'Di-Day' is mengsel van banaliteit en droefenis
Dood Diana leidt tot golf van complottheorieën
Broer Diana krijgt
applaus na aanval
William en Hi
houden zich krai
Prinses Diana
Paardenhoeven, het klikken van laarzen op
asfalt, aanzwellend geruis alsof er een regen
bui in onze richting komt. ,,Er wordt geklapt,
dad, ze zijn er eindelijk", zegt het blonde jon
getje diep zuchtend. „Mag ik op je schou
ders?" „Natuurlijk Patrick", zegt pa, „als je
ons maar vertelt wat je ziet".
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Patrick stelt zijn ouders en broertje hevig teleur.
„Paardenhoofden en ruiters", meldt hij. „Maar Diana
is er niet bij." Het lokt gelach uit om ons heen, maar
ook gesis. „Gedraag je", bitst een zeer luchtig geklede
dame vijftien rijen voor hem.
It's party time melden knalgele letters op het zwarte
jack van een man. De muziek wordt verzorgd door
klikkende camera's en snikkende vrouwen. Velen zijn
net als Patrick op de schouders genomen door echt
genoot of vriend. Anderen hebben zich beter voorbe
reid. Handspiegeltjes worden als periscopen omhoog
gehouden, mini-tv'tjes op batterijen in de handen
geklemd.
„William en Harry lopen ook achter de baar", meldt
een meisje opgewonden, de blik vastgelijmd aan het
minicusle schermpje. Het toestelletje wordt bijna uit
haar handen gerukt door de nieuwsgierigen om haar
heen en ze begint plots hevig te huilen. Een man
naast haar kan zich evenmin inhouden. „Diana, je
was het licht in mijn leven", snikt hij. Een stel jonge
ren naast hem barst in lachen uit.
Maar doet het er toe op een dag die ongetwijfeld de
geschiedenisboeken zal ingaan als Di-Day? Bij de
Horse Guards wordt geklapt, gelachen en gehuild.
Daar krijgt de laatste reis van een volksprinses af en
toe de sfeer van een banaal volksfeest. De paar vier
kante kilometer tussen Kensington Palace en West
minster Abbey worden bezet door de voorhoede van
Diana's volksleger.
De hoofdmacht, ruim 30 miljoen mensen sterk, heeft
thuis stelling genomen bij de tv. Op een klein stukje
Londen na biedt het Verenigd Koninkrijk een uitge
storven aanblik. Lege winkelstraten, nauwelijks ver
keer, het moet deze zaterdag tussen negen en één
uur midden in de Sahara levendiger zijn.
Het heeft in elk geval het voordeel dat wij ons snel
van de lawaaierige hulde die Diana op de Horse Gu
ards krijgt kunnen verplaatsen naar Hyde Park, waar
de sfeer met twee reusachtige videoschermen
een stuk gewijder is. „Een broederschap van hon
derdduizenden", tettert de stem van BBC-commen-
tator David Dimbleby over de hoofden. Het is waar.
De kist met het stoffelijk overschot van Diana wordt op een affuit langs de zuidkant van Hyde Park gereden.
foto ap neil munns
Dit is misschien wel de plaats waar het effect van
Diana's dramatische afscheid het meest voelbaar is,
waar emoties over haar verlies het meest intiem en
gezamenlijk worden beleefd. Tussen de moeders die
hun armen troostend om hun kinderen slaan en ge
liefden die hun betraande gezicht tegen de borst van
hun partner drukken, wordt elk cynisme over deze
collectieve rouwbetuiging weggevaagd.
Hier laten mensen zich languit voorover in het gras
vallen, wenend, als Elton John Westminster Abbey
doet sidderen met zijn Candle in the Wind. Niemand
verbaast zich erover, niemand let erop. Mensen wij
zen elkaar op ontroerende details. „Ik voelde»,
driet door m'n lijf slaan toen ik die kaart op de.(
zag met 'Mummy' erop", vertelt een man.
Dat zijn bovenlijf ontbloot is omdat het in hetL
tje best lekker toeven is in het park, is dan plo-^
vreemd meer. Het is ook hier in Hyde Park da^j
direct wordt gereageerd op wat de schermen
Als Diana's broer graaf Charles Spencer vanaf
sel in Westminster Abbey een dreun aan hetkë
lijk huis uitdeelt, wordt meteen uitbundig gea^
disseerd. „Wat een moed", zo klinkt het bewot
rend. „Eindelijk krijgt 'de Firma' (bijnaam vank
koningshuis, red.) de waarheid voor de kiezen.,
stateert een in driedelig krijtstreep gestoken h^f
vreden. L
Het hoofdknikje van koningin Elizabeth voor
Buckingham Palace als de rouwstoet passeert?
door hem als de definitieve capitulaltie van ha,
ninklijk huis beschouwd. Zijn Queen'sEnglishL
ergernis over wat Diana door de Firma is aan^
niet verhullen. „Een Britse vorst buigt nooit he,
hoofd, voor niemand. Die buiging is misschiet
de belangrijkste gebeurtenis van deze hele da^
koningshuis zal nooit meer hetzelfde zijn, we^
ander land geworden", zegt hij.
Het is de bevestiging van wat door velen als 'o:
gels gedrag' wordt gekarakteriseerd: de kreten!
affuit met zijn bewierookte lading de poorten».
Kensington Gardens uitdraait: de boeketten bi»
die naar de kist worden gegooid en later naar:-
wagen die haar stoffelijk overschot naar het fa:
landgoed brengt; het zonder schaamtegevoelen
openlijk huilen; het applauddisseren als Diane
bijtrekt.
Dit wordt een 'unieke begrafenis voor een uni<
mens' had Buckingham Palace aangekondigde
premier Blair had verklaard dat het afscheid \y
na geen exclusief uitje voor aristocratie en pol
establishment mocht worden. De legendes ro:
persoon zullen de komende weken even popu
blijken als de nieuwe versie van John's CanduL
Wind. f.
Maar de zakdoekjes kunnen worden opgeborfj'
gewone leven gaat verder. „Diana zal natuurlij
vergeten worden, maar al die shit over haar gtpi
ke erfenis, haar boodschap kun je vergeten. M.
Noord-Ierland leggen protestant en katholieke
derlijk kransen en bloemen om haar te eren. (F
een week slaan ze elkaar de hersens weer in",|
barkeeper Sam. We zijn vanwege een al te opi
schending van uiterlijk rouwbetoon door de asf
ingang binnengelaten in zijn Noord-Londensat
Dat realisme past misschien wel het best bij hn<
scheid van een people's princess. w
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
John Kennedy, Marilyn Monroe, Martin Luther
King; allen hebben overeenkomsten met Diana,
prinses van Wales. Ze waren beroemd, ze stier
ven voor hun tijd en na het schokkende nieuws
van hun dood kwamen er de complottheorieën.
Met Diana is het niet anders. Taxichauffeurs we
ten er alles van en ook in de pubs is het een ge
liefd gespreksthema. De populairste theorie is
dat Diana zwanger was van Dodi en 'hogere
machten' niet wensten dat de toekomstige Britse
vorst er een halfbroer of -zus bij zou krijgen.
Het ongeluk, kortom, was geen ongeluk maar
een aanslag. En afhankelijk van huidskleur, reli
gie of politieke gezindheid van de verteller zitten
de daders bij de Britse geheime dienst of funda
mentalistische islamitische groeperingen.
Dit gegis in straat en kroeg zou wat dommige
borrelpraat blijven als het Franse onderzoek
naar de oorzaak van het ongeluk snel harde ge
gevens had opgeleverd. Maar dat is niet zo. Ge
tuigen spreken elkaar tegen en aan wat het enige
harde gegeven leek, het alcoholpromillage in het
bloed van omgekomen chauffeur Henri Paul, is
sinds zaterdag ook twijfel gerezen. Paul zou be
graven worden, maar zijn lichaam bleef boven
gronds omdat nog een extra bloedproef wordt
genomen.
Onopgehelderd blijft vooralsnog de tijd meer
dan tien minuten die volgens verscheidene in
de Britse pers aangehaalde getuigen verstreek
tussen aankomst van de eerste twee politieagen
ten en de ambulance, zo'n tien minuten. Dan is
er ook de geheimzinnige eerste melding van het
ongeluk van een anonieme vrouw.
Hoewel is ontkend dat Paul de Mercedes met
een snelheid van 196 km per uur door de tunnel
bij de Seine raasde, blijft de juiste snelheid wel
geheim. Ook is gesuggereerd dat de Franse art
sen te laat doorhadden dat Diana interne bloe
dingen had die zo ernstig waren dat ze tot acute
hartstilstand zouden leiden. En reed er, zoals
twee getuigen beweren, een auto of motor met
fotografen voor de Mercedes en zou Paul door
hun flitslichten zijn verblind?
Waarschijnlijk waren al die vragen eenvoudig
beantwoord als de slachtoffers 'gewone mensen'
waren geweest. Dat is niet het geval. Daar komt
bij dat drie families Paul, Fayed en Spencer
civiele procedures hebben aangespannen (en de
onderling verschillende uitslagen van de twee
bloedproeven aanvechten) en dat de gewoonlijk
alleen bij zware misdrijven ingeschakelde briga
de criminelle het onderzoek doet. Het suggereert
allemaal dat het nog enige tijd kan duren voor
de wereld weet wat de precieze oorzaak van het
fatale ongeluk was.
Echter, naarmate de tijd verstrijkt zal minder ge
loof worden gehecht aan officiële verklaringen.
De Britse pers, inclusief de vermaledijde ta
bloids, heeft zich tot nog toe niet de vingers ge
brand aan samenzweringsverhalen. Maar hoe
lang duurt dat nog, met volgens alle voorspellin
gen een stroom Di-boeken, tv-documentaires en
artikelen van journalistieke onderzoeksteams op
komst?
Het feit dat de moeder van Dodi Fayed de zuster
is van de Saudische wapenhandelaar Khashoggi
en dat diezelfde Khashoggi werd genoemd bij
schandalen rond Britse wapenleveringen aan
Irak, Iran en Saudi-Arabië is voldoende om sky
writers likkebaardend aan een Diana-thriller te
zetten.
Nog zo'n verleidelijk ingrediënt is de hoofdrol
van Dodi's vader, Mohammed Fayed, bij het
cash for questions-schandaal in het Britse parle
ment, dat volgens velen de Conservatieven bij
de verkiezingen de genadeklap heeft gegeven.
De waarheid is natuurlijk veel meer gediend met
een onaanvechtbaar resultaat van het Franse
onderzoek.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Prinses Diana is zaterdag begra
ven. maar daarmee is het ver
haal niet uit. De naschok van
deze media-gebeurtenis ver
moedelijk hebben twee miljard
mensen over de hele wereld de
beelden gezien wordt veroor
zaakt door de recht-voor-zijn-
raap-toespraak die haar 33-jari-
ge broer graaf Charles Spencer
in Westminster Abbey hield. De
'unieke, complexe, buitengewo
ne en onvervangbare' Diana
had geen koninklijke titel nodig
om haar bijzonder betovering
uit te stralen, zei hij, een niet
mis te verstane sneer naar het
koningshuis dat haar de titel
Hare Koninklijke Hoogheid ont
nam bij de scheiding van Char
les.
Bij die ene bom in de schoot
van de Windsors bleef het niet.
Een van de beloftes die hij vanaf
de kansel aan Diana deed. was
dat haar 'bloedeigen familie' al
les zou doen om de 'fantasierij
ke en liefhebbende manier'
voort te zetten waarop zij de
prinsen William en Harry had
opgevoed, „zodat hun zielen
niet alleen opgaan in plicht en
traditie, maar vrijuit kunnen
zingen".
Mochten grootouders en vader
dit nog hebben misverstaan, de
volgende strofe liet aan duide
lijkheid helemaal niets te wen
sen over. „Wij hebben het volste
respect voor de erfenis die zij bij
de geboorte meekregen en wij
zullen hen altijd respecteren en
aanmoedigen in hun koninklij
ke rol. Maar net als jij erkennen
wij de noodzaak dat zij zoveel
mogelijk aspecten van het leven
meemaken om hen geestelijk
en emotioneel voor te bereiden
op de komende jaren."
Volgens ooggetuigen veroor
zaakten deze woorden onge
makkelijk geschuifel in de bank
jes van de Windsors. Het paleis
wilde ook achteraf geen enkel
commentaar geven op zijn toe
spraak. Het publiek liet echter
meteen weten de mening van
Spencer te delen: buiten de Ab
bey, waar duizenden de dienst
via luidsprekers konden volgen,
werd heftig geapplaudisseerd.
Even later werd dit overgeno
men door de meerderheid van
de tweeduizend aanwezigen in
de Abbey, en volgde een minuut
lange ovatie voor de hartenkreet
van Diana's broer.
Dat applaus was ook een reactie
op een nieuwe aanval op de
pers, die hij al eerder min of
meer verantwoordelijk had ge
steld voor de dood van zijn zus
ter. „Van alle ironie rond Diana
is het volgende misschien wel
het opmerkelijkst: een meisje
dat de naam kreeg van de klas
sieke godin van de jacht werd
uiteindelijk de meest opgejaag
de persoon van onze tijd", zei
Spencer met een stem waarin
woede en verbetenheid door
klonk.
De pers, zo betoogde hij, had
haar oprecht goede bedoelin
gen bespot, was er voortdurend
op uit haar zwart te maken. Hij
noemde dat verbijsterend en
Diana had het nooit begrepen,
wilde erdoor uit Engeland weg.
Die woorden kregen, zeker in de
schandaalpers, echter minder
aandacht dan de verrassende
openlijke kritiek op het ko
ningshuis. Sommige royalty
watchers zeiden geschokt te
zijn. „In plaats van te helen,
opende hij wonden. Dit leek erg
veel op een zorgvuldig beraam
de poging tot wraak", zei de
historicus dr. David Starkey. En
koninklijk biograaf Hugo Vic-
Een bedroefd kijkende prins William (rechts) met zijn oom graaf Charles Spencer. De graaf verweet media en koningshuis zaterdag in soms bittere
en emotionele woorden dat ze zijn zus Diana vaak slecht hebben behandeld, en bezwoer de aanwezigen dat de familie Spencer het met de prinsen
niet zo ver zou laten komen. foto epa joel robine
kers: „Het getuigde een beetje
van slechte manieren om dit di
rect tegen het koningshuis te
zeggen, ook al omdat de familie
de afgelopen dagen zo'n enor
me poging heeft gedaan om
haar droefenis over het verlies
van Diana met het volk te de
len." Het effect van Spencers
toespraak is echter dat de knie
val die het koninklijk huis vorige
week vrijdag maakte voor pers
en publieke opinie naar de ach
tergrond is gedrukt. Koningin
en prins en Charles en zijn
zoons mengden zich toen na
een week van bijna volledige af
zondering op hun Schotse bui
tenverblijf Balmoral onder de
rouwenden in Londen en ko
ningin Elizabeth sprak in een
directe tv-uitzending de natie
toe. Elizabeth kwam gespannen
over en ondanks haar warme
woorden voor Diana als een
tough cookie. Dat ze beklem
toonde spontaan, uit het hart, te
spreken valt nu weg tegen de
toespraak van Charles Spencer,
die een dergelijke passage niet
nodig had om aan te geven
waar zijn gevoelens vandaan
kwamen. Het wordt nog eens
onderstreept door een zondag
gepubliceerde opiniepeiling,
waaruit blijkt dat 54 procent
van de ondervraagden vindt dat
Charles geen koning moet wor
den, maar zijn rechten moet
overdragen aan William. Een
grote meerderheid vindt ook
dat de koninklijke familie de
open stijl van Diana moet over
nemen.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Het beeld van een 15-jarige jon
gen en zijn 12-jarige broertje
achter de baar van hun moeder
zal miljoenen tv-kijkers over de
hele wereld op het netvlies ge-
grifd blijven. Een martelend half
uur lang moesten zij het ver
driet om hun moeder dragen
tussen een haag van honderd
duizenden mensen en de spie
dende lenzen van talloze came
ra's. 'Diana zou zo trots op haar
jongens zijn', kopte schandaal
blad News of the World gisteren.
Het mag dan 'vreselijke beproe
ving' zijn geweest, die 1.700 me
ter van St. James' Palace naar
Westminster Abbey, voorop
staat dat de jongens zich kranig
hebben gedragen, vinden de ta
bloids.
Pas op het allerlaatste moment
werd zaterdag duidelijk dat de
prinsjes hun moeder in gezel
schap van opa, vader en oom
naar Westminster Abbey zou
den brengen. De menigte bij St.
James' applaudisserde toen zij
aanhaakten bij de passerende
stoet. Het was de uitdrukkelijke
wens van William, had The Sun
al voor de begrafenis gemeld.
De houding van de jongens
sprak echter boekdelen. William
hield het hoofd voortdurend ge
bogen, keek niet één keer om
hoog. Harry concentreerde zich
sterk op het maken van even
grote stappen als de volwasse
nen naast hem. Beide jongens
hielden voortdurend de vuisten
gebald om hun emoties de baas
te blijven.
Voor de massa langs de route
en de miljoenen bij de tv in de
huiskamer verbeeldde hun hou
ding het tradtionele stoïcisme
van de Windsor-familie. Met
enige opluchting werd ook ge
constateerd dat opa Philip Willi
am onder de poort van de Hor-
se Guards bemoedigend op de
rug klopte. Eerder al v
genomen dat graaf Char
Spencer Harry een bemA-
gende schouderklop toer
In Westminster Abbey e4
brak de weerstand. En\w
keer waren het de kranta
hier exclusief melding vA
den maken en niet de ter
Op uitdrukkelijk verzoell
het koningshuis was na»-
afgesproken dat de BBC!
ra's in Westminister Abty
koninklijke familie na bit
komst niet meer in beell
den brengen. Hetgeen of
gebeurde.
Harry keek volgens oog#
voortdurend strak naar ff,1
op de met blauw fluweelP
peerde katafalk. Williamr
het hoofd omlaag, de haf
het gezicht. Af en toe kol
hem een traan zien wegr
Dat hielp nog wel toen#
aanwezigen Diana's lie#
lied uit haar jeugd I vouf
my Country zongen. Maf
Elton John's Candle in C
waren de bevrijdende of
niet meer te stelpen, j.
Harry sloeg zijn handenr
het gezicht terwijl hij zal
snikte. William gaf zijn#
moedige pogingen tot af
trole op en huilde toen#
zong: „A1 onze woordenf
niet uitdrukken hoeveelf
de je ons door de jaren If
hebt gebracht". K
Veel volwassenen in de#
waren hen voorgegaan.^
heel moeilijk zijn voor df
gens om het verlies vanf
moeder te verwerken",#
Haddington van de Nat#
Vereniging voor hulp aar
staanden. „De roem var!
moeder zal hun elke da#
haar herinneren. Ik hoof
als natie de generositeit#
opbrengen haar los te lat
ders zullen de jongens If
gen verdriet nooit kunn#
werken." K,
