Natuurlijk moet gezin Gümüs terug
Operatie geslaagd,
patiënt overleden
Wonden bloedbad München nog niet geheeld
Feiten &Meningen
Gezin moet weer naar Turkije
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 1997
De familie Gümüs moet
terug naar Turkije. Na
tuurlijk. Uiteindelijk be
sefte de Kamer toch dat
een versoepeling van de
regels om de kleermaker
uit de Pijp en zijn gezin
ter wille te zijn, ongeloof
waardig en niet terecht
zou zijn.
Niet, om dat maar even voorop te
stellen, omdat daarmee de regels
zouden worden veranderd. Regels
zijn een afspiegeling van de manier
waarop een gemeenschap over zich
zelf denkt. Verandert dat denken,
dan moeten de regels veranderen
om geloofwaardig te blijven.
Maar dat is natuurlijk iets heel an
ders dan nu dreigde te gebeuren.
Toen WD-leider Bolkestein het ille-
galenprobleem op de politieke agen
da zette, werd na lang wikken en we
gen besloten tot een overgangsrege
ling: illegalen die al lange tijd in Ne
derland woonden en werkten èn
braaf premies en belastingen had
den betaald (hoe dat allemaal über
haupt kon, is een andere zaak)
mochten blijven. Kleermaker Gümüs
uit de Amsterdamse Pijp besloot een
aanvraag in te dienen, hoewel hij
niet aan de criteria van de regeling
voldeed. Dat kreeg hij dan ook te ho
ren: Sorry, meneer Gümüs, u krijgt
géén verblijfsvergunning.
Toen sprong een buurtcomité voor
hem in de bres. En wat in veel geval
len niet lukt, lukte het comité wel: de
zaak Gümüs kwam in de media.
Waarom? Het zal wel nooit helemaal
duidelijk worden. De naderende
komkommertijd en het exploderen
de aantal praatprogramma's dat stad
en land afstroopt naar human inte
rest spelen er waarschijnlijk een rol
in. De aaibaarheidsfactor van het
Turkse gezin is immers ontegenzeg
gelijk hoog. En pikken een paar
bladen of programma's de zaak op,
dan heeft de rest het gevoel niet te
kunnen achterblijven. Zo ontstond
een sneeuwbaleffect waarbij in onze
televisiedemocratie de politiek ver
volgens niet wilde (en kon) achter
blijven.
Dat het beeld yan een gezin met
twee kinderen dat het met hard wer
ken opgebouwde bedrijfje moet op
geven, veel méér aanspreekt dan een
oude mevrouw - staatssecretaris
Schmitz - die zegt dat We in Neder
land regels hebben die voor iedereen
gelden, bleek uit de onvermijdelijke
opiniepeilingen. Deze mensen moe
ten kunnen blijven, was de uitslag.
Een versoepeling van de regels zou
echter niet eerlijk zijn geweest. Want
met welk recht zou die bijvoorbeeld
maar zo beperkt zijn geweest dat de
familie Gümüs nog net wèl zou kun
nen blijven en een andere familie
nog steeds net niet? En wat zouden
we hebben moeten doen met de fa
milies die de afgelopen jaren moes
ten vertrekken, terwijl ze wel zouden
hebben voldaan aan de soepeler Gü-
müs-regels? Zouden die alsnog heb
ben mogen terugkomen?
Het zijn vragen die de argeloze kijker
De Tweede Kamer besliste gisteren met een nipte meerderheid dat kleermaker Gümüs moet terugkeren naar Turkije.
niet direct bespringen bij het zien
van de zoveelste aflevering van 'De
zilveren schaar', maar die wel de
kern van de zaak raken: regels ver
soepelen voor individuele gevallen is
pure willekeur en dat past niet in
een rechtsstaat.
Het is misschien een wat oneerlijke
vergelijking, maar hij ligt voor de
hand gezien alles wat de afgelopen
maanden is gebeurd: een voorkeurs
behandeling voor de familie Gümüs
zou ten hemel schreiend zijn ge
wéést ten aanzien van een andere
gro.ep mensen die hier zijn heil heeft
gezocht en ook in de publiciteit
kwam, de Iraanse vluchtelingen.
Kleermaker Gümüs kwam indertijd
naar Nederland, omdat hij dacbt
hier een beter bestaan te kunnen op
bouwen dan in Turkije. Dat is hem
gelukt, al is dat tevens de reden
waarom de gedwongen terugkeer
naar zijn vaderland hem en zijn ge
zin nu zo rauw op het dak valt. Voor
Iraanse vluchtelingen geldt een an
der verhaal. Zij zijn een regime ont
vlucht dat er nog altijd mensonwaar
dige praktijken op na houdt. Een
voor de hand liggende graadmeter
voor de verschrikkingen die vluchte
lingen verwachten bij hun terugkeer,
is hoe ver ze willen gaan om terug
zending te voorkomen. Zelfdodin
gen, zelfverbrandingen en honger
stakingen die tot op het randje van
de dood voeren zeggen veel, zo niet
alles over hoe het is om in Iran te le
ven als je je niet naar de regels van
Het illegale Turkse gezin Gümüs
moet op 10 september Nederland
hebben verlaten. Dit deelde giste
ren staatssecretaris Schmitz (asiel
zaken) mee na afloop van de bizar
re, hoofdelijke stemming in de
Tweede Kamer over de vraag of het
gezin wel of niet mocht blijven.
Een nipte meerderheid meende
dat het gezin terug moet naar Tur
kije.
Kleermaker Gümüs reageerde gis
termiddag onthutst op de beslis
sing van de Tweede Kamer. Hij
vestigt zijn allerlaatste hoop op een
kort geding dat vanmiddag dient.
Daarin wordt gevraagd of hij in af
wachting van twee bezwaarproce
dures in Nederland mag blijven.
Ook de gemeente Amsterdam,
waar Gümüs vandaan komt en
waar zowel bestuur als bewoners
hebben gepleit voor een verblijfs-;
vergunning voor het gezin, rea
geerde teleurgesteld. PvdA-promi-
nent Ed van Thijn, die eerder
dreigde uit de partij te stappen als
de familie weg moest, zei gisteren
'diep ontgoocheld' te zijn. De oud
burgemeester van Amsterdam
noemde het een 'beschamend be
sluit'. Van Thijn liet weten zich nog
op zijn positie als PvdA-lid te bera
den nu 'dit onder paars mogelijk
blijkt te zijn'.
foto gpd rob keeris
de fundamentalisten wenst te voe
gen. En is dadr discussie over in de
Kamer? Nee. Er komt een ambtsbe
richt dat, haaks op rapporten van
een organisatie als Amnesty Interna
tional, het daar best uit te houden is,
en geen haan die daar naar kraait.
Met alle verschillen tussen de familie
Gümüs en die Iraanse vluchtelingen,
is er ook een overeenkomst: ze zijn
allebei allochtoon. De reden waarom
we hier terughoudend zijn met het
toelaten van buitenlanders is dat we
hier al met veel mensen op een klein
stukje aardkloöt zitten en dat er
grenzen zijn aan wat de Nederlandse
samenleving sociaal, cultureel en
economisch kan en wil opnemen.
Als je die grens als gegeven accep
teert. aan wie moeten we dan priori
teit geven? Aan economische vluch
telingen als de familie Gümüs of aan
politieke vluchtelingen als - wie kent
die naam nog? - Majid Nasseri? Het
zou mooi zijn als de Kamer zich
daarover eens net zo druk zou ma
ken als over een uitzondering op de
regels voor een kleermakersgezin uit
de Amsterdamse Pijp.
SJAAK SMAKMAN
i deel
Treurig. Onbehaaglijk. Gênant. Het
bestuurlijke gesol met de familie
Gümüs moet iedereen inmiddels
met verlegenheid vervullen. Of je nt
vindt dat de knuffel-kleermaker uit
de Amsterdamse Pijp had mogen
rekenen op barmhartigheid of niet,
doet er niet eens toe. Op het mo
ment dat er geen duidelijke meer
derheid in de Tweede Kamer bleek
te zijn voor het versoepelen van de
'witte-illegalenregeling', vorige
week, had het boek gesloten
worden.
Maar omdat ons kabinet en e<
van het parlement niet willen over
komen als asociale, onbarmhartige
lieden, werd er nog wat heen en
weer geschoven met de hete 'aard
appel' Gümüs. Geen van de verant
woordelijken - zeker onze premier
Wim Kok niet - wilde het definitieve
nee hebben gezegd. En dus bleef het
lot van de Turkse illegale familie aan
een zijden draadje hangen. Met ver
antwoord besturen heeft zoiets ech
ter niets te maken.
In de maanden voorafgaand aan het
overleg van vorige week zijn bijna
alle mogelijke middelen om het lot
van de familie Gümüs te wijzigen
toegepast, zonder resultaat. De
Raad van State toetst af
gewezen illegalen aan
de criteria die staatsse
cretaris van justitie
Schmitz in 1995 - met
uitdrukkelijke instem
ming van de Kamer -
formeel in een circulaire
heeft vastgelegd: je moet
zes jaar 'wit' gewerkt
hebben èn ingeburgerd
zijn in Nederland. Daar
bij gaat het uitsluitend
om illegalen van voor 1991, omdat
die toen nog een sofi-nummer kon
den bemachtigen.
Het gezin Gümüs woont wel al acht
jaar in Nederland, maar voldeed
volgens Schmitz in de verste verte
niet aan een van de belangrijkste ei
sen voor een verblijfsvergunning.
Van de benodigde zes jaar 'wit' wer
ken - aantoonbaar belastingen en
premies betalen - konden de Gü-
müsjès slechts bogen op twee jaar
en tien maanden. Er lopen nu nog
twee andere bezwaarprocedures
(een afgewezen verblijfsvergunning
op grond van eigen bedrijf en een
aparte verblijfsvergunning voor de
twee kinderen), maar veel kans op
succes bestaat ook daarbij niet.
Van de zomer ontstond een publiek
debat over de naderende uitzetting
van de familie Gümüs, aangezwen
geld door de buurt, burgemeester
Parijn van Amsterdam en zelfbe
noemd 'geweten van Nederland' Ed
van Thijn. Ook de politiek deed van
harte mee aan de discussie. Wellicht
dank zij het zomerreces van de
Tweede Kamer duurde de polemiek
erg lang en raakten de gemoederen
verhit. De politiek was verdeeld:
PvdA en D66 wilden het geval Gü
müs aangrijpen om het legaliseren
van het nog kleine groepje 'witte il
legalen' wat gemakkelijker te maken
en CDA en WD wilden dat niet. Dat
vonden ze niet consequent, aange
zien de criteria pas twee jaar gele
den met instemming van PvdA en
D66 werden vastgelegd. De Kamer
werd echter niet teruggeroepen van
reces om voor de gewenste duide
lijkheid te zorgen. Nee, Gümüs' ver
trek werd uitgesteld tot de Kamer
tiek
dat zo n
humaan c
Giimüs was
speelbal in
wrang spel
geburgerd gezin toch eigenlijk n
het land kon worden uitgestuun
Regels zijn er om je aan te houd
maar niet in dit geval. Staatsseci
ris Schmitz bleef standvasüg vol
houden dat het dan wel om een
klein groepje mocht gaan, maart
er grove rechtsongelijkheid zou<{
staan als er voor Gümüs alleen ei
uitzondering zou worden gemaaf
Maar er begon tot onvrede van d*
tegenstanders een sfeer te ontsta?
van de 'goeien' (voor een verblijf
vergunning) tegen de 'slechteriif
(tegen).
Eerst werd er geprobeerd iets te?
gelen in de regeringscoalitie, ma?
dat lukte niet. Vervolgens was er?
rige week het langverwachte ovef
tussen de Tweede Kamer en J
Schmitz. Dat leverde niets op. De
partijen bewogen niet, Schmitz
evenmin. Eigenlijk was het toent
einde oefening. Er was geen Kanj
meerderheid voor een ruimhartig
beleid. Jammer maar helaas. Zo||
dat in een democratie. Maar de i
komt liever niet ij
er, dus ze zou het nog
eens met het kabinet»
spreken. Dat leverde
zoals verwacht, niets.
Premier Kok moest h-
slechte nieuws melda
Maar ook hij wilde g|
boeman zijn, en liet#
minuscuul gaatje op#
Wellicht was er spralf
van een onuitgesprol
wens van Schmitz or1
haar eigen strenge rep
wat op te rekken, en*
dacht ze dat er met wat massage*
door regeringspartijen PvdA en
nog wat extra steun zou ontstaan
de Kamer. Over de goede bedoely
gen van de Kamerleden Dittrich
Apostolou (PvdA) kan v
twijfel bestaan. Maarzit
hebben er samen met Schmitz te
bijgedragen dat Gümüs een sped'
werd in een wrang spel. Zijn gez»i
was de inzet van een politiek goh
met weinig kans op succes.
Waarbij we komen aan de rol vaia
twee christelijke partijen GPV (tie
zetels) en RPF (drie zetels). Dezei
partijen waren en bleven tegen \e
soepeling van de regels voor hete
'witten' van illegalen, maar toonu
zich deze week spuugzat van hen
sol met de Turkse familie. Ze wie*
pen PvdA en D66 een reddingslij»'
toe: alleen een uitzondering vool
Gümüs vanwege het bestuurlijke
pingpongspel met dit gezin. Ma^
ondanks al hun mededogen en 1|
maniteit, blijken regels ook voor
D66 en PvdA regels: de Tweede 1l
mer spreekt zich niet uit over eeu
individueel geval. De reddingsbet
werd niet aangegrepen.
Het gesol kreeg een passende af
loop: het eigen straatje werd sneAj
schoongeveegd. De 'goeien' heb:
allemaal hun uiterste best gedaai*
maar konden het niet eens wordP
over de manier waarop. De 'and*3
ren' hebben ervoor gezorgd dat£
niet lukte. Oftewel: operaüe ge- 'i
slaagd, patiënt overleden. Geen a
wonder dat Gümüs er niets vanK
grijpt.
(D66) e
Israëliërs zijn gijzeling van olympische spoilers niet vergeten
Toen liana Romano hoorde dat
haar echtgenoot één van dege
nen was die door leden van de
Palestijnse guerrillabeweging
Zwarte September in gijzeling
waren genomen, hield ze direct
rekening met het ergste. ,,Ik
wist hoe hij was. Hij zou niet
lijdzaam afwachten. Zo'n type
was hij niet", zegt de 51-jarige
mevrouw Romano. „Ik wist dat
het slecht zou aflopen."
Ze had gelijk. Yossi Romano, die
als gewichtheffer deel uitmaak
te van de Israëlische sportploeg
bij de Olympische Spelen van
1972 in München, probeerde de
goedgewapende gijzelnemers te
overmeesteren met een keuken
mes. De gijzelnemers vuurden
vier kogels op hem af en lieten
hem langzaam doodbloeden op
de vloer van de slaapzaal waar
ze zich met hun gijzelaars, een
deel van de Israëlische sport
ploeg, hadden verschanst.
De eveneens 51-jarige Ankie
Spitzer zag haar man André
voor het laatst op de televisie,
toen hij voor het raam van de
slaapzaal verscheen om als tus
senpersoon op te treden tussen
de gijzelnemers en de Duitse
autoriteiten.
Met de handen op de rug ge
bonden meldde de coach van
de schermploeg dat alle gijze
laars - op één na - het goed
maakten, waarna hij prompt
met een geweerloop op zijn
hoofd werd geslagen en uit het
zicht verdween. Ook hij werd
gedood, toen een poging van
Duitse militairen om de Israëli
sche sportlieden twintig uur na
het begin van de gijzeling te be
vrijden, op 5 september 1972 op
het vliegveld van München uit-
De Duitse politie bekijkt de twee helikopters die zijn beschadigd door een handgranaat die een Palestijnse
terrorist liet afgaan. archieffoto
liep op een bloedbad. In totaal
kwamen elf Israëlische sportlie
den, vijf Palestijnen en een
Duitse politieman om het leven.
Een kwart eeuw later staat het
bloedbad van München in het
geheugen van veel Israëliërs ge
grift als herinnering aan een tijd
waarin nog duidelijkheid be
stond over goed en kwaad.
„München wordt gezien als een
pure zaak van goed tegenover
kwaad", zegt filmmaker Yarin
Kimor, die een aantal jaar gele
den een documentaire over het
bloedbad maakte. „Het wordt
gezien als een strijd tussen on
schuldige sporters en politieke
moordenaars."
Bij het monument voor de
slachtoffers in Tel Aviv wordt dit
jaar, omdat het 25 jaar geleden
is dat het drama zich voltrok,
een herdenkingsbijeenkomst
gehouden. En zoals elk jaar be
zoeken de nabestaanden geza
menlijk de graven van de
slachtoffers.
Ankie Spitzer bezocht nader
hand de slaapzaal waar haar
echtgenoot en anderen vastge
bonden aan meubels hadden
moeten toezien hoe Romano
doodbloedde. „Het was ver
schrikkelijk. Vijftien centimeter
vuil, etensresten en bloed op de
vloer. Het bloed van Romano
was onder de deur door de trap
afgelopen."
„Het was de grote droom van
van mijn man om naar de
Olympische Spelen te gaan en
hij werd afgeslacht, omdat hij
een Israëliër was", zegt ze. „Ik
heb toen gezworen dat iemand
hier voor zou moeten boeten."
Spitzer heeft haar pijlen mo
menteel gericht op de Duitse
regering, die door de nabe
staanden van de elf sportlieden
van nalatigheid wordt beschul
digd en waarvan ze vijftig mil
joen gulden smartengeld eisen.
Spitzer en Romano, die gere
geld te gast zijn bij sportclubs
en op scholen om over het
bloedbad te vertellen, hebben
zich meer dan wie ook inge
spannen om informatie over de
mislukte bevrijdingsactie boven
water te krijgen. Twintig jaar
lang kregen ze van de Duitse
autoriteiten te horen dat er
geen bewijsmateriaal bestond,
'ballistisch, forensisch noch an
dersoortig', zegt Romano.
„We hebben ontmoetingen ge
had met elke Duitse bondskan
selier en elke Duitse ambassa
deur in Israël. Allemaal zeiden
ze dat er geen verslagen beston
den van wat er tijdens de red
dingspoging was gebeurd", zegt
Spitzer. Maar vijfjaar geleden
werd Spitzer, na voor de Duitse
tv te zijn verschenen, gebeld
door een anonieme Duitser die
zei toegang te hebben tot de
documenten waarnaar ze zocht.
Een week later overlegde hij
tachtig pagina's aan gestolen
lijkschouwingsrapporten en
ballistische rapporten. Uitein
delijk zagen de Duitse autoritei
ten zich gedwongen ook andere
informatie vrij te geven en wer
den de twee vrouwen naar een
archief geleid dat meer dan
drieduizend stukken en zo'n
negenhonderd foto's bevatte.
Spitzer wil niet in detail treden,
maar zegt dat de documenten
details over de bevrijdingsactie
bevatten 'waarvan je de haren
te berge rezen'. De actie was
volgens haar een enorme puin-
Een van de Palestijnse terroristen op het balkon van het gebou'
hoop. „Ik ben het André schul
dig om rekenschap te krijgen
voor deze fatale fouten", zegt
Spitzer, die is hertrouwd en be
halve een dochter van André
nog drie kinderen heeft.
Kimor, de filmmaker, somt een
reeks 'ongelofelijk fouten' op
die het Duitse bevrijdingsteam
heeft gemaakt. Om de acht ter
roristen uit te schakelen werden
vijf soldaten ingezet, van wie er
niet één was opgeleid als
scherpschutter. Tanks die bij de
bevrijdingsactie ingezet zouden
worden, kwamen vast te zitten
in het verkeer, waardoor ze ze-
r de Israëliërs gegijzeld werden geb
archieffol
ventig minuten te laat bij het
vliegveld aankwamen. De sol
daten hadden niet de beschik
king over nachtkijkers die ze
aan hun wapens konden beves
tigen. En dat, terwijl de terroris
ten de verlichting op het vlieg
veld hadden stukgeschoten. Ze
ventien Duitse soldaten die zich
in het door de gijzelnemers ge-
eiste vliegtuig zouden verstop
pen en het vuur zouden openen
zodra de gijzelnemers binnen
kwamen, bedachten dat ze de
missie te gevdarlijk vonden en
vertrokken zonder dit aan hun
commandanten te vertellen.
Mevrouw Romano werd ojjT
jarige leeftijd weduwe. Zeil
drie dochters, van wie de jrft
ste ten tijde van het bloedlat
vijf maanden oud was. Zeilt"
hertrouwd. Ze vertelt hoe V i
na een dag trainen de meié
hoog in de lucht placht te
en dat hij haar bij het vertil
naar München de verzekeöt
gaf dat er niets kon gebeuilj
Ze had een naar voor ge vo®
vertelt ze, maar Yossi lacht»"
zei: „Ilana, ben je gek?" P1
JERUZALEM OINA K
