Gezocht: Monument voor heilige
Ontvoering Schleyer luidde einde RAF in
Feiten &Meningen
Woede over doorgaan
interland Schots elftal
Buckingham Palace
nog op andere planeet
Commando
Nederland nog lang niet
klaar voor versobering
WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1997
In Groot-Brittannië is grote be
roering ontstaan over het feit
dat het Schotse nationale elftal
zaterdagmiddag een interland
tegen Wit-Rusland zal spelen.
De aftrap in Aberdeen vindt
plaats rond het moment dat in
Althorp de begrafenis van prin
ses Diana begint.
De voorzitter van de Schotse
voetbalbond, Jim Farry, zei dat
het 'geen gemakkelijk besluit'
was geweest voor het interna
tionale comité dat de wedstrij
den plant. Het verschuiven van
de wedstrijd zou echter op 'on
overkomelijke praktische be
zwaren' zijn gestuit. De meeste
sportwedstrijden van zaterdag
in Groot-Brittannië zijn gean
nuleerd.
De match wordt gespeeld in
groep vier van de kwalificatie
voor het wereldkampioenschap
van volgend jaar. Schotland
leidt in groep vier en heeft een
goede kans zich te kwalificeren
voor het WK in Frankrijk. Wit-
Rusland is al uitgeschakeld.
De Engelse Voetbalbond (FA)
heeft het plan om ter ere van
Diana een benefietwedstrijd te
organiseren. De opbrengst van
dat duel zou ten goede moeten
komen aan slachtoffers van
landmijnen, waar Diana zich
zeer voor inzette. Het is de be
doeling dat de wedstrijd in het
Wembley-stadion in Londen zal
plaatsvinden. Datum en tegen
stander staan nog niet vast.
GLASGOW-LONDEN AP-SID-Rtr
In-gesprektoon is voornaamste commentaar
Op Buckingham Palace staat
de telefoon roodgloeiend.
Vanuit de hele wereld bellen
mensen om de Britse konink
lijke familie te condoleren met
de tragische dood van de
'prinses van het volk'. Ook zijn
er duizenden journalisten die
voor antwoorden op prangen
de vragen niet af willen gaan
op geruchten, roddel of 'van
horen zeggen'.
Het voornaamste commentaar
dat woordvoerders van de ko
ninklijke familie in de aanbie
ding hebben is echter de in-
gesprektoon. Het paleis be
schikt overeen centraal num
mer, dat zeventien lijnen
heeft. Niemand heeft er ken
nelijk aan gedacht dat die ca
paciteit in uitzonderlijke situa
ties volstrekt ontoereikend is.
Veel is er al geschreven over
de veel te grote afstand tussen
monarchie en volk. Als één
van de bewijzen wordt aange
voerd dat koningin noch prins
persoonlijk iets tot het volk
heeft gezegd over het overlij
den van Diana. Via de pr-ma
chine van Buckingham Palace.
twaalf personen sterk volgens
de officiële gids, weet de we
reld slechts dat de familie 'ge
schokt' was door het vreselijke
nieuws.
Eigentijdse communicatie
voorzieningen zouden het
beeld wellicht iets kunnen bij
stellen. Twee dagen lang heeft
deze correspondent gepro
beerd zijn vragen bij het paleis
te deponeren. Bij de pers
dienst van Tony Blair was er
begrip voor zijn wanhoop,
maar, aldus een woordvoer
der, „voor vragen over de be
grafenis of andere zaken het
koninklijk huis betreffende
moet u Buckingham Palace
bellen. Ja, u belt het goede
nummer en iedereen klaagt
dat het voortdurend in ge
sprek is. Wij kunnen daar ech
ter weinig aan doen."
Gistermiddag, kort voor half
zes, hadden wij zowaar suc
ces. Wat heet. De woordvoer
der gaf zijn naam niet prijs en
evenmin veel informatie.
„Welke leden van het konink
lijk huis zullen de begrafenis
van de prinses bijwonen", was
de eerste vraag. „Donderdag
middag om drie uur wordt ae
pers ingelicht", het antwoord.
Er zijn berichten dat het stof
felijk overschot van de prinses
wordt gecremeerd. Zijn die
juist? Nee. En op de derde
vraag, over de bijstand die
prins Charles wellicht zoekt
voor de opvoeding van zijn
kinderen volgde: „Daar doen
wij geen enkele mededeling
over. Dank u zeer, goedemid
dag." Tuut, tuut, tuut.
Ondanks de (propagandis
tische) Internetsite blijft
Buckingham Palace anno
1997 op een andere planeet
wonen. Dat verklaart wellicht
waarom journalisten op aarde
hun koninklijke informatie uit
andere bronnen proberen te
halen.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
„Deze vrouw blijft al
tijd in ons hart. Maar
wij, de gewone men
sen, willen haar ook
blijven zien. Daarom
moet er een stand
beeld van haar ko
men." Sally Winter-
burn, een 35-jarige
huisvrouw uit Man
chester, is blij dat ze
even haar hart kan
luchten.
Ze is naar St. James' Palace ge
komen om haar verdriet over
het verlies van prinses Diana in
een van de condoleanceregis
ters te uiten. Het was een lange
reis, en ze staat al drie uur in de
rij. „Een beeldje van Diana, bij
voorbeeld in het park langs de
Mali, zou me drie keer per jaar
naar Londen brengen. Gewoon,
om bloemen te brengen en in
gedachten even met haar te
zijn. Ze was zó'n inspiratie voor
me."
Sally krijgt onmiddellijk bijval
uit de rij. Het nieuws dat het ko
ninklijk huis een 'Diana, prinses
van Wales, Herdenkingsfonds'
heeft opgezet is al bekend.
„Maar", zegt Sally, „dat is iets
heel anders dan een standbeeld.
Een fonds kun je niet aanraken.
Dat is alleen fijn voor mensen
die moeten worden geholpen."
Zo'n honderd kilometer noor
delijker wordt met spanning ge
wacht op initiatieven voor een
tastbare nagedachtenis aan de
'prinses van het volk'. Great
Brington, het pittoreske dorpje
waar Diana zaterdag haar
laatste rustplaats krijgt, zou wel
eens een soort Lourdes voor de
Sally's van deze wereld kunnen
worden. Een heilige plaats met
kermisallure.
Tweehonderd inwoners telt het
dorpje, het heeft geen op mas
sa's bezoekers afgestemde voor
zieningen als parkeerplaatsen
en openbare toiletten, en het is
bovenal rustig, heel rustig. „We
willen niet dat het hier een cir
cus wordt, we hopen dat de
mensen beseffen dat de kerk
een plaats voor eredienst is",
zegt Christine Whiley, de be
heerster van het postkantoortje,
tegen iedere journalist.
Een gedenkteken in Londen zou
van een stortvloed bezoekers
wellicht een beheersbare
stroom maken. Maar wie moet
daartoe besluiten? De regering
Rond de koninklijke paleizen in Londen ontstaat sinds zaterdag spontaan een monument v
register wil tekenen, moet daar zes tot elf uur voor in de rij staan.
in de rol van uitvoerder van de
wil des volks? „Ik denk dat zo'n
besluit door Buckingham Palace
moet worden genomen", zegt
een woordvoerder van Downing
Street 10. „De regering heeft in
elk geval op dit moment geen
plannen in die richting.
De druk om een monument op
te richten is evenwel groot. Het
Conservatieve parlementslid
TeddyTaylor, bekend als zeer
eigenzinnig en groot supporter
van Diana, wil desnoods een
motie indienen om dat doel te
verwezenlijken. Als voorproefje
stuurde hij gisteren eerst een
brief aan minister van cultuur,
Chris Smith, met het verzoek de
plannen om ter gelegenheid
van de eeuwwiseling een 1,5
miljard gulden kostende ten
toonstelling op te zetten bij
Greenwich te schrappen. Tay
lor: „Het geld moet gebruikt
worden om op die plaats het
grootste en modernste kinder
ziekenhuis in de wereld te bou
wen. Dat is precies het soort na
gedachtenis dat Diana zich zou
wensen."
Taylors haatgevoelens voor dit
ooit door zijn eigen partij be
dachte en nu door Labour om
helsde prestigeproject is mis
schien wel groter dan zijn liefde
voor Diana. „Niemand wil dit
walgelijke project", zei hij giste
ren. Ik hoop dat de regering het
snel laat vallen en mijn voorstel
overneemt." Hij is niet de enige.
Meer dan 3.000 mensen hadden
gisteravond al gebeld naar het
speciale nummer 'Gedenkteken
Diana' dat de BBC had ge
opend. Negenendertig procent
van hen wilde het ziekenhuis in
Great Ormond Street, waar ze
beschermvrouwe van was, naar
haar vernoemen. Twintig pro
cent steunde het idee van Tay
lor.
Twaalf procent echter vond een
Diana-ziekenhuis niet de meest
geschikte bedevaartsplaats en
wil een standbeeld. Maar wat
voor een? Een traditioneel, zoals
dat van een andere prinses van
Wales, de in 1925 gestorven
echtgenote van koning VII? Het
zal zaterdag, als Diana er op
haar laatste gang naar West
minster Abbey door Marl
borough Road langs komt, pro
minent in beeld zijn. 'Geloof,
hoop en liefde, de leidende
waarden van koningin Alexan
dra' is de tekst op het beeld van
een prachtige vrouw die een
kind in haar armen houdt.
Alexandra zette zich net als Dia
na ook in voor hulp aan de zie
ken. Zoveel symboliek kan de
roep om een standbeeld slechts
versterken.
Maar ook de standbeeld-aan
hangers zijn het onderling niet
eens. Feministisch ingestelde
vrouwen willen een gedenkte
ken dat de zelfstandigheid en
kracht van Diana uitdrukt. De
voormalige minister van cul
tuur, Virginia Bottomley, daar
entegen zoekt het in de richting
van een gedenkteken dat de
zinnebeelding is van alle aspec
ten van Diana's persoonlijkheid.
Dat gaat dus meer in de richting
van moeder Theresa op de cat
walk.
Marcus Binney, de architec
tuur-correspondent van de Ti
mes pleit voor iets modernsj
simpels. „Het moet een plekj
midden in Londen zijn. Het|
kunnen in St. Paul's Cathedi
maar nog beter is een park q
andere plaats waar mensen j
makkelijk samenkomen.Eij
Binney voegt er meteen voo,
stellen aan toe om een ontwj
per aan te wijzen, zodat daa
geen ruzie over kan komen.
Niemand weet natuurlijk wq
Diana zelf zou hebben gewil)
Wellicht is de suggestie vanj
gevaardigden op de internat
nale conferentie over een bq|
op landmijnen in Oslo wel
beste: snel een verbod en gej
dat als naam: prinses Diana;
verdrag.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Met de ontvoering van Hanns-
Martin Schleyer door de Rote
Armee Fraktion op 5 september
1977 begon een nachtmerrie die
de Bondsrepubliek zou veran
deren. In wat bekend zou wor
den als de 'Duitse Herfst' wei
gerde de regering van bonds
kanselier Helmut Schmidt perti
nent toe te geven aan de eisen
van de terroristen.
De RAF had de oorlog verklaard
aan het kapitalisme en wilde de
Duitse maatschappij met ge
weld naar links dwingen. Een
van de middelen waarnaar de
terroristen grepen, was het ont
voeren of doden van hoge func
tionarissen bij banken of werk
geversorganisaties. Schleyer
(62), die carriere had gemaakt
bij Daimler-Benz, stond destijds
als voorzitter van de Bundes-
vereinigung der Deutschen Ar-
beitgeberverbaende (BDA) en
het Bundesverband der Deut
schen Industrie (BDI) bekend
als een hardliner, die zich onder
meer verzette tegen het toene
mende inspraakrecht van werk
nemers.
Vijf weken voor de ontvoering
van Schleyer was Jürgen Ponto,
president-directeur van de
Dresdner Bank, door de RAF
doodgeschoten. De politie had
Schleyer daarna op de lijst van
functionarissen gezet die gevaar
liepen, maar dat kon niet voor
komen dat de RAF nogmaals
toesloeg.
Schleyer was in Keulen op weg
van kantoor naar huis toen zijn
auto en de volgwagen met lijf
wachten werden klemgereden
in een smalle straat. Met auto
matische wapens werden de
chauffeur van Schleyer en de
drie lijfwachten doodgeschoten.
In de doorzeefde lichamen wer
den later zeventig kogels gevon
den. De terroristen vluchtten
met Schleyer in een Volkswa
genbusje, waarna zij in een par
keergarage overstapten in een
Mercedes en koers zetten naar
hun schuilplaats in het nabijge
legen Erftstadt-Liblar. In een flat
die de RAF daar had gehuurd
wachtte Schleyer een 'volksge
vangenis': een kast in de muur
waarin hij werd vastgeketend.
De ontvoerders wilden met de
gevangenneming van Schleyer
de vrijlating afdwingen van
De West-Duitse industrieel Schleyer werd twintig jaar geleden ontvoerd door de RAF.
RAF-leider Andreas Baader en
tien andere terroristen die al
enige tijd in de cel zaten.
Bondskanselier Helmut
Schmidt weigerde dit keer op de
eisen van de RAF in te gaan. En
kele jaren eerder was de rege
ring wel gezwicht, maar de ter
roristen leken daar alleen maar
een vrijbrief voor verdere ont
voeringen aan te hebben ont
leend.
Schmidt stelde een crisisstaf sa
men waarin ook leden van de
oppositie zaten. Met een beroep
op de noodtoestand werden de
gevangenzittende RAF-leden
van elkaar gescheiden om een
einde te maken aan het onder
linge contact. Pas vier weken la
ter, terwijl de crisis nog voort
duurde, nam de Bondsdag on
der protest van de liberale FDP
de benodigde wetswijziging
aan. In een recent interview
met de krant DieZeit zei
Schmidt dat hij het in die span
nende dagen tijd vond 'recht en
grondwet' te verdedigen.
De crisis nam ernstige vormen
aan. Op 13 oktober kaapten Pa
lestijnse terroristen de Lufthan
sa-Boeing Landshut, die van
Mallorca op weg was naar
Duitsland. Tijdens omzwervin
gen van het toestel door het
Midden-Oosten werd de gezag
voerder doodgeschoten. Op 18
oktober werd het vliegtuig op de
luchthaven van Mogadishu be-
foto anp
stormd en ontzet door Duitse
commando's. De RAF-leden
Baader, Gudrun Ensslin en Jan-
Karl Raspe pleegden daarop in
de gevangenis van Stammheim
zelfmoord. Een van hun advo
caten had een radio en pistolen
binnengesmokkeld. Enkele uren
later werd Schleyer met drie
schoten in het hoofd gedood.
Zijn lijk werd gevonden in de
kofferruimte van een auto in
Mulhouse.
Aan de ontvoering van Schleyer
zouden in totaal veertien RAF-
leden hebben meegedaan. De
namen van de vier hoofddaders
werden pas bekend na de val
van de Berlijnse Muur, toen
RAF-leden werden gepakt die
aan het einde van de jaren ze
ventig naar de DDR waren ge
vlucht. Uit onderzoek van het
openbaar ministerie bleek dat
de terrorist Rolf Klemens Wag
ner waarschijnlijk het 'dood
vonnis' tegen Schleyer had vol
trokken.
Het drama had heel anders
kunnen verlopen als een be
langrijke aanwijzing vlak na de
ontvoering niet door de politie
was zoekgemaakt. Het Bundes-
kriminalamt had al snel door
dat Schleyer ergens in de buurt
van Keulen gevangen werd ge
houden. Van de huismeester
van het flatgebouw in Erftstadt-
Liblar kreeg de politie zelfs te
horen dat de vrouw die de wo
ning had gehuurd de borgsom
contant had voldaan. De vrouw
had moeten worden nagetrok
ken, maar juist daar maakte de
politie een misser. Uiteindelijk
kon de Duitse justitie, mede
door de ondergang van de
DDR, toch nog haar gram ha
len. Zes RAF-leden, onder wie
Wagner, zitten levenslang uit
voor de ontvoering van
Schleyer. In verband met de
ontvoering wordt de terroriste
Friederike Krabbe nog steeds
gezocht.
De ontvoering van Schleyer,
overschaduwd door de kaping
van het Lufthansa-toestel en de
zelfmoord van de RAF-kop-
stukken, versnelde de neergang
van de terreurorganisatie. De
RAF kwam in de jaren daarop
nog wel in de krant, maar
meestal ging het om berichten
dat er een terrorist was aange
houden of gedood bij verzet te
gen arrestatie. Onder linksden
kenden verspeelde de RAF veel
sympathie. De 'kameraden'
hadden zich als 'moordenaars'
ontpopt, schreef een links tijd
schrift. In zijn terugblik in Die
Zeit concludeerde Schmidt dat
de 'Duitse Herfst' definitief de
bodem wegsloeg onder de voe
ten van de tot geweld geneigde
activisten uit de studentenbe
weging van 1968. De activisten
waren niet langer bereid stie
kem te juichen als er weer een
hoge functionaris werd ge
dood, zei Schmidt.
FRANKFURT ROLAND LOSCH
Het salaris is tot achter de komma bekend. Voor
het afsluiten van de hypotheek of een lening wor
den de maandelijkse lasten nauwkeurig bere
kend. Garages ontkomen niet aan het vermelden
van ieder vervangen onderdeel op de nota. Zelfs
energiebedrijven geven tot in detail weer hoeveel
gas is verbruikt. Waarom is er dan nog zo ontzet
tend veel onwetendheid over ons pensioen?
Uit het vandaag gepresenteerde onderzoek naar
pensioenen van de GPD-combinatie waartoe ook
deze krant behoort, blijkt dat de Nederlandse
werknemer geen idee heeft van zijn inkomen
voor de oude dag. Zelfs 42 procent van de 55-
plussers, en dat zijn toch de mensen die al min of
meer tegen hun pensionering aankijken, weet het
niet en durft dat nog hardop te zeggen ook.
De helft die beweert wel op de hoogte te zijn, valt
door de mand op het moment dat er naar per
centages wordt gevraagd. De verwachte AOW-
uitkering en het aanvullende
pensioen komen samen uit op
60 tot 70 procent van het laatst
verdiende salaris. Daarbij zegt
men dus braaf het theorielesje
op dat er door overheid, vak
bonden, pensioenfondsen en
werkgevers in is gestampt.
De werkelijkheid is namelijk
anders. Wie er geen veertig
dienstjaren bij dezelfde baas op
heeft zitten, kan die 70 procent
eigenlijk al vergeten. Een paar
jaar werkloos of de kinderen
opvoeden en weg is die beloof
de 70 procent. Zo zijn er meer
addertjes onder het gras, waar
Nederland niet of nauwelijks weet van heeft.
Uit een simpel controlevraagje blijkt al dat meer
dan de helft van de ondervraagden niet op de
hoogte is van het verschil in AOW voor gezinnen
en voor alleenstaanden. En dat heeft nogal wat
gevolgen voor de opbouw van het aanvullende
pensioen. Het ontbreken van deze 'basale kennis'
wekt ook verbazing bij R. Jansweijer, stafmede
werker en pensioendeskundige van de Weten
schappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. „Er
is duidelijk veel meer communicatie nodig van
de overheid naar de burger", vindt hij.
Hij noemt het ook 'wonderlijk' dat de mensen
zich druk maken over het verdwijnen van de
AOW. Het gros van de ondervraagden wil tegelij
kertijd namelijk ook extra premie betalen om de
uitkering te behouden. „De AOW kan dus op blij
vende steun van de bevolking rekenen. De dis
cussie gaat nu ook niet over het verdwijnen van
deze uitkering, maar over de hoogte daarvan.
Gaat het om behoud van koopkracht, of moet de
AOW'er nog meer profiteren van de welvaart",
legt hij uit.
Jansweijer kan uit deze enquête in ieder geval
één duidelijke conclusie trekken: 'Nederland is
'Onwetendheid
over pensioen
te groot en
gebrek aan eigen
initiatief storend'
nog lang niet klaar voor de versobering van df(
pensioenen'. Hij vindt de onwetendheid te grj,
en het gebrek aan eigen initiatief storend. „Ml
noemt de vooruitzichten slecht, men maakt i\
zorgen over de vut en de AOW, maar verder 4
men niks. Gericht sparen voor de oude dag, v)
koopsompolissen en dergelijke, gebeurt alleen
door een hele kleine minderheid."
De Nederlandse Bond voor PensioenbelangeiJ
schrikt niet van de resultaten. Directeur W. Zv
nink maakt de gevolgen van het schrijnende j)<
brek aan informatie dagelijks mee. Mensen dj(
op hun 65ste ontdekken hoe weinig pensioen)
krijgen en vervolgens diep teleurgesteld opbel
of er nog wat aan te doen valt. Waarop het kei
harde antwoord 'nee' luidt.
„Iedereen verwacht pensioen te ontvangen. lit
vertrouwen is groot, maar niet gerechtvaardig
Uit deze enquête blijkt dat mensen op het veit
keerde been zijn gezet." Ne<jt,
landers laten zich, zo vindt q<
directeur, veel te veel inpakk)
door de berichten over de er»
me vermogensaanwas bij pe.
sioenfondsen en verzekeraai
„Ze hebben samen al meerfl
li-
900 miljard gulden in kas. D«
door denken de mensen datl
met hun pensioen wel goedl
Ze zien door het grote gebref,
aan informatie te laat onder0
ogen dat het tegenvalt/'
Zwanink pleit voor het inster
van een pensioenlabel. Pen-
sioenfondsen en verzekeraaij
met zo'n label sturen hun de(
nemers jaarlijks een brief waarop precies staaL
wat er al in de spaarpot zit, wat er is gestort ere
wat dat in de toekomst per maand aan pensid
oplevert. Pas als dat bekend is, kan er nog actjt
worden ondernomen. p
„Iedereen denkt 'de baas zorgt wel goed voor^
mij'. Dat is fout, want er zijn nog steeds hele |e
slechte pensioenregelingen. Werknemers die[)(
dienstjaar maar één gulden vijftig per week ol,
bouwen aan pensioen. Dat mag toch niet. Weje
nemers moeten naar hun pensioen gaan kijk^.
als een recht", stelt de directeur.
Het verwijt van Jansweijer, dat mensen zich
zorgen maken maar niet extra sparen voor pqe
sioen, vindt Zwanink niet terecht. „Alleen diel
paar mensen met hoge inkomens of tweever<£
ners kunnen extra geld wegzetten. De rest nift
Ze hebben een huis, kinderen, veel mensen zj^
in de drukste tijd van hun leven. Je kunt je als^
particulier niet overal voor verzekeren. Bovei£
dien hebben de mensen de neiging te denken^
alleen de buurman een slecht pensioen heeftj,
zijzelf niet."
DEN HAAG KARIN SWIERS
