Hét medicijn
tegen reuma
nog ver weg
'Stervend sperma': drastische ingrepen lijken geboden
Wetenschap Techniek
DONDERDAG 14 AUGUSTUS 1997
REDACTIE: SASKIA STOELINGA
Reumatologen richten zich vooral op pijnbestrijding en nieuwe medicijnen
Honderden reumatologen uit
de hele wereld en de farmaceu
tische industrie blijven probe
ren hét geneesmiddel tegen
reuma te vinden. Tijdens het
Ilar Congres in Singapore wis
selden zij onlangs gegevens uit.
Zijn ze hoopvol of wanhopig?
Bij slechts één bevolkingsgroep
in de wereld komt reuma niet of
nauwelijks voor: de eskimo's.
Hoe dit mogelijk is, weet nie
mand. De eskimo's eten veel vis
(olie) en lever, dat wel. Maar het
is niet bewezen dat deze voe
dingsstoffen de 'stille pijn' ook
daadwerkelijk te lijf kunnen
gaan. Als je de reumatologen
mag geloven, dan lijkt hét me
dicijn tegen chronische reuma
nog ver weg.
In Nederland hebben ongeveer
drie miljoen mensen reumati
sche klachten. Dan gaat het om
een van de driehonderd ver
schillende soorten. De meest
ernstige vorm is reumatoide ar
thritis (RA). Andere bekende
zijn artrose, de ziekte van Bech-
terew en jicht. Maar ook de
ziekte lupus erythematosus
wordt onder de reuma-achtigen
gerekend. Dit omdat het, net als
RA, een auto-immuumziekte is,
een kwaal dus waarbij het af
weersysteem zich teweer stelt
tegen het eigen weefsel.
Er is nog een andere onderver
deling te maken van die drie
honderd vormen van reuma:
reuma als ziekte (bijvoorbeeld
acute reuma en jicht) en de
chronische reuma (hierbij heeft
men het over een syndroom). In
beide gevallen is de oorzaak nog
niet bekend. Daarom werd tij
dens het druk bezochte congres
in Singapore ook vooral gespro
ken over pijnbestrijding en de
effecten die nieuwe medicijnen
- of combinaties - op de patiën
ten hebben.
Wat in Singapore in elk geval
duidelijk werd, was de eensge
zindheid in de aanpak van de
pijnbestrijding. In de eerste
plaats moeten klachten van de
patiënt niet door de huisarts
worden onderschat: vroege her
kenning voorkomt veel schade.
Door de diagnose in een vroeg
stadium te stellen en direct met
medicijnen te beginnen, kan de
schade aan de gewrichten wor
den beperkt. En minder schade
voorkomt dat de patiënten snel
aftakelen. Want hoewel chroni
sche reuma niet levensbedrei
gend is, kan deze aandoening
wel je hele leven veranderen:
pijn, vermoeidheid, niet meer in
staat zijn te werken, afhanke
lijkheid. Er gaat dus veel meer
stuk dan de gewrichten.
Door de diagnose in een vroeg stadium te stellen en direct met medicijnen te beginnen, kan de schade aan de
gewrichten worden beperkt. foto gpd ben blumers
Volgens de in Singapore aanwe
zige prof. dr. B AC. Dijkmans,
hoogleraar reumatologie van de
Vrije Universiteit in Amsterdam,
is het heel belangrijk dat tussen
het bezoek aan de huisarts en
het beginnen met medicatie
niet meer dan drie weken lig
gen. Het vaststellen van bijvoor
beeld RA is niet altijd eenvou
dig. Maar het gebeurt volgens
de op het congres aanwezige
reumatologen nog te vaak dat
huisartsen de eerste pijntjes
schouderophalend afdoen met
het voorschrijven van parace
tamol. De pijn vermindert
slechts even en komt daarna in
alle herigheid terug. Als dat niet
helpt, komen ontstekingsrem-
mende pijnstillers (NSAID's)
De Deense fabrikant Eurovita is
druk doende Zinax als geneesmid
del geregistreerd te krijgen.
aan bod. Ze werken snel en
remmen de ontsteking waar
door stijfheid en zwelling afne
men. Het nadeel echter is dat ze
vaak leiden tot maag- en darm
klachten.
Maar waar kies je als reumato
loog voor wanneer het om de
veel voorgeschreven 'zware'
medicijnen als sulfasalazine,
methotrexaat, chloroquine,
goud en cyclosporine gaat? Het
staat vast dat zwangere vrou
wen alleen het middel sulfasala
zine mogen hebben, omdat dit
niet leidt tot geboorte-afwijkin
gen. Methotrexaat bijvoorbeeld
doet dit absoluut wel. Alle mid
delen kunnen bijwerkingen
hebben die variëren van misse
lijkheid tot maag/darmklachten
en huidallergie.
De op het congres aanwezig
Leidse hoogleraar prof. dr. F.C.
Breedveld: ,,We zijn het er nu
wel over eens dat je de effectivi
teit moet laten voorgaan boven
mogelijke schadelijfiieid, zoals
bij methotrexaat. We zijn er ook
niet zo bang voor. Andere mid
delen hebben minder bijwer
kingen. maar zijn ook minder
effectief."
Daarnaast is de laatste jaren
wereldwijd het combineren van
middelen in trek. Zo is uit on
derzoek gebleken dat
methotrexaat en cyclosporine
het samen beter doen dan
apart. Volgens Dijkmans helpt
de combinatie van prednison,
methotrexaat en sulfasalazine
het beste. Ze zijn er nog niet uit,
maar het begin is er. Nederland
speelt een belangrijke rol bij het
ontwikkelen van combinatie
therapieën.
Wie pijn heeft, probeert alles
om er vanaf te komen. Zo zullen
reumapatiënten ook de boer op
gaan voor natuurlijke produc
ten. Tijdens het congres in
Singapore werd een nieuw
Deens zelfzorgproduct gepre
senteerd: Zinax. Het gewoon bij
de drogist en apotheek te kopen
medicijn is gemaakt van gem-
ber-extracten. De gemberwortel
wordt door de Chinezen al
tweeduizend jaar gebruikt tegen
allerlei ziektes. De Denen heb
ben echter slechts een deel van
de gemberwortel gebruikt en
een dubbelblind onderzoek ge
daan naar de effecten. Daarbij
bleek dat Zinax enigszins werkt;
niet zo goed als de vrij verkrijg
bare pijnstiller Ibuprofen, maar
die kan weer weer maag- en
darmklachten geven en Zinax
niet. De Deense fabrikant Euro
vita is druk doende Zinax als ge
neesmiddel geregistreerd te
krijgen.
De in Singapore aanwezige reu
matologen geloven eigenlijk
niet in natuurlijke producten.
Maar baat het niet, schaden
doet het in elk geval niet', zo
luidde hun mening.
In 1992 baarde de Deense onderzoeker Niels
Skakkebaek groot opzien met zijn onderzoek
waaruit bleek dat de zaadproductie van mannen
over de hele wereld in een periode van zo'n vijf
tig jaar met ongeveer de helft zou zijn vermin
derd. Mannen zouden, gemiddeld, geen hon
derd miljoen zaadcellen per mililiter meer pro
duceren, maar 'nog slechts' vijftig miljoen. Bo
vendien vertoonden de zaadcellen een vermin
derde beweeglijkheid en meer abnormale vor
men. Eerder onderzoek van Skakkebaek had al
laten zien, dat in diezelfde periode het aantal ge
vallen van zaadbalkanker was verdubbeld en dat
er ook een toename van het aantal mannen met
een aangeboren afwijking van de penis was
waargenomen. Vanwaar deze ernstige aanslag
op de mannelijke geslachtsorganen en vrucht
baarheid?
Skakkebaek dacht dat het te maken had met de
blootstelling van mannelijke embryo's aan be
paalde stoffen in de baarmoeder. De Deense on
derzoeker was zeker niet de enige die zich de
laatste decennia met de mannelijke voortplan
ting had beziggehouden. In haar boek 'Stervend
sperma' doet BBC-journaliste Deborah Cadbury
via interviews met een groot aantal deskundigen
gedetailleerd verslag van de wetenschappelijke
'detective-story* naar aard en omvang van de
verminderde mannelijke vruchtbaarheid.
Stukje bij beetje wordt getracht de ingewikkelde
vruchtbaarheidspuzzel via laboratoriumonder
zoek, dier-experimenteel onderzoek en klinische
en epidemiologische studies te ontrafelen. Meer
onderzoekers vonden na Skakkebaek een aan
zienlijke daling van het aantal zaadcellen bij
mannen in de loop van de laatste decennia.
Door Skakkebaek en de Schotse voortplantings-
bioloog Richard Sharpe werd de
'oestrogenenhypothese' opgesteld. Een over
maat aan vrouwelijke geslachtshormonen,
oestrogenen, zou de ontwikkeling van het man
nelijke embryo kunnen verstoren en zo tot ge
slachtsverandering of 'verwijving' kunnen lei
den. Maar waar kwamen die oestrogenen van
daan? Al in de jaren zeventig realiseerden onder
zoekers zich dat bestrijdingsmiddelen als DDT
werken als zwakke oestrogenen en langzaam
stapelden de aanwijzingen zich op, dat ook an
dere, door de industrie in grote hoeveelheden
geproduceerde en vaak in plastics verwerkte
stoffen, als alkylfenolen, bifenylen en weekma
kers als ftalaten, een zwakke oestrogeenwerking
hadden.
'Stervend sperma' is een goed, soms spannend
geschreven boek, dat in detail de wetenschappe
lijke speurtocht naar de mogelijke oorzaken van
de veronderstelde afname van de mannelijke
vruchtbaarheid en van de toename van zaad
balkanker, prostaatkanker en borstkanker ver
telt. De geïnterviewden spreken bij voortduring
hun 'verontrusting' uit, maar Cadbury laat toch
ook hun wetenschappelijke twijfels tijdens hun
speurtocht zien. Het uiteindelijke resultaat is
een enorme vloed van wetenschappelijke aan
wijzingen, dat de mannelijke vruchtbaarheid
door alomtegenwoordige namaakoestrogenen
achteruitgaat. Maar hoe sterk zijn die aanwijzin
gen om ook actie te ondernemen?
Sterk genoeg, menen de meeste bij het onder
zoek betrokken wetenschappers, ook al zijn ze
niet in staat bepaalde verbanden ook werkelijk
te bewijzen. ,,De reactie van de meeste mensen
is waarschijnlijk: waarom verbieden we gewoon
niet al die stoffen die verdacht zijn, dan zijn we
van het probleem af', zegt Richard Sharpe. ,,Ik
zou willen dat het zo eenvoudig was. Maar de
chemische stoffen waar we over praten, worden
in zoveel producten gebruikt die deel uitmaken
van ons moderne, dagelijkse leven, dat een ver
bod erop een ongekende revolutie in onze leef
wijze zou betekenen."
2
9
7
4
8
2
4
1
6
9
1
7
4
9
7
7
1
2
2
7
5
3
7
4
7
1
7
1
1
7
9
4
8
4
10
9
4
7
1
9
3
OPGAVE
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een ge
tal dat correspondeert met een
getal in de balk onderaan. De
letters die ingevuld moeten
worden in de vakjes met een ge
tal kunnen ook op de balk wor
den ingevuld. Verticaal vormen
de letters in de eerste en derde
kolom ook een woord. Hoe luidt
het sleutelwoord?
Horizontaal:1. Overwinnaar in
een wedstrijd; 2. edelsteen; 3.
vaartuig; 4. hyena-achtig insec
tenetend dier; 5. kledingstuk; 6.
voetpad; 7. krachtig; 8. vogel.
CRYPTOGRAM
kopers
a-r-a-
luipaard
m-m-t-u-
mas-rio
yz-m-
trioden
-y-d-n-
ophef
pa/v &a.a/ct &l/llspak
v£/5sts£//<rr /A^£SV
Heer Bommel en de grauwe razer
De weg die langs de Zwarte Drens
naar de ruïne van de grauwe razer
voerde, liep over een diepe afgrond.
Deze was door middel van een hang
brug passeerbaar gemaakt en op het
houtwerk daarvan waren heer Bom
mel en Tom Poes gekaatst. Natuurlijk
was het een lelijke klap waarvan ze
geheel versuft geraakten. Maar de
ophanging gaf vering aan het bouw
sel waardoor het werkte als een
vangnet.
Tom Poes opende al spoedig de ogen
weer en hij had geen moeite om zich
te herinneren wat er gebeurd was.
„We moeten verder!" riep hij uit.
„Kom gauw!"
Heer Ollie richtte het hoofd op. Hij
wilde vragen waar hij zich bevond,
zoals dat zijn gewoonte was. Maar
door het krassende geroep "krot
huis!" boven hem sloeg hij dat over.
Met grote snelheid sprong hij over
eind en haastte zich achter zijn jonge
vriend aan over de meewippende
brug.
Maar ach, nog is het verslag van hun
martelgang niet ten einde. Want daar
zwaaide opnieuw het monster uit de
schaduw van zijn bouwval nader om
zijn bezoekers verder te brutaliseren.
Met een grommelend geluid stortte
het zich op de ketting, zette er de
tanden in en beet die met een akelig
knappend geluid door. En voordat de
vluchtelingen het einde van de hang
brug hadden bereikt, viel het bouw
sel uit elkander, zodat ze de grond
onder de voeten verloren, en te mid
den van wrakhout de kloof intuimel-
den.
DOOR JAN VISSER
De hitte is geweken. Vanaf vandaag worden geen!
pische temperaturen meer bereikt. Het blijft echt-
wei zomers warm met middagtemperaturen tussei
23 en 27 graden. Bovendien is het meestentijds?
nig en droog. Deze aanhoudend zomerse condities
hebben we te danken aan een nieuw hogedrukgeh
dat zich boven het zuiden van Scandinavië statio
neert.
Zoals het zich nu laat aanzien weet het luchtdruk-
maximum zich de gehele volgende week te handh
ven. Feitelijk hebben we hier te maken met een hi I
bijzondere situatie want de luchtdruk is al geruim
tijd hoog boven het noorden van Europa. In juli zw
den luchtdrukmaxima boven het noorden van Eun
ook al de scepter maar toen was het hogedrukgeb
niet sterk genoeg om het weerbeeld op het Europ«
vasteland naar zijn hand te zetten.
De komende dagen stroomt er overigens wel aann j
kelijk koelere lucht langs de oostzijde van het sys-1
teem naar het zuiden. In de Baltische staten en F
worden daarin geen hogere temperaturen verwacf II
dan 18-19 graden. Op weg naar het westen worde
de van origine uit de poolstreken afkomstige lucht
massa's evenwel sterk opgewarmd.
Morgen kan het tijdens de ochtenduren wat bewo! i
zijn. Daarna wordt het weer zonnig en warm met
maximumtemperaturen omstreeks 25 graden,
wind waait uit het noorden en is zwak tot matig va
sterkte.
Gisteren trok een vlak lagedrukgebied over ons la:
Het systeem was gevuld met hete lucht: al rond h
middaguur was het zo'n 30 graden. Dichtbij zeeh
een aanlandige wind het kwik op een aangename;
veau. Maximaal werd het op Schiphol 31,9 grade
Valkenburg/Leiden 29,8 en in Bloemendaal 27,4
Tijdens de avond kwam de door menigeen zo ge
wenste verkoeling op gang. Om 20 uur was het b
al tot onder de 25 graden gezakt.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Flinke zonnige perioden
en waarschijnlijk droog
Middagtemperatuur nogal
uiteenlopend van amper
15 graden in het noorden
tot meer dan 25 op somm-
mige plaatsen in het zui-
Zweden:
Flink wat zon, vooral in het
zuiden, en droog Maxima
uiteenlopend van 16 gra
den in het noorden tot
ruim 25 in het zuiden.
Denemarken:
Vrij zonnig en droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer
26 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Geregeld zon maar in het
westen ook wolkenvelden
en kans op regen; onweer
is met uitgesloten. Mid
dagtemperatuur uiteenlopend van een
graad of 20 in het noorden tot ruim 25
in het zuiden van Engeland.
België en Luxemburg:
Perioden met zon en vooral in het oosten
eerst kans op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur rond of iets boven
25 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Flinke zonnige perioden en in het noord
oosten eerst nog een enkele onweersbui.
Middagtemperatuur rond of net onder
30 graden.
Portugal:
Veel zon en waarschijnlijk droog. Langs
de kusten maxima rond 30 graden; in
het binnenland ruim 35 graden
Madeira:
Wisselend bewolkt en vrijwel droog.
Middagtemperatuur ongeveer 25 gra-
Spanje:
Zonnig; in de bergen een kleine kans op
een lokale onweersbui Aan zee maxima
van 25 graden langs de Golf van Biskaje
tot meer dan 30 plaatselijk in het zui
den en oosten. In het binnenland maxi
ma tot tegen de 40 graden.
Canarische Eilanden:
Flinke zonnige perioden en waarschijn
lijk droog. Middagtemperatuur dicht bij
30 graden.
Marokko:
Westkust: flinke zonnige perioden maar
hier en daar kans op mist of laaghangen
de bewolking. Droog. Warm met mid
dagtemperatuur aan zee bijna overal
ruim 30 graden.
Tunesië:
Vrij zonnig en droog. Middagtempera
tuur aan zee meest tussen 30 en 35 gra-
Zuid-Frankrijk:
Vrij zonnig en slechts in de Franse Alpen
een kleine kans op een lokale onweers
bui. Middagtemperatuur tussen 28 en
34 graden.
Mallorca en Ibiza:
Zonnig, droog en warm; middagtempe
ratuur omstreeks 32 graden.
Italië:
Rustig, vrij zonnig en droog. Middag
temperatuur aanhoudend rond 30 gra-
Corsica en Sardinië:
Droog en vrij zonnig zomerweer; maxima
meest iets boven 30 graden.
Malta:
Veel zon en waarschijnlijk droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer 30 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnige perioden en vooral later op de
dag kans op een regen- of onweersbui.
Op de Egeische Zee geleidelijk minder
wind. Middagtemperatuur tussen 25 en
30 graden.
Turkije en Cyprus:
Flinke zonnige perioden, vooral in het
zuiden en op Cyprus. Elders eerst meer
bewolking en met name in het noorden
en paar stevige regen- en onweersbuien.
Middagtemperatuur aan zee rond 27
Duitsland:
Perioden met zon, maar met name in
het zuidwesten ook een enkele lokale re
gen- of onweersbui. Middagtemperatuur
iets onder de 30 graden,
Zwitserland:
Afwisselend zon en wolken en een kans
op een regen- of onweersbui. Middag
temperatuur iets onder de 30 graden.
Oostenrijk:
Flinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer 30 graden.
Polen:
Droog en overwegend zonnig. Middag
temperatuur ongeveer 28 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Droog, vrij zonnig en rustig weer. Mor
gen kleine kans op lokaal onweer. Mid
dagtemperatuur ongeveer 29 graden
Hongarije:
Overwegend zonnig. Droog. Maximum
temperatuur dicht bij de 30 graden.
VRIJDAG 15 AUGUSTUS 19:
Zon- en maanstanden
Zon op 06.25
Maan op 18.43 Mas
Waterstand
IJmuiden I
Hoog 01.30 14.00
Laag 09.14 21.57
De Bill
Deelen
Eelde
Eindhoven
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Cyprus
Dubli
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Locarno
Londen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Bangkok i
Buenos Aires t
Casablanca t
Johannesburg c
New Orleans c
New York 2
Tel Aviv t
Tc jnto
