Schade door onweer explosief toegenomen
lijdt
Wetenschap Techniek
Toendra Noord-Europa
onder rendieren
Wat te doen
bij onweer?
Koude koffie kun je horen
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 1997
De bliksem veroor
zaakt steeds meer
schade. Het toene
mende gebruik van
gevoelige elektroni
sche apparatuur
maakt bedrijven en
huizen kwetsbaar
der voor bliksemin
slagen. Maar moet
de kabelaansluiting
van de televisie er
bij onweer nu wel of
niet uit? Feiten en
fabels omtrent het
hemelvuur op een
rij.
Onweer is voer voor
bijgeloof. Zo zijn er
in Frankrijk nog al
tijd boeren die tij
dens een onweers
bui met een steen in
hun broekzak rond
lopen. Ze beweren
dat ze op die manier
niet door de bliksem
geraakt kunnen
worden.
De Duitsers kennen
een andere volks
wijsheid. 'Eine Ei-
che soli man wei-
chen, eine Buche
soli man suchen'
luidt een gezegde.
Met andere woor
den: je kunt met onweer beter
onder een beuk gaan staan dan
onder een eik. De bast van een
eik zou meer vocht opnemen
en daardoor de stroom gelei
den.
Onzin, natuurlijk. De bliksem
heeft geen voorkeur. Je zou wel
gek zijn als je met onweer on
der een boom zou gaan staan,
wat voor boom dan ook.
Onweer laat geen mens onbe
roerd. Maar waar de één gefas
cineerd vanachter het raam het
schouwspel van donder en
bliksem volgt, trekt een ander
het liefst de dekens zo ver mo
gelijk over zich heen zodra het
begint te weerlichten.
Het hemelvuur boezemt ons al
sinds de oudheid angst in. Zo
dachten de Grieken dat tijdens
onweer de god Zeus in zijn
toorn bliksemschichten van de
berg Olympus slingerde. De
Germanen op hun beurt schre
ven het spectaculaire natuur
verschijnsel toe aan het hu
meur van Donar. Als het on
weerde dachten ze dat ze zich
Rendieren richten meer schade
aan de Noord-Europese toendra
aan dan de twee nikkelfabrie-
ken op het Russische schierei
land Kola, die tot de smerigste
bedrijven in de wereld worden
gerekend. Dat meldt het Britse
w etenschappelijke weekblad
New Scientist. De gegevens
stammen van een onderzoek
dat onlangs werd gepresenteerd
tijdens een conferentie over het
milieu ten noorden van de
Poolcirkel. Uit dit onderzoek
blijkt dat de schade aan strui
ken, korstmossen, mossen en
de bodem rond de twee fabrie
ken, die bijzonder veel zwavel
dioxide en zware metalen lozen,
verrassenderwijs heel plaatselijk
is.
Daarentegen heeft de hoge
dichtheid aan rendieren de
toendra in het noorden van
de woede van de dondergod op
de hals gehaald hadden en dat
hij middels donder en bliksem
zijn ongenoegen liet blijken.
Tegenwoordig weten we wel
beter. Dat wil zeggen: we weten
hoe onweer ontstaat. Het bete
kent echter niet dat we ook al
lemaal op de hoogte zijn van
wat we in geval van onweer
moeten doen of laten.
Er doen omtrent het hemel
vuur nogal wat fabeltjes de ron
de. Zo zijn er mensen die den
ken dat ze, nu ze kabeltelevisie
hebben, niet langer bij nade
rend onweer de stekker uit het
stopcontact hoeven te halen.
Toch maar doen, want wan
neer een blikseminslag plaats
vindt in de nabijheid van een
ondergrondse tv-kabel, kan het
toestel in de huiskamer aardig
worden beschadigd.
Ook denken veel mensen dat je
Noorwegen ernstige schade toe-
gebracht. De Noren dachten tot
nu toe dat hun deel van
Lapland ongeschonden gebied
was, erop wijzende dat de twee
Russische fabrieken op Kola
ecologisch een ramp zijn.
In de voorbije veertig jaar is het
aantal rendieren in arctisch
Noorwegen verdubbeld. Door
overbegrazing zouden zij drie
kwart van de bodem hebben
vernield, terwijl in Noord-Fin-
land driekwart van de bodem
nog ongeschonden is en op Ko
la zelfs 92 procent. Een voor
man van de Lappen verwierp de
suggestie dat het altijd nog be
ter is om in het Noordpoolge
bied zware metalen te hebben
dan rendieren, maar hij gaf toch
toe dat overbegrazing een pro
bleem kan zijn.
vallen. Maar dat is levensge
vaarlijk. Door het gróte aanra-
kingsvlak met de grond neemt
de kans juist toe dat een deel
van de bliksemstroom het li
chaam raakt.
Nog zo'n fabeltje is dat je met
je auto voorzichtig tegen een
lantaarnpaal zou moeten rijden
als je vermoedt dat de bliksem
is ingeslagen, om op die ma
nier het voertuig van de elektri
sche lading te ontdoen. Onzin.
De stroom vloeit meteen via
het metalen autoframe en de
banden naar de aarde af, zeker
als het regent.
De auto is zelfs een relatief vei
lige verblijfplaats tijdens een
onweersbui. Hoewel auto's re
gelmatig door de bliksem wor
den getroffen, hebben de inzit
tenden vrijwel nooit persoon
lijk letsel. Dat komt door het
Faraday-principe. Michael Fa
raday, een beroemd Engels na
tuurkundige, bewees in 1831
dat alle elektrische stromen die
over de buitenkant
van een gesloten me
talen kooi vloeien
geen enkel effect ver
oorzaken binnen de
kooi. Wie zich dus tij
dens een onweersbui
in een auto (of cara
van met metalen car
rosserie) bevindt is
veilig.
Het onweert in Ne
derland zo'n 107 da
gen per jaar. Een ge
middelde donderbui
zorgt voor 25.000
blikseminslagen. De
materiële schade als
gevolg van onweer is
de afgelopen jaren ex
plosief toegenomen.
Hoe groot de schade
precies is, wil het
Centrum voor Verze
keringsstatistiek niet
zeggen, maar de
schattingen lopen uit
een van vijftig tot
honderd miljoen gul
den op jaarbasis.
Niet dat het vaker is
gaan onweren, maar
Donar heeft zijn
werkterrein verlegd.
V roeger veroorzaakte
het hemelvuur voor
namelijk brandscha
de, maar tegenwoordig wordt
de grootste schade toegebracht
aan computers, telefooncentra
les, brandmeldinstallaties, cen
trale-verwarmingssystemen en
audio- en video-apparatuur.
Het toegenomen gebruik van
gevoelige elektronische appa
ratuur, die vaak ook nog in een
netwerk aan elkaar gekoppeld
is, maakt bedrijven kwetsbaar
der voor blikseminslagen. Het
aantal schadeclaims is in de af
gelopen jaren dan ook explosief
gestegen, temeer omdat ook
bijna elk huishouden tegen
woordig wel over een computer
beschikt.
Steeds meer bedrijven en parti
culieren gaan dan ook over op
een bliksemafleiderinstallatie.
Ook zijn er tussenstekkers te
koop voor het beveiligen van
eenvoudige apparatuur, even
als aardingssets voor caravans.
- Wie tijdens een wandeling of
fietstocht door onweer wordt
overvallen, kan het best op de hur
ken gaan zitten (bij voorkeur in
een greppel) met de armen om de
benen geslagen en het hoofd tus
sen de knieën. Houd de voeten
dicht bij elkaar om het contact
met de grond zo klein mogelijk te
maken. Ga vooral niet op de grond
liggen, blijf niet in groepjes bij el
kaar staan en gebruik geen para
plu. Wie op de fiets is, moet zo ver
mogelijk van het voertuig schuilen
- Houd minstens 20 meter afstand
van metalen constructies, zoals af
rasteringen
- Wie in een auto zit, dient daarin
te blijven. Houd deuren en ramen
dicht en trek de antenne in, maar
doe dit niet als het al onweert.
- Plaats een tent nooit onder een
alleenstaande boom of onder de
ver uitstekende takken ervan. Blijf
uit de buurt van metalen tentstok-
ken en neem de hurkhouding aan
in het midden van de tent. Het
beste is om tijdens onweer in de
auto te schuilen
- Ga niet zwemmen tijdens on
weer
- Aan het surfen? Verlaat onmid
dellijk het water. Lukt dat niet, leg
de mast op het water, ga plat op
de plank liggen en haal de benen
uit het water
- Schakel bij naderend onweer in
huis elektrische en elektronische
apparaten uit (televisietoestellen,
geluidsapparatuur, alarminstalla
ties, computers, wasmachines en
wekkerradio's). Haal de stekkers
echter niet uit het stopcontact als
het al dichtbij onweert.
- Sluit alle ramen
- Gebruik geen water. Het kan le
vensgevaarlijk zijn om tijdens on
weer een bad of douche te nemen
- Raak waterkranen, radiatoren,
wasmachines en andere metalen
geleiders niet aan
- Een hulpmiddel bij het lokalise
ren van een onweersbui is het tel
len van het aantal seconden tus
sen bliksemflits en donderslag. Ie
dere drie tellen is een kilometer.
Op die manier is de plaats van de
laatste inslag te bepalen.
Bron: Ir. H. Aaftink, 'Leven met
onweer', uitgave van Winterthur
Verzekeringen (ISBN 90 800796 1
Het menselijk gehoor is zo verfijnd, dat het zelfs kan onderscheiden of
er hete of koude koffie wordt ingeschonken. Een nieuw hoortoestel van
Siemens met de luisterrijke naam Music zorgt er nu voor dat ook men
sen met een gehoorverlies zulke minieme verschillen kunnen waarne
men. Het toestel verwerkt het geluid in twee gescheiden frequentiebe-
reiken. Omdat veel mensen met een gehoorverlies hoge en lage tonen
verschillend waarnemen, kunnen verliezen gericht worden gecompen
seerd. De zachte geluiden worden versterkt, terwijl de harde geluiden,
die toch wel worden gehoord, op hetzelfde volumeniveau blijven ge
handhaafd. Het toestel, dat flexibel op elk gehoor kan worden aange
past, is niet groter dan een pinda en wordt rechtstreeks in de gehoor
gang geplaatst, precies daar waar ook het oor het geluid optimaal op
neemt. De technisch zeer verfijnde micro-electronica verhindert boven
dien, dat bij geluiden met een hoog inspanningsniveau vervormingen
optreden. foto Siemens
1
K
O
R
A
P
A
E
M
2
S
T
E
O
N
V
R
M
3
R
V
L
O
E
E
U
T
4
S
w
T
O
K
U
M
P
5
K
L
N
U
1
J
S
E
6
N
S
T
O
E
O
E
L
7
P
1
O
E
T
D
E
L
8
A
K
L
A
U
1
N
F
9
B
Z
L
O
E
O
K
T
10
K
O
A
P
N
E
J
R
11
E
s
A
T
L
R
O
N
12
L
1
O
A
U
W
A
N
13
T
B
1
L
R
A
N
IJ
14
K
O
V
L
E
O
N
S
OPGAVE
OPLOSSING
CITAAT»
Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vor
men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be
neden en van links naar rechts
een citaat.
Horizontaal:1. Markttentje; 2.
hevige wind: 3. haringnet; 4.
bot; 5. brand- en inbraakvrije
bewaarplaats; 6. handvat; 7.
soort hond; 8. bot met enig
vlees; 9. naakt; 10. metaal; 11.
ontvangkamer; 12. slingerplant;
13. dwingeland; 14. reuzen
beeld.
KRUISWOORDRAADSEL
- andijvie -
aloe-amor
leb-h-ase
f-etang-e
alle-eest
-e-mijt-e-
gesp-tong
a-motor-e
ade-g-gin
file-niet
-streber-
Mf£SC£/£A/ /y££££^£ ££MP **£*-
££A/ WSC/£TJ£ JOVIV&6A-
££TJ£ Z£<S>T AD&'AAN T££EM
ftrOKTO A/£T AiAMM£TJ£
A/£3 J/J VU/G
AWA/ £/6AJ&£Tj£ F"
V&AA&T AZOACO AAM P£ ££NP.
M££, Z££T P£ ££MP, MAAZ
PAAG x&MT 3UU.E3AÏCrt/S-
ScTA//£A/ AS££ET£V£ ££AS VPC/J^TJE
V0OJZ JOUiv S/&AGETJE"
TOMPOES
Heer Bommel en de grauwe razer
Hij trok zijn jas recht en beklom met een zenuwtrekje het
vervallen bordes. Een deur was er niet meer en uit de
duistere opening sloeg een slechte lucht hen tegemoet.
„Hallo!" riep heer Ollie. Zijn geknepen stem ging echter
geheel verloren in de holle ruimte.
„Ahum", hernam hij, zich vermanend, „is hier iemand?"
„Voorzichtig", zei Tom Poes, die wat zorgelijk naast hem
liep. „Monsters zijn meestal gevaarlijk!"
Nu bleef heer Bommel staan en zijn mond nam een vast
beraden lijn aan.
„Luister eens, jonge vriend", sprak hij waardig. „Soms
ben je knap vervelend met je waarschuwingen en te
rechtwijzingen. Ik ben een gerijpt heer en die toon van
jou past je niet. Als hier werkelijk een monster woont,
schrijft mijn plicht me voor om deze streek ervan te ver
lossen. En als het hier niet woont, is er niets te vrezen.
Ben ik duidelijk genoeg? Goed; volg me dan en zwijg ver
der."
Na deze woorden zette hij zich opnieuw in beweging en
liep met stijve passen naar binnen. Het is mogelijk dat de
zware geur en de zwammen die het voortgaan bemoei
lijkten, zijn koppigheid deden zakken, maar hij liet dat
niet merken.
„Niemand te zien, net als ik dacht", hernam hij. „En hier
hebben lieden van stand gewoond. Kijk maar eens naar
dat kloeke schilderij. Een echte edelman, al is zijn uiter
lijk wat grimmig, als je begrijpt wat ik bedoel. Ik be
doel..."
„Rekelaars!" gromde een stem achter hem en ergens bo
ven uit de balken kraste iemand: „Stuk repel! Doorgebla
zen krothuis!"
REDACTIE SASKIA STOELINGA 023-51
mi i mh'
WEER
DOOR JAN VISSER
Het kwik heeft er zin in. Gistermiddag rapporteerde Valken
burg bij Leiden een maximumtemperatuur van 28,0 gra
den. Zo warm is het daar deze zomer nog niet geweest. De
hoogste temperatuur bedroeg namelijk 27,7 graden op 7
juni. Dat was op die gedenkwaardige zaterdagmiddag toen
een hevig noodweer met windstoten tot 130 kilometer per
uur in de late middag over onze streken raasde. Op Schip
hol werd het gistermiddag overigens 27,5 en in Bloemen-
daal 27,2 graden. De zomerse temperaturen werden geme
ten bij onafgebroken zonneschijn. Vanuit Alphen aan den
Rijn werd gewag gemaakt van buienwolken laag aan de ho
rizon. Het betrof hier buien die boven het zuiden van Belgiè
actief waren. Dat de schermen van deze buien boven onze
streken konden worden gezien (afstand zo'n 200 kilometer!
had te maken met de transparantheid van de atmosfeer en
niet in de laatste plaats de hoogte van de buienwolken. De
toppen reikten tot 11-12 kilometer.
Morgen dringt in de hogere luchtlagen wat koudere lucht
naar onze omgeving op. Dat gebeurt vanuit het oosten.
Daardoor kunnen er iets grotere stapelwolken ontstaan.
Toch blijft het overheersend zonnig en met maxima van om
streeks 28 graden is het opnieuw warm. De wind waait uit
het oosten en is matig van sterkte. Tijdens het weekeinde
nemen de luchtdrukverschillen aanvankelijk iets af met als
gevolg een afname van de wind. Voor de rest verandert er
weinig. Het is overwegend zonnig en aanhoudend warm me 5
maxima omstreeks 27-28 graden. In de loop van het week
einde gaat de luchtdruk boven midden-Europa iets stijgen
terwijl boven het zuidwesten van Europa de barometers zak
ken. Zeer warme lucht kan daardoor naar het noorden gaan
stromen. Om die reden worden voor begin volgende week
maxima tot omstreeks 30 graden verwacht.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag.
Noorwegen:
Droog en vrij zonnig. In
het noordwesten ook en
kele wolkenvelden en mo
gelijk wat regen. Maxima
uiteenlopend van 16 gra
den in het noordwesten tot
25 graden elders.
Zweden:
Flinke zonnige perioden
en meest droog Middag-
temperatuur van 21 gra
den in het noorden tot 27
in het midden en zuiden.
Denemarken:
Droog en vrij zonnig. Mid-
dagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Eerst in het zuiden van
Engeland, Wales en Ier
land wolken en af en toe
regen. Verder aardig zo
merweer. In Schotland
morgen wel bewolking en regen. Maxima
tussen 20 en 25 graden, in Schotland
en het westen van Ierland wat frisser.
België en Luxemburg:
Vrij zonnig, maar soms ook wolkenvel
den. Afnemende kans op een regen- of
onweersbui Middagtemperatuur onge
veer 25 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en enkele pittige
regen- of onweersbuien. Morgen droger
en meer zon. Middagtemperatuur mor
gen rond 27 graden
Portugal:
In het noorden nogal bewolkt en een en
kele bui. Middagtemperatuur tussen 20
en 25 graden In het zuiden meer zon.
meest droog en 's middags tussen 25 en
30 graden
Madeira:
Wolkenvelden, maar aan de zuidzijde
van het eiland ook wel zon Ook een en
kele bui Middagtemperatuur ongeveer
24 graden
In het zuiden flinke zonnige perioden en
veelal droog. Ten noorden van Madrid
meer wolken en kans op enkele regen
en onweersbuien Middagtemperatuur
rond 30 graden. In Galicie temperatuur
's middags ongeveer 23 graden.
Canarische Eilanden:
In het noorden wolkenvelden en kans op
een bui, in het zuiden geregeld zon en
waarschijnlijk droog. Middagtempera
tuur tussen 25 en 30 graden.
Marokko:
Westkust: op veel plaatsen kans op wol
kenvelden. 's Middags vrij zonnig en
maxima aan zee tussen 25 in het noor
den en ruim boven de 30 in het zuiden.
Tunesië:
Zonnig, maar in het noorden kans op
een (onweers)bui. Middagtemperatuur
vlak aan zee ruim boven de 30 graden,
landinwaarts morgen 40 gratiën.
Zuid-Frankrijk:
Enkele stevige regen- of onweersbuien.
Morgen iets beter. Tussen de buien door
ook wel zon. Maxima ongeveer 28 gra-
Mallorca en Ibiza:
Veel zon, maar met name in het binnen
land ook kans op een lokale regen- of
onweersbui Middagtemperatuur onge
veer 30 graden.
Italië:
In het noorden vooral vandaag wolken
en enkele regen- of onweersbuien. Naar
het zuiden toe droog en vrij zonnig.
Maxima van bijna 30 graden in het noor
den tot 35 plaatselijk in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Veel zon en warm met maxima van bijna
35 graden. Op Corsica meer wolken en
kans op een (onweers)bui
Malta:
Zonnig en erg warm. Middagtempera
tuur rond 35 graden
Griekenland en Kreta:
Vrij zonnig en droog In het noorden
meer bewolking en kleine kans op een
bui. Maxima tussen 30 en 35 graden.
Op de Egeische Zee eerst nog een stevi
ge noordelijke wind.
Turkije en Cyprus:
Zonnig en warm. Middagtemperatuur
vlak aan zee tussen de 30 en 35 graden.
Duitsland:
Zonnig, in het oosten ook stapelwolken.
In het uiterste zuiden kans op een re
gen- of onweersbui. Middagtemperatuur
ongeveer 25 graden.
Zwitserland:
Af en toe zon. maar ook een paar stevige
regen- of onweersbuien, 's Middags on
geveer 26 graden.
Oostenrijk:
Wolkenvelden, ook af en toe toe zon en
een enkele regen- of onweersbui. Mid
dagtemperatuur ongeveer 25 graden.
Polen:
Half tot zwaar bewolkt en enkele
mogelijk onweer. In het noorden
opklaringen. Middagtemperatuur
veer 22 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Zon. maar ook stapelwolken en k
een bui, mogelijk met onweer
mumtemperatuur ongeveer 24 graL,.
Hongarije:
Geregeld zon, mar ook een enki
gen- of onweersbui. Middagtempc
ongeveer 26 graden. prk
ula
7 a
VRIJDAG 8 AUGUSTUS 1997 I Vl
Zon- en maanstanden iWl
Zon op 06.13 Zon onder poi
Maan op 11.29 Maanonderlsc
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.3b» 19.55 07 09
Laag 03.19» 15.36 03.00
Weerrapporten 07 augustus 08 uur
station weer wind temp lyaj
Amsterdam onbew o4 28 "J.
De Bilt onbew. o4 27 fW
Deelen onbew. o4 27 Iq
uL. SS o»3 f*
Den Helder onbew. 06 24 :(ar
Rotterdam onbew. o3 27 ITS,
Maastricht
Aberdeen
Athene
Boedapest
Bordeaux
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
regen
Helsinki
Innsbruck licht bew.
Istanbul onbew.
Klagenfurt zwaar bew
Kopenhagen onbew.
Las Palmas half bew
Lissabon hall bew
Locarno motregen
Stockholm
Warschau
Wenen
Bangkok
Buenos Aires licht bew
Casablanca half bew
Johannesburg onbew
Los Angeles half bew
New Orleans onbew.
New York onbew.
TelAviv licht bew
Dl
30 T
20 IfRi
23
24 jfn
29
23 |t0
22 :L,
27 Dl
24 If
25 llTf
127 fee
27 l| to
30 li
35 Dl
Tl
Dl
half bew
Dl
