Gewone zeehond uit de gevarenzone
Boeren voorzien steeds meer in eigen waterbehoefte
Natuur Milieu
Afrikaanse page: man en vrouw in één vlinder
Het wordt stiller rond de
hoeve zonder zangvogels
19 8 t
WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1997
REDACTIE BERT DE JONG 072-51962}
TEXEL. BERT DE JONG
Het aantal gewone zeehonden
in de Waddenzee blijft groeien.
Vanuit een vliegtuigje turfde
onderzoeker Peter Reijnders,
werkzaam bij het instituut voor
Bos- en Natuurbeheer (IBN), er
maximaal 2.020, waarvan 405
jongen. Een naoorlogs record.
Het heeft er alle schijn van dat
de gewone zeehond nu echt uit
de gevarenzone raakt. Tot en
met 1996 groeide de populatie
jaarlijks met 15 procent, dit jaar
ineens met 27. Én een geboor
tepercentage van bijna 20 pro
cent acht Reijnders ook heel be
hoorlijk.
Het IBN spreekt van een specta
culair herstel sinds de grote
sterfte door een virusziekte in
1988. Na de epidemie telde
Reijnders nog maar 530 gewone
zeehonden. Het was de tweede
klap die de dieren moesten ver
werken deze eeuw. Door water
vervuiling was er midden jaren
zeventig ook al een dieptepunt,
met slechts 450 gewone zee
honden.
De zeehonden die in de Wad
denzee leven, worden volgens
Peter Rijnders gezonder. Een
gevolg van de gestage verbete
ring van de waterkwaliteit: sinds
de jaren tachtig 50 procent min
der gif. De stijgende gezondheid
vertaalt zich in een betere
voortplanting. Die schoot voor
heen met een geboortepercen
tage van 13 procent ernstig te
kort. Voor de epidemie in 1988
stierf bovendien 60 procent van
alle zeehondenpuppies, dat
percentage is gedaald tot 40
procent.
De sterfte onder jonge zeehond
jes was niet alleen een gevolg
van de beroerde waterkwaliteit.
Verstoring door vissers en recre
anten vormde eveneens een be
langrijke oorzaak. Nu zijn er di
verse rustgebieden, zeg maar
zeehondenreservaten. Ook die
hebben een positief effect, voor
al in de zomerperiode als er
jongen zijn.
Peter Reijnders waarschuwt niet
te luid 'hoera' te roepen. Een
aantal van 2020 gewone zee
honden mag dan wel een
naoorlogs record zijn, begin de
ze eeuw moeten het er min
stens 6000 en maximaal zelfs
14.000 zijn geweest. Daarom
moet het beschermingsbeleid
worden gehandhaafd.
Gewone zeehonden in de Waddenzee profiteren van schoner water. Ze worden steeds gezonder en krijgen meer jongen, .foto martijn de jonge
HAARLEM SASKIA STOELINGA
Een vreemde speling van de na
tuur. Aan de linkerkant een
man, aan de rechterkant een
vrouw. De scheidingslijn ligt
precies in het midden. De Afri
kaanse page, die vorige week in
het Noorder Dierenpark in Em-
men uit de pop kroop zag er zo
uit. Inderdaad zag, want na vier
dagen stierf hij al. „Waarschijn
lijk omdat ook het darmstelsel
niet helemaal volgens de regels
was aangelegd meldt bioloog
Landman van de dierentuin. De
gemiddelde page leeft overigens
niet langer dan twee of drie we
ken.
In de biologie noemt men een
dier dat zowel een mannetje als
een vrouwtje is, een gynandro-
morf. Meestal is een gynandro-
morf nooit helemaal symme
trisch man en vrouw tegelijk.
Dat maakt deze vlinder zo bui
tengewoon. Niet alleen de kleur
(links wit, rechts oranje), maar
ook de vorm en de inwendige
NIJMEGEN BERT DE JONG
organen zijn voor de helft vrou
welijk en voor de helft van het
mannelijke geslacht. Landman:
,,Uit ervaring weet men inmid
dels dat deze vlinder zich niet
voortplant. De vlinder vertoont
ook geen vrouwelijk of manne
lijk gedrag en heeft duidelijk
geen seksuele behoeftes."
In het het dierenpark komt dit
voor bij 1 op de 90.000 vlinders
die uit de pop kruipen. De Afri
kaanse page komt in een groot
aantal variëteiten voor van de
evenaar tot aan zuidelijk Afrika.
De mannetjes van al die varië
teiten zien er precies hetzelfde
uit. Overwegend wit met een
De zeldzame page.
Links de vrouwe
lijke gele vleugel,
rechts de oranje
mannelijke vleu
gel.
foto anp
klein staartje. Van vrouwtjes
zijn er wel meer dan honderd
verschillende vormen bekend.
Zij imiteren het uiterlijk van on
eetbare vlinders in hun omge
ving. Zo wordt ook de vrouwe
lijke Afrikaanse page door de
talrijke vogels lekker met rust
gelaten.
Het gaat niet goed met de zang
vogels die op het platteland le
ven. Boerderijen en hun directe
omgeving zijn de laatste decen
nia drastisch veranderd. Geen
strorijke mestvaalten meer,
geen kruidenrijke akkers, hooi
landen en weiden. Daarvoor in
de plaats kwamen de saaie raai-
grasvelden, de drijfmest, hoge
veebezettingen per hectare, en
de snijmais. Zangvogels hebben
grote moeite zich te handhaven.
Het wordt stiller rond hoeve en
stolp.
De organisatie voor samenwer
kend vogelonderzoek in Neder
land (SOVON) volgt hun ont
wikkelingen via een landelijk
meetnet. Van vijf soorten karak
teristieke plattelandszangvogels
incasseert vooral de veldleeu
werik zware verliezen. De
broedpopulatie is sinds 1984
gehalveerd. Het vrolijke vogeltje
is nu zelfs kandidaat voor de ro
de lijst (met uitsterven bedreig
de soorten).
Met de gele kwikstaart gaat het
bijna net zo beroerd. Ook van
deze soort is het aantal broed-
vogels met circa de helft ver
minderd sinds 1984. Een ander
gevleugeld zorgenkindje is de
graspieper. Na klappen dooi di
verse strenge winters in de jaren
tachtig leek deze soort zich te
herstellen, echter niet op het
platteland.
Zowel de veldleeuwerik als de
gele kwikstaart en de graspieper
zijn soorten die in akkers en
weilanden broeden. Twee ande
re plattelandssoorten, de witte
kwikstaart en de boerenzwaluw,
broeden in boederijen of op het
boerenerf. Het aantal broedpa-
ren van deze twee soorten blijft
daarom min of meer stabiel.
RUSWUK. BERT DE JONG
De Vereniging van Exploitanten van Waterlei
dingbedrijven in Nederland (VEWIN) is veront
rust. Steeds meer boeren prikken gaten in de bo
dem om in hun eigen waterbehoefte te voorzien.
Ze maken dan geen gebruik meer van de dien
sten van waterleidingbedrijven. Volgens de VE
WIN kunnen boeren, op zoek naar winbare
grondwaterbellen, afdichtende aardlagen doorbo
ren. Dan dreigt het gevaar dat allerlei verontreini
gingen het onbezoedelde grondwater bereiken.
De VEWIN vindt dat de overheid de milieurisico's
"onderschat. De problemen zijn het grootst in
Limburg en Overijssel. In Limburg bestaat inmid
dels meer dan 10 procent van het totale waterver
bruik uit zelfwinning door agrariërs. In Overijssel
steeg het aantal boeren dat in eigen waterbehoef
te voorziet in luttele jaren van 50 naar 435. In
Noord-Holland neemt het zelf winnen van grond
water door boeren nog geen grote vlucht. In de
meeste regio's is het grondwater nogal brak (hoog
zoutgehalte) en daardoor minder geschikt voor
allerlei agrarische toepassingen.
De VEWIN heeft over deze kwestie, betiteld als
agrarisch vlucht- of ontwijkgedrag, de smoor in.
Er is niet alleen sprake van onomkeerbare scha
delijke milieu-effecten. Volgens de VEWIN zijn de
drinkwaterbedrijven ook het slachtoffer van
rechtsongelijkheid. Want boeren die in hun eigen
waterbehoefte voorzien via het aanboren van
grondwaterreservoirs, hoeven daarvoor geen ac
cijns te betalen krachtens de Wet belastingen op
milieugrondslag (Wbm).
Waterleidingbedrijven die grondwater oppompen
zijn wel verplicht per kubieke meter 34 cent ac
cijns te betalen. De heffing heeft tot doel grond
waterwinning te ontmoedigen, juist vanwege de
milieunadelen. Dan geeft het geen pas kleine
grondwaterwinners te ontzien. De overheid kan
wel stellen dat een individuele boer verhoudings
gewijs slechts kleine beetjes grondwater gebruikt,
bij elkaar opgeteld gaat het inmiddels toch om
een flinke plas.
OPGAVE
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
Horizontaal:1. Die mooie vrouw
werkt niet meer (4): 4. Koning
die vooral bij nacht actief is (5);
7. Is niet meer (heerlijker) (7); 8.
Strafmaat (3); 9. We zien haar
terug in deze heks (3): 10. Stand
voor de geboorte (7); 12. Min
der gewichtig vaartuig (7).
verticaal:2. Het orgaan van een
tapkast (4); 3. Net voor een op
stootje in het vizier (6): 4. Inlei-
dinhg tot een toneelstuk? (8): 5.
De kleur van eindeloze bloemen
(4): 6. Wagen met een hoeveel
heid vis (6): 9. Onderzoek alleen
het beste! (4): 11. Die wijn is al
leen maar droog (3).
KRUISWOORDRAADSEL
T
R
a/ou, pat was t&gfgeg.
a/u <3a /ac e&v £/a/pj£
u>p£a/. pat /£go£p vc&s
p£ £p/u?\t£act£&/*&
TOMPOES
Heer Bommel en de grauwe razer
Buiten dwarrelden de blaadjes stil
van de bomen en de geur van geval
len eikeloof hing in de lucht. Door
deze herfststemming spoedde een
eenzame wandelaar zich ritselend
voort. Het was professor Prlwytzkofs-
ki, die bezig was geld te verzamelen
voor een expeditie die hij wilde on
dernemen. De flinke geleerde be
zocht daartoe de rijkste inwoners van
de gemeente en zodoende was hij nu
op weg naar Bommelstein.
Toen hij de dichte stofmassa's waar
nam die daar uit een versplinterd
venster wolkten, dacht hij slechts aan
een grondige najaarsschoonmaak -
en glimlachend betrad hij de hal van
het oude slot. „Der goede middag
sprak hij tot de slotheer, die daar in
een schermuitrusting zoekend rond
waarde. „Laat ik u niet sotren. Doch
ik ben dadig met het zamelen van
gelden voor een reistocht naar de Hi
malaya's. Daar houdt zich een mon
ster op, dat men der schrikkelijke
sneeuwmannoemt..."
Hij zweeg verrast want zijn gastheer,
die afwezig had toegeluisterd, veerde
plotseling op. „Een monster!" riep
hij. „In de Himalaya? Daar is nu geen
tijd voor, professor! Ik ben bezig een
monster te vangen, dat zich hier er
gens verstopt heeft!" „Praw!" prevel
de de geleerde. „Dat is interessant! Ik
dacht reeds: der herr Boml ziet gans
komisch uit." Hij plaatste zijn valies
je op een sierkist, die achter hem
stond en maakte zich gereed tot op
lettend luisteren.
„Vertelt u toch rustig", drong hij aan.
„Der bestudering van buitenordelijke
levensvormen is mijn specialiteit!
Welke aard van monstrum zoekt u?
Welker genus?"
W
DOOR JAN VISSER
Het zomerreces op de oceaan is voorbij. Op het
noordelijk deel van de Atlantische waterplas roe
ren de depressies zich en dat gaan ook wij de ko
mende tijd merken. Uitlopers van de lagedrukge
bieden veroorzaken van tijd tot tijd regen of bui
en, uiteraard is het daardoor vaker bewolkt dan
zonnig en de temperaturen bereiken tijdens de
middaguren geen (togere waarden dan 18-19 gra
den. Verder komt er periodiek ook vrij veel wind te
staan. Kortom, het weerbeeld krijgt herfstachtige
tintjes maar het is niet zo dat meteen alle regis
ters worden opengetrokken.
Morgen trekt het eerste front van een onstuimig
lagedrukgebied tussen IJsland en Schotland over
onze streken. Het zal daardoor lange tijd bewolkt
zijn en nu en dan valt er wat regen of een bui. De
wind waait uit het zuidwesten en neemt aan de
kust toe tot vrij krachtig, windkracht 5. De tempe
raturen bereiken geen hogere waarden dan 19
graden. Op vrijdag is er weer af en toe zon maar er
kan ook een bui vallen en het kwik houdt het bij
18-19 graden voor gezien
Na de regens van gisternacht is het dinsdag over
dag een hele aardige dag geworden. In een sfeer
van verzadigd zonlicht, typerend voor deze tijd
van het jaar, I iepen de temperaturen op tot meer
dan 20 graden. Het duinstation van Bloemendaal
werd zelfs 's lands warmste meetpunt met een
maximumtemperatuur van 22,6 graden. De kust
gebieden hadden dan ook de meeste zonneschijn
en natuurlijk draagt ook de hoge zeewatertempe
ratuur, 21 graden, bij aan de hoge maxima. Op
Valkenburg bij Leiden werd overigens 21,0 en op
Schiphol 21,9 graden gemeten. Nog steeds volop
zomerwarmte heerst er in het oosten van Duits
land waar Berlijn gisteren een middagtempera-
tuur van ruim 28 graden registreerde. In het noor
den van Europa, dat waarschijnlijk de mooiste zo
mer van de eeuw achter de rug heeft, werd het
minder warm.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
Wisselvallig met wolken
en perioden met regen.
Morgen eerst ook enkele
opklaringen. Middagtem-
peratuur ongeveer 18 gra-
Zweden:
Nogal bewolkt en vooral
vandaag perioden met re
gen. Morgen ook enkele
opklaringen. Middagtem-
peratuur van 15 graden in
het noorden tot iets boven
de 20 in het zuiden.
Denemarken:
Af en toe zon en op de
meeste plaatsen droog.
Middagtemperatuur onge
veer 22 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Vandaag stormachtig met
wolken, regen en wind.
Morgen iets rustiger en
droger, maar nog steeds v
Maxima ongeveer 20 graden.
België en Luxemburg:
Vandaag zonnige perioden
Morgen bewolking
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag flink wat zon en droog, maar in
Bretagne on Normandië wolken en re
gen. Morgen vordert de regen naar het
oosten tot aan Parijs. Maxima ongeveer
24 graden
Portugal:
Flink zonnig en droog. In het noordwes
ten meer wolken Middagtemperatuur
ongeveer 28 graden, in het binnenland
ruim boven de 30 graden
Madeira:
Zonnige perioden en waarschijnlijk
droog. Middagtemperatuur ongeveer 25
graden.
Spanje:
Zonnig en droog. Middagtemperatuur
ongeveer 30 graden, in het noorden iets
lager, in het binnenland juist hoger.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en overwegend droog.
Middagtemperatuur iets onder de 30
graden.
Marokko:
Westkust: op de meeste plaatsen vrij
zonnig, in het zuiden ook wel mist of
wolken. Middagtemperatuur vlak aan
zee tussen de 25 en 30 graden.
Tunesië:
Perioden met zon en beide dagen enkele
forse regen- en onweersbuien, met
plaatselijk veel regen. Vlak aan zee on
geveer 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke zonnige perioden en meest droog.
Maxima ongeveer 27 graden.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon en kans op een bui
Middagtemperatuur ongeveer 28 gra-
Italië:
Vrij zonnig en overwegend droog. Eerst
in het noordwesten wat meer wolken en
kans op een bui, later op Sicilië Mid
dagtemperatuur iets onder de 30 gra-
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon, maar ook een enkele
regen- of onweersbui. Middagtempera
tuur ongeveer 28 graden
Malta:
Flink wat zon, maar ook toenemende
kans op een bui Middagtemperatuur
ongeveer 29 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig en waarschijnlijk droog. Boven
de Egeïsche Zee waait soms een stevige
noordenwind. Middagtemperatuur tus
sen 25 en 30 graden.
Turkije en Cyprus:
Veel zon en droog. In het binnenland
meer bewolking en mogelijk een regen-
of onweersbui. Maxima tussen 25 en 30
graden
Duitsland:
Af en toe zon, maar ook een enkele ste
vige regen- of onweersbui. Naar het oos
ten toe meer zon en droger. Middagtem
peratuur van 21 graden in de buurt van
Bremen tot 28 bij München.
Zwitserland:
Geregeld zon en eerst nog kans op een
stevige regen- of onweersbui Middag
temperatuur ongeveer 27 graden.
Oostenrijk:
Geregeld zon en een enkele lokale re
gen- of onweersbui. Middagtemperatuur
ongeveer 26 graden.
Zonnige perioden, maar op beide dag
ook kans op een lokale regen- of c
weersbui. Middagtemperatuur van
graden in het westen tot 20 langs
Russische grens
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon en van het westen i
toenemende kans op een regen- of o
weersbui. Maxima ongeveer 27 graden
Hongarije:
Veel zon en waarschijnlijk droog. Mi
dagtemperatuur ongeveer 28 graden.
DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 06.57 Zon onder 20.
Maan op 09.20 Maanonder21.
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 05.59 18.21 05.32 17
Laag 01.45 13.54 01.26 13
Weerrapporten 03 september 08 uur:
Amsterdam onbew.
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Barcelona licht bew.
grondmist
mistbanken v
zwaar bew r
Boedapest
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenlurt
Kopenhagen
Las Palmas
Lissabon
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
Split onbew
Stockholm half be
Warschau onbew.
Wenen onbew.
Bangkok half be1
Buenos Aires motreg
Casablanca onbew
Johannesburg onbew
Los Angeles zwaar t
New Orleans onbew.
New York zwaar t
TelAviv licht be
Tokyo half be
Toronto half be
Tunis half be
Vancouver licht be
22 11 0
21 10 Q
21 10 Q
21 10 fl
20 16 I»1
19 11 4-
17 13 i'
31 21 f
26 18 fF
25 18 DP
29 16 DC
21 11 fj
20 10 L
28 20 L
20 16 f
20 16 jr
23 17 lri
12
28 16 i
24 16 l;
28 15 b
21 16 L
27 22 -n
30 17 f
25 17 I
22 14 ft
19 14 £l
28 11 fc
28 21 L
16
24 20
9 6
24 16 c
23 18 -
19 13 2
21 10
25 13 v
29 16 'i
30 17 E
24 18 |1
25 13 1
I8 !5 R
16 8
25 20
25 13
28 22
31 24
28 22
30 21
33 27
24 15
34 24
24 14
