'Ontspannen knipoog is er beetje a
Aanhoudende corruptie zet Kenya's economie onder zware druk"
Feiten Meningen
Vroegtijdig einde
voor alternatieve
huizenverkopers
VRIJDAG 22 AUGUSTUS 1997
De ontwikkelingswerker wrijft zich in het
gangetje van een geldwisselkantoor verge
noegd in de handen. ..Moet je eens kijken
hoeveel qxtra shillings ik voor m'n dollars
heb gekregen." De toehoorder, een zaken
man. tikt hem verbolgen op de vingers.
..Besef je dan niet dat door die zwakke shil
ling de hele economie aan het instorten is;
dat dit een ramp is voor het land? Daar zou
je als ontwikkelingswerker mee begaan
moeten zijn." Geschrokken en beschaamd
wendt de man het hoofd af. ..Goh ja, je
hebt gelijk."
Kenya's economie is sinds de bevriezing
van een 220 miljoen dollar grote lening
door het Internationaal Monetair Fonds
(IMF), enkele weken geleden, aan een snel
le val bezig. De nationale valuta, de Keny-
aanse shilling, daalde binnen korte tijd
twintig procent in waard'e tegenover de
dollar. Buitenlandse investeerders verlie
zen snel hun vertrouwen in het land. Prij
zen voor brandstof, bouwmaterialen, le
vensmiddelen en luxe artikelen stijgen in
rap tempo.
Voor de buitenlanders die worden uitbe
taald in dollars of andere valuta, maakt het
niet zo veel uit. Ze krijgen toch meer shil
lings voor hun geld. Maar voor miljoenen
Kenyanen met uiterst magere inkomens is
het echter een regelrechte ramp en een
aanslag op hun toch al zo armoedige be
staan.
NIET DRAMATISCH
President Daniel arap Moi blijft het besluit
van het IMF - ingegeven door de weigering
van Moi om de vele corruptieschandalen
in zijn land serieus aan te pakken - onder
tussen bagatelliseren. ,,We moeten er ook
weer niet te dramatisch over doen. Op ons
totale jaarbudget van 161 miljard shilling is
dit maar een miniem bedrag. Kenyanen
moeten niet in paniek raken, maar gewoon
hard doorwerken en de economische ont
beringen waardig dragen.
Economen en andere financiële deskundi
gen beseffen echter maar al te goed dat de
turbulentie die het IMF teweeg heeft ge
bracht binnen de donor- en zakengemeen-
schap. desastreus is voor Kenya's econo
mie. die tegelijkertijd ook nog eens onder
druk staat door de politieke onlusten. Des
ondanks zijn Kenyanen en Westerse waar
nemers van mening dat het IMF-besluit ei
genlijk veel te laat komt en de geldkraan al
veel eerder dichtgedraaid had moeten wor
den. „Kenva speelt steeds een spel met de
internationale donoren", verklaart een
Westerse zakenman. „Telkens als de hulp
gekort of ingehouden dreigt te worden,
toont Kenya bereidheid iets aan de condi
ties voor hervatting van die hulp te doen.
KLEINE KLIEK
Maar zodra het geld weer binnenstroomt,
trekken ze zich nergens meer iets van aan
en de corruptie gaat weer vrolijk verder.
Het werd daarom hoog tijd dat het IMF op
zijn strepen ging staan en zei: nu is het ge
noeg. Het is eigenlijk een even groot
schandaal dat donoren zo lang hebben
toegestaan dat geld regelrecht in de zakken
van overheidsdienaren verdwijnt in plaats
van in de ontwikkeling van het land."
De totale Westerse financiële hulp aan Ke
nya is de afgelopen jaren weliswaar flink
gedaald, maar in 1995 kon het land toch
nog altijd rekenen op ruim 750 miljoen
dollar (in 1991 921 miljoen). Geld dat bleef
binnenstromen ondanks een aantal om
vangrijke financiële schandalen waarmee
de afgelopen paar jaar zeker vierhonderd
miljoen dollar gemoeid was. Ontwikke
lingsgeld dat ten goede diende te komen
aan 28 miljoen armlastige Kenyanen, maar
in plaats daarvan een kleine kliek reeds
vermogende leiders en ambtenaren nóg
vermogender maakte.
GOED BESTUUR
De schuldigen zijn in veel gevallen bekend,
maar het Moi-regime weigert ze strafrech
telijk aan te pakken. Topambtenaren, mi
nisters, de vice-president, zakenlieden uit
Mois familie en anderen gaan gewoon
door met hun praktijken. Toen de staat on
langs de zogenaamde Goldenberg-affaire
(waarmee honderden miljoenen aan ex
portsubsidies zijn gemoeid voor produkten
die nooit bestaan hebben, laat staan geëx
porteerd) seponeerde, was voor het IMF de
maat vol. Het financiële instituut stelt nu
een aantal eisen aan 'goed bestuur, alvo
rens de hulp hervat kan worden.
„De Kenyanen zijn nu aan zet", stelt een
Westerse diplomaat. „Het IMF is bereid
met Nairobi om de tafel te gaan zitten,
maai Kenya heeft tot dusver nog geen en
kele serieuze poging ondernomen om met
het IMF te praten. Het is op dit moment
daarom erg moeilijk in te schatten welke
kant het zal opgaan.
Ook niet duidelijk is hoe de andere dono
ren zullen reageren. De Wereldbank heeft
al laten doorschemeren ook haar leningen
tegen het licht te willen houden, terwijl
Westerse naties nog niet direct, maar zeker
op termijn, zich daar mogelijk achter zul
len scharen. „Het is duidelijk dat geen en
kele donor corruptie wil steunen. De vraag
is alleen wat voor consequenties je moet
verbinden aan gevallen van corruptie. Zet
je alle hulp stop en laat je Kenya helemaal
aan haar lot over, dan is de kans grot
het slecht met het land afloopt. Maai
mand is ermee gebaat dat Kenya del50
van voormalig Zaïre of Somalië opga w
is daarom beter om zo veel mogelijk >a
uit te oefenen op de Kenyaanse regei
hen te blijven motiveren iets aan dei °f
ruptietedoen." I®
Nederland, legt een beleidsmedewer K
Nairobi uit, kiest voor laatste optie.
corruptie doen wij zeker niet mee. h
geval van corruptie binnen een bewi st
gaan we proberen onze hulp vooralt 'f
ten op die groep die last heeft van de st
ruptie, in plaats van degenen te stem 'P
die alleen maar beter worden van co:|[l
tie. In het geval van Kenya lukt dat hi
nairobi frans van den houdt
correspondent
NIEUWSANALYSE
Ruzies, rechtszaken en faillissementen kenmerken het even
korte als turbulente bestaan van Match Makelaars. Het plan
om de consument een serieus alternatief te bieden voor 's
lands grootste makelaarsvereniging, de NVM, is daardoor
nooit van de grond gekomen.
Al vanaf het begin van Match Makelaars ondervond het
initiatief van Eric Horssius, een goedgebekte dertiger, hevi
ge tegenwind. De eerste plannen eind 1995. leden schip
breuk doordat financier Centraal Beheer zich op het aller
laatste moment terugtrok. Naar kwade tongen beweerden
was dat onder druk van de NVM, de Nederlandse Vereni
ging van Makelaars die geen concurrent naast zich zou dul
den.
Horssius spande tevergeefs een kort geding aan tegen
Centraal Beheer. De rechter stelde Match Makelaars in het
ongelijk, omdat de organisatie niet met harde bewijzen kon
komen. Er was geen afspraak op papier gezet.
Een maandenlange zoektocht langs grote geldschieters le
verde vervolgens niets op. Eind juli '96 ging het adviesbu
reau Nauta en Polak, formeel de initiatiefnemer van Match
Makelaars, failliet. Kort daarvoor was Horssius al opgestapt
als directeur. Hij deed alle aandelen over en richtte een
nieuwe bv op: Match Spaar- en Pensioenadvies. Alle schul
den bleven achter in de oude bv. Volgens de curator was dat
een bedrag van twee a drie miljoen gulden.
Horssius vond een nieuwe geldschieter, wiens naam hij
niet bekend mocht maken. Onlangs bleek Frank de Leur,
sinds september '96 gedelegeerdcommissaris bij Match
Makelaars, de naamloze geldschieter. De Leur ontkent ove
rigens eigenaar te zijn van de keten.
November '96 kon Match Makelaars eindelijk beginnen.
In een grootse show in 't Spant in Bussum met Astrid Joos-
ten werd de buitenwereld daarvan op de hoogte gebracht.
Met 150 match makers, de-helft van het beoogde aantal,
ging de organisatie van start.
Me bemiddelaars hadden 3.450 gulden inschrijfgeld be
taald. In ruil daarvoor ontvingen ze onder meer visitekaart
jes, briefpapier, een modem en desgewenst een schriftelijke
cursus makelaardij. Ze- mochten zich geen makelaar noe
men. Die titel is beschermd, alhoewel het kabinet deze
week juist aankondigde die bescherming te willen vermin
deren.
Horssius' idee was een goedkope, efficiënte organisatie
op te zetten. De 'match makers', voor wie woningbemidde
ling veelal een bijbaan was, hoefden zelf niet alle kennis in
huis te hebben. Ze konden een beroep doen op het hoofd
kantoor in Vianen, waar onder meer taxateurs, fiscalisten en
bouwtechnisch keurders zouden komen te werken. Dat was
veel goedkoper, dacht Horssius.
Om die reden konden de bemiddelaars ook lagere tarie
ven in rekening brengen dan de NVM-makelaars. Bij Match
Makelaars betaalden consumenten gemiddeld 1,2 procent
van de koopsom voor de aan- of verkoop van hun woning,
tegen minimaal 1,85 procent bij de NVM. Op een woning
van twee ton scheelt dat dertienhonderd gulden.
Na enkele maanden ging het al mis. De NVM spande met
succes enkele rechtszaken aan tegen 'match makers', die
zich toch hadden uitgegeven voor makelaar. De naam
Match Makelaar klonk onbetrouwbaar en amateuristisch,
zeker voor mensen die het eerdere faillissement nog niet
waren vergeten.
Begin dit jaar deed Horssius afstand van zijn aandelen in
Match Makelaars. De keten kwam in handen van Fortif bv,
waarvan Frank de Leur enige aandeelhouder was. Op zijn
beun is Fortif bv eigendom van Fortif nv, gevestigd op Cu
rasao. De Leur ontkent ook hiervan de eigenaar te zijn. Wie
dat wel is, wil hij niet zeggen.
In juli stapte Horssius ook op als directeur. Match Make
laars was economisch en organisatorisch de problemen te
boven, zei hij. Het werd tijd voor een nieuwe uitdaging. De
Leur nam zijn werkzaamheden over. Nauwelijks drie weken
later sprak de rechter het persoonlijk faillissement uit over
beide mannen. Het hoger beroep van De Leur dient van
daag voor het gerechtshof in Amsterdam.
De 'match makers' begonnen intussen te morren. Van de
beloofde ondersteuning vanuit het hoofdkantoor kwam
niets terecht. De toegezegde nationale reclamecampagne,
die van Match Makelaars een begrip moest maken, bleef uit.
Enkele bemiddelaars wisten zich aardig te redden, maar de
meesten verkochten nauwelijks of geen woningen. Hun pri
vé-investeringen (mobiele telefoon, pc met intemet-abon-
nement, ISDN-telefoonlijn, fax, antwoordapparaat) verdien
den ze bij lange na niet terug.
Eergisteren barstte dan eindelijk de bom. De directeur en
de 'match makers' staan lijnrecht tegenover elkaar. Openlijk
beschuldigen ze elkaar van leugens en bedrog. Beide partij
en beweren namens de meerderheid van de bemiddelaars
te spreken. De scheuring is een feit. Match Makelaars defi
nitief voorbij.
De bemiddelaars beseffen dat ze hun inschrijfgeld kwijt
zijn. Waar het geld is gebleven, weten ze niet. Maar hoe
hoog de ruzie met directeur De Leur ook is opgelopen, ver
dacht van oplichting wordt hij niet. „Integendeel", zegt
voorzitter Felix de Wit van de vereniging van 'match ma
kers'. „Hij is straatarm geworden van dit initiatief. Ik weet
zeker dat hij geen gulden voor zichzelf heeft gebruikt."
Dat geldt volgens de vereniging ook voor Eric Horssius.
„Hij bakte er niets van als directeurzegt secretaris Dick
Zeelenberg. „Maar de boel opgelicht? Nee, daar geloof ik
niets van. Het hele avontuur heeft hem alleen maar geld ge
kost."
utrecht-vianen erik van der struus
Wiarda Iaat na zware periode gezond Utrechts korps achter
Hoofdcommissaris mr. Jan Wiarda
neemt vandaag in de Utrechtse stads
schouwburg officieel afscheid van de
Politie Regio Utrecht. Na veertien jaar
leiding te hebben gegeven aan eerst de
gemeentepolitie en daarna het re
giokorps, begint hij op 1 september als
korpschef in Den Haag. Zijn taken in
Utrecht draagt hij over aan zijn voor
malige plaatsvervanger mr. Peter Vo
gelzang. Beiden sluiten een zware pe
riode af en beginnen aan een nieuw
hoofdstuk in hun loopbaan.
Ruim een jaar lang was het stil
rond Jan Wiarda, ooit één van
Nederlands meest spraakma
kende politiechefs. Hij hield
pleidooien voor de legalisering
van harddrugs, betoogde dat
een winkelier wat hem betreft
een knuppel achter de toon
bank mocht hebben en haalde
daarmee internationaal de me
dia. Maar sinds hij in de ge
ruchtmakende IRT-affaire in de
vuurlinie terecht kwam, is hij
voorzichtiger geworden.
Voor Wiarda is het afgelopen
jaar leerzaam geweest, maar
niet gemakkelijk. „Dat mag je
wel zeggen. Maar ik heb het ge
voel dat ik er persoonlijk sterker
ben uitgekomen. Ik heb geleerd
datje het onmogelijke nooit
voor onmogelijk moet houden.
En dat als zo n zaak explodeert,
iedereen voor zichzelf gaat. In
die periode was het echt nodig
om voortdurend tehedenken:
hoe is je positie en van welke
kant wordt die bedreigd? Dat is
een vorm van strategisch den
ken die voor lieden in dit soort
kwetsbare posities natuurlijk
niet slecht is. Maar je steekt wel
energie in de verkeerde dingen,
denk ik."
HYPOCRIET
Als ingevoerde buitenstaander
bekeek Peter Vogelzang, de
voormalig plaatsvervanger van
De Utrechtse
korpschef Wiarda
heeft een moeilijk
jaar achter de rug.
„Maar ik heb het ge
voel dat ik er per
soonlijk sterker ben
Wiarda, de gang van zaken des
tijds met gemengde gevoelens.
„Ik vond het goed dat onder-
zoeksmethodieken indringend
ter discussie kwamen. Door die
kwestie is een enorm accent ge
komen op de inhoud van het
vak en dat is alleen maar goed.
Maar het is wat hypocriet om
vervolgens ook heel direct naar
mensen persoonlijk te kijken.
Als je een gigantisch reorganisa
tieproces trekt, weet je dat daar
heel veel energie in gaat zitten.
Dat gaat dus ten koste van an
dere zaken. Dat was vooraf ook
gezegd, alleen besef je nog niet
welke consequenties het heeft.
Ik kan die lijn zo doortrekken
naar het werk bij de KNVB. In
de periode dat we daar heel in
tensief bezig waren met de on
derhandelingen over een nieuw
tv-contract, hadden we bedui
dend minder aandacht voor de
eigen organisatie.
De Utrechtse korpschef was on
voldoende op de hoogte van de
onderzoeksmethoden die het
Interregioneel Recherche Team
Noord-Holland/Utrecht had ge
bruikt, concludeerde de parle
mentaire onderzoekscommissie
Van Traa. Bovendien had hij
zijn Amsterdamse collega's te
impulsief van corruptie be
schuldigd. Wiarda betaalde de
prijs. De tijd dat vanuit Utrecht
vrijelijk tegendraadse opinies
TOM JANSSEN
MCXJ., Her 6 Hem
w mmw m ym s&tR am
QRwKt M...
konden worden geventileerd,
was voorbij.
Wiarda heeft er begrip voor.
achteraf. .Alles heeft z'n tijd en
z'n plaats. Sinds de parlemen
taire enquête is die knipoog, de
ontspannen vrolijkheid, er een
beetje af. In de jaren tachtig
werd met een zeker genoegen
gekeken naar politiechefs die
zich manifesteerden. Het werd
geaccepteerd en gewaardeerd.
Maar na verloop van tijd heeft
dat irritatie gewékt, vooral bij de
politiek. En heel begrijpelijk.
Dan moet je je plek weten. Ik
ben geen politicus, ik ben amb
tenaar."
De Utrechtse burgemeester Op
stelten schroomde niet zijn
korpschef publiekelijk te herin
neren aan de nieuwe verhou
dingen: Wiarda moest maar
eens even zijn mond houden.
„De werkelijkheid neemt soms
vormen aan die je niet als vlei
end kunt ervaren," stelt Wiarda
vast. „Maar het was hartstikke
reëel in die fase. Ik heb met de
heer Opstelten heel intensieve
gedachtenwisselingen gehad.
Na een periode van grote inge-
houdenheid kwamen we tot de
conclusie dat het wel weer ietsje
steviger kon. Dat is in goed
overleg gebeurd."
Ook Vogelzang heeft de afgelo
pen maanden ervaren hoe het is
om onder vuur te liggen. Het
KNVB-bestuur onder leiding
van voorzitter Jos Staatsen sloeg
een nieuwe weg in door met
steun van grote sponsors een
eigen televisiezender op te zet
ten. Al snel bleek dat het draag
vlak veel te optimistisch was in
geschat.
Als werknemer van het bestuur
was Vogelzang weliswaar niet
de eerstverantwoordelijke voor
het Sport7-debacle, maar hij
maakte wel deel uit van het ge
zelschap waarop tijdens bonds
vergaderingen vrijelijk werd ge
schoten. Toch had Vogelzang
de ervaring niet willen missen.
„Als ik het over zou kunnen
doen, zou ik het weerv
meemaken. Dat meen
Het is een heel interessa
er staat veel te gebeuren
voetbal. Het is leuk omi
vloed op te hebben."
WINST
Vogelzang keert nu ter
pofitiewereld, waar de
re nog wel even nagalm!
wel Wiarda de kwestie ii
voorbijgaan reduceert t(
opsporingsmethode, gel
teerd door een paar men
de politie, die veel te ver
is volgens hem de winst
kenbaar. „De parlement
quête heeft ons geleerdl
het nauw moeten neme
het uitgangspunt datlej
bij de politie boven doet
gaat. Daar zit een histoi
ontwikkeling achter. De
en zijn rakkers werdenii
tend op resultaat beooni
Ze moesten boeven van
de tijd van de inquisitie
les toegestaan, als er ma
bekentenis kwam. Erisi
vooruitgang geboekt. M
ook verandering is geko
de maatschappelijke do
ling van de politie, valti
bezien."
Volgens Wiarda is de tijfi
om de politie weer watl
te geven. „De beeldvort
loopt achter de realiteit
reorganisatie is een gr»
ces. Het gelamenteer oï
politie in de media end
tiek berust in sterke
situatie van voor de red
tie, met een sterk gefrafl
teerde politie. En op het
buiten komen van het rt
satieleed. Wat je nu, inl
fusietijdperk ziet, moet:
leen mij, maar ook del*
vrolijkheid stemmen."
utrecht bart lauret
EN BART VAN OORTMERSSEN
