De getemde tuin
Tuinieren
1
Vraag en antwoord
j ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1997
j Actie vraagt om reactie. Dat leerden
ai we al in de scheikundelessen. In
feite is deze stelling ook de basis
van alle modewisselingen. Zelfs in
de tuin. Na tientallen jaren van min
U of meer natuurlijke tuinen met bor-
,2 ders, gazon, vaak in vloeiende lijn
aangelegd, is er een toenemende
ij belangstelling voor de strak aange
legde tuin. Zelf noem ik dit soort
i tuinen de getemde tuin. Planten,
1 struiken en bomen hebben zich in
-I deze tuinen te voegen naar de wens
m van de mens.
q Orde en netheid is het devies dat in
feite de tegenpool is van de vrij-
1 heid-blijheid-tuin, met name in de
_l wilde versie. De mens wikt en be-
j schikt. Behalve orde en netheid is
2j er nog een opvallend kenmerk aan
U deze getemde tuinen: ze vergen
j aanmerkelijk minder onderhoud,
Hmits goed aangelegd. Met goed
aangelegd wordt bedoeld dat met
name de paden zo aangelegd zijn
dat het onkruid weinig kans krijgt
en dat de grond voor de perken van
goede structuur is. Het onderhoud
beperkt zich dan tot knippen, véél
knippen. Minimaal twee keer per
jaar: half mei en half augustus of
beter drie keer per jaar.
j1 Verder moet de beplanting binnen
0 de perken letterlijk binnen de per
ken gehouden worden. Wieden is
geen kunst als het hele perk gevuld
Iis met één en dezelfde soort plant.
)r Alles wat afwijkt gaat er rigoureus
^uit. Geen getob over de vraag of het
wel de een of andere leuke zaailing
is. Weg ermee, naar de compost.
GREET BUCHNER
Maar eerst iets over de aanleg. Pa
den zijn belangrijk, maar moeten
redelijk onkruidvrij blijven, willen
we inderdaad werk besparen. Dus
worteldoek, een flinke laag scherp
zand en dan grind, gravel, dolomiet
of de een'of andere steensoort. Op
die manier aangelegd is er weinig
kans op ongewenste onkruidgroei.
De perken worden omzoomd met
groenblijvers. Buxus is de onbe
twiste topper, maar kostbaar om
dat de plant heel langzaam groeit.
Bovendien zal het lang duren eer
de haag een redelijke hoogte heeft
bereikt. Taxus doet het sneller,
klimop langs gaas nog vlugger,
maar daarover heb ik het al gehad.
Mooi, maar vrij laagblijvend is la
vendel en ook Santolina is prachtig,
maar is niet bestand tegen zeer
koude winters. Kortom, keuze te
over voor de rand van onze perken.
Uiteraard wordt ook de hele tuin
omzoomd. De ouderwetse liguster
haag begint weer hoge ogen te
gooien. Mooi bijna het hele jaar be-
bladerd is de beukenhaag en uiter
aard is taxus altijd mooi. Nog ho
gerop kunnen we bescherming te
gen wind en nieuwsgierige blikken
vinden door er een paar leilindes
neer te zetten. Overleg wel met de
gemeente of het mag en hoe hoog
ze mogen zijn.
Maar waarom schrijf ik juist nu
over getemde tuinen? Simpelweg
omdat bij de aanleg ervan veel
groenblijvers in het geding zijn en
die kunnen het best nu geplant
worden. De late zomer- en vroege
herfstmaanden worden geken
merkt door een warme ondergrond
en meestal veel vocht in de lucht.
Ideaal voor het planten van groen
blijvers, alle containersprookjes dat
dat het hele jaar lukt ten spijt.
Zet ze in goed losgemaakte humeu-
ze grond, snoei ze iets in en vol
gend jaar is er al een echt haagje
rond een perk dat we helemaal
naar eigen keuze in kunnen vullen.
Desnoods nu al met bollen of zaai
lingen van vergeet-mij-niet. Maar
ze kunnen natuurlijk ook meteen
definitief beplant worden met ro
zen, kruiden, vaste planten, laag-
blijvende heesters. Keuze te over
dus.
ILLUSTRATIE HAN VAN DER VEI\
Pompoenen
Alles wat ook maar in de
verste verte te maken heeft
met groen en bloem staat
momenteel in de belang
stelling. Geregeld bezoek
aan beurzen, markten en
tuincentra leert dat de
hoofdzaak - de natuur -
moet wijken voor modieuze
snuisterijen.
Tot op zekere hoogte geldt
dat ook voor boeken.
Prachtig uitgevoerd en geïl
lustreerd, maar bitter wei
nig gedegen informatie
over de plant zelf. Het boek
'Pompoenen en kalebassen'
is een twijfelaar, volgens
mijn opvattingen. In één
hoofdstuk worden de diver
se soorten en het kweken
van deze planten behan
deld. Een ander hoofdstuk
vertelt ons hoe we er sier
en verlichtingselementen
van kunnen maken. Tot slot
zijn er ook nog gerechten
op basis van pompoen op
genomen in dit boek.
Kortom, een boek voor de
echte liefhebber van deze
fors groeiende plant die in
een tuin veel ruimte vraagt.
Pompoenen en kalebassen, Caroline
Bolsset, Uitgeverij Terra, Prijs 39,90
PUZZEL
1
K
Z
0
E
0
L
R
D
2
F
K
S
R
0
A
L
M
3
K
S
L
D
0
M
E
P
4
S
T
V
E
0
E
N
G
5
E
B
A
L
A
L
R
S
6
B
0
A
0
A
R
P
D
7
T
K
R
V
A
0
A
G
8
S
P
E
0
L
0
T
K
9
K
H
E
IJ
G
E
D
L
10
A
R
T
E
G
H
E
N
11
P
IJ
R
0
V
L
P
E
12
S
L
U
A
G
A
E
P
13
L
B
S
0
H
0
E
T
14
K
E
R
F
A
T
A
M
OPGAVE
OPLOSSING
*7 CITAAT
/'Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vor-
Q;men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be-
jneden en van links naar rechts
een citaat.
Horizontaai:1. Snoer; 2. gebo
gen; 3. houten schoeisel; 4.
Ibouwmateriaal; 5. vis; 6. haar-
igroei; 7. kledingrand om de
hals; 8. geest; 9. flesvormig,
.jftout; 10. hemelwater; 11. balie-
Me papier; 12. deel v.h. hoofd;
Jjl3. vaartuig; 14. markttentje.
KRUISWOORDRAADSEL
verloofde
orka-grog
la-mie-kg
o-saone-e
pop-n-dun
-kat-ren-
pen-o-lid
a-tobbe-a
ra-dia-en
etre-anti
leergraag
Een raadsel waarvoor ik maar
moeilijk een oplossing kan vin
den, wordt mij toegestuurd
door W.J. van Delden uit Haar
lem. Tulpen en hyacinten die
overal elders bloeien, komen in
de tuin van Van Delden niet tot
bloei. Zijn ze wel op de juiste
diepte geplant? Drie maal de
hoogte van de bol is de meest
veilige diepte. Zijn ze op het
goede moment, in het najaar,
geplant? Gaat het over nieuw
gekochte bollen of bollen die al
meerdere jaren in de grond zit
ten? In dat laatste geval gewoon
nieuwe bollen kopen, goed diep
in de grond stoppen en moch
ten ze blijven staan, dan vol
gend jaar afrikanen op de plaats
of in de buurt. Tegen aaltjes die
heel vaak bollen bedreigen.
Wedden dat de bollen volgend
voorjaar bloeien.
Mevrouw Vuijst uit Haarlem
vraagt waar de Akebia qunita te
krijgen is. Dank zij de Planten-
vinder, een boek waarin vrijwel
alle tuinplanten en grotere kwe
kerijen staan vermeld, kan ik
dat opzoeken. Er zijn meerdere
kwekerijen die deze klimplant
verkopen, maar het dichtste bij
zijn Kwekerij de Limieten bv,
Naarderstraat 298a, 1272 Hui
zen, telefoon 035 - 6944663 en
Kwekerij Loef, Rijksweg 255,
1991 AA Velserbroek, telefoon
023 - 5382240. Ook Kwekerij
Abbing bv, Oderdijkerweg
38a/b, 3709 JK Zeist, telefoon
0343 - 513741 is niet zo erg ver
weg. Succes met de aanschaf.
Familie A.G.A. Schalks uit Lei
den stuurt me een fraaie kaart
inclusief een half verdroogd
'uitwasje' van een azalea. De
vraag luidt: wat is het, wat is er
aan te doen? Dat is een vraag in
dezelfde orde als: mijn kind
heeft rode stippels op de huid,
wat is het en wat doe ik eraan?
Daarop kan niemand een ant
woord geven, zónder verdere
informatie en het kind in natu-
ra. Zo vergaat het mij ook. In de
eerste plaats ben ik niet gespe
cialiseerd in plantenziekten,
verder komen eventueel be
schadigde onderdelen steeds
verdroogd aan, en tot slot weet
ik niet eens waar die beschadi
gingen zich precies bevinden,
hoe de plant er verder uitziet en
wat voor grondsoort als basis
dient. Kortom: ik kan geen ant
woord geven, helaas. Ik kan wel
even in het kort schrijven welke
eisen een Azalea stelt: humeuse,
iets zure grond (veel turf). De
bladverliezende Azalea's,
meestal A. Mollis, kunnen zelfs
zon verdragen, mits de grond
goed vochtig is, de bladhouden-
de Azelea's houden van een lu
we plaats in de halfschaduw.
Maar gezien de aantasting door
een soort schimmel denk ik dat
er met de doorlatendheid van
de grond iets aan de hand is.
Wat een leuk idee. AlmaTheu-
nisz uit Leiden is van plan krui-
denazijn, dan wel kruidenolie te
maken met kattenkruid (Nepeta
mussini). De vraag luidt wat ik
ervan vind. Prima idee lijkt me
dat. Nepeta is niet giftig, maar
ruikt wel lekker voor iemand die
van deze geur houdt. Mijn vraag
is alleen of het effect dat Nepeta
op katten heeft, ook geldt voor
mensen. Katten worden er na
melijk high van. Mijn stokoude
poes klom na flink wat happen
van kattenkruid zo opgewonden
en hoog in de boom dat wij
hem moesten redden toen het
kruid uitgewerkt was. Hoe zou
dat gaan met sla die bereid is
Heel anders is het probleem van
A. de Kruijf uit Leiden. Daar
groeien kamperfoelie en zwarte
bes goed, maar van bloemen,
laat staan vruchten, is weinig te
bekennen. Hoe komt dat? Nu
ben ik niet helderziende, maar
als planten buitengewoon goed
groeien en niet bloeien is dat
vaak een kwestie van te veel
stikstof (N) in de grond en te
weinig andere voedingsstoffen.
Stikstof bevordert vooral de
bladgroei en dan komt er vaak
niets meer van bloemvorming.
Verder is het zinvol te weten dat
kamperfoelie zeer goed zon kan
verdragen, mits de wortels in de
schaduw blijven. En voor zwarte
bes geldt dat deze struik vaak
verkeerd wordt gesnoeid. Deze
bes draagt op een- resp. tweeja
rige takken. Dus wél uitdunnen
en oude takken weghalen, maar
vooral jonge takken laten zitten.
Tot slot zijn er soorten die zo
laat bloeien dat ze keer op keer
last hebben van nachtvorst.
Meer kan ik er ook niet van zeg
gen. Hopen dat het volgend jaar
beter gaat.
Wat fijn om te horen dat mijn
sparrenadvies goed heeft uitge
pakt. Dat stond te lezen in dé
brief van Mevrouw Brondsema
uit Haarlem. Maar nu is er een
ander probleem en wel de Nelly
Moser, een midzomer bloeien
de clematis die op het balkon
staat. Moet deze soort ge
snoeid? Neen, niet écht. De al
gemene regel luidt: herfstbloei-
ende clematissoorten na de
bloei ver terugsnoeien. De an
dere soorten iets inkorten na de
bloei. Wat het overwinteren op
het balcon aangaat: dat advies
om er noppenfolie om te doen
is prima. Althans zodra het flink
gaat vriezen. Verder nog de goe
de raad om vooral de wortels te
beschermen tegen de zon. Daar
kan clematis niet tegen: zon op
de voet. Overigens ken ik diver
se clematissen die het op bal
kons wonderwel doen. Dus met
Nelly zal het ook wel lukken.
HEINZ
S T R
WÊÊÊÊm
Professor Prlwytzkofski scheidde op
krachtige wijze de top van zijn
hoofddeksel van de rand en hoewel
die hem een weinig onder de neus
klemde, kon hij zich weer verstaan
baar maken. „Praw!" sprak hij, heer
Ollie de hand drukkend. „Gelukge
wenst! Dit is eerst ener monstrum!
Gans sakkerloot, wat? Ik ga zo vort
ener onderzoeking maken!"
„O... eh... ja", stamelde zijn gastheer,
die zich met moeite aan zijn kussens
had ontworsteld. „Maah hjelp me
eelst uittese kjooi, pjofessoh. Khan
niet kjijken en niet platen!" „Ja, ja,
wonderbaar!" riep de hoogleraar. „Ik
weet thans waar de ongedom is! Het
is door dezer deur gespringt! Ik volg
het zo vort!"
Met deze woorden klom hij haastig
door'het gat in het bouwwerk en ver
dween uit het gezicht, zodat heer
Bommel eenzaam en onbegrepen
achterbleef. In zijn nood begon hij
nu op dunne toon om Joost te roe
pen. En hoewel de trouwe bediende
aan de herrie in de gang geen aan
dacht had geschonken, opende hij
nu toch de kamerdeur.
„Roept u, heer Olivier?" vroeg hij. „Ik
sjit klem intese tjalies!" riep heer
Bommel klagend. „Zeer betreurens
waardig", zei de knecht deelnemend.
„Maar u moet me verschonen, ik kan
niet alles tegelijk doen, als u mij toe
staat. Eerst moet er geredderd wor
den, daarna zal ik u helpen bij uw
toilet!" Hij wendde zich om en sloot,
vermoeid doch krachtig, de deur
weer achter zich.
DOOR JAN VISSER
Over augustus 1997 raak je niet zo gemakkelijk uitgesproken
temeer omdat het juist in Noord Holland de warmste kalen
dermaand van deze eeuw is geweest. Op Schiphol bedroeg
het maandgemiddelde 20,7 graad tegen 20,4 in juli 1994.
De Bilt kwam niet verder dan 20,5 tegen 21,4 in juli 1994
Valkenburg bij Leiden was in juli 1994 overigens wel iets
warmer. Toen bedroeg het maandgemiddelde 20,6 tegen nu,
augustus 1997, 20,4 graad.
De vooral in Noord Holland hogere gemiddelden dan in juli
1994 hadden te maken met de overheersend aflandige wind
richting. In 1994 waren er namelijk veel meer interventies
vanaf zee. Bovendien speelden de hoge nachtelijke minima,
voor een deel veroorzaakt door het warme water van de
Noordzee en het IJsselmeer eeb grote rol. In het verstedelijk
te Zaandam was de gemiddelde minimumtemperatuur in au
gustus 17,0 graad (Haarlem-West 16,6). Dat is zelfs nog ho
ger dan het normale maandgemiddelde van 16,7. De norma
le gemiddelde minimumtemperatuur is 12,3 graad.
Kou in de bovenlucht kan vandaag een enkele bui tot gevolg
hebben. Verder komt ook de zon nu en dan tevoorschijn en
het wordt maximaal 19 graden. De wind waait uit het westen
en trekt aan de kust aan tot vrij krachtig. Op de nadering van
een randstoring neemt de wind vanavond toe tot krachtig. De
komende nacht kan het bovendien af en toe wat regenen.
Morgen aanvankelijk bewolkt en enige regen. Zondagmiddag
klaart het weer wat op en de temperaturen bereiken waarden
rond opnieuw 19 graden. Achter een volgende storing wordt
het op maandag weer wat warmer maar daarna overgang naar
koel weer. Tussen een diepe depressie boven Scandinavië en
een krachtig hogedrukgebied ten westen van Ierland gaat de
wind namelijk uit het noordwesten waaien. Tenslotte: giste
ren werden boven het IJsselmeer 9 waterhozen gesignaleerd.
Oorzaak was een zwakke storing die met bewolking over ons
land trok.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig toten met
zaterdag.
Noorwegen:
Overwegend bewolkt en
van tijd tot tijd regen, mis
schien ook onweer, vooral
in het zuidwesten. Zondag
later op de dag een stevig
aanwakkerende wind. Ge
leidelijk iets frisser; op
zondag maxima tussen 13
en 19 graden.
Zweden:
Wisselend bewolkt en af
en toe regen. Middagtem-
peratuur omstreeks 18
graden
Denemarken:
Overwegend bewolkt en nu
en dan buiige regen, voor
al in het westen. Middag-
temperatuur rond 19 gra-
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Bewolkt en enige tijd re
gen, maar zaterdag in het
zuiden eerst nog wat zon. Vooral zondag
veel wind. Middagtemperatuur tussen
15 en 20 graden.
België en Luxemburg:
Veel bewolking en perioden met regen,
zaterdag al in de Ardennen en zondag
overal. Zaterdag in het midden en wes
ten nog wat zon Middagtemperatuur
dalend tot omstreeks 18 graden
Noord- en Midden-Frankrijk:
Naast wat zon ook bewolking. Zaterdag
vooral in het oosten af en toe regen, zon
dag juist in het noordwesten Middag
temperatuur rond 21 graden.
Portugal:
Vrij zonnig maar zondag in het noorden
meer bewolking en mogelijk een regen-
of onweersbui. Nog vrij warm met maxi
ma tussen 25 en 30 graden; landin
waarts nog wat hoger.
Madeira:
Naast zon geleidelijk meer bewolking en
een toenemende kans op een buitje.
Middagtemperatuur rond 25 graden.
Spanje:
Vrij zonnig maar langs de Golf van Bis
kaje bewolking en kans op een bui; later
ook elders in het noorden en langs de
oostkust. Plaatselijk veel wind. Middag
temperatuur omstreeks 30 graden maar
aan de noordwestkust aanmerkelijk koe
Ier.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en zondag misschien
een bui. De noordelijke wind wakkert
flink aan. Middagtemperatuur om
streeks 28 graden.
Marokko:
Westkust: zonnige perioden en waar
schijnlijk droog Middagtemperatuur
vlak aan zee rond 30 graden.
Tunesië:
Wisselend bewolking en een aantal re
gen- en onweersbuien, hier en daar met
erg veel neerslag. Middagtempertuur
vlak aan zee rond 25 graden
Zuid-Frankrijk:
Zonnige perioden maar ook bewolking
en vooral zaterdag in de loop van de dag
kans op een paar regen- of onweersbui
en. Middagtemperatuur uiteenlopend
van een graad of 22 in Les Landes tot
tegen de 30 graden lokaal in de Proven-
Mallorca en Ibiza:
Zonnige perioden en mogelijk een bui,
vooral zondag. Middagtemperatuur on
geveer 29 graden.
Italië:
Flinke zonnige perioden maar ook kans
op een lokale onweersbui, eerst met na
me in het noorden en later ook in het
midden Middagtemperatuur ongeveer
30 graden
Corsica en Sardinië:
Flinke zonnige perioden en waarschijn
lijk droog. Middagtemperatuur om
streeks 28 graden.
Malta:
Flinke zonnige periodenr een regen- of
onweersbui is niet helemaal uitgesloten.
Middagtemperatuur ongeveer 28 gra
Griekenland en Kreta:
Vrij zonnig; een lokale bui is in het
Griekse binnenland niet helemaal uitge
sloten Maxima tussen 25 en 30 graden
Rond de Egeïsche Zee hier en daar fris
ser door een aanhoudende stevige noor
delijke wind.
Turkije en Cyprus:
Veel zon en droog Maxima meest tus
sen 25 en 30 graden
Duitsland:
Flink wat wolkenvelden en van tijd tot
tijd regen, misschien met een buiige ka
rakter en met onweer. Middagtempera
tuur omstreeks 22 graden maar zater
dag in het zuiden plaatselijk nog meer
dan 25.
Zwitserland:
Overwegend bewolkt en enige tijd buiige
regen; onweer is niet uitgesloten. Zon
dag later op de dag van het westen uit
opklaringen Middagtemperatuur onge
veer 25 graden
Oostenrijk:
Overgang naar bewolkt en regenachtig
weer; vooral zondag flink wat regen
Middagtemperatuur ongeveer 24 gra
den.
Polen:
Veel bewolking^n een aantal buien, ook
met onweer en hier en daar veel neer
slag. Zondag later op de dag in het wes
ten enkele opklaringen Middagtempe
ratuur dalend tot omstreeks 20 graden,
in het zuiden eerst nog aanmerkelijk
Tsjechië en Slowakije:
Overwegend bewolkt en af en toe regen,
zondag in Tsjechiè geleidelijk enkele op
klaringen. Maxima iets dalend tot onge
veer 23 graden op zondag.
Hongarije:
Zaterdag nog zonnige perioden en bijna
overal droog. Zondag van het westen uit
meer bewolking en een toenemende
kans op een regen- of onweersbui. Mid
dagtemperatuur op zaterdag rond 29
graden, daarna geleidelijk iets frisser.
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 07.01 Zon onder 20.15
Maan op 11.26 Maan onder 22.06
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.01 19.19 06.34 18.52
Laag 02.44 14.54 02.25 14.35
Weerrapporten 05 september 08 u
station weer wind temp neersl
Amsterdam grondmist 12 24 11 0.0
De Bilt mistbanken 201 24 II
Deelen 'mist ws.O 24 14
Eelde mistbanken w.s.O 23 9 0 2
w 1 25 16
23 21 13
22 24 12
2W1 24 14
wzw 4 23 14
27w2 24 15
22W 8 18 11
n5 19 0.0
nno4 26 19 O.q
ws.O 20 16 7.0
20 2 28 15 0.0
w.s.O 24 14 0,0
wzw 1 24 14 O.d
22 33 19 0.0
2W 6 19 11
2w 2 26 17 0.0
w 1 25 14 00
20 3 14 10 0.0
w.s.O 27 14 12 0
Rotterdam
Barcelona onbew.
Boedapest licht bew
Bordeaux grondmist
Brussel zwaar bew.
Dublin hall bew
Frankfurt hall bew
Genève mistbanker
Istanbul onbew
Klagenlurt licht bew
Kopenhagen hall bew
Las Palmas onbew
Locarno licht bew.
Londen hall bew
Luxemburg half bew
Madrid onbew.
Malaga onbew.
Mallorca onbew.
Zürtch
Bangkok
Buenos Aires
Casablanca
Johannesburg
Los Angeles
New Orleans
Tel Aviv
hall bew I
half bew nnwl
mist n 1
half bew. rw6
hall bew.
Iichtbew
00
28 15 0 0
18 15 01
27 22 O.d
32 18 o.q
28 16 0.0
22 13 0.1
23 14 0.1
34 13 00
27 18 00
30 16 0.0
28 21 0,1
9 2 0.0
22 16 0.0
25 21 0.0
18 14 15.0
21 16 02
25 14 200
30 16 0.0
17 00
22 13 0.D
22 10 00
29 17 0.0
25 13 00
36 24 2.0
16 14 00
29 22 0.0
12 00
27 23 0.0
29 26 0.0
19 12 0.0
31 20 0.Ö
30 22 10.Q
22 6 0.0
25 12.0
