Geboren als lady, gestorven als heilige
Diana zocht liefde, maar vond weerstand
Prinses Diana
Mij oenen lezers zorgen
voor markt fotografen
Politie speurt naar oorzaak tragedie
'Diana maakte ook van
dichtbij grote indruk'
AAANDAG 1 SEPTEMBER 1997
7
Seboren als lady, werd een prinses, gestorven als heili-
e.' Het bijschrift op een kaartje aan een van de duizen-
en bossen bloemen die gisteren bij Kensington Palace
/erden neergelegd, vertaalt het gevoel van een heel volk.
)e dramatische dood van de 36-jarige prinses Diana
v0,eeft de natie getroffen als een blikseminslag. En wat er
s (p het verleden ook over haar mag zijn gedacht, gezegd of
?ereschreven, ze zal voortleven als een ikoon, een heilige.
JQ<QNDEN
HANS GELEUNSE
"ORRESPONDENT
anaf het krieken van de dag
de ware fans van Diana
r «aar Kensington Palace. Bus-
Hiauffeurs, programmeurs,
uisvrouwen, kantoorbedien-
:es, winkelmeisjes, studenten,
Qjeet leger van de 'prinses
pik'. Een leger dat Buckingha:
mijdt, omdat zoals
(uisvrouw Linda Denny zegt -
mensen haar heel slecht
grebben behandeld. Ik geloof
/vil
het
niet dat het koninklijk huis als
instituut nog lang zal bestaan.
Zij was de meest menselijke van
allemaal. Er is niemand overge
bleven met wie we ons kunnen
identificeren."
Voor velen komt de vraag over
de toekomst van de monarchie
echter te vroeg. Pas laat in de
middag durft het commerciële
ITV een vraaggesprek met een
historicus aan waarin dit onder
werp aan de orde komt. Maar
duidelijkheid ontbreekt. Wie wil
er op deze zondag van rouw en
ie blik spreekt boekdelen. Diana had een haat-liefde-verhouding met
ie pers. Ze had de fotografen nodig voor haar liefdadigheidswerk, maar
e bleven haar ook hardnekkig volgen na afloop van officiële gelegen-
eden. FOTO REUTERS
b<
ONDEN HANS GELEUNSE
•ERVOLG VAN VOORPAGINA
tergeten lijken ook de stiekeme
oto's die de Britse tabloids pu-
iliceerden van Diana oefenend
■prpi de sportschool, de walgelijke
b Uitvergrotingen van opnamen
Tin haar benen om de wereld te
onen dat zelfs bij Diana de cel-
ulitis zou hebben toegeslagen,
laar wanhopige vlucht in Lon-
5 len voor fotografen die haar
d net roodbetraande ogen op de
l iorrel wilden nemen.
5 "oen legde de vrijwillige ge-
Iragscode waartoe de media
jich hebben verplicht geen ge-
vicht in de schaal. Maar met
ien omgekomen prinses heeft
let fatsoen plotseling toegesla-
j {en. Aangeboden foto's van de
l ïlaats van het ongeluk worden
5 iu zelfs door de tabloids gewei-
jerd.
5 j)e dood van de prinses heeft
rieteen de discussie op gang
{ebracht of de wet de bloed-
londen van de pers moet terug-
luiten. Groot-Brittannië heeft,
pders dan de meeste Europese
'o f linden, nog steeds geen wet op
'0 le privacy.
Andrew Neil, voormalig rechter
hand van mediamagnaat Ru
pert Murdoch, ex-hoofdredac-
teur van de Sunday Times en
een man die tabloids haat, ziet
niets in wetgeving en zelfbeper
king. Frankijk heeft de strengste
privacy-wetgeving in Europa,
zei hij gisteren, maar dan gaat
het wel om het verbieden van
publicatie, niet over de manier
waarop die tot stand komt.
En van onderlinge afspraken
verwachtte deze rot in het vak
niets. Zolang er enorme publie
ke belangstelling is, zal er druk
zijn op eigenaars en hoofdre
dacties. Zolang The Sun en de
Daily Minor door miljoenen
Britten worden gelezen, is er
voor de fotografen een afzet
markt was zijn redenering.
Diana besefte dat als geen an
der. Ze zocht de publiciteit als
het voor haar goede doelen of
haar persoonlijke belang goed
uitkwam, zoals tijdens de sle
pende scheidingsellende met
Charles. De prijs was dat ze ook
op momenten dat ze de pers
kon missen als kiespijn, niet al
leen was.
verslagenheid antwoord geven
op de vraag of de dood van Dia
na het voor Charles makkelijker
maakt om met zijn Camilla te
trouwen en of de toekomstige
koning wel een stiefmoeder kan
hebben?
Er wordt gehuild, openlijk. Een
vrouw zakt bij Kensington Pala
ce door de knieën. Ze huilt on
bedaarlijk. ,,Ik hield van Diana,
we hielden allemaal van Diana,
waarom moest dit gebeuren",
snikt ze. Het antwoord op die
vraag wordt duidelijk gegeven.
„Het is de schuld van jullie rot-
journalisten", schreeuwt een
zwarte jongen. Anderen bren
gen hem tot bedaren. „Er zijn
ook goede journalisten hoor",
voegt een oudere dame hem
Nieuwspresentator Martin Le
wis bijvoorbeeld. De emoties
worden deze toch geharde me-
diarot te veel als hij de woorden
van premier Blair herhaalt: „Het
Britse volk bleef vertrouwen in
Diana stellen." Een traan loopt
Martin over de wangen, zijn
woorden stokken en hij wendt
zich even van de camera af.
BBC en ITV hebben 's morgens
vroeg de gewone programme
ring geschrapt. De uitzendingen
worden deze hele zondag ge
wijd aan het drama in Parijs.
Om te onderstrepen dat de hele
wereld via BBC World meekijkt,
wordt aan de nieuwsbulletins
toegevoegd: dit is de BBC,
vanuit Londen. Vanuit de we
reld komen de reacties van dr
oefenis en ze worden allemaal
voorgelezen, van president
Clinton, van vriendin Rosa
Monckton.
Het land is dan al wakker ge
schud. Sportevenementen wor
den afgelast, zoals de voetbal
topper Liverpool-Newcasüe
United. De Britten zitten stijf
voor de tv, zien hoe premier
Blair voor het eerst moeite heeft
uit zijn woorden te komen en
hoe prins Charles later het li
chaam van zijn ex-vrouw in Pa
rijs gaat ophalen, vergezeld
door de twee zusters van Diana.
Bij Buckingham Palace worden
dan verhitte discussies gevoerd.
Biograaf Anthony Holden van
het koninklijk huis, de hele dag
voor de BBC-camera's, is er
even gaan kijken en maakt er
voorzichtig melding van. „Velen
begrijpen niet dat er op het pa
leis niets gebeurt, terwijl overal
in de stad de vlaggen halfstok
hangen."
Holden zegt dit ter onderstre
ping van zijn betoog dat het ko
ninklijk huis geen fouten moet
maken met de begrafenis van
Diana. De vlag bijvoorbeeld kan
alleen maar halfstok als de soe
verein overlijdt, maar leg dat
eens uit aan de man van de
straat. En, zegt Holden, Diana
was de vrouw van het volk. Daar
zal het paleis rekening mee
moeten houden.
De komende dagen zal de dis
cussie over wie de verantwoor
delijkheid draagt voor de dood
van Diana en haar vriend Dodi
met net zoveel hevigheid wor
den gevoerd als het debat of zij
de koninklijke status dié ze bij
de scheiding kwijtraakte pos
tuum moet terugkrijgen.
Diana's begrafenis zou met zo'n
postuum 'eerherstel' een staats-
aangelegenheid worden. BBC's
hofverslaggeefster Jenny Bond
krijgt er zichtbaar problemen
mee dat ze geen duidelijk ant
woord op die vraag kan geven.
Ze wil zich geen buil vallen aan
speculaties over het waarom
van dit koninklijk gedraal.
Ziekenhuizen, het Rode Kruis,
de stichting Redt de kinderen
en de vereniging van aidspa-
tiënten hebben minder moeite
met het geven van een oordeel.
„Zonder haar hadden patiënten
bij ons niet de voorzieningen
gehad die er nu komen", zegt
een vertegenwoordigster van
het ziekenhuis dat mee mocht
delen uit de 6,3 miljoen gulden
die de Amerikaanse veiling van
Diana's avondjurken opbracht.
Aan het leed van de familie
Fayed, eigenaar van het be
roemde warenhuis Harrods,
wordt in alle liefdesverklaringen
en lofbetuigingen aan Diana
maar mondjesmaat aandacht
geschonken. Het is alweer Hol
den die dit element ter sprake
brengt. Diana voelde zich aan
getrokken tot de familie, omdat
het zo'n hechte eenheid was,
vertelt hij. Ze heeft zich in haar
leven zó vaak afgewezen ge
voeld, terwijl ze zó veel liefde
wilde geven.
Prinses Diana wilde een 'konin
gin van de harten' zijn. Zeker na
haar dood heeft ze die status
bereikt. Ze werd gisteren uitge
roepen tot 'prinses van het
volk', een bron van warmte voor
mensen die liefde nodig had
den: aids-patiënten, daklozen,
de verminkte slachtoffers van
landmijnen.
Diana uitte die ambitie in het
geruchtmakende tv-interview
met BBC's Panoroma. Dat was
in november 1995, toen de druk
vanuit Buckingham Palace om
te scheiden steeds heviger werd.
Het vraaggesprek was haar su
blieme wraakneming op wat ze
zelf voelde als jaren van verne
dering, kleinering, bedrog en
kilheid in de schoot van de Brit
se koninklijke familie.
Het interview was voor konin
gin Elizabeth aanleiding om de
knoop door te hakken. Ze droeg
de beide echtelieden per brief
op een scheidingsprocedure te
beginnen. Het zou vooral de
door Diana uitgesproken twijfel
aan de geschiktheid van Charles
voor het koningschap zijn ge
weest die de vorstin de knoop
deed doorhakken.
Het was dét interview dat een
einde maakte aan vooral in
kringen van het Conservatieve
establishment populaire roddel
dat Diana een lichtgewicht was,
een meisje dat op school al faal
de en het voor haar huwelijk
niet verder bracht dan nanny,
kinderverzorgster. Diana pre
senteerde zich aan de wereld als
een intelligente en krachtige
vrouw. En de natie sloot haar
opnieuw in de armen.
Haar verklaring voor de verhou
ding met de verraderlijke cava-
lerieofficier James Hewitt „Ik
was verliefd, ik voelde me in de
steek gelaten" kwam veel ge
loofwaardiger over dan de be
kentenis, een jaar eerder, van
prins Charles van overspel met
Camilla Parker-Bowles. De in
1992 verschenen bestseller 'Dia
na, haar ware verhaal', door
journalist Andrew Morton ge
schreven met instemming van
Diana en medewerking van
haai' vriendenkring, had immers
al onthüld dat Charles de al
voor zijn huwelijk begonnen re
latie met Camila nooit had op
gegeven.
Charles bleef ondanks die open-
harigheid de prins van de kil
heid, Diana de prinses van de
liefde. Zó sterk is dat beeld dat
in de terugblikken op het leven
van Diana die gisteren over de
Britse beeldschermen gingen
regelmatig die ene scène werd
uitgelicht: Charles en Diana, ge
ïnterviewd bij het bekendma
ken van hun verloving, ge-
Diana in haar nieuwe, zelfverkozen rol van 'prinses van het volk', e
de nodig hadden.
vraagd of ze verliefd waren. Dia
na, met de pose die haar we
reldberoemd zou maken, hoofd
schuin, verlegen glimlach: „Na
tuurlijk." Charles, met al het
onderliggende cynisme van een
dertien jaar oudere man: „Wat
verliefd zijn ook mag beteke-
Binnen een jaar wordt prins
William geboren. Maar er zijn
dan al de verhalen in de pers
van 'intieme vrienden' die van
Charles te horen hebben gekre
gen dat hij 'nog niet' van Diana
houdt, maar dat waarschijnlijk
in de toekomst wel zal leren. De
vormelijke prins, opgegroeid in
een milieu dat het tonen van
emoties in het openbaar een
doodzonde vindt, zou echter
nooit wennen aan wat hij tegen
intimi 'haar grilligheid' noem
de, maar wat in werkelijkheid
een botsing van culturen was.
Diana bracht emotie, speelsheid
en spontaniteit in de burcht van
de Windsors. Het werd niet op
prijs gesteld. Charles werd
steeds jaloerser op de aandacht
die de pers aan haar schonk, op
haar groeiende populariteit. Het
huwelijk werd een loopgraven
oorlog, uitgevochten via stoot
troepen van de pers.
Toen de kruitdampen na de of
ficiële scheiding waren opge
trokken, bleek wat Diana in
haar paleizen had gemist.
Buckingham Palace schrapte
via de staatscourant meteen de
titel Hare Koninklijke Hoogheid
van de moeder van de toekom
stige koning. Korte tijd later
werd bericht dat op last van het
paleis de naam van Diana ook
was geschrapt uit de bedes voor
het koningshuis die in de kerkli-
turgie zijn opgenomen.
„Diana was een vrouw die wilde
knuffelen, warmte wilde geven,
wilde omhelzen", zeiden giste
ren de schrijver en biograaf
Anthony Holden en BBC's hof-
verslaggeefster Jenny Bond. Vol
gens Flolden was dat een direct
gevolg van het feit dat haar ei
gen ouders waren gescheiden
toen ze zes jaar oud was. Diana
had Bond ook verteld dat ze
haar kinderen een 'zo gewoon
mogelijke opvoeding' wilde ge
ven. William en Harry zouden
niet alleen liefde krijgen, maar
ook met beide benen in de ech-
te wereld moeten staan.
Maar op de momenten dat dit
naar buiten toe zichtbaar werd,
begonnen er moeilijkheden. Er
kwam kritiek op Williams uit
stapjes naar jongerenfeestjes
waar kortgerokte meisjes in in
nige omhelzingen werden gefo
tografeerd met alcohol consu
merende jongens. Diana nam
haar zoontjes mee naar een film
die ze qua leeftijd nog niet had
den mogen zien. En altijd waren
er de suggesties dat Charles dit
vrije gedoe maar niets vond.
Charles' politieke vrienden lie
ten zich niet onbetuigd. De
Conservatieve staatssecretaris
van defensie Nicholas Soames
verklaarde na haar Panorama
interview publiekelijk dat Diana
een hysterica was, een instabie
le vrouw. En eerder dit jaar,
toen ze zich bij een bezoek aan
Angola inzette voor een wereld
wijd verbod op landmijnen, ka
rakteriseerde Soames' collega
van buitenlandse zaken Howe
haar als een 'ongeleid projec
tiel', dat zich buiten de politiek
moest houden.
Pas met het aantreden van de
Labour-regering kreeg Diana
uitzicht op haar liefste wens,
een functie als goodwill-ambas-
sadrice. Ze overlegde met mi
nister van buitenlandse zaken
Robin Cook over buitenlandse
trips in het kader van haar cam
pagne tegen landmijnen. Het
leidde tot gemor in de Conser
vatieve rangen en tot regelrech
te beschuldigingen van politie
ke inmenging toen ze vorige
week in een interview met Le
Monde liet blijken de huidige
regering een stuk beter te vin
den dan de vorige.
De affaire met Dodi Fayed deed
haar image echter geen goed.
Tabloids als The Sun kritiseer
den haar openlijk en wezen op
de schrille tegenstelling tussen
luieren op luxe jachten in de ar
men van een rijke playboy en
een bezoekje tussendoor aan
slachtoffers van landmijnen in
Bosnië. Het drama van gisteren
bracht ook daar verandering in.
De relatie met Dodi werd op al
le tv-netten gememoreerd als
een oase van geluk in leven dat
weinig echte vrolijkheid had ge
kend.
Belangrijke data in het leven
van prinses Diana (1961-1997)
1 juli 1961: Lady Diana Frances
Spencer wordt geboren, doch
ter van de 8ste Earl of Spencer.
29 juli 1981: Diana trouwt met
de 12 jaar oudere kroonprins
Charles. Miljoenen mensen zijn
via de televisie getuige van het
.sprookjeshuwelijk' in de Sint-
Paulskathedraal in Londen.
21 juni 1982: Geboorte van
prins William Arthur Philip Louis.
15 september 1985: Geboorte
van prins Harry (Henry Charles
Albert David)
15 juni 1992: Na maanden van
speculaties over de staat van
het huwelijk, onthult Andrew
Morton in het boek Diana: Her
True Story' dat Charles al lange
tijd een verhouding heeft met
de getrouwde Camilla Parker
Bowles en dat de gekwetste
Diana zichzelf heeft verwond en
zelfmoord heeft proberen te ple
gen.
25 augustus 1992: The Sun
drukt de transcriptie af van een
telefoontje in december 1989
tussen Diana en een man die zij
kozendSquidgy' noemt
9 december 1992: Premier John
Major maakt in het parlement
bekend dat Charles en Diana
scheiden van tafel en bed, maar
dat er geen plannen zijn om het
huwelijk te ontbinden.
12 januari 1993: The Sun publi
ceert de transcriptie van een
ander telefoongesprek uit
december 1989, tussen Charles
en Camilla.
29 juni 1994: In een televisiedo
cumentaire geeft Charles toe
dat hij vreemd is gegaan, vol
gens hem nadat zijn huwelijk
met Diana ondanks beider
inspanningen stuk was gegaan
3 oktober 1994: In Princess in
Love' onthult Anna Pasternak
dat Diana vijf jaar lang een ver
houding had met paardrij-
instructeur James Hewitt.
20 november 1995: Diana geeft
in een televisie-interview haar
verhouding met Hewitt toe
Augustus 1995: De Britse pers
ziet een verhouding tussen
Diana en rugbyspeler Will Car-
ling; Carling en zijn vrouw gaan
29 september uit elkaar.
December 1995: Charles krijgt
een brief van koningin Elizabeth
die aandringt op ontbinding van
het huwelijk; hij gaat akkoord.
28 februari 1996: Diana stemt
met scheiding in.
28 augustus 1996: Huwelijk
Charles en Diana bij decreet ont
bonden.
31 augustus 1997: Diana over
lijdt na een auto-ongeluk in
Parijs, samen met haar vriend,
Dodi Fayed.
Trevor Rees-Jones, de lijfwacht die
lis enige inzittende het ongeluk
iverleefde dat aan prinses Diana,
Dodi Fayed en hun chauffeur het le
zen kostte, is misschien de belang-
fijkste informatiebron voor de politie
n de reconstructie van het drama.'
Haar Rees-Jones is zwaargewond en
iet is onduidelijk of hij ooit een ge-
.nigenverklaring kan afleggen over
le laatste momenten van de dodelij-
fe achtervolging. De lijfwacht ligt
riet zware verwondingen aan hoofd,
ongen en gezicht op de intensive
fare van hetzelfde ziekenhuis waar
Diana overleed. Zijn toestand wordt
ïrnstig genoemd, maar hij zou bui
len levensgevaar zijn. Diana stond
ïrom bekend dat ze geen lijfwachten
had. Rees-Jones had de taak de
Egyptische miljonair Fayed te be
schermen en werd 'Dodi's schaduw'
genoemd.
De advocaat van de Fayeds, Ber
nard Darteville, zei gisteren op de
Franse televisie dat de familie de
Volledige waarheid boven tafel willen
krijgen en riep op tot een apart justi
tieel onderzoek. „Het lijkt me een
geval van onopzettelijke doodslag",
zei hij.
De politie was gisteren uren bezig
de slip- of remsporen, die een lengte
van 20 tot 30 meter hadden, te on
derzoeken. Aan het einde van die
sporen sloeg de auto tegen de der
tiende betonnen pilaar in de tunnel
en vervolgens tegen de tunnelwand.
Voorlopig richt het politieonder
zoek zich op de zeven fotografen die
op de plek van het ongeluk werden
gearresteerd en die de auto waarin
Diana en Dodi zaten tot een halsbre
kende snelheid zouden hebben aan
gezet. Ooggetuigen hebben ver
klaard dat de fotografen op motor
fietsen rond de Mercedes zwermden
voordat de auto de tunnel bij de
Pont de l'Alma, iets ten noorden van
de Eiffeltoren, inreed.
Het radiostation France Info heeft
gemeld dat enkele paparazzi foto's
maakten van het autowrak voordat
de eerste hulp arriveerde. Eén van de
fotografen zou door verbijsterde om
standers in elkaar zijn geslagen. De
politie heeft twee motorfietsen en
een scooter in beslag genomen.
Bovendien heeft de politie twintig
filmrolletjes geconfisqueerd. Die zul
len worden ontwikkeld en bekeken,
op zoek naar verdere aanwijzingen
over de precieze toedracht. De foto
grafen zouden freelancers zijn die
werken voor persagentschappen als
Stills, Gamma en Sipa. De fotografen
zijn nog niet formeel aangeklaagd,
maar wel in verzekerde bewaring ge
steld. Dat betekent dat ze 48 uur
kunnen worden vastgehouden zon
der aanklacht.
Ook als de openbare aanklagers in
Parijs er niet in slagen de fotografen
wegens doodslag te laten veroorde
len, is het eventueel mogelijk ze we
gens passiviteit bij de hulpverlening
te bestraffen. Frankrijk kent namelijk
een bepaling in de wet, die inhoudt
dat er ook sprake is van verwijtbare
schuld als er geen hulp wordt gebo
den in een levensbedreigende situa
tie. Het onderzoek is in handen van
een politie-eenheid die zich nor
maalgesproken bezighoudt met
zware misdaden en terrorisme.
Aan het wrak van de Mercedes 600 is goed te z
de betonnen pilaar moet zijn geweest.
De naam van de omgekomen
chauffeur is niet vrijgegeven. Vol
gens de Franse radio was hij werk
zaam voor het Ritz-hotel, waar Dia
na en Dodi vandaan kwamen na
daar te hebben gedineerd. De man,
zeer waarschijnlijk geen beroeps
chauffeur, zou met een snelheid van
ver over de 100 kilometer per uur de
tunnel zijn ingereden. Op die plek
geldt een maximumsnelheid van 50
kilometer per uur. De tunnel is 300
meter lang, is goed verlicht en heeft
een opstaande stenen rand. Het is
een van de vele tunnels in de grote
weg langs de Seine.
dere keer hebben we de tuinslang op
een groepje opdringergie fotografen
moeten zetten."
Gert kan zich de eerste keer dat de
Prinses van Wales kwam dineren nog
goed herinneren: „Ik keek als jonge
ober in het reserveringenboek bij de
receptie. Daar stond P.o.W. in. Ik be
greep er niets van. P.o.W. is in het En
gels de afkorting voor Prisoner of War
(krijgsgevangene, red.). Toen ik be
greep dat het om de Princess of Wales
ging, kreeg ik hartkloppingen. Maar
ze kwam en zat daar heel rustig en
stilletjes en keek met haar grote, grote
ogen in het rond. Ze was een heel ge
respecteerde gast, en toen ik haar één
keer had meegemaakt wist ik waar
om. Ze was heel doordringend. Nee,
helemaal niet paranoia. Heel rustig en
heel geïnteresseerd. A really nice per-
Vanwege de geheimhoudingsplicht
van de geïnterviewde is de naam
Gert gefingeerd.
RENEE DE BORST
„Als je haar van dichtbij meemaakte,
zonder pers erbij, realiseerde je je
waarom iedereen gek van haar was.
Ze had een heel sterke uitstraling."
Gert is een Nederlander die sinds eni
ge jaren als ober in een van Londen's
meest gerenommeerde restaurants
werkt. Prinses Diana kwam er regel
matig dineren. Gert: „Ik heb haar
vaak geserveerd, maar ook andere
sterren. En er was een verschil. Be
roemdheid kun je maken, maar zij
was een celebrity van zichzelf. Bij haar
zag je inderdaad die natuurlijke uit
straling. Ze had heel doordringende
ogen en een lieve, tedere manier van
praten. Ze was helemaal niet snobbish
of upper class. Ze maakte grote in
druk."
Gert heeft verschillende keren meege
maakt dat Diana weggehouden moest
worden van fotografen: „We hebben
haar een keer door de achterdeur
naar buiten moeten loodsen. Een an-
