'Regime heeft bloed aan handen'
'Hinderlijk volgen' is in Nederland verboden
Feiten Meningen
Hitte
MAANDAG 1 SEPTEMBER 1997
Algerijnse bloedbaden door wraak, fanatisme of staatsgeweld
Is het wraak of fanatis
me? Of is het, zoals cy
nici beweren, de rege
ring die erachter zit?
De moord op zeker 98,
maar mogelijk drie
honderd inwoners van
een arm boerendorp
vrijdag heeft het mys
terie rond het ongena
dige geweld in Algerije
enkel vergoot.
Het bloedvergieten van vrijdag
in de buurt van Sidi Moussa,
even ten zuiden van de hoofd
stad, is tot nu toe de dodelijkste
aanval geweest sinds de islami
tische opstand vijfenhalfjaar
geleden begon. De strijd van ge
wapende islamitische groepen
heeft sindsdien aan meer dan
60.000 mensen het leven gekost.
Bendes militanten hebben het
veelal gemunt op burgers. Ze
trekken gewapend met simpele
wapens of boerengereedschap
dorpen in om de bewoners de
keel af te snijden of dood te
hakken, waarbij zelfs kleine kin
deren niet worden gespaard.
In sommige gevallen lijken ze
uit te zijn op vergelding op dor
pen die zelfverdedigingsgroe-
pen hebben opgezet die door de
overheid van wapens worden
voorzien. In de meeste gevallen
bestaat er echter geen enkel
duidelijk motief voor het bloed
vergieten.
Er doen veel theorieën de ronde
over waarom het geweld juist
nu oplaait, terwijl de autoritei
ten onlangs twee belangrijke is
lamitische leiders uit de gevan
genis hebben vrijgelaten.
Het in Parijs uitgegeven week
blad JeuneAfrique bracht het
bloedvergieten afgelopen week
in verband met de besprekin
gen die het door het leger ge
steunde regime van het land
zou voeren met hel Islamitische
Reddingsfront FIS. Het Islami
tisch Reddingsleger, de gewa
pende arm van het FIS, is een
van de groepen die deelneemt
aan de opstand. Volgens het
scenario van het weekblad heeft
de Gewapende Islamitische
De leider van het verboden Islamitisch Heilsfront (FIS), Abassi Madani (links), werd op 15 juli uit de gevangenis ontslagen op voorwaarde dat hij zich van politieke activiteiten onthoudt.
FOTO EPA
Groep (GIA), de aartsrivaal van
het Islamitisch Reddingsleger,
die gewoonlijk verantwoordelijk
wordt gesteld voor de slachtpar
tijen, het geweld opgevoerd om
een akkoord te voorkomen. Het
dorp dat vrijdag het toneel was
van een slachtpartij, Rais, ligt
middenin het door de GIA be
heerste gebied.
Een van de oprichters van het
fundamentalistische FIS, Abassi
Madani, die op 15 juli na zes
jaar gevangenis werd vrijgela
ten, weigerde te zeggen of er
besprekingen gaande waren. ,,Ik
ben met een zeer gecompliceer
de kwestie bezig", zei hij vóór
het bloedbad. „Ik heb tijd nodig
om te bekijken hoe de situatie
precies is... en ik kan niets zeg
gen."
Het geweld in Algerije ontstond
nadat de regering in 1992 de
verkiezingen ongeldig had ver
klaard toen het FIS op het punt
stond een overwinning te beha
len.
President Liamine Zeroual, die
eerder dit jaar bij nieuwe ver
kiezingen waar het FIS niet aan
mee mocht doen opnieuw werd
gekozen, heeft keer op keer ge
zegd dat hij de 'terroristen' zal
uitroeien.
Maar sommige deskundigen en
ook gewone burgers zijn ervan
overtuigd dat het regime - via
een reeks duistere bemidde
laars - zelf aanzet tot de bloed
baden of in ieder geval nauwe
lijks iets onderneemt om het ge
weld te stoppen. De veronder
stelde reden: de regering wil een
excuus hebben om het verbod
op de FIS te handhaven en de
fundamentalisten in bedwang
te houden en het westen te
vriend houden.
Ahmed Rouadjia, een in Parijs
wonende schrijver van boeken
'over het Algerijnse leger en
moslim-fundamentalisten, is
een van de velen die zegt dat er
bloed aan de handen van de re
gering kleeft. „Als er geen me
deplichtigheid van de staat zou
bestaan, zouden er niet zoveel
bloedbaden plaatsvinden", zegt
hij. „De staat moedigt de bloed
baden aan of sluit de ogen er
voor om de campagne tegen de
militanten te rechtvaardigen."
Mohamed Hennad, een politi
coloog van de universitejt van
FIS-leider is bereid tot
oproep einde van geweld
De leider van het verboden
Islamitisch Heilsfront (FIS),
Abassi Madani, heeft dit
weekeinde verklaard bereid te
zijn onmiddellijk op te roepen
tot een beëindiging van het
bloedvergieten. Hij reageerde
daarmee op een appèl van
VN-secretaris-generaal Kofi
Annan, die had opgeroepen
tot 'dialoog en tolerantie' in
het Noord-Afrikaanse land.
Annan toonde zich in de mar
ge van het filmfestival van Ve
netië geschokt over de recen
te bloedbaden en verklaarde
dat 'het Algerijnse volk niet
aan zijn lot mag worden over
gelaten'. In de nacht van don
derdag op vrijdag waren al
leen al in het dorpje Raïs hon
derden mensen op een gru
welijke manier vermoord,
zeer waarschijnlijk door ex
tremistische moslims.
Volgens de politie in Raïs zijn
bij het bloedbad in het Alge
rijnse dorp 230 doden geval
len: negentig vrouwen, dertig
baby's, nog eens 55 kinderen
en 55 mannen. De agenten
spreken daarmee in de Alge
rijnse pers van zaterdag het
officiële dodental van 98 te
gen.
De Algerijnse regering heeft
altijd gezegd dat de proble
men van het land in Algerije
en onder Algerijnen moeten
worden opgelost. Onduidelijk
is wat het effect zou zijn van
een oproep van de kant van
Madani, die op 15 juli uit de
gevangenis werd ontslagen op
voorwaarde dat hij zich van
politieke activiteiten ont
houdt.
Het Islamatische Heilsleger
(AIS), de gewapende arm van
het FIS, zou waarschijnlijk ge
hoor geven aan een oproep
van Madani. Maar de meeste
gruweldaden worden ge
pleegd door de nog radicalere
Gewapende Islamitische
Groepen (GIA), die de oorlog
tot de oprichting van een fun
damentalistische staat willen
voortzetten.
Zaterdag en zondag meldde
de Algerijnse pers opnieuw
bloedbaden die aan tientallen
mensen het leven hebben ge
kost. De zenuwen van de be
volking liggen blank. Enkele
geïsoleerde schoten die in de
nacht van zaterdag op zondag
in de hoofdstad Algiers wer
den gelost, zorgden voor pa
niek bij de bevolking die
vreesde dat een bloedbad was
begonnen. Honderden men
sen ontvluchtten hun huizen
en liepen naar politiebureaus.
Het leger heeft volgens de
pers op zijn beurt een groot
offensief ingezet en de afgelo
pen dagen tientallen funda
mentalisten gedood, onder
wie een plaatselijke GIA-lei-
der. Het geweld in Algerije
heeft sinds 1992 al aan zeker
60.000 mensen het leven ge
kost. Radicale moslims kwa
men in opstand nadat bij een
staatsgreep van het leger de
vrijwel zekere verkiezings
overwinning van het FIS was
'gestolen'.
ALGIERS-VENETIË AFP-Rtr
Algiers, vindt de gruweldaden
onvoorstelbaar. „Ik kan het niet
bevatten", zegt hij. Hennad is
het ermee eens dat het regime
gedeeltelijk baat heeft bij het
geweld. Volgens hem kan de re
gering door de destabiliserende
invloed van het geweld een eco
nomisch herstructureringspro
gramma doorvoeren, waarmee
de werkloosheid stijgt naar 26
procent van de beroepsbevol
king. „Er heerst armoede in Al
gerije, zichtbare armoede", zegt
hij. „Stel je eens voor wat er zou
gebeuren als de situatie stabiel
zou zijn. Ik denk niet dat de
mensen zouden accepteren wat
er gebeurt."
In de schimmige onderwereld
van moslimextremisten, rege
ringsinformanten en bandietei
is het ondoenlijk om te ontcijfe
ren wie wie vermoordt en waai
om.
Rouadjia en anderen beweren
dat de GIA bestaat uit moslim
extremisten, ordinaire misdadi
gers, ontspoorde jongeren, berl
des die een rekening te vereffe
nen hebben en infiltranten vaii
de militaire poolitie. „Het is als
of de GIA zich steeds weer ver-:
menigvuldigt en herrijst uit zijii
as", aldus Rouadjia. „Terreur
uitoefenen is een manier om te
tonen datje bestaat."
PARUS «ELAINE GANLEY
,,'t Zijn zotten die in de warmte werken", luidt de
kop van een artikel dat ik toegestuurd heb gekre
gen, geknipt uit een Vlaamse krant. De tropische
temperaturen in West-Europa schaden de gezond
heid van de werkejnde mens, betoogt de schrijver.
Het lijkt erop dat deze kennis nog niet tot de Chine
zen is doorgedrongen. In de meeste kantoorgebou
wen in de hoofdstad Peking brandt al maanden tot diep in de
avond licht. De vijfdaagse werkweek wordt kennelijk genegeerd,
want ook in het weekeinde zijn de kantoren bemand en wordt de
telefoon beantwoord. Zijn dit overijverige werknemers die een ho
ger hartritme, stijging van de bloeddruk, leverstoornissen en zout-
verlies voor lief nemen om hun bazen te plezieren? Of willen ze
misschien een extra forse bonus opstrijken met nieuwjaar?
Peking zucht immers al sinds juni onder een aanhoudende hitte
golf met amper een dag - de nacht inbegrepen - onder de dertig
graden en het einde is volgens de deskundigen nog niet in zicht.
Begin juli bedroeg de gemiddelde temperatuur gemeten over tien
aaneengesloten dagen 35 graden, waarbij het kwik op enkele dagen
het 38 gradenstreepje voorbij is gegaan. Weerkundigen hebben be
rekend dat 1997 daarmee de heetste zomer kent sinds 1943, toen
zelfs de veertig graden werd overschreden. Dat laatste kan overi
gens dit jaar ook wel het geval zijn geweest, maar een dergelijke
'politiek niet correcte' temperatuur is sinds de communisten in
1949 in China de macht hebben overgenomen niet meer toege
staan. Het geheim achter deze ingreep van hoger hand op de on
kreukbaar geachte thermometer is dat de overheid de arbeiders
vrijaf moet geven als buiten de veertig graden wordt bereikt. „We
kennen hier dus een hete 39 graden en een hele hete 39 graden",
aldus een schouderophalende Europese bedrijfsleider.
Het zijn overigens niet zozeer de hoge temperaturen die de krap
behuisde Pekinezen slapeloze nachten bezorgen. Het is hier dag na
dag benauwd zoals normaal tegen een onweersbui aan. De hitte
gaat gepaard met een relatieve vochtigheid van in de regel meer
dan negentig procent en zit meer dan eens dicht tegen de honderd
procent van regen aan. Wat Peking dezer dagen nog onleefbaarder
maakt, is de gigantische luchtvervuiling. Geen stralend blauwe he
mel hier, maar grauw-witte luchten zoals in Nederland op sombere
novemberdagen. Vaak is er door de smog nog geen vijfhonderd
meter zicht. De ondergaande zon ziet er dagelijks uit als een om
floerste, sQms roodgeldeurde bal die de laatste restjes energie van
de bevolking mee de nacht in lijkt te voeren.
Na het vallen van de avond verzamelen de burgers van Peking zich
in de straten. Ze brengen kleine krukjes mee of zetten zich op de la
ge hekjes die staan om de grasveldjes waar jongens en meisjes een
balletje trappen. Tot diep in de nacht wordt mahjong gespeeld of
Chinees schaak. De laatste nieuwtjes worden uitgewisseld, ook
door een groep van vijftien reguliere bedelaars voor de deur die in
een ronde kring op het trottoir is gaan zitten. Veel hoofdstedelingen
zitten inmiddels 's avonds gewoon maar wat te dommelen en heb
ben nog geen puf meer zichzelf koelte toe te waaien met de waaier
die ze routinematig bij zich hebben gestoken.
Onder het licht van de straatlantaarns zitten regelmatig mensen te
lezen. Een beeld dat doet denken aan het 'arme' China'van twintig,
dertig jaar geleden toen er in de huizen nauwelijks lampen waren
en studenten 's avonds hun huiswerk bij straatverlichting moesten
maakten. „Nu zijn er wel lampen, maar 's avonds om een uur of
acht valt in de meeste woonwijken de stroom uit", zegt kleine
Zhang, de werkster die nu overdag als secretaresse bij een bedrijf
werkt. Na een uur poetsen gaat ze deze weken dan ook niet naar
huis maar terug naar kantoor. „Thuis valt niets te beleven. De tele
visie doet het niet als er geen stroom is en op kantoor is het ten
minste koel door de airconditioning", verduidelijkt Zhang, die ge
zien de enorme hoeveelheid lampen die in de kantoorgebouwen
branden deel uitmaakt van een grote groep gelijkgezinden, die zo
zot nog niet blijken te zijn.
YVONNE VAN DER HEUDEN CORRESPONDENT
In Nederland gebeurt dit niet,
zei hoofdredacteur Wilma Nan-
ninga van het weekblad Privé
gisteren op Radio 1 over de fa
taal afgelopen achtervolging
van prinses Diana door papa
razzi in Parijs. Volgens haar
zouden fotografen van Privé en
soortgelijke in Nederland ver
schijnende bladen het niet in
hun hoofd halen op deze ma
nier te werk te gaan.
In werkelijkheid is Privé in 1988
door de rechter veroordeeld we
gens het hinderlijk laten volgen
van de kinderen van prinses Ire
ne. Deze rechtszaak, die tot
voor de Hoge Raad is uitge
vochten, heeft belangrijke juris
prudentie opgeleverd over de
privacy van vorstelijke personen
en andere mikpunten van de
agressie van de roddelpers.
Ieder heeft recht op eerbiedi
ging van zijn persoonlijke le
venssfeer, aldus artikel 10 van
de Grondwet. Privacy omvat
volgens de Hoge Raad onder
meer de geestelijke of morele
integriteit van dé persoon, met
inbegrip van zijn seksualiteit.
Op zichzelf is de vrijheid van
meningsuiting geen rechtvaar
digingsgrond voor inbreuken op
de persoonlijke levenssfeer. Wel
moeten hooggeplaatste perso
nen {publicfigures) zich meer
laten welgevallen dan de door
snee burger.
Eén van de kinderen van prin
ses Irene ging studeren aan een
dure kostschool in Ommen. Pri
vé liet een fotograaf de kinderen
achtervolgen en post vatten
voor de schooldeur. Om een
eind te maken aan de overlast
stapte de prinses naar de rech
ter. Deze maakte vervolgens een
interessant onderscheid tussen
enerzijds de publicatie van een
nieuwsfeit en anderzijds de me
thode van nieuwsgaring.
De president van de Amster
damse rechtbank overwoog dat
de kinderen van Irene wegens
hun afkomst public figures zijn.
Zij moesten aanvaarden dat
'hun voor de buitenwereld
waarneembare gedrag door de
media als nieuwsfeit kan wor
den beschouwd'. Maar de wijze
van nieuwsgaringhet hinder
lijk volgen en posten door de fo
tograaf was naar verhouding
te agressief en daarom onrecht-
(rechts), de vriendin van Willem-Alexander, wordt regelmatig door een meute persfotografen achtervolgd.
matig.
De Hoge Raad besliste uiteinde
lijk dat er steeds per geval een
afweging moet worden gemaakt
om te beslissen of een inbreuk
op iemands privacy wordt ge
rechtvaardigd door de vrijheid
van meningsuiting. Volgens de
ze redenering moet bijvoor
beeld prins Willem-Alexander,
wegens zijn prominentere posi
tie, zich meer laten aanleunen
dan de kinderen van prinses
Irene. Maar niet alles: agressief,
opdringerig gedrag van fotogra
fen is in elk geval onrechtmatig.
Vorige week publiceerde het Al
gemeen Dagblad een heimelijk
genomen foto van de prins met
zijn vriendin Emily in een
Haags restaurant. Daaraan
voorafgaande was Emily door
een meute persfotografen ge
volgd. Het is precies deze wijze
van nieuwsgaring
het achtervolgen
die naar het in Ne
derland geldende
recht als ontoelaat
baar moet worden
beschouwd.
Dat blijkt ook uit het
Wetboek van straf
recht (artikel
426bis). Iemand is
strafbaar als hij een
ander in zijn bewe
gingsvrijheid belem
mert, zich op de
openbare weg met
anderen aan een
persoon opdringt tegen diens
wil. of hem op hinderlijke wijze
blijft volgen. De maximumstraf
(een maand hechtenis of vijf
duizend gulden boete) valt ech
ter in het niet bij de enorme be
dragen die de royalty-pers be-
GUSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
taalt voor exclusieve
foto's. Daarom is
het effectiever in
zo'n geval via een
civiele procedure
een torenhoge scha
devergoeding te ei
sen.
Hooggeplaatste per
sonen zijn in Neder
land niet vogelvrij.
Zij moeten welis
waar tegen een
stootje kunnen,
maar als het te dol
wordt, biedt het
recht op zichzelf ge
noeg beschermingsmogelijk
heid tegen inbreuken op hun
privacy. Alleen moeten de sanc
ties dan wel gaan opwegen te
gen het voordeel dat sommige
fotografen met agressief wange
drag behalen. Dus geen duizen
den, maar miljoenen guldens
boete. Winstbejag is het enige
oogmerk van de roddelbladen.
Daar helpen geen journalistieke
gedragscodes tegen, wel zware
financiële afstraffingen.
Het beroep op de vrijheid van
meningsuiting gaat niet op bij
wangedrag van paparazzi. In de
termen van het Europese men
senrechtenverdrag is de maat
staf of een beperking van de ui
tingsvrijheid dus ook van de
vrijheid van nieuwsgaring
'noodzakelijk in een democrati
sche samenleving' ter bescher
ming van een bepaald belang.
Het verbod van hinderlijk vol
gen valt zonder twijfel onder
deze noemer: noodzakelijk in
een democratische samenleving
ter bescherming van de privacy.
En van het leven, kan daar nu
aan worden toegevoegd.
