Kenners worden niet nerveus van dip op beuf
W Pv
Feiten Meningen
i
Meteorenzwerm is
een matig vuurwerk
'Angst heerst overal in Indone^
Overheid werkt hongerstaking in de hand'
DONDERDAG 14 AUGUSTUS 1997
'Een echte crash komt toch altijd onverwacht'
De fikse tik die de Amsterdamse effectenbeurs gisteren heeft gekregen, is
niet meer dan een normale correctie. De langverwachte en gevreesde in-
eenschrompeling van de Nederlandse aandelenmarkt is zeker nog niet
begonnen, menen deskundigen. „Nee hoor, een normale correctie. Van
een daling van 30 of 45 punten worden wij niet nerveus", zegt professor
Jaap van Duijn van de Robeco Groep. „Vorige maand is de Nederlandse
beurs twaalf of dertien procent gestegen. Dat was erg snel, dus een cor
rectie kan."
'Bloedbad' en 'gekkenhuis', het
zijn de gebruikelijke uitdrukkin
gen op de beursvloer als de
thermometer weer eens stevig
op en neerstuiten. Na de slot-
koers van 978.4 punten van de
AEX dinsdag ging het gisteren
omlaag en verder omlaag. Tot
935,62 punten rond 14.10 uur.
een min van bijna 43 punten of
wel ruim 4.3 procent.
Gunstig nieuws uit de Verenig
de Staten joeg toen de beursba-
rometer weer als een raket om
hoog tot 971, om later weer vol
ledig terug te zakken tot ruim
935. De achteruitgang van de
koersen op Wall Street die 's
avonds sloot met een verlies
van 32.52 punten op 7928.32.
was daar debet aan. Robeco s
Van Duijn en consorten verblik
ken of verblozen er niet van.
„We hebben het er vanochtend
nog over gehad, maar er waren
geen bijzondere maatregelen te
overwegen. Wij zijn gewoon
volbelegd."
Toen gisteren de beurs meer
dan veertig punten de diepte in
dook haalde Robeco ook niet
het rampenplan voor de beurs
krach tevoorschijn. ..Een echte
crash oei je niet echt aanko
men. die is per definitie onver
wacht. Deze daling had een be
ginnetje kunnen zijn. Ik zou het
best goed vinden, het haalt net
even de angst uit de markt
De Robeco-topman voelt er ook
geen snars voor om bij koersuit-
schieters al te hard te keer te
gaan. .Vaak zie je dat er een cij
fer uit de VS wordt gepubliceerd
en dat de zaak omlaagschiet. Na
enige bezinning en het herkau
wen van de cijfers ging het
meestal toch weer omhoog."
Het al te driftig in- en uitstap
pen hebben ze in Rotterdam in
middels wel afgeleerd.
Het crash-scenario dat in Rot
terdam in de la ligt dateert uit
1986. een jaar voor de grote ok-
toberkrach. ..Dat hebben we
toen gemaakt in een soortgelij
ke situatie als de beurswereld
nu verkeert. Ie moet bijvoor
beeld rekening houden met ex
tra telefoonlijnen en meer tele
fonische medewerkers. Dat re
gelen we via het call centre.
Van Duijn herinnen zich via de
autotelefoon dat in oktober
1987 'we op heel veel punten
voorbereidingen hadden getrof
fen. die achteraf overbodig ble
ken'. ..Je moet snel klanten die
beleggingen opvragen kunnen
helpen. Maar de meeste klanten
deden heel weinig. Hier geldt
ook de oude beurswijsheid dat
je stil moet zitten als je wordt
geknipt en geschoren."
Eén van de v oorbereidingen op
crash-achtige taferelen is het
Het voorspelde vuurwerk' van de zogeheten Perseïden, een
meteorenzwerm die elk jaar in augustus terugkeert, is uitge
bleven. Dat leen een eerste analyse van de waarnemingsre
sultaten van onderzoekers in enkele grote meteoorposten in
Nederland. Zij waren de afgelopen nachten, van 10 tot 13
augustus, onafgebroken in touw om de meteorenzwerm te
observeren.
Van diverse kanten was 'een schitterend schouwspel' voor
speld, met name gedurende de nachten van 11 op 12 en van
12 op 13 augustus. Dit omdat de Perseïdenzwerm ook in
voorgaande jaren, na de terugkeer van de 'moederkomeet'
eind 1992, veel actiever was dan normaal. Onder normale
omstandigheden kan men ongeveer vijftig meteoren (in de
volksmond 'vallende sterren') per uur aan de hemel zien
opvlammen. In augustus 1993 zagen waarnemers vanuit
Zuid-Frankrijk, waar de hemel doorgaans helderder is dan
in Nederland, echter meer dan vierhonderd Perseïden per
uur langs het sterrenzwerk vliegen.
Ook voor 1997 waren de verwachtingen hooggespannen.
Een groepje waarnemers in de Flevopolder verspreidde af
gelopen maandag zelfs al het bericht meer dan vijfhonderd
meteoren te hebben zien verschijnen. En dat ruim voordat
het voorspelde Perseïdenmaximum zou optreden.
'Overtrokken', noemt een waarnemer van het meteoorob
servatorium 'Meowin' nabij Winterswijk dit getal. Hij bestu
deert de Perseïdenzwerm vanaf die plaats al bijna dertig
jaar.Als je met tien of meer mensen waarneemt en meer
dere mensen zien steeds dezelfde meteoor, dan kom je al
gauw aan dergelijke waarden. Het waamemingsteam van
Meowin nam in diezelfde nacht 125 meteoren waar. Daar
naast werd er met tien camera's gewerkt om heldere exem
plaren te fotograferen. „Foto's van meteoorsporen verschaf
fen ons veel betere positiegegevens", aldus de Meowin-
waarnemer. We kunnen dan ook de baan in de dampkring
én die in het heelal uitrekenen.'
De volgende nacht, die van afgelopen maandag op dinsdag,
vielen de aantallen meteoren aanvankelijk zelfs tegen. „Het
eerste Perseïdenmaximum was voorspeld voor negen uur in
de ochtend van 12 augustus Nederlandse tijd", zegt een on
derzoeker van de Sterrenwacht 'Halley' in het Brabantse
Heesch. „Sinds de terugkeer van de Perseïdenkomeet is er
namelijk sprake van twee maxima die ongeveer een etmaal
uit elkaar liggen. Bij ons viel het maximum dinsdag dus
overdag."
Zowel de waarnemers van 'Halley' als van Meowin zagen
het aantal Perseïden vanaf omstreeks drie uur die ochtend
duidelijk stijgen. „Binnen een minuut verschenen twee
vuurbollen" verhaalt Meowin-teamlid dr. N. de Kort uit
Woerden enthousiast. ,De één spatte laag in het noorden
uiteen en zette de hele hemel in een blauwe gloed. Nog
geen minuut later een tweede hoog in het zuiden. Daarvan
bleef het nalichtende spoor bijna een minuut zichtbaar.
Echt vuurwerk, schitterend gewoon. Dat maakt een hele
nacht opzitten alleen al meer dan de moeite waard."
Nog geen drie kwartier later maakte de ochtendschemering
verder waarnemen onmogelijk. In de Verenigde Staten wa
ren echter ook waamemingsacties op touw gezet en daar
was het op dat moment avond. Toch bleef ook aan de Ame
rikaanse Oostkust het aantal waargenomen Perseïden per
uur onder de honderd, al werden er volgens NASA-waarne
mers wel meer echt heldere meteoren dan normaal waarge
nomen. De activiteit van de zwerm werd daar 'betrekkelijk
normaal' genoemd. Hetzelfde gold voor de nacht van 12 op
13 augustus, de nacht waarin het tweede maximum plaats
vond. zo leren Nederlandse waarnemingen.
„Ik denk dat het met maximaal zeventig meteoren per uur
wel bekeken is", aldus 'Halley'-woordvoerder U. Poerinkuit
Vught. „Wij hebben die twee spectaculaire vuurbollen ook
gezien. Die tweede is zowel vanuit Meowin als bij ons van
daan gefotografeerd. Dat noemen we simultaan en daar
kunnen we heel veel gegevens uit halen."
In beide posten moeten eerst echter in totaal zo n honderd
filmpjes worden ontwikkeld alvorens men inzicht krijgt in
wat er allemaal gefotografeerd is. „Dat kost ons enkele we
ken tijd", aldus de woordvoerders. „Voor ons breekt nu een
nog drukkere periode aan.
HOOGMADE BEN APELDOORN
omzetten van aandelen in geld.
Hoewel hij eerder aangaf dat de
beurswereld anno 1997 trekken
vertoont die overeenkomen met
krachjaar 1987 stelt Van Duijn
dat Robeco nog geen 'kas aan
het bouwen' is. maar nog
'volbelegd' is. zoals dat in beleg
gerstermen heet.
De Amsterdamse Effecten- en
Optiebeurs, AEX Exchanges,
nam eerder dit jaar maatregelen
om extreme koersstijgingen en -
dalingen (krach!) aan banden te
leggen. Tot dusver is twee keer
de geautomatiseerde handel
stilgelegd, alsmede een afkoe
lingsperiode van een kwartier
voor de hele beurs, op 19 maan
van dit jaar.
„Dat vind ik wel goed", oordeelt
Van Duijn. „Het voorkomt dat
verkooporders over elkaar
heenrollen en blijven rollen. De
gedachte dat mensen even tot
bezinning kunnen komen, on
derschrijf ik. Maar je moet er
voorzichtig mee zijn om het lo
ket dicht te doen zodat mensen
hun stukken niet kwijt kunnen.
Als de markt omlaag wil. kun je
de handel stilleggen, maar je
krijgt het later alsnog om je
AMSTERDAM RAYMOND PEIL
WIM STEVENHAGEN
Drukte op de Amsterdamse beursvloer.
CNV-voorzitter Westerlaken bezorgd na bezoek
Hoewel hij de afgelopen week
in Indonesië ook lichtpuntjes
zag. vliegt CNV-voorzitter An
ton Westerlaken vandaag toch
'met veel zorg' naar huis.
„Informeel is er iets meer ruim
te dan twee jaar geleden, maar
verder is het systeem nog even
meedogenloos. Er heerst angst
alom", concludeert hij kort voor
zijn vertrek uit Jakarta.
„Terwijl de top hier rijker is dan
ze kunnen uitrekenen, is er een
enorme honger naar geld en
macht", meent de voorman van
de christelijke vakcentrale. „Wie
een afwijkend geluid laat horen,
wordt onder massieve druk ge
zet. Of de omgeving wordt aan
gepakt. Zo zijn enkele familiele
den van een vakbondsman hun
baan bij de overheid kwijtge
raakt."
„Er zijn zat mensen die onder
vier ogen zeggen dat her voor
het land het beste zou zijn als
de oude heer (Soeharto, red.)
morgen zou overlijden. Maar
openlijk durft haast niemand
zich te roeren. Zelfs internatio
nale organisaties zijn beducht.
Ook de Nederlandse werkge
vers. Die zijn bang dat hun
PUM-ers worden aangepakt."
Dat zijn de mensen die VNO-
NCW in het kader van het Pro
ject Uitzending Managers
(PUM) voor kortdurende hulp
naar Indonesische bedrijven
stuurt.
Tot degenen die zich niet laten
intimideren, behoort voorzitter
Muchtar Pakpahan van de onaf
hankelijke vakorganisatie SBSI.
Westerlaken: „Muchtar en an
dere SBSI'ers zijn een stralend
licht in een pikzwarte duister
nis. Ze nemen de consequentie
dat ze desnoods de pijp uit
gaan. om het zo maar eens te
zeggen."
Mede om te helpen voorkomen
dat Pakpahan op die manier
moet boeten voor zijn demo
cratische opvattingen, reisde
Westerlaken naar Indonesië. In
nauw overleg overigens met zijn
FNV-collega's.
Pakpahan zit vier jaar celstraf
uit. omdat hij volgens de rech
ter de rellen aanstichtte die Me-
dan (Sumatra) in 1994 troffen.
Sinds maart ligt hij echter in
een ziekenhuis, waar een tumor
in zijn rechterlong is ontdekt.
Volgens zijn eigen artsen moet
geavanceerd onderzoek - LIFE
geheten - uitwijzen wat voor
gezwel het is. Omdat in Indone
sië geen LIFE-apparatuur voor
handen is, vroeg Pakpahan de
regering toestemming voor een
reis naar het buitenland.
Dat verzoek is afgewezen na
een tweede onderzoek, nu door
overheidsartsen dié behande
ling in Indonesië goed genoeg
vinden. Klem geraakt tussen el
kaar tegensprekende artsen,
heeft Pakpahan gevraagd om
een derde medisch oordeel, bij
voorbeeld van het Rode Kruis.
Achter de schermen wordt
daarover nu druk gedelibereerd.
Westerlaken meent dat 'velen
erkennen dat Pakpahans situa
tie ellendig en onmenselijk is'.
„Er is brede steun voor een der
de opinie." Nu gaat het erom
voorwaarden te scheppen die
het de machthebbersfc
maakt zonder gezicht»]
mee te werken. L
Pakpahan behelpt 21 tt
met een uit boomschli
brouwen goedje. ..Ee«e
Klazien-uut-Zalk-mi<|
waar ik al misselijk vf
ik er naar kijk", gruvv»
ken. I
Al evenmin vrolijk wc L
V'er van de zittingen '6
woonde in een proce
pahan momenteel vo f
rellen van 1994 kreeg
leider in Medan vier)
Het Hooggerechtshof r
haalde eerst een strec r
vonnis, waarna Pakp r
vrijgelaten. Vervolge! r
lands hoogste rechts I
zaak op z'n kop door
uitspraak in de prullc r
gooien. Met behulpw
getuigen probeert Pal I
alsnog zijn onschuld
Lopende die zaak ver I
opperrechter Sarvvaö
echter dat de vakboni
kansloos is. Alleen de
kan het Hooggerecht
gen om een nieuwe u I
Een individu niet. aid I
ta.
Westerlaken: „Daara I
weer dat het Indones I
rechtssysteem op pap
schien deugt, maar in
tijk niet. Vonnissen m
tijd binnen de ruimte h
die de politiek geeft."
JAKARTA RONALD FRISAR"
CORRESPONDENT
Juristen pleiten voor snelle en zorgvuldiger procedures
Moet de overheid hongerstakin
gen van asielzoekers belonen
met een verblijfsvergunning?
Nee, zeggen juristen. Maar de
overheid heeft wel de plicht
procedures zo zorgvuldig toe te
passen, dat mensen niet tot
wanhoopsdaden worden aange
zet. En die zorgvuldigheid laat
wel wat te wensen over.
„De overheid heeft de plicht te
zorgen dat een toelatingsproce
dure binnen een redelijk ter
mijn is afgerond. Twee, drie,
vier jaar in een asielzoekerscen
trum zitten zonder een kant op
te kunnen, is niet redelijk. Dat is
bijna vragen om wanhoopsda
den. De regels op zichzelf zijn
zorgvuldig en worden hopelijk
ook zorgvuldig toegepast, maar
de dossiers blijven te lang lig
gen", meent mr. Woltjer, spe
cialist in het vreemdelingen
recht aan de Rijksuniversiteit
Leiden. Zijn collega mr. T. Bark-
huysen (staatsrecht) vindt bo
vendien het schrappen van het
recht op een hoger beroep on
zorgvuldig. „Voor bijna alle juri
dische kwesties kun je in Ne
derland in hoger beroep gaan
als je het niet eens bent met de
uitspraak. Ook als er geld in het
geding is uit bijvoorbeeld een
failliete boedel. Maar voor een
zaak van leven of dood, waarbij
je nooit zorgvuldig genoeg kunt
zijn, bestaat geen hoger beroep
meer. Die herbeoordeling van
asielverzoeken is enkele jaren
geleden geschrapt. Dat werkt
een wanhoopsdaad als honger
staking in de hand."
D66 heeft inmiddels voorge
steld het hoger beroep bij asiel
zaken opnieuw in te voeren.
Maar een beslissing daarover
komt in ieder geval te laat voor
de Iraniërs die nu balanceren
op het randje van leven en
dood. Ondanks de kritiek op de
werkwijze van de overheid vin
den juristen niet dat de staat
moet buigen voor een honger
staker. Dat zou oneerlijk zijn te
genover andere uitgeprocedeer
de asielzoekers en bovendien
kunnen aanmoedigen tot hon
gerstaking.
Woltjer: „Als na alle publiciteit
wordt besloten de in levensge
vaar verkerende Iraniërs alsnog
een verblijfsvergunning te ge
ven, dan lijkt het de moeite
waard om in hongerstaking te
gaan. Het weigeren van eten en
drinken zou een modever
schijnsel kunnen worden voor
mensen in een uitzichtloze situ
atie. Dat lijkt me ongewenst.
Het is toch een vorm van chan
tage." Omdat de overheid ook
niet graag 'een dode op haar ge
weten' heeft, vermoeden juris
ten dat wordt besloten de zaak
van de Iraniërs opnieuw te be
kijken in de hoop dal ze weer
gaan drinken en eten. „Maan
den later, als iedereen de hon
gerstakers is vergeten, wordt
dan mogelijk in alle stilte alsnog
een verblijfsvergunning afgege
ven."
Nederlandse artsen respecteren
het zelfbeschikkingsrecht van
de mens en zullen niet over
gaan tot kunstmatige voeding
tenzij de hongerstaker wilson
bekwaam wordt geacht. In veel
andere landen, waaronder ook
Frankrijk en de Verenigde Sta
ten, worden hongerstakers wel
gedwongen gevoed via een in
fuus of sonde.
DEN HAAG MONIQUE DE KNEGT
Toestand Iraanse
asielzoeker beter
De toestand van de Iraanse asielzoeker M. Nasseri is gij
verbeterd. De hongerstaker werd dinsdagavond in kritij
stand opgenomen in het Canisius Wilhelmina Zieken'
Nijmegen, nadat hij acht dagen lang ook vocht had g(
Onder medische begeleiding is Nasseri gistermorgen
gaan drinken, maar hij weigert nog steeds voedsel.
De Iraniër, zijn vrouw en zijn twee dochters hebben
hun acties op te schorten totdat de rechtbank in Den
vanmiddag uitspraak heeft gedaan over de verblijfsvei
van het gezin. De twee dochters hebben dinsdagavond
hongerstaking, die zij hielden ter ondersteuning van
der, beëindigd.
Nasseri's woordvoerder H. Kabki zegt niet te weten
niër doet als dc uitspraak negatief uitvalt. Hij heeft zii
dag in hel ziekenhuis laten opnemen onder voorwaart
op elk moment zelf mag beslissen of hij wil drinken oft
Ruim dertig Iraanse asielzoekers zijn gisteren voor hetf
van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in Dt'
in hongerstaking gegaan. De actievoerders hebben diti
genomen uit solidariteit met verschillende uitgeprociJ
landgenoten die al wekenlang in Nederland in hongei
zijn.
NIJMEGEN-DEN HAAG ANP
