'Misschien gaat de vulkaan weer slapen'
Buitenland
TERDAG 30 AUGUSTUS 1997
Ieder begrip van gevaar lijkt te zijn verdwenen op Montserrat
NTSERRAT GERARD VAN DER WULP
landweggetje vanaf de ge-
proviseerde haven Little Bay
het noorden van Montserrat
inkelt stijl omhoog. De weg is
al en zit vol kuilen en gaten,
is de 'levensader' van het
bewoonbare deel van het
ind. Alles moet over deze ene
ite: vluchtelingen die weg
len; voedsel voor hen die wil-
achterblijven; alles,
angs de kant zitten, staan of
igen overal mensen. Ezels,
nden, kippen en geiten lopen
rond. Aan bijna elke palm
om staat een koe, vastgebon-
n met een kort touw. In een
d stenen bushokje huist een
in met vier kinderen. De
ïoolgebouwen zijn nu op-
ïgcentra voor vluchtelingen.
rtom, de chaos is compleet,
'och rijdt Clifford Farrell in
oude Toyota snel en soepel
sen alle drukte door, behen-
alle kuilen, kinderen en te-
iliggers ontwijkend. Hij ver
dat z'n vrouw in verwach-
g is. Samen met hun tweeja-
zoontje is ze naar familie in
nden om daar de bevalling af
wachten. Hij vindt zwanger-
ïap wel zo ongeveer de enige
htvaardiging om van het ei-
id weg te gaan. Hij is Mont-
rattiaan en hij zou dat altijd
jven, vulkaan of geen vul-
Onzekerheid
iar twee jaar geleden, toen de
Ikaan plotseling na vierhon-
rd jaar rust weer vuur begon
spuwen, viel in één klap die
>te zekerheid weg. En twee
ken terug, toen de borrelen
lava de hoofdstad Plymouth
zijn geboortedorp wegvaag-
begon de harde werkelijk-
id uiteindelijk tot hem door
dringen. Montserrat zoals hij
altijd had gekend, zou mo-
lijk ophouden te bestaan.
Farrell haalde zijn koksdiplo-
en was zeven jaar soldaat in
Britse leger, afdeling Mont-
xat. Nu is hij brandweerman
de luchthaven. Maar omdat
vliegveld gesloten is, heeft
niets meer te doen. Hij heeft
als een van de weinigen op
antserrat een auto die het
g doet en daarmee bedient
1 de bezoekers van het eiland:
ïtenschappers, hulpverleners
journalisten.
5p de smalle bochtige land-
;g herkent hij overal vrienden
familieleden. Hij is populair,
raait, lacht. Af en toe stopt hij,
alt een fles vruchtensap on-
z'n stoel vandaan en geeft
aan een voorbijganger, die
en vanzelfsprekend een paar
illar retour geeft. Clifford perst
ango's en ander fruit, en hij
aakt er een mix van die be
emd is bij alle eilandbewo-
rs. Dat komt nu goed uit.
ant hij heeft daardoor ten
Sinds vorige maand de kokende lava over de kraterrand van de vulkaan Soufrière
Hills stulpte en zich over de omliggende laagvlakten verspreidde, is de zuidelijke
helft van het Caribisch eiland Montserrat volstrekt onbegaanbaar geworden.
Gealarmeerd door waarschuwingen van vulkanologen wist het merendeel van de
bevolking op tijd weg te komen. Negen mensen werden overspoeld door de met
driehonderd kilometer per uur voortrazende lavastroom. Tien mensen worden nog
vermist.
De hoofdstad Plymouth is onbewoonbaar en het enige vliegveld van het eiland is
gesloten. Onlangs nog zijn vier dorpen op het centrale deel van het eiland ontruimd
wegens dreigend gevaar. Van de oorspronkelijke 11.000 bewoners zitten er nu nog
4.500 samengepakt op het noordelijk deel. De rest is definitief vertrokken. De
vulkaan rommelt nog steeds en kan volgens de vulkanologen ieder moment weer
lava spuwen, of erger, ontploffen en dan het hele eiland treffen.
De vulkaan wordt momenteel de gevaarlijkste van de wereld genoemd. Geen
enkele wetenschapper kan een exacte voorspelling doen, maar op de observa tiepost
op Montserrat wordt een toenemetide intensiteit vastgesteld van het gerommel en de
ondergrondse aardschokken. De Britse regering (Montserrat is een Britse kolonie)
uil dan ook alle bewoners evacueren, maar de meesten willen niet weg.
Gerard van der Wulp, correspondent van het NOS-journaal, bracht dezer dagen
een bezoek aan het eiland. Voor deze krant schreef hij een impressie van het met
ondergang bedreigde Caribische paradijsje.
De vulkaan braakt onophoudelijk rook en as uit. De hoofdstad Plymouth (links) is daardoor bedolven onder
een dikke grijze brij. foto's »ap» kevin west
minste iets waarvan hij kan le
ven.
,,Ik respecteer deze mensen",
zegt hij, als we door een school
lopen die als vluchtelingen-
Primafoon maakt mobiel
n nu wel heel gemakkelijk
deze nieuwe telefoon: de
Jcketline Swing met Hi GSM-
onnement. Je kunt er in vrij-
1 heel Europa mee bellen.
En met één toets kun je extra
ogelijkheden van je telefoon
en. Waaronder VoiceMail,
mobiele antwoordapparaat.
Ook kun je het totaal van
gesprekskosten opvragen via
Maar bellen met Hi GSM
is ook heel voordelig. Zo krijg je
overdag 50% korting op de 3
belt al vanaf 35 cent per minuut.
De Pocketline Swing is er al
voor f 49,-. Koop je 'm vóór 1 ok
tober, dan betaal je voor het Hi
GSM-abonncment tot 1 januari
1998 slechts f 29,95 per maand
i.p.v. f 34,95 per maand.
Ga dus snel naar Primafoon
of bel gratis 0800-0402.
Primafoon
kamp is ingericht. Tientallen
bedden per klaslokaal; buiten
koken de bewoners op een ge
ïmproviseerd vuur hun Monse-
rattiaanse pot: rijst met bonen
en een kippenpoot. Clifford stelt
een ouder echtpaar voor, uit
zijn geboortedorp. Ze zijn twee
weken geleden halsoverkop
naar het noorden gevlucht en er
was voor hen nog ruimte in de
ze school. „Ik respecteer deze
mensen", zegt hij nog eens. Ze
lachen vriendelijk, maar lijken
verder ietwat verdoofd. Voor
hen is het alsof de hele wereld
aan het vergaan is. Ze zijn nog
nooit van het eiland af geweest;
het eiland is hun wereld. Zon
der eiland geen bestaan. Hoe
moeten zij nog een toekomst
ergens anders opbouwen? Van
de schaduw van de mango
boom naar de Londense smog?
Herman Wouk geeft in zijn
boek Don't stop the carnival een
uitnemende beschrijving van
het Caribische volkskarakter:
„Caribiërs zijn niet echt bang
voor verandering, maar ze gelo
ven er gewoon niet in. De wijs
heid van de eeuwige zomer
heeft hen door de generaties
heen geleerd dat, wat de mens
ook doet, vandaag zal zijn als
gisteren, en morgen zal zijn als
vandaag."
Wezenloos
Het is deze allesoverheersende
wetmatigheid die op Montser
rat tot afgrijzen van de bevol
king is doorbroken. Ineens is
vandaag niet meer als gisteren
en zal morgen zeker niet meer
zo zijn als vandaag. Het heeft de
bewoners volstrekt van hun an
kers geslagen. En mede daarom
zitten ze nu wezenloos af te
wachten. Die wezenloosheid
gaat zelfs zover dat ieder begrip
van gevaar bij hen verdwenen
lijkt te zijn.
Als de vulkaan ontploft, is het
met ons gedaan, realiseren ze
zich. Maai" is het alternatief, van
het eiland af, niet bijna even
erg. En dan, het kan toch ook
nog best meevallen? Misschien
gaat de vulkaan wel weer slapen
en komen de toeristen in groten
getale weer naar het nu wereld
beroemde eiland kijken.
Dit eeuwige optimisme gaat
geheel voorbij aan de harde
werkelijkheid: stel dat de vul
kaan gaat slapen, steldan
nog zal het tientallen jaren du
ren voordat er op Montserrat
weer iets van een leefbare ge
meenschap is opgebouwd.
Eigen huis
Charles had een vaste baan. Hij
had een klein huis gekocht, van
zelf verdiend geld en een kleine
hypotheek. Hij woonde daar
met z'n vrouw en twee kleine
kinderen. Hij leek verzekerd van
een goed bestaan. Maar nu is
hij in één klap alles kwijt: z'n
baan en z'n huis. Wat overblijft,
is de zorg voor z'n jonge gezin;
hij probeert nu wat te verdienen
met geïmproviseerde fruitteelt.
Hoe het verder moet? ,,Ik weet
het niet, misschien houdt de
vulkaan wel weer op met
vuurspuwen", is alles wat er uit
hem komt. En apatisch staart
hij voor zich uit.
Raymond Blake is zeker geen
gemiddelde Montserattiaan. Hij
heeft een deel van z'n jeugd
doorgebracht in Groot-Brittan-
nië, is gediplomeerd goudsmid
en heeft jaren in Duitsland ge
werkt. Hij kwam twee jaar gele
den samen met z'n blonde
Duitse bruid Hilda definitief te
rug naar Montserrat. Ze inves
teerden hun inmiddels verdien
de geld in een bar in Plymouth.
Maai" hun droom werd geen
werkelijkheid. Een week nadat
ze waren verhuisd, begon de
vulkaan te rommelen. En vanaf
dat moment verliep alles an
ders. De toeristen, toen nog de
belangrijkste bron van inkom
sten van het eiland, bleven van
de ene dag op de andere weg.
Afgelopen voorjaar moest
hun wijk worden ontruimd. Ze
huurden een huis op het mid
den van het eiland, en zetten
daar in een schuur achter het
huis hun bar voort, voor de wei
nige lokale klanten die nog wa
ren overgebleven, f^laar ook
daar sloeg het ongeluk toe: de
vulkaandeskundigen vreesden
dat het middengedeelte van het
eiland bij een volgende eruptie
wel eens onder de hete lava zou
kunnen verdwijnen, en dus ver
klaarden de autoriteiten de
middenstrook tot gevaarlijk ge
bied en geboden alle bewoners
uit hun huizen te gaan.
Voor Raymond en Hilda was
dat te veel. Ze zitten nog steeds
in hun huurhuis in de gevaarlij
ke zone, zonder klanten. „Als de
vulkaan begint, dan is alles wat
we kunnen doen hard weghol
len", zegt Hilda gelaten.
Vergoeding
's Avonds komt Charles bij Ray
mond in de bar. Niet dat hij z'n
favoriete drankje, rum-cola, kan
betalen, maar misschien valt er
een klusje te doen. Het gesprek
komt op de evacuatievergoe
ding, die de Britse regering in
het vooruitzicht heeft gesteld;
achtduizend gulden voor iedere
volwassene, om een nieuw le
ven te beginnen op een ander
Caribisch eiland of in Groot-
Brittannië.
Charles is nog maar nauwe
lijks toe aan het nadenken over
een nieuw bestaan zonder
Montserrat. Maai" Raymond, de
wereldburger, heeft dat allang
gedaan. „Achtduizend gulden",
briest hij, „hoe kan je daar nu in
Groot-Brittannië een nieuw le
ven mee beginnen? Dat is vol
strekt onmogelijk en ik kan het
weten. En denk je dat je daar
zomaar een baan krijgt?"
Charles heeft geen weer
woord. Je ziet aan zijn gezicht
dat met de woorden van Ray
mond een heel vaag toekomst
perspectief in diggelen lijkt te
vallen. Maar hij zegt niets.
Het is inmiddels Iaat in de
avond. Buiten slaat om de paar
minuten een hond aan. Steeds
als er een begint, blaffen en jan
ken er tientallen mee. Voor een
nieuwkomer op het eiland
klinkt dat uitermate onheilspel
lend. Want wordt niet gezegd
dat dieren als eerste groot na
tuurgeweld voelen aankomen?
Maar nu begint Charles te pra
ten. Hij vertelt dat veel mensen
in de ontruimde zone hun hon
den hebben achtergelaten. Die
zitten nu stik-alleen en blaffen
bij ieder geluid dat ze horen.
„En ze hebben honger", zegt
Charles. De rijpe mango's aan
de bomen zijn voor hen onbe
reikbaar. Dus vergrijpen ze zich
veelvuldig aan de schapen en
geiten, die overal los rondlopen.
Onverklaarbaar
Het hondengeblaf zal de hele
nacht aanhouden. Ook de vele
hanen kraaien, onverklaarbaar,
de hele nacht door. Het draagt
in hoge mate bij aan de onwe
zenlijke sfeer op het eiland.
Inmiddels is Farrell aan de
bar aangeschoven. Hij duwt een
fles met een wittige vruchten
drank over de bar, richting Ray
mond. Die zet vijf plastic beker
tjes op een rij en schenkt voor
iedereen een bodempje in.
Mangosap, gekookt zeewier, ko
kosmelk en nog veel meer. Clif
ford heeft zo z'n opvattingen
over het verhuizen naar een na
burig Caribisch eiland: „Met
De 64-jarige James Aymer, inwoner van het dorpje Salem in het cen
trum van het eiland Montserrat. Hij is door de autoriteiten tot vertrek
gemaand, maar blijft vooralsnog in zijn vertrouwde omgeving, foto ap
john mcconnico
mijn koksdiploma zou ik zo een
baan moeten kunnen krijgen op
Antigua. Maar ik weet zeker dat
ze mij niet nemen, omdat ik
van Montserrat kom."
Twee dagen later, op het
dichtstbij gelegen eiland An
tigua, lijkt er veel waars te zitten
in de woorden van Clifford Far
rell. Wie je op Antigua ook aan
spreekt, iedereen vindt dat het
heel erg is wat er op Montserrat
gebeurt. Maar, voegen ze er
meteen aan toe: Ze kunnen
toch naar Groot-Brittannië? Ze
krijgen nog geld mee ook.
Paradijsje
Wie de televisiebeelden over de
vulkaanramp ziet, zou kunnen
denken dat de bevolking van
Montserrat uitsluitend bestaat
uit arme mensen in vluchtelin
genkampen. Maar er blijkt ook
een andere werkelijkheid te
zijn. Enkele tientallen
'westerlingen' kochten hier hun
paradijsje op aarde. Een paar
van die villa's staan in het deel
van het eiland dat vorige week
moest worden ontruimd. Alleen
overdag gaan ze er soms even
terug, om hun spullen op te ha
len.
Loek Bumbera (70) kreeg vo
rige week twee uur de tijd om
weg te gaan. Ze kon meteen te
recht in het souterrain van een
al even kapitale villa van. vrien
den, drie kilometer noordelijker.
Terug in haar eigen huis wijst ze
op de grijze vlakte die eens haar
fleurige groene grasveld moet
zijn geweest: nu is het bedolven
onder een laag as, met daartus
sen kleine bijna witte lavasteen
tjes.
Bumbera, van oorsprong Ne
derlandse, schrok twee jaar ge
leden enorm, toen de vulkaan
begon te roken en te knallen.
Maar na een paar weken werd
het al een beetje gewoon en be
gon ze het uitzicht vanuit haar
achtertuin te waarderen. „Wie
heeft er nu zo'n uniek uitzicht?
Alleen 's nachts, als je die top zo
zag gloeien, dan was het wel
eens een beetje beangstigend."
Palo Boekbinder Mulders (50)
is twintig jaar geleden uit Ne
derland vertrokken. Na een ar
beidzaam leven in Groot-Brit
tannië besloot hij vier jaar gele
den samen met z'n Britse vrouw
Gloria verder van het leven te
gaan genieten op een Caribisch
eiland. Al gauw was de keuze
gevallen op Montserrat. De
koop was snel gesloten en het
dure bezit werd goed verzekerd.
Maar toen liet de vulkaan twee
jaar geleden van zich horen, en
was het gedaan met de volstrek
te rust. De verzekeringsmaat
schappijen trokken hun dekking
in en het bezit werd in een klap
onverkoopbaar.
Toch lijken zowel Bumbera
als Boekbinder en z'n vrouw
iets van het onbezorgde Caribi
sche volkskarakter te hebben
overgenomen. Ze zijn (nog) niet
van plan om voor de vulkaan te
vluchten. „Nee hoor, we laten
ons niet wegjagen", zegt Boek
binder. Z'n vrouw Gloria is
ronduit fatalistisch: „Ik geloof
nog niet dat mijn tijd gekomen
is en als dat wel zo is, dan moet
het maar zo zijn."
Paniek
Farrell is, zo jong als hij nog is
met zijn net dertig jaar, ver
groeid met Montserrat. Maar hij
lijkt ook realist genoeg om de
werkelijke situatie goed in te
kunnen schatten. Daarom aan
hem de vraag hoe het toch
komt dat de bevolking bijna
apatisch op de rand van de
dreigende vulkaan leeft zonder
zich kennelijk het werkelijke ge
vaar te realiseren.
„De eerste keer, twee jaar ge
leden, schrok iedereen zich rot.
Het was iets nieuws; niemand
had dit ooit meegemaakt.
Overal was er paniek", vertelt
hij. Maar na een paar weken
was iedereen aan de erupties
gewend. En nu staan de men
sen er zelfs vaak als een soort
attractie naar te kijken. „Het zal
ook wel iets met ons eilandka
rakter te maken hebben. Zolang
iets nog niet is gebeurd, is het
toch ook niet gebeurd? Dus
waarom zou je je zorgen maken
om iets wat misschien niet eens
zal gebeuren."
Hoe ziet Farrell zijn eigen toe
komst? Het antwoord is be
grijpelijk vaag: „Eerst naar
Groot-Brittannië, als het kan,
om bij de bevalling te zijn. En
daarna? Ik weet het echt niet.
Daar blijven? Ik geloof niet dat
dat iets wordt. Misschien wel
naar Sint Maarten. Of anders
kunnen we tegen die tijd mis
schien toch wel weer gewoon
terug naar Montserrat."
