'Het gaat om
erkenning
van het leed'
Van woeste beer tot vrolijke grootvader
D
Proefproces over smartengeld nabestaanden
burgers van staten, die het verdrag hebben
geratificeerd, recht hebben. Eén van die rech
ten die expliciet worden genoemd is het
recht op een ongestoord gezinsleven.
De advocaat erkent dat volgens de letter
van de wet het recht op smartengeld voor na
bestaanden niefc bestaat. De Vos ziet in het
ontbreken van een wettelijke regeling op zich
geen belemmering voor de rechter de vorde
ring toe te wijzen. In de rechtspraak wordt
veel geregeld door middel van jurisprudentie.
'Grensverleggend'
Hij wijst er verder op dat het in Nederland
niet ongebruikelijk is dat de wetgever achter
loopt bij de maatschappelijke ontwikkelin
gen. Rechter klagen niet voor niets vaak dat
zij moeten opdraaien voor de besluiteloos
heid van de wetgever. Later volgt, op basis
van de jurisprudentie, vaak alsnog een wette
lijke regeling. Voorbeelden te over: zowel in
het privaatrecht als in het strafrecht, zoals de
verkeerswetgeving, euthanasie en abortus.
,,De maatschappij zegt eigenlijk al heel
lang: dit kan niet. De calvinistische opvatting
dat verdriet maar geaccepteerd moet wor
den^ wordt niet langer aangehangen. Verdriet
is geaccepteerd als een normaal verschijnsel
en als iets dat schade berokkent aan het per
soonlijk leven. Het is daarom vanzelfspre
kend dat verwijtbaar verdriet wordt vergoed.
Het toekennen van de claim in de zaak Pie-
terse past volgens Pim de Vos bovendien ook
in de ontwikkelingsgeschiedenis van het be
grip smartengeld. De Hoge Raad kende in
1944 voor de eerste maal in een arrest smar
tengeld toe: vijfhonderd gulden. In de Neder
landse wetgeving bestond op dat moment
geen wettelijke regeling voor die vomi van
schadevergoeding. Die regeling is er pas veel
later gekomen, op grond van de jurispruden
tie.
„Ik zou het daarom helemaal niet vreemd
vinden dat een rechter op een gegeven mo
ment zelfstandig overgaat tot het toewijzen
van smartengeld voor nabestaanden. Bedenk
bovendien dat het hele recht verandert; be
grippen als aansprakelijkheid zijn in het hui
dige (nieuw, red.) Burgerlijk Wetboek aange
scherpt. De zaak Pieterse heeft volgens mij
alle ingrediënten i£ zich voor een grensver
leggend vonnis."
De dagvaarding tegen het Goudse Groene
Hart Ziekenhuis en de betrokken specialist is
inmiddels uitgebracht. De Vos heeft bewust
geen vast schadebedrag geëist, omdat de vol
ledige schade voor het echtpaar op dit mo
ment nog niet kan worden vastgesteld. Hij
wacht nu op een reactie van de tegenpartij en
verzekeraar Nationale Nederlanden. De kans
is niet groot dat er, gezien het grote belang
van de zaak, snel tot overeenstemming wordt
gekomen. Het Amsterdamse advocatenkan
toor De Vos Steinz houdt er rekening mee
dat de procedure tot aan de Hoge Raad wordt
doorgezet.
Het echtpaar Pieterse is financieel niet in
staat de kosten van deze rechtsgang op zich
te nemen. Pim de Vos: „Ik beschouw het als
de plicht van een advocaat om mensen in
een dergelijke situatie bij te staan. Het gebrek
aan financiële middelen mag en kan geen re
den zijn iemand niet te helpen.
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1997
kj
:eui
,k■goedgehumeurd
ro ^ontspannen en
\nJitbaar uitgerust is
Nabestaanden van patiënten die overlijden als gevolg van een
medische fout kunnen in het Nederlandse recht nog steeds geen
aanspraak maken op smartengeld. Hoe groot het leed van ouders,
broers, zusters of geliefden ook is, financiële genoegdoening is niet
wettelijk geregeld. Het Amsterdamse advocatenkantoor De Vos
Steinz gaat via een proefproces proberen dit gemis lacune in het
Nederlandse rechtssysteem op te vullen. Ook al kost dat veel
advocatenuren die niet vergoed worden en moet er eventueel
worden geprocedeerd tot aan de Hoge Raad, aldus mr. Pim W. H.
de Vos.
Russische presiden t
Boris Jeltsin
j^jruggekeerd naar
^Moskou. Na een
Kind vakantie aan
Finse grens en aan
I Wolga, waarbij liij
overigens de
taatszaken niet
waarloosde, is hij
_fleze week weer
ficieel aan de slag
Rij gegaan.
xcl.'
airinniwiniwm
;arï
oris Jeltsin is er na zijn vijfvoudige
B bypass-operatie van november
vorig jaar een stuk beter aan toe.
•Problemen zijn er nog genoeg, maar hij lijkt
het allemaal wat luchtiger te nemen. Voorbij
zijn de dagen dat hij met een woedend ge
zicht recht in de camera's keek, bewindslie
den schoffeerde en met de vuist op tafel
sloeg. Zelfs de 'operatie roebel', waarbij op 1
januari 1998 drie nullen van de bankbiljetten
worden geschrapt, presenteerde hij op een
overtuigende en voor iedereen begrijpelijke
manier. De Russen hoeven zich geen zorgen
te maken, hun spaarcenten zijn veilig en het
zal de allerlaatste keer zijn dat zoiets gebeurt,
luidde de boodschap.
Jeltsin verscheen tijdens zijn vakantie re
gelmatig op de televisie. Niet meer stijf in het
pak zoals vroeger, maar met een vlotte trui,
open blouse en een glimlach op het gezicht.
Er mocht gelachen worden, ook als hij staats
zaken besprak met zijn premier Tsjernomyr-
din of diens plaatsvervangers Nemtsov en
Tsjoebais. Er werd gepraat over tennis,
Jeltsins bezoeken aan de banja (Russische
sauna) en zijn visprestaties.
En passant werd over het hotel in Karelië
waar hij verbleef meegedeeld dat dit niet ex
clusief voor de president was, maar toegan
e 28-jarige Inga Pieterse uit Ter
Aar meldt zich op 11 mei 1995
bij de opnamebalie van het
ie Hart Ziekenhuis in Gouda. De jonge
heeft al enige tijd last van haar finker-
jn in overleg met haar specialist is be-
itot een kijkoperatie. Een lichte ingreep
plaatselijke verdoving, waarbij de me-
nader wordt onderzocht.
1 brengt twee dagen door in het zieken-
^én mag daarna weer naar huis. Een
Qna de ingreep begint haar knie op te
m, lopen wordt pijnlijk. Ongerust
t zij telefonisch contact bp met de po-
ek Orthopedie van het Goudse zieken-
K^De betrokken specialist laat Inga, zon
ular voor nader onderzoek op te roepen,
'j dat er niets aan de hand is. „Neem
[rust, dan gaan de klachten vanzelf
i krijgt zij te horen.
^20 mei, een dag later, overlijdt Inga Pie-
■Jtijdens een spoedrit per ambulance
■net Academisch Ziekenhuis Leiden. In
t nnkerbeen is na de ingreep plotseling
,1 lose ontstaan en dat wordt de vrouw
pttig. Als de ziekenauto bij het Leidse
ihuis arriveert, kunnen de artsen alleen
liaar de dood vaststellen,
inna en Kees Pieterse, de ouders van
zijn in één klap hun oogappel en steun
perlaat van het loodgietersbedrijf kwijt;
jiven verandert in een nachtmerrie. De
fenis in Ter Aar trekt honderden be-
[ellenden; de hechte dorpsgemeen-
-jidoet die dag zijn best het vreselijke
Ei» van het echtpaar enigszins dragelijk te
tl. Na de plechtigheid wordt het echter
vo|dom Johanna en Kees.
ncaat Pim de Vos (Haarlem): „Zij wa-
bedroefd dat vrienden, buren en klan
ten van het loodgietersbedrijf hen niet durf
den te benaderen. Het echtpaar zat niet al
leen met het verlies van hun dochter, maar
moest ook verder leven met de gedachte dat
haar dood is veroorzaakt door een medische
blunder. Zij hebben hun verdriet echter met
zijn tweeën moeten verwerken. Johanna Pie
terse zei eens tegen mij: waren er maar min
der op de begrafenis geweest en ieder dag
daarna iemand."
Groot belang
Het advocatenkantoor De Vos Steinz in
Amsterdam is gespecialiseerd in onder meer
letselschade en smartengeld en staat het
echtpaar bij sinds die noodlottige gebeurte
nis. De Vos is een procedure begonnen tegen
het ziekenhuis en de betrokken specialist om
smartengeld te krijgen voor het echtpaar. Het
is een proefproces, omdat in de Nederlandse
wetgeving geen regeling voor smartengeld
voor nabestaanden is opgenomen. De uit
komst is van groot belang voor nabestaanden
van slachtoffers van medische blunders,
maar ook van criminaliteit en verkeersonge
lukken. Opvallend: slachtoffers die een derge
lijke calamiteit overleven kunnen zelf wél
aanspraak maken op smartengeld. Nabe
staanden staan op dit punt echter in de kou.
Nederland kent wel sinds een paar jaar het
begrip shockschade, dat de mogelijkheid
biedt om smartengeld toe te kennen. Het
gaat dan om personen, die niet zelf het
slachtoffer zijn, maar wel (emotionele) scha
de ondervinden. Deze regeling staat echter
nog in de kinderschoenen en de uitkeringen
zijn doorgaans erg laag.
„Niet dat een financiële compensatie hen
volledig schadeloos kan stellen voor het ver
lies van Inga. De ouders hebben door haar
Geslaagde pr-campagne rond Boris Jeltsin
Advocaat Pim de Vos: „De zaak Pieterse heeft volgens mij alle ingrediënten in zich voor een grensverleggend vonnis."
FOTO GPD TON KASTERMANS
overlijden echter financiële en emotionele
schade geleden, waarvoor zij geen vergoe
ding ontvangen. Dat is een groot onrecht",
aldus Pim de Vos.
Hij is van mening dat in dit specifieke geval
genoeg aanknopingspunten zijn om voor het
echtpaar alsnog met succes smartengeld te
kunnen claimen en tegelijkertijd een lans te
breken voor vergelijkbare nieuwe gevallen.
Niet in de laatste plaats omdat Nederland, in
vergelijking met de Verenigde Staten en an
dere Europese landen, achterloopt en, in het
kader van de Europese eenwording, de
rechtssystemen worden geharmoniseerd.
„In verschillende landen wordt het begrip
smartengeld veel ruimer geïnterpreteerd. In
de Verenigde Staten, maar ook dichter bij
huis in Frankrijk, België en Duitsland. Neder
land is in dat opzicht erg calvinistisch."
Juridisch gezien lijkt de casus van het echt
paar Pieterse redelijk waterdicht. De klach
tencommissie van het Groene Hart Zieken
huis in Gouda heeft vastgesteld dat de be
trokken specialist onjuist en verwijtbaar heeft
gehandeld. De medicus had zich onvoldoen
de op de hoogte gesteld van eventueel aan
wezige risicofactoren voor een trombose, al
vorens Inga te behandelen. De Ter Aarse had
al eerder trombose gehad, leed aan vetzucht
en gebruikte een anticonceptiepil; drie in de
medische wereld bekende risicofactoren voor
een nieuwe calamiteit.
De Vos zegt dat verzekeraar Nationale Ne
derlanden Schadeverzekeringsmaatschappij
B.V. van het ziekenhuis en de specialist de
aansprakelijkheid hebben erkend. Nationale
Nederlanden verklaarde zich bereid 11.000
gulden te betalen voor de begrafenis. De
maatschappij weigerde daarna echter iedere
vergoeding, op grond van het feit dat het Ne
derlandse recht geen smartengeld kent voor
nabestaanden. „Iedereen is het er over eens
dat er sprake is van onrecht. Dan klinkt het
naar als je alleen de begrafeniskosten ver
goedt; verder heb je als nabestaanden kenne
lijk pech. 'De wet is nou eenmaal zo, laten wij
het verder maar vergeten'. Ik kan die mensen
echter niet laten vallen. Ik hou mij al vijfen
twintig jaar bezig met dergelijke zaken en
heb veel slachtoffers gezien."
Positie van ouders
De advocaat vindt dat het ziekenhuis en de
betrokken specialist, de gedaagden in de juri
dische procedure, zich schuldig hebben ge
maakt aan wanprestatie en onrechtmatige
daad. Er was niet alleen sprake van een me
dische behandelingsovereenkomst tussen In
ga Pieterse enerzijds en het ziekenhuis en de
medicus anderzijds. Johanna, Kees en Inga
Pieterse vormden een zodanig hecht gezin,
dat ook de beide ouders als derden deel uit
maken van de overeenkomst.
De gedaagden hadden daarom op grond
van de behandelingsovereenkomst ook ver
plichtingen ten opzichte van Inga's ouders.
Zij hebben met de medische blunder niet al
leen hun verplichtingen ten opzichte van In
ga verzaakt, maar ook ten opzichte van haar
ouders. De ouders zouden alleen op grond
hiervan al recht hebben op schadevergoe-
ding.
„Wij hebben het over een jonge vrouw die
vanaf haar geboorte tot aan haar overlijden
in nauw gezinsverband samenleefde. De ou
ders komt het recht toe op eerbiediging van
hun persoonlijke levenssfeer (met hun doch
ter Inga, red). Ziekenhuis en arts hebben
door het niet nakomen van de overeenkomst
met Inga hun recht op een gezinsleven aan
getast. Zij waren bovendien op de hoogte van
de hechte gezinsband."
De casus voldoet daarom ook aan het be
langrijke juridisch criterium dat de schade
ten opzichte van de ouders voorzienbaar
was. Pim de Vos wijst er bovendien op dat
Nationale Nederlanden impliciet de aanspra
kelijkheid heeft erkend ten opzichte van Inga,
dus ook ten opzichte van haar ouders. „Door
het niet betalen van een schadevergoeding
aan de ouders heeft Nationale Nederlanden
vervolgens ook nog eens gehandeld in strijd
met de in het maatschappelijk verkeer gel
dende normen."
Het overlijden van Inga leidde er verder toe
dat haar ouders in een isolement kwamen en
zodoende gedurende lange tijd geen op
drachten kregen voor hun loodgietersbedrijf.
„De klanten bleven weg, omdat zij in de
hechte woongemeenschap van Ter Aar, het
echtpaar uit piëteit niet wilden lastigvallen.
Het echtpaar is hierdoor lange tijd onvol
doende in staat geweest inkomen te verwer
ven. Daar kwam nog bij dat Kees Pieterse
door het overlijden van zijn dochter zo ge
traumatiseerd was, dat hij lang niet kon wer
ken. De levensvatbaarheid van het 150 jaar
oude familiebedrijf kwam hierdoor in gevaar.
Zij hebben zelfs geld moeten lenen om in
hun levensonderhoud te voorzien." Tenslotte
is volgens De Vos ook een vergoeding op zijn
plaats omdat het echtpaar ernstig geestelijk
letstel heeft opgelopen doordat zij getuige
waren van het lijden en daaropvolgende
overlijdën van Inga.
De Amsterdamse advocaat denkt in het
Europese Verdrag voor de Rechten van de
Mens nog een extra aanknopingspunt voor
de claim te hebben gevonden. In dit verdrag
zijn alle (grond) rechten opgenomen, waarop
mee wilde werken. Maanden rust, gevolgd
door een succesvolle hartoperatie brachten
de oude beer er weer bovenop.
Sindsdien hebben Tatjana en haar team
verder geslepen aan het imago van de presi
dent. Makkelijk was dat niet bij deze man die
Onvoorstelbaar koppig heet te zijn. Regelma
tig viel hij uit zijn rol. Berucht zijn de tv-beel-
den waarop hij Tsjemormyrdin en ex-defen
sieminister Rodjonov als schooljongens in de
hoek zette. Dat lijkt nu tot het verleden te be
horen. Zijn stem is milder geworden, zijn op
tredens minder verkrampt.
„Jeltsins image is veranderd van dat van de
woeste beer in de vrolijke grootvader, die
desalniettemin het onaantastbare gezins
hoofd blijft", zei pr-deskundige Popov in een
interview met de Moscow Times. Doordat de
niet meer herkiesbare Jeltsin de rol van vader
des vaderlands gaat spelen, kunnen onder
zijn protectie de jonge hervormers laten zien
waar zij toe in staat zijn, meent hij. Popov:
„Hij kan natuurlijk nog uit zijn leunstoel ko
men en met de vuist op tafel slaan, maar het
is de bedoeling dat dit niemand meer angst
inboezemt", zegt Popov. Maar Boris Jeltsin is
en blijft een eigenzinnige man, die zich door
niemand de wet laat voorschrijven en dus al
tijd goed is voor een verrassing.
Een ontspannen Boris Jeltsin tijdens zijn
kelijk bleef voor iedereen. Jeltsin leidde er
zelfs een tv-ploeg rond. Een unicum in dit
land, waar de heersers altijd werden wegge
stopt in super-de-luxe villa's achter meters
hoge hekken. Het was een zeer geslaagde pr-
i, hier aan boord van de 'St. Nikolay'.
FOTO REUTERS
stunt. Waarbij ook voor iedereen zichtbaar
werd gemaakt dat de president tijdens zijn
vakantie werkte.
Nieuw is het overigens niet, dat de eerste
man van het land laat zien dat zijn vakantie
meer is dan alleen ontspanning. De vroegere
communistische leiders werden ook altijd
nijver werkend getoond. De bedoeling was de
schijn te wekken dat zo'n vakantie eigenlijk
alleen maar een hinderlijke onderbreking
vormde van het voortdurend bezig^ijn voor
het heil van het volk.
Jeltsin heeft zich de eerste jaren van zijn
presidentschap aan dezelfde doorzichtige
tactiek bezondigd. Het was vooral zijn vorig
jaar in ongenade gevallen vriend, lijfwacht en
adviseur Korzjakov die het zo wilde. Het re
sulteerde regelmatig in puur amateuristische,
absoluut ongeloofwaardige en soms lachwek
kende optredens.
Nu gebeurt het allemaal veel professioneler
en dat is vooral het werk van Jeltsins dochter
Tatjana (37). Na het ontslag van Korzjakov in
1996 vormde zij een team professionele pr-
adviseurs. Tijdens de verkiezingscampagne
van de president hadden ze al met succes
proef gedraaid. Tatjana, die volgens alle
bronnen een van de weinigen is naar wie de
president luistert, haalde haar vader toen
over direct contact met het volk te zoeken.
Het resultaat was een dansende, springen
de, overal druk pratende Jeltsin. Hij moest
zijn inspanningen overigens bijna met de
dood bekopen, omdat zijn hart niet meer
