhelmina in 1962 n 'fe ik als aanstormend tv-ver- iaffeevertje betrokken. Ik werk- 1 Brandpunt van de KRO. Ik ea4g een minieme rol als com- vo*itator toebedeeld langs de ^Ite van de stoet op weg van enD Haag naar Delft. Het was 1 Member. Het was striemend jd Om te voorkomen dat je )r gers aan de microfoon vast- -nlren doopte je ze regelmatig ht«e vieux. Dat was cognac k%de gewone man. ^aNTS, zo heette de NOS toen M, had bij de Belgen afge geven reportagewagens van c^aÉxpo mogen lenen. De stop pen sloegen geregeld door. De audiovisuele rouwindustrie stond namelijk nog in de afge trapte kinderschoenen. Arie Kleiwegt was de ster-verslagge ver. Wij hadden hem de avond tevoren, het was laat geworden, wijs gemaakt dat om de wielen van de lijkkoets normaal ge sproken rubberbanden zaten. Maar dat om elk risico van een vertraagde zielerust voor de ou de koningin te vermijden, be sloten was om die rubberban den te vervangen door massie ve. Dat meldde Arie de volgen de dag dan ook doodgemoede reerd bij de plechtigheden. Het viel niemand op. Mijn rol was heel wat beschei dener. Ik mocht vertellen wat er precies aan blauw bloed door al die volgrijtuigen stroomde. De fouten die ik daarbij maakte, waren op de vijf bevroren vin gers van één hand te tellen. Een hoge score. Maar daarover evenmin klachten. Televisie gold in die prehistorie nog als wonder. Dankbaarheid voor het gebodene was norm. Klagen door kijkers en luistervinken over Hilversum was niet gepast. Het bestel heerste nog onbe twist. Gewoon als kijker in de zitkuil herinner ik me de laatste gang van Winston Churchill dertig jaar terug. Dat was nog in zwart en wit en wat vlekkerig. Londen was somber. Het duurde lang. Er was veel tromgeroffel. Mas sa's op straat, maar die allemaal op afstand. Slechts zelden werd een gewoon mens via de came ra in de ogen gekeken. Verser op de harde schijf van mijn geheugen staat de laatste gang van Boudewijn, koning der Belgen. In de kathedraal van Brussel klonk het Vlaamse le venslied. En natuurlijk ook het Waalse levenslied. Voor wat hoort altijd wat in België. Langs de weg naar de graftombe hoor de ik voor het eerst mensen ap plaudisseren voor de lijkwagen van een betreurde vorst. Dat was wel even wennen. Pas sinds afgelopen zaterdag voorziet rouwen via de buis in al mijn emotionele behoeften. Ik heb getreurd om Diana zoals ik nooit eerder getreurd heb, sa men met mijn nieuwe familiele den. Twee miljard of meer in getal. Gulzig zapte ik van station naar station. Ik kreeg er geen genoeg van. Met een goed ge voel nam ik op het einde van de dag een borrel. Zo hoort dat bij een harmonische begrafenis van een beminde dode. Buisstijl verloochende zich ge- lukig niet. De NOS hield het in zijn aanpak op de oude traditie. Commentator Joop van Zijl, de vlees geworden traditie, hij was er in 1962 met Wilhelmina ook al bij. had weinig op met stiltes. Hij legde ons derhalve keer op keer als zonder commentaar veel waar te nemen viel, het stratenplan van Londen uit. Het in het zwart gestoken koninklijk gezelschap voor het hek bij Buckingham Palace was lugu ber. Bij RTL analyseerde Peter Brusse, England watcher bij uit stek, elk gebaar van bonzige maar misschien alsnog tot in keer komende schoonmoeder Elizabeth. Hij duidde haar bui ging voor Diana's baar als de redding voor de monarchie. Als die minder diep was geweest, dan zou in Groot-Brittannië weldra de republiek zijn uitge roepen. Met het nieuwe pro bleem dat Diana dan niet meer beschikbaar zou zijn om de eer ste president te worden. CNN was er de hele dag met al lerhande, soms drie schermpjes in één en om de paar zeldzame gaatjes die er vielen snel te vul len met moeder Teresa. Maar de BBC bleef voor mij toch de ultieme steun en toeverlaat. Centrale anchorman David Dimbleby als de onvertogen aanspreker bij al onze treurig heden. Bij hem vergeleken rest te onze eigen Joop en Peter met respect toch slechts de rol van slippendragers, afkomstig van het verre onwetende Europese vasteland. Tommie de kater heeft er de he le zaterdag voor uitgetrokken om met zijn jonge nagels het overdek van de bank te ver woesten. Ongebleekte katoen, tien gulden de meter. Ik heb er niets van gemerkt. Paverotti was er namelijk zo deerniswekkend aan toe dat vrouwen zijn ver driet aan beide kanten moesten ondersteunen. En Luciano hoefde bij de ingang daarom ook niet zijn invitatie te tonen. Ik zag de moeder van die lieve Diana Westminster Abbv betre der} en ik moest aan Vera Lynn denken, we'll meet again, don 't know how don't know when. Ik hoorde het fiere broertje Char les Spencer naar de aange trouwde familie uithalen. Ik had graag dubbel kijkgeld betaald als ik op dat moment even een tussenshot van Elizabeth had gemogen. Ik stond in Hyde Park tussen mijn huilende en jui chende familieleden toen Elton John van de candle in the wind zong die doofde. En van de roos die zou blijven bloeien, de prachtige postume ode voor Diana, tevens geuzenlied in de strijd tegen de Windsors. „Charles heeft heel wat goed te maken", vermaande Brusse op RTL tegen het scheiden van de markt, die alle emoties aan de man had gebracht. Bij de NOS op twee waren ze toen al aan het tennissen en ik stelde vast dat ik daarover licht geërgerd was. Ie verlaat niet halverwege de aula. Een begrafenis moet tot het einde duren. Daarna condo leren. Niet schrikken van de rij die ditmaal uit ettelijke miljar den bestond. Toen ik om acht uur 's avonds andermaal voor de buis zat - deze keer voor Ne derland-België- en Elizabeth weer hoog en voorlopig droog op Balmoral, was er veel veran derd. Tenminste, ik begreep van de heren en dames van de tele visie dat ik dat moest begrijpen. Maar toen eisten de heren Stam, Kluivert en Bergkamp al weer mijn aandacht op. Want zoals de zegswijze luidt: dood is dood maar de televisie gaat ver der. Han Mulder was onder meer verslagge ver bij Brandpunt, correspondent in Londen en hoofdredacteur van het Leidsch Dagblad. ini -f pi *%en - voor de deur - ligt een boeket zonnebloemen. Q.binnen staat een groep Britten met bedrukte gezich- irbf naar het grote videoscherm te kijken naar het af- r gf|eid van Diana. De stilte in Abbots Arms is onwerkelijk, kiar zijn de grappen en grollen, waar blijven de sterke ell®ialen? Abbots Arms is voor even geen pub meer. .ANNET VAN AARSEN 3PL e alElton John op het scherm nsater de vleugel kruipt en ij hp die in the wind' inzet met woorden 'GoodbyeEngland's K'. vloeien in de pub in Lei- t tranen. De Queen of hearts' lood en de Engelsen in Lei- j rouwen, net zoals de hon- (duizenden mensen in Hyde k rouwen. Ze kunnen zelf pvelijks verklaren, waar in- is dat grote verdriet vandaan nt. [was het enige lid van de val Family, die dingen deed, bezorgd was QvenmeHsen. in- er arme mensen, over zieke jnsen. Het maakte haar niet i, zegt A. Gardner, een stoere tdie naar Nederland is geko- ii om in de bollen te werken, p maatje Mark Billington: et is ook zo tragisch. Diana snog zo jong." Jill zegt stille- |dat ze niet wil praten. Als ze 1 proberen om uit te leggen ize voelt, moet ze zo hard ilen. pc Snoeck, de uitbater van pots Arms, is maar buiten op terras gaan zitten. „Het is zo jotioneel daarbinnen, Eigen iets wat je liever niet in een eg zou zien. Maar vandaag het", zegt hij. Jianschouwde de afgelopen T k een ware volksrevolutie. i-Wood van Diana had ook in ots Arms heftige discussies yy ;evolg. „Het gaat niet meer [1 ?n om de dood van Diana. Tveel meer aan de hand. De eisen hebben last van vier- vas derd jaar 'beschaving', van tai d maar in dat keurslijf moe- ambassadrice gedankt voor le medeleven HAAG ANP-GPD 3gf ten zitten. Ze hebben eigenlijk wel een beetje gelijk met dat verzet tegen de Windsors. Eliza beth hanteert regels uit een an der tijdperk. Zelfs onze Juliana was al moderner toen zij konin gin was." Twee leden van het comité Lei- den-Oxford, netjes in kostuum, discussieren over hoe het nu verder moet met the Firm, het Britse koningshuis. „Zoiets als dit heb ik nog nooit gezien", zegt Wim van der Pluijm. Cees Hugens: „Ja maar, ondanks al les... het koningshuis blijft hei lig..." Toch twijfelen de twee Leidse heren een beetje. „Het is natuurlijk wel zo, dat de wil van het vólk het altijd wint", zegt Hugens. Hoe dan ook, de dood van de 'prinses van het volk' ligt uiterst gevoelig bij de Britten in Neder land. Mark Snoeck merkte dat vrijdagavond, toen een televi sieploeg van 2 Vandaag de pub binnenkwam met in haar kiel zog-een Leidse 'die zich nog nooit in Abbots Arms had ver toond'. „Dat mens zei voor de camera hele nare dingen over Diana. Ik kan die botheid niet vatten", zegt Snoeck. „Het ge volg was dat een aantal Britse instellingen vandaag hebben af gezegd. De Engelse school in Voorschoten, een Engelse Ver eniging in Den Haag... Ze waren beledigd en bang dat het hier een poppenkast zou worden." De televisieploegen hebben in derdaad hun weg naar Abbots Arms gevonden. Maar een pop penkast wordt het niet. Uiterst omzichtig en ingetogen doen de cameramannen hun werk. KATWUK PETER VAN EGMOND De golf van belangstelling van het publiek voor de begrafenis van prinses Diana, werd niet al leen gevoed door televisie, krant en radio. De zondag na de rouwplechtigheden stonden ook predikanten - de één meer, de ander minder - stil bij de geestelijke lessen die hun toe hoorders uit de gebeurtenis kunnen trekken. Onder hen de Nederlands-hervormde predi kant B.H. Weegink uit Katwijk. De predikant heeft de rouw dienst op televisie gevolgd. „Ik was verbaasd over die geweldi ge schare, die zo intens betrok ken de woorden van het Onze Vader meebad en de liederen meezong." Weegink haalde er zijn inspiratie uit voor de preek van de volgende morgen. Lucas 10:21 vormde de leidraad van zijn preek, de tekst waarin Jezus zegt dat de dingen van Gods ko ninkrijk voor wijzen en verstan- digen verborgen gehouden zijn, maar geopenbaard aan kinde ren. Weegink: „Ogenschijnlijk zijn de mensen in Europa zo ver weg van het geloof, maar er blijkt behoefte aan geborgen heid. Mensen schuilden tijdens die dienst onder het dak van de kerk, maar ook onder het dak van Christus." Voor zijn preek heeft hij hieruit gehaald dat mensen die weinig aan het ge loof doen, zo toch betrokken worden bij het geloof. „De kin- derkens waarover Lukas 10 spreekt, zijn niet zo ver weg", concludeert de predikant. Weegink zegt dat hij elke week probeert de actualiteit in zijn preken te venverken. „Al moet zoiets natuurlijk niet ridicuul worden. Geen actualisme, zo van: welk artikeltje uit de krant zal ik nu weer nemen? In een preek moeten de eeuwige din gen doorklinken, maar belicht vanuit deze tijd. Als voorganger moet je in de kerk en in de we reld staan. Het zou dwaas zijn niet over de dingen van deze tijd te spreken." Persoonlijk heeft de predikant wel wat moeite met de grote aandacht voor het overlijden van Diana. „Voor mijn gevoel zit er een groot aspect van ver goddelijking in, zonder daar mee een oordeel uit te spreken over haar persoon. Dat is niet aan ons. Maar het wordt alle maal een beetje te sterk opge waardeerd. Ook in dit compu tertijdperk heeft men kennelijk behoefte aan heiligen." Rest één vraag: door in zijn preek aandacht te besteden aan haar overlijden, doet Weegink toch zelf ook mee aan die 'te sterke opwaardering'? „Inder daad. maar ik sta niet zozeer stil bij de persoon van Diana. Meer bij het feit dat al die mensen in de kerk De lleere is mijn herder zongen. Er was meer dan die toespraak van Diana's broer en dat lied dat Llton John heeft ge zongen." SCHIPHOL PIET ARP De London-gangers willen het zondagoch tend, net terug op Schiphol, liever niet voor elkaar weten dat ze speciaal voor de uitvaart van de prinses van Wales naar de andere zijde van de Noordzee reisden. Pijlsnel verdwijnen de reizigers in de anonimiteit van de drukke zondagse luchthaven. Maar heel weinigen willen iets loslaten over hun ervaringen in het Groot-Brittannië van afgelopen zaterdag. Fotograaf Marcel Molle uit Amsterdam volgde beroepshalve de uitvaart. Vooraf met het idee dat de kans groot zou zijn dat hij maar weinig van de rouwwagen zou zien en, erger nog. vast zou raken in de mensenmassa. Dat viel reuze mee: „Hele einden kon ik gewoon met de wagen meelopen, langs de route stonden lang niet zoveel mensen als voorspeld. Ik denk dat heel veel van de zes miljoen toe schouwers die verwacht werden uiteindelijk liever thuisbleven, juist vanwege die aange kondigde drukte. Kilometerslang stond het publiek niet meer dan twee rijen dik. Het was voor mij geen enkel probleem om mijn werk te doen. 's Ochtends vroeg al merkte ik het: het was eigenlijk zo stil in de stad. Alleen in I lyde Park bij de grote beeldschermen was het dringen, hoorde ik." Voor Heïeen Verkerk was de zaterdag vooral 'heel rustig', vertelt ze op Schiphol. Alle win kels in haar woonplaats Norwich waren zater dag tot twee uur dicht. Zij volgde de uitvaart, zoals letterlijk talloze anderen, rechtstreeks per televisie. Het Britse koningshuis zegt haar normaal gesproken niet zo veel, „maar de af gelopen week was er op de televisie, op de ra dio en in de kranten niets anders dan de dood van Diana. Je werd er als het ware naartoe ge leefd." De volgende dag stapte zij op het vliegtuig naar Schiphol, voor een bezoek aan haar ou ders in Haarlem. Een Engelsman leunt stil tegen de muur in de Leidse pub 'Abbots Arms'. foto loek zuyderduin :n advertentie in landelijke :endbladen bedankt de Brit- nbassadrice in Nederland, gj-Jemary Spencer, het Neder- reel Ise publiek voor de blijken jjj medeleven na de dood van ha ses Diana. De dankbetui- is onder andere gericht aan ,eg uim vijfduizend mensen die n 'gelopen week bloemen Jhten of het condoléancere- ■r tekenden in de Britse am- ade in Den Haag. ,'fjjlingin Elizabeth, prins Char- yjBn de prinsen William en en alle andere leden van ngelse koninklijke familie volgens de ambassadrice n ikbaar voor de oprechte tzi neming die zovelen in deze ,n[ ïilijke tijden hebben be- Len t' eel imary Spencer (geen fami- ,nt leeft de afgelopen week ademloos naar de passe- jg Ie mensenmassa gekeken, m n de ambassade een laatste ir(j >an de prinses kwamen be- n en. „Ik ben op een gegeven j nent al die mensen per- jal]|iilijkgaan bedanken", zegt aa mbassadeur. „Ik sprak met vran hoogbejaarde heer en vroeg da|1 hij niet vast wilde teke- o0,zodat hij niet zo lang hoef- ,j( wachten. 'Mevrouw', zei c la 31 miJn verbazing, 'de prin- [S| leeft zoveel harten geraakt. 7e' mensen aan zich gebon- dat ik die paar uur wach tel voor haar over heb'." Miljoenen mensen volgden de begrafenis van prinses Diana op de televisie. Hoe zat dat in de Leidse regio? Wie volgde de plechtigheid van begin tot het eind? En wie liet zijn tranen de vrije loop en durft dat ook toe te geven? Een paar telefoontjes le veren vooral nuchtere reacties op. Een nuchtere kijk op een in drukwekkende begrafenis. Monique Muurling is eigenares van de Engelse winkel House of Eden op de Lange Mare in Lei dén. Ze heeft de begrafenis niet gezien. „Ik moest werken. In Engeland waren de winkels 's ochtends dicht, maar ik vond het wat ver gaan om dat ook te doen. Mijn man heeft de begra fenis op video opgenomen. Ik kom drie, vier keer per jaar in Engeland, maar mijn banden met het land zijn vooral zake lijk. Ik vind het verdrietig, hoor, van Diana. Maar het is veel er ger wanneer het een vriendin zou zijn. Diana was ook niet mijn idool of zo. Ik ben veel te nuchter om iemands fan te zijn. Dat heb ik met popsterren ook nooit gehad." Herbert Zilverentant, WD- raadslid in Leiderdorp en over tuigd anglofiel, kon de begrafe nis ook niet 'live' zien. „Dat vond ik wel jammer. Maar ja, ik moest weg. Het leven staat in Nederland nou eenmaal niet stil. 's Avonds heb ik wel de sa menvatting gezien. Wat me fas cineert is vooral de mythevor ming en de manier waarop een toch wat afstandelijk en koel volk openlijk staat te janken. Het toont aan dat die samenle ving in beweging is. Met Diana zelf voel ik geen speciale band. Wat ik van haar vond? Het was een mooie vrouw en een bij zondere persoonlijkheid. Maar het is natuurlijk altijd heel triest als iemand die zo jong is, weg valt." Zanger-entertainer Leidse Kees heeft wel de hele dag voor de buis gezeten. „En 's avonds heb ik nog naar de BBC gekeken. Ik vond het allemaal zeer indruk wekkend. fantastisch. Ik heb nog nooit gezien dat er zoveel bloemen naar een auto zijn ge gooid. Nee. ik heb niet gehuild, hoewel ik erg gauw emotioneel word. De laatste keer dat ik het heel erg te kwaad heb gehad, was bij het overlijden van mijn moeder. Diana vond ik een ge weldig mens. Net zo'n groot heid als die ouwe non, Moeder Theresa. Die mensen zijn een voorbeeld voor iedereen, omdat ze tenminste nog wat voor een ander over hébben. I Iet is triest dat Diana zo werd achtervolgd door fotografen. Haar hele pri- véleven lag overhoop. Hier in Leiden heb je daar geen last van. Er zijn wel heel veel men sen die nu al bellen of ik met drie oktober weer in het Antoni- us Clubhuis optreed. Maar dat vind ik alleen maar gezellig. Het Voorschotense PvdA-raads- lid P. den Hartog heeft niets speciaals met Engeland of met Lady Di. „Ik ben een francofiel. Maar ik heb de begrafenis wel gezien en ik vond het zeer in drukwekkend. Vooral de toe spraak van de broer van Diana was heel mooi. Het meest ont roerende moment vond ik toen de auto met de kist na afloop van dienst door die enorme me nigte reed en de bijrijder uit de auto stapte om de bloemen, met piëteit, van de auto af te halen. Héél voorzichtig legde hij ze langs de kant. Ik vind trou wens niet dat we van Diana een heilige moeten maken. Dat is nergens voor nodig. Wat ze heeft gedaan, is helemaal niet zo bijzonder. Hoé de pers haar heeft behandeld verdient niet de schoonheidsprijs - om die term maar weer eens een keer te gebruiken -, maar Diana heeft de pers zelf óók gebruikt. Het is zoals Joop van Zijl zei: Ze wilde eigenlijk maar halve da gen bekend zijn." LEIDEN» JUDY NIHOF Het was zaterdag lang niet zo uitgestorven in de Leidse bin nenstad als wanneer Nederland tegen Duitsland voetbalt. Toch was het goed te merken dat de begrafenis van prinses Diana veel mensen aan de buis ge kluisterd hield. Het leek wel een doordeweekse ochtend, zo snel was je aan de beurt bij de Hema en bij bakker Bart. Pas rond half twee stroomden de winkelstra ten en de markt weer vol. Twaalf uur. In de Breestraat kan je een kanon afschieten. Vooral in de damesmodezaken is het stil. P. Bourgeois, eigenaar van een modewinkel, beschouwt deze zaterdag als verloren. Dat is voor een keertje niet zo erg. „Het is alleen niet te hopen dat Moeder Teresa vólgende week zaterdag wordt begraven", lacht Bourgeois. Toch is ook Bour geois aangedaan door de dood van Di. „Ik vind het echt heel erg. Ze was sympathiek." Was de begrafenis op maandag ge weest, dan had hij de zaak dichtgegooid. Maar dat doet een ondernemer niet zo snel op de drukste dag van de week. Ook op de markt deze ochtend geen geschuifel langs de kra men. Wie nu boodschappen doet, is binnen een kwartier klaar. Wat een verademing om eens niet in de rij te hoeven staan voor een paar blikjes kat tenvoer. De man achter de kraam met dierenbenodigdhe den betreurt het niet dat hij de begrafenis zelf niet op televisie kan volgen. „Al die ophef over Diana. Het is zo overdreven. Ze was zo rijk, dan is het niet zo moeilijk om aan liefdadigheid te doen. Ik zou het 10.000 keer er ger vinden als een van mijn vrienden doodgaat." Bij broodkraam De Poorter staan slechts twee klanten. Toch Wie zaterdag gezellig wilde winkelen in de Leidse binnenstad, zag de Haarlemmerstraat als op een rustige dinsdagochtend en hoefde nergens in de rij te staan. foto loekzuyderduin hoor je Chris Verplancke niet klagen. Hij weet zeker dat het winkelend publiek later op de dag alsnog massaal toestroomt. „Ach, het enige dat in Leiden écht leeft is toch drie oktober? Toen die een keer op een zater dag viel, verkochten we mis schien tien procent van onze normale omzet. Dat was een ramp", zegt Verplancke, die even is afgeleid als een stoet druk babbelende bruiloftsgas ten voorbij komt. Ze zijn op weg naar het stadhuis. Heus, in Lei den gaat het leven gewoon door. En dus heeft Verplancke evenveel brood ingekocht als anders. „Je kunt de klant toch geen 'nee' verkopen?" Opvallend genoeg trekt de tele visie met de live-beelden van de begrafenis van Di in de winkel van Kinorama in de Haarlem merstraat weinig bekijks. Slechts een enkeling blijft even staan om een stukje van de dienst te volgen. Blijkbaar zit ie dereen die de plechtigheid wil zien, thuis. Ook op de televisie afdeling van V D staat slechts één vrouw te kijken. Het is de toiletjuffrouw. I Iet is zo rustig dat ze even naar de tv's is ge glipt. „Ach, misschien mis ik wel een paar kwartjes, maar wat geeft dat." Ze is zichtbaar aan geslagen door de dood van Dia na. Ze heeft nog niet zo lang ge leden een dierbare verloren. „En dat komt nu weer helemaal terug." Jammergenoeg moet ze vandaag werken. Maar gelukkig heeft ze thuis een videorecor der. Die staat al vanaf half tien te snorren. „Mijn man neemt Alles op. Heb ik morgen wat te doen."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 11