Feestbegroting brengt Paars weer bij elkaar Westen steekt ziel in wespennest Feiten Meningen Als Hans iets doet, moet het goed zijn Tors saneerder' keert terug bij KBB Houda niet rouwig or einde politieke carrièi VRIJDAG 29 AUGUSTUS 1997 NIEUW SANALYSE De krant van gisteren ligt alweer bij het oud papier. De ophef over de handelwijze van de D66-ministers Van Mierlo (buitenlandse zaken) en Sorgdrager (justitie) en de manier waarop zij zich in de Tweede Kamer heb ben verweerd tegen de kritiek van rege ringsfracties WD en PvdA is wellicht al half vergeten. Een bijna-crisis is geen echte ka binetscrisis. Iedereen kan weer overgaan tot de orde van de dag. Het is volstrekt toeval dat het nieuwe par lementaire seizoen met zo n explosie van stan is gegaan. Zonder het bericht in NR- C Handelsblad dat Van Mierlc/de aanhou ding van Bouterse zou hebben belet, zou de afgelopen week heel gezapig zijn verlopen. In het kabinet is alles pais en vree. want over de verdeling van miljardenmeevallers zeur je niet. Met Prinsjesdag delen premier j Kok en zijn collega's vooral cadeautjes (las- I tenverlichting) uit. De algemene beschou- vingen daarna zouden de eerste mooie ge- i legenheid voor de politieke kopstukken zijn om weer eens op scherp te spelen. Bij de coalitiepartijen PvdA, WD en D66 bestaat een vrijwel permanente behoefte om zich te profileren. De verkiezingscam pagne is in feite al geruime tijd aan de gang. Gedurende de acht maanden die nu nog te gaan zijn tot 6 mei. neemt de onderlinge tango' van aantrekken en afstoten alleen maar toe. De drie willen geen eenheids worst zijn. maar ze willen wel het imago in stand houden dat de sociaal-liberale coali- tie voldoende draagkracht heeft om het nog eens vier jaar vol te houden. D66 zit electoraal in een moeilijke positie. De partij ligt slecht in de peilingen en dreigt vermalen te worden tussen WD en PvdA die een veel duidelijker boodschap en gro tere achterban hebben. De partij is bevan gen door de vrees een bijwagen te worden 'in Paars II'. Of overbodig. Wat heeft juist D66 te bieden? Het stokpaardje van de staatskundige vernieuwing is sleets geraakt en een duidelijke andere boodschap heeft de partij nog niet. Ze moet het van de men sen hebben: de D66-ministers zijn daarom een kostbaar goed. Wqarmee we toch maar weer terugko men op de kwestie Bouterse. Wat daar ge beurde. was onbedoeld. De 'tangodansers' verloren de greep over de gebeurtenissen. Met een kabinet dat er zo goed voorstaat, is een crisis onlogisch en onwelkom. De in schatting van tevo ren was: een hele kleine kans dat het uit de hand loopt. 21 En dat hing af van Hans van Mierlo. Zou hij het - als mens en als politi cus - kunnen ac cepteren dat er kri tiek op hem was? Het onverwachte gebeurde. Het debat ging niet langer over feiten en meningen maar over macht en prestige. De vraag of de ministers Van Mierlo en Sorgdrager op 18 juli het juiste besluit hadden genomery- en later of ze het redelijkerwijs hadden mogen nemen - werd de inzet van een machtsspel waarbij Van Mierlo hoog inzette. Dat had alles te maken met het zelfver trouwen van D66 of beter gezegd: met het gebrek aan vertrouwen in de politieke toe komst van de Democraten. Want wat blijft er over van D66 zondereen sterke Hans van Mierlo? De rest van het D66-smaldeel in het kabinet heeft dit jaar al her en der schade opgelopen. Bij de Securitel-affaire waren ook twee D66-ministers de klos: Wijers en Sorgdrager. Minister Els Borst tobde met de thuiszorg en de chaos op haar eigen minis terie en moet haar weg als lijsttrekker nog vinden. Zo aan het begin van het cruciale verkie zingsjaar stond het menselijk kapitaal van D66 op het spel. Van Mierlo zag zichzelf en zijn partij in een underdogpositie gedreven en koos onverhoeds voor de aanval. De WD tergde hem, zei Van Mierlo nader hand. Maar een relatief onbevooroordeeld Kamerlid als de GPV'er Van Middelkoop was juist teleurgesteld omdat WD-Kamer- lid Weisglas zich - tegen zijn gewoonte in - zo keurig inhield. Van Mierlo zei dat hij in een onwerkbare situatie terecht zou zijn gekomen, zonder materiële steun van de WD. Maar er zijn al talloze ministers vóór hem geweest die hun beleid voortzetten zonder de instemming van een regeringspartij. Zoals net voor de vakantie PvdA-minister Ritzen en WD-mi- nister Zalm met de ov-studentenkaart. Zolang de vertrouwenskwestie achterwe ge blijft, is er niets aan de hand. Want een grondregel in het staatsrecht is dat een mi nister, of een kabinet, het vertrouwen heeft tot het tegendeel blijkt. Toen minister Sorg drager tijdens het Van Randwijck-debat (gouden handdruk) expliciet om de steun van de Kamer vroeg, werd dat als een teken van zwakte gezien. Maar dat lijkt nu een beetje een trend te worden bij D66. Het eindresultaat is dat Hans van Mierlo tegen veel schenen heeft geschopt om steun te krijgen voor een handelwijze waar over twijfels blijven bestaan- Hij had kun nen weten dat het in eigen land heel moei lijk zou zijn om uit te leggen waarom Brazi lië niet werd gevraagd Bouterse te arreste ren. Het besluit had daarom zorgvuldiger genomen moeten worden dan nu het geval is geweest. Het lijkt er echter op dat Van Mierlo nog steeds overtuigd is van zijn eigen gelijk en gekrenkt door de kritiek. Hij heeft zich met veel machtsvertoon gemanifesteerd en het spelletje gewonnen. Wellicht is iedereen in D66 ervan overtuigd dat confrontatie de beste koers was met het oog op het voort bestaan van de partij. Of er is gewoon geen mens in die partij die het waagt tegen Mis ter D66 zelf in te gaan. Als Hans iets doet, moet het wel goed zijn. Zelfs als het heel riskant is. DEN HAAG ANS BOUWMANS De paarse coalitie heeft de wrange nasmaak van de bijna-crisis rond Van Mierlo gisteren weggespoeld door 'de mooiste begroting van de afgelopen 25 jaar' vol enthousiasme te ontvangen. Terwijl de oppositie tegensputtert over de tweedeling in de samenleving, pro blemen in de zorg en te weinig blauw op straat, hebben de deze week nog zo geïrriteerde PvdA, WD en D66 elkaar weer gevonden in eensgezinde loftuitingen voor het 'buitenge woon indrukwekkende' pakket dat het kabinet op prinsjesdag presenteert. Er zijn met de meevaller van zeven miljard gulden zoveel leuke din gen voor de mensen gedaan, dat het geheel een bepaald versnipper de indruk maakt. Maar daar ligt paars niet wakker van. De drie coa litiepartijen hebben allen wel iets van hun gading gekregen om de achterban te behagen. En alle drie rekenen erop dat de burger zijn waardering voor deze feestbegro ting volgend jaar mei via het stem biljet tot uiting brengt. Uiteraard ontkennen de partijen m alle toonaarden dat de begroting 1998 een pretpakket is om de kie zer te paaien. „Het pakket heeft feestelijke kanten, maar het is geen feestbegrotingdoceert financieel woordvoerder Hans Hoogervorst van de WD. ..Er zitten namelijk veel spaarelementen in: er wordt geld gereserveerd voor de infra structuur en via het AOW-fonds wordt kapitaal opzij gezet voor de toekomstige uitgaven vanwege de vergrijzing. Bovendien is het finan cieringstekort gezakt tot 1,7 pro cent. het laagste sinds jaren. Het is echt de mooiste begroting van de afgelopen 25 jaar. Dat zei ik vorig jaar ook al, maar deze is nog mooi er." Met name de warme aandacht voor de bejaarden en de minima - met in de recente historie niet vertoonde koopkrachtstijgingen tot vier procent - doet vermoeden dat de verkiezingen de bewindslieden wel degelijk door het hoofd ge speeld hebben. In 1994 werd afge sproken deze kabinetsperiode 18 miljard gulden te bezuinigen om een lastenverlichting van 9 miljard mogelijk te maken. Met de 4,3 mil jard die het kabinet volgend jaar uitdeelt aan burgers en bedrijven komt de lastenverlichting op bijna het dubbele uit. Impopulaire maatregelen zijn met zo'n flore rende economie niet nodig en dus laat het kabinet-Kok ze graag ach terwege. Wat kan de oppositie nog inbren gen tegen zo'n paarse jubelbegro ting? SP-voorman Jan Marijnissen zit niet om een antwoord verlegen. „Het kasboek ziet er prima uit, maar het leesboek is abominabel", stelt hij. ..Het gaat inderdaad heel goed met veel mensen, maar ande re mensen hebben daar een zware tol voor betaald. We zijn aan het bekijken wat er afgehaald is van de sociale zekerheid en de toegang daartoe. Van het openbaar vervoer, de rechtshulp, het onderwijs en de gezondheidszorg. Dat is de andere kant van de medaille van deze be groting. Goed, de minima krijgen er een procent bij, maar ze zijn de afgelopen jaren vijftien tot twintig procent achtergebleven bij de be terbetaalden. Die tweedeling en wat er aan te doen, daar hoor je paars niet over." Het CDA, de grootste oppositiepar tij, is wat gematigder. Niet zo ver wonderlijk, omdat de christen-de mocraten de meevaller grotendeels hetzelfde verdeeld zouden hebben. „We zijn op hoofdlijnen positief, maar we willen in onze tegenbe- groting meer aandacht voor blauw op straat en de problemen in de verpleeghuizen en de thuiszorg", zegt financieel woordvoerder Ger- rit Terpstra. Hij relativeert het paarse enthousiasme enigszins. „Dit kabinet heeft het financie ringstekort met twee procent te ruggebracht, maar dat deed Lub bers III ook, terwijl de economi sche omstandigheden toen heel anders waren. Paars heeft alleen de ruimte gehad om de lasten flink te verlagen. Maar goed, als je met de ze economische meewind niet kunt regeren, dan kun je het hele maal niet." De kritische opmerkingen van de oppositie zullen paars ondertussen een zorg zijn. Het behoedzame scenario dat minister Zalm van fi nanciën bij het regeerakkoord aan hield, betaalt zich al drie jaar uit in een stroom meevallers die vooral volgend jaar volop uitgedeeld wor den. Er zijn nog altijd 400.000 WW'ers, 850.000 arbeidsonge schikten en een half miljoen werk lozen in de bijstand, maar er zijn straks met dank aan de lastenver- tekening tom janssen lichting ook krap 500.000 banen bijgekomen. En ondanks al die ca deautjes dalen zowel het financie ringstekort als de staatsschuld sneller dan gedacht. Het wordt de kiezers de komende maanden door de regeringspartij en in zaaltjes en via de media alle maal uitgebreid uit de doeken ge daan. „Het is dom om kiezers te paaien met allerlei extraatjes", zei premier Kok dit voorjaar al, toen het eerste deel van de begroting werd afgerond. „Maar het is nog veel dommer om de ruimte die er is, niet te gebruiken." Waarvan ak te. Nu alleen nog even afwachten of de paarse euforie ook leidt tot een even gedurfde als eensgezinde vi sie van het kabinet op een nieuw belastingstelsel voor de volgende DEN HAAG WILCO DEKKER Steun voor Plavsic getuigt van veel opportunist) s In de nu al weken durende machts strijd in de Republika Srpska (RS), het Servische deel van Bosnië, speelt de internationale gemeenschap sinds begin vorige week een opvallend ac tieve rol. Een tikkeltje te actief mis schien? De internationale gemeenschap, de Verenigde Staten voorop, heeft in de strijd tussen president Biljana Plavsic en haar voorganger Radovan Karadzic ondubbelzinnig de kant van Plavsic gekozen. Sterker nog: het is zonder twijfel aan de door de NAVO geleide vredesmacht SFOR te danken dat Plavsic nog in het zadel zit. SFOR-troepen voorkwamen vorige week dat politie-eenheden die trouw zijn aan de van volkerenmoord be schuldigde Karadzic, een coup tegen haar pleegden. Beschermd door SFOR-troepen en geholpen door de internationale politie kreeg Plavsic vervolgens de gelegenheid om de top van het politie apparaat in het weste lijk deel van de Republika Srpska te vervangen door agenten die trouw aan haar zijn. De internationale gemeenschap geeft Plavsic ook alle mogelijke steun bij haar pogingen de macht van de door Karadzic gecontroleerde media in Pa- Ie te breken. Plavsic heeft tenslotte ook nog eens omvangrijke financiële hulp toegezegd gekregen voor het door haar nu stevig gecontroleerde westelijke cfeel van de RS. De reden dat de internationale ge meenschap zo nadrukkelijk partij voor Plavsic heeft gekozen in haar strijd tegen wat zij noemt 'de corrupte kliek' en 'de leugenfabriek in Pale', is simpel. Plavsic wordt gezien als een garantie dat het vredesakkoord van Dayton daadwerkelijk wordt uitge voerd, terwijl haar tegenstanders in Pale er openlijk alles aan doen om te voorkomen dat het ooit iets wordt met dat akkoord. Onder het motto 'de vijanden van mijn vijanden zijn mijn vrienden' omhelst de internationale gemeenschap nu Biljana Plavsic. Dat lijkt een heel gevaarlijke gok. Ten eerste is het verre van zeker dat Plav sic de machtsstrijd met Pale ook wer kelijk wint. Ondanks de internationale steun voor de 67-jarige president is zij de situatie in de Republika Srpska nog lang niet meester, zoals de massale rellen in Brcko en Bijeljina gisteren hebben aangetoond. In het oostelijk deel van de RS lijkt Karadzic nog altijd op de politie en het leger te kunnen vertrouwen. Hij heeft daar rrtiddels de staatstelevisie RTS bovendien een for midabel propaganda-wapen in han den. Als Plavsic, ondanks de grote in ternationale steun, aan het kortste eind trekt, zit de internationale ge meenschap met de (zelf)gebakken pe ren. De kans dat de Republika Srpska in twee stukken uiteen valt, lijkt echter groter. Er is de afgelopen dagen a veel gespeculeerd over een tweed ling van de RS in een westelijk de C geleid door Plavsic, en een oostel deel dat onder invloed van Karad - blijft. Het westelijk deel, dat tradir neel veel meer op Zagreb gericht dan op Belgrado of Sarajevo, zou tot verregaande samenwerking m de moslim-Kroatische federatie k 11 nen komen, terwijl het straatarm fl oosten zich bij Servië zou kunnenu. aansluiten. Ook dit scenario belooft weinig g< 1 voor de internationale gemeenscl Met het uiteenvallen van de Repu ka Srpska valt immers een van de twee pilaren onder het vredesakki van Dayton weg. De andere pilaai d moslim-Kroatische federatie, is al i evenmin zo stabiel als men tijden t onderhandelingen in Dayton had Een derde scenario is de mogelijk i dat Plavsic de machtsstrijd wint e controle over heel de Republika S ka krijgt. Daarop lijkt men in Was n hington en andere machtscentra gokken. Maar wat valt er in dat g< r van Biljana Plavsic te verwachten r Plavsic heeft de afgelopen weken tegenzeglijk moed getoond doori gen Karadzic en zijn corrupte kiie het geweer te komen, maar los da van verdient de voormalige profe - biologie geen enkele sympathie. 1 denkbeelden zijn even afschuwel als die van haar vroegere mentor radzic. Plavsic staat niet voor niet kend als een van de architecten \c de grootschalige etnische zuiverii die de Bosnische Serviërs in de do1 hen beheerste gebieden uitvoerde Ze is een keiharde nationaliste, di nu ze zwak staat, toenadering tot internationale gemeenschap zoek s Plavsic heeft de internationale ge meenschap op dit moment nodig e fysiek te overleven. Verder lonkt z r< nadrukkelijk naar de vele miljoen dollars internationale hulp die tot I toe aan de RS voorbijgaan, omdat n staatje de regels van het Dayton-s n niet wil spelen. Plavsic beseft dati Republika Srpska, waar ze zo zwa n voor gevochten heeft, niet levens! :t baar is als er niet minstens een be e economische ontwikkeling komt. Maar veel verder gaan de ambities van Plavsic niet. Dat het westen haar nadrukkeli|k steunt in de hoop Karadzic en zijl kliek in Pale te isoleren, is niet vreemd. Maar de internationale ge meenschap moet vooral niet de ill hebben dat het met Biljana Plavsii j als ze de teugels in de RS eenmaal stevig in handen heeft, prettig ker eten is. BOEDAPEST HANS GERTSEN CORRESPONDENT PORTRET: ARIE MAAS Arie Maas en saneren, twee on afscheidelijke begrippen. De comeback van Maas als be stuursvoorzitter binnen Ko ninklijke Bijenkorf Beheer (KBB) leidt dan ook onmiddel lijk tot forse ingrepen. In 1981 trad de nu 62-jarige Maas toe tot het bestuur van KBB. Hij had snel carrière ge maakt bij dochterbedrijf Hema, waar hij in 1971 als Hoofd In koop was begonnen. De toen malige raad van commissaris sen zag in hem de aangewezen man om het weggezakte Bijen korf-concern weer op de rails zetten. Tegelijk met zijn voorge nomen benoeming, kwam de bekendmaking dat er 1500 ba- nert zouden verdwijnen. Maas voerde de sanering goed uit. Vooral de prestigieuze Bij enkorf-winkels maakten een opmerkelijke verandering door en zagen de resultaten weer verbeteren. Als beloning pro moveerde Maas drie jaar later tot voorzitter van de raad van bestuur. Nederland maakte kennis met een detailhandels man pur sang en een dominan te bestuurder die overtuigd was van zijn eigen kunnen. Wie te genspartelde of blunderde, kon vertrekken. In 1995 trad Maas 'na 24 Sinter klazen en kerstmannen' af als hoogste baas van KBB. Hij vond het wel genoeg en was tevreden het concern in gezonde staat achter te laten. Het was tijd voor hobby's en een aantal commissariaten, waaronder die van KBB. Als toezichthouder bleef Maas een rol achter de schermen spe len. Dit voorjaar werd hij door zijn collega's in de raad van commissarissen gevraagd om de KBB-top als adviseur bij te staan. De raad achtte die stap nodig in verband met het weg vallen van de door ziekte ge plaagde bestuursvoorzitter Henselijn. Gewend geraakt aan een rustiger leven keek Maas er aanvankelijk 'enigszins afwij zend' tegenaan. „Maar ik heb het graag gedaan Als adviseur zag Maas dat de verkopen nog slechter liepen dan eerder voorzien. De zomer maanden juli en vooral augus tus zorgden niet voor een ken tering, maar juist voor een ver sneld verlies. Het werd tijd om 'het terras van mijn kleine zo merhutje aan de Vinkeveense plassen' te verlaten. Samen met het overgebleven bestuurslid Dirks werkte hij de laatste zes weken aan een noodscenario, dat nu ter uitvoering op tafel is gelegd. Volgens de raad van commissa rissen was er maar één man die de sanering ter hand kan ne men: Arie Maas. „Zo'n verzoek komt je wat rauw op het lijf legde hij uit. De gepensioneerde bestuursvoorzitter stond niet te trappelen om weer terug te ke ren. „Ik heb er uitsluitend ja op gezegd omdat je de onderne ming waar je zo lang je hart en ziel aan hebt verpand niet in de steek wil laten." Maas blijft aan totdat KBB weer op de rails staat. „Dat kan bin nen zes maanden zijn. Maar het kan ook zes jaar duren, iets wat ik niet hoop overigens." In de tussentijd zoekt de raad van commissarissen naar een twee de man, die wellicht voorbe stemd is om later de fakkel van Maas weer over te nemen. De twee oude bestuursleden Hen selijn en Dirks keren niet terug. AMSTERDAM HANS VERBRAEKEN JOB WOUDT» ANP Haarlemse backbencher was geen opval Het moet voor Hamid Houda (43) een volslagen verrassing zijn geweest. In alle rust en bij behorende anonimiteit vertoef de de voormalige welzijnswer ker uit Haarlem in de Tweede Kamer, het boegbeeld van Neerlands democratie, toen gis teren onverwacht zijn commer ciële handel en wandel aan de kaak werd gesteld. Vanuit het absolute niets kwam backben- cher Houda plots in het volle licht van de publiciteit terecht. Dat was hem nog niet eerder gelukt in de drie jaar die hij nu in de Kamer zit. De befaamde vernieuwing van partijleider Rottenberg, die nieuw bloed wilde in de Tweede Kamer, bracht Houda in 1994 op een hoge plaats op de kandi datenlijst van de PvdA. Aan zijn politieke loopbaan in de Haar lemse gemeenteraad was onge veer te zelfder tijd een einde ge komen. Volgens enkele partijge noten uit de afdeling was er voor hem geen plaats meer in de Haarlemse politiek, waarvan hij met een korte onderbreking" acht jaar deel had uitgemaakt. Houda hield overigens vol zelf te hebben gekozen voor een loopbaan buiten de politiek. Zijn textielhandel eiste alle tijd op. Toen bekend werd dat zijn naam voorkwam op de lijst voor de Tweede Kamer, wekte dat wel verbazing. Houda was een sympathieke PvdA'er, maar geen opvallend politicus. Hij zocht vaak het compromis, wei gerde zich over de kop te wer ken en hechtte vooral aan ge zelligheid. Zijn sociale vaardig heden kwamen hem buitenge woon goed van pas, toen hij een Het PvdA-kamerlid Houda stond in Haarlem vooral bekend als een gezelligheidsmens, die weigerde zich over de kop te werken, foto eo topersbureau dijks tra onderzoek deed in Amsterdi geren. Een klus die hij vaard klaarde en die hem in beeld bracht bij het PvdA-partijkai Toen hij 30 augustus 1994 zi plaats in de Tweede Kameri nam, bleken alle leuke baanl al verdeeld. Houda mocht zi bezig gaan houden met Eurt se zaken en een staartje ecoi mische zaken. Vanaf het beg voelde hij zich behandeld als een 'groentje', wat hem geel zins zinde. De Haarlemmer, onlangs naar Heemstede isv huisd, zag echter geen kanst tij te keren. Al snel kreeg hiji over zich van 'het zal mijn ti wel duren'. Hij schikte zichi zijn rol, deed geen poging z binnen de fractie een eigen plaats te bevechten en hech meer belang aan de toekom van zijn bedrijf dan aan het maatschap van de Kamer. Van het bestaan van dat bed heeft hij nooit een geheim maakt. Vanaf zijn intrede in Haagse politiek heeft Houd roepen zijn textielhandel tel len overdragen aan zijn ech note. Nova stelde gistcravon dat de dagelijkse leiding nq steeds bij Houda zelf ligt. De vraag is nu of hij het Kameri maatschap heeft gebruikt als een gemakkelijke bron vane tra inkomen of dat hij eenvö dig onhandig heeft geoperee Dat Houda zelf in een schrift lijke verklaring niet uitsluit, zijn dubbele inkomen fiscaal mogelijk niet in orde is, maal zijn positie niet sterker. Deoi afhankelijke derde, die een o< deel moet uitspreken over zij handelwijze, zal hem niet vet verder helpen. Houda's politi ke loopbaan is hoe dan ook[ sé. En de laatste die dat ergz vinden is Houda zelf. HAARLEM JAN KUYS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 2