Supermarkt nog onbekend in China
Gemeenten in rij voor Helmonds project
Anti-Chinese stemming
steekt kop op in Indonesië
Feiten &Meningen
Achterkant
van Tokyo
MAANDAG 4 AUGUSTUS 1997
Al meer dan tien jaar woon ik in Tokyo
en ik heb het idee dat ik weet wat er
zoal in die stad omgaat. Maar de dikke
thriller van de Brit Peter Tasker sloeg
me knock-out. Zijn 'Boeddha's Kus'
confronteerde me met een stad die ik
niet ken.
Het boek begint met het verhaal van een saaie bank-
manager die door een aardbeving in een hotelkamer in
Tokyo wakker wordt geschud Hij verwacht naast zich
een hoertje, maar de vrouw ligt dood in de badkuip. Na
zijn sporen te hebben uitgewist, slaat de manager op de
vlucht. De man wordt later afgeperst en gedwongen de
bank te bedriegen.
Dan is er het verhaal van de kleine privé-detective die
nauwelijks het hoofd boven water kan houden met het
schaduwen van ontrouwe echtgenoten. Een vriend
vraagt hem de dood van zijn dochter te onderzoeken,
wier lijk in de rivier is gevonden. Dat brengt de detecti
ve in de macht van een invloedrijke religieuze sekte.
Het derde verhaal gaat over de jonge Mitchell die. na
dat hij in Londen is mislukt, zijn heil zoekt bij een klei
ne investeringsbank in Tokyo. Zijn baas is een excen
trieke Japanner, die hem leen snel rijk te worden. Mit
chell moet afleren naar grafieken en statistieken te kij
ken. De verhalen van de drie personages ontknopen
zich onafhankelijk tot ze langzaam en heel spannend in
elkaar overlopen. Hoe. dat mag u zelf ervaren. Het plot
is echter bijna ondergeschikt gemaakt aan de schilde
ring van Tokyo en zijn bewoners.
Tasker leidt de lezer door de steegjes van Tokyo langs
de 'love hotels' waar je een kamer per uur betaalt, de
bars en striptease-tenten, de restaurants waar de vis
wordt opgedist met opzettelijk een vleugje van de gifti
ge lever (het summum voor de smaakpapillen), de
overvolle ondergrondse en autowegen, de hectiek van
de aandelenbeurs. de vuilnisverwerking en de alcohol.
Hij schildert de discriminatie van vrouwen in het ar
beidsproces. de groene thee. de stijve schouders en
ontspannende massages, de workaholic en zijn thuis
zittende eega. de zoete, hard studerende kinderen.
Soms zijn de details essentieel voor de vertelling, soms
volledig overbodig waardoor er een belerende toon uit
opstijgt. Maar het is dan ook een boek dat voor de wes
terse markt is bestemd.
Tasker vertoeft al ruim zestien jaar in de Japanse hoofd
stad. Als financieel analist weet hij uit eerste hand wat
er allemaal gebeurt achter de coulissen van ogenschijn
lijk keurig Tokyo. Dat dat heel smerig en corrupt is.
weet iedereen na de onthullingen over de sekte van
goeroe Asahara, die twee jaar geleden een gifgasaanval
in de metro uitvoerde. Of van de grote sommen geld
die de grote banken en effectenhuizen aan afpersers
hebben betaald. Taskers boek leert de lezer veel over
het dagelijkse en minder dagelijkse van Japan. Gebruik
zijn boek echter niet als gids! De nieuwkomer zal dit
Tokyo nooit vinden.
judith stalpers
correspondent
Ahold doet pionierswerk met Chinese winkelketen
Si
ti
„Een idee van de rol van een supermarkt in het moderne leven ontbreekt nog in China. Wij moesten bijna bij nul beginnen om de
Chinese consument de voordelen te tonen van een winkel waar je alle soorten dagelijkse producten onder één dak vindt. Chinezen
zijn daaraan nog niet gewend." Johan Dreijer, directeur van de Sjanghai Ahold-Zhonghui Supermarket, voelt zich met zijn jaren-
lange ervaring bij Albert Heijn een ware pionier in China's moderne miljoenenstad bij uitstek.
In vergelijking met Nederland
zijn er in Sjanghai, dat ook vijf
tien miljoen inwoners telt. veel
minder mensen die voor hun
inkopen naar een supermarkt
gaan. Van elke tien Nederlan
ders bezoeken er zeven regel
matig de supermarkt; in Shang
hai is dat gemiddeld slechts an
derhalve van elke tien mensen.
Daar komt bij dat Sjanghaine-
zen per bezoek veel minder geld
uitgeven. „Chinezen kopen
voor zes tot zeven gulden per
keer. In Nederland ligt dat be
drag vijf keer hoger", aldus
Dreijer.
De Tops-supermarkt moet hier
voor Ahold baanbrekend werk
doen in het aanprijzen van het
begrip supermarkt en het op
bouwen van een vaste klanten
kring. Zo zijn er elke twee we
ken voordeelaanbiedingen om
klanten te lokken. „Dat is iets
heel nieuws in Sjanghai. De
prijzen van de producten zijn in
alle bestaande supermarkten
gelijk. Er is dus geen sprake van
concurrentie. Met speciale ac
ties proberen wij aantrekkelijker
te zijn dan andere supermark
ten. Net als in Nederland ver
spreiden wij folders om de aan
biedingen onder de aandacht
van de mensen te brengen. Dat
is iets dat ze hier ook niet ken
nen."
Op de begane grond in de Tops-
winkel die onder Dreijers kan
toor is gevestigd, blijkt dat voor
de gemiddelde Chinees een su
permarkt niet anders is dan de
kruidenier op de hoek. Bij de
kassa staan veel klanten met
minder dan vijf producten in
hun rode boodschappenmand-
je. Mevrouw Tao heeft een pak
je gesneden brood om te roos
teren gekocht. „Hier is het elke
dagvers", geeft ze als reden.
Meneer Ye. die een blikje fris af
rekent. werkt als boekhouder in
een bedrijf in de buurt en zegt
Klanten in de Tops-supermarkt in Sjanghai kopen vaak niet meer dan een paar artikelen per keer.
dat hij tijdens de lunchpauze
vaak zo maar binnenloopt. „Het
is hier koel en je kunt op je ge
mak allerlei producten bekijken.
Soms koop ik iets om het uit te
proberen."
Terug op zijn kantoor bena
drukt Dreijer dat het streven
van Tops is vijftig procent van
de omzet te halen in de catego
rie 'verse producten', zoals
vlees, vis, zuivel en groente. „De
traditionele supermarkt in Chi
na is eigenlijk voor na het diner
en niet voor het diner zelf. Wat
wij 'vers' noemen is een van de
grote ingrediënten voor een
maaltijd, maar in Sjanghainese
supermarkten vond je geen
vers. Chinezen zullen op den
duur ook meer gemak willen en
alle soorten etenswaren onder
een dak kunnen kopen." Tops
wil inspelen op de snel verande
rende Chinese samenleving.
Daarbij horen eenvoudig en
snel te bereiden complete maal
tijden.
Dreijer. die met drie andere Ne
derlanders in Sjanghai werkt,
hoopt de komende maand een
grote stap voorwaarts te doen in
een meer doeltreffende bevoor
foto gpd yvonne van der heijden
rading van de winkels. Er zal
een nieuw distributiecentrum
worden geopend dat op Eu
ropese leest is geschoeid.
„Kwaliteitscontrole en verpak
king hebben .we dan zelf in de
hand, zodat we een constante
toevoer van hoge kwaliteit pro
ducten kunnen garanderen.
„Nu hebben we nog te maken
met heel veel individuele fabrie
ken en leveranciers die on a 1
hankelijk van elkaar aan all?1
Tops-winkels leveren. Ze sc1*
men overigens niet naar de
concurrent te stappen als ch-
een betere prijs betaalt. Var*
het distributiecentrum kuiu
we de toelevering aan de wk
kels vanuit één punt coordin
ren en de service aan de kl^jj
verbeteren." td
Ahold is een betrekkelijke ,r;
nieuwkomer op de Chinese
markt. Vorig jaar oktober nor
het een belang van vijftig pig,
cent in een joint-venture m
Sjanghai Zhonghui Superrr,
ket Company, waarin de Clfl
se overheid een meerderhe
belang heeft. De Chinese pr
ner bezat al vijftien superm
ten in Sjanghai. Met een ee
investering van vijf miljoenr
lar worden deze bestaande
kels waar in totaal 600 it s
sen werken omgebouwc?(
Tops-supermarkten en BiLr
discountwinkels. Tot het ja
2000 wil Ahold 40 miljoen
in China investeren om er i
taal 120 winkels te openen/e]
Midden augustus wordt in d
Sjanghai de tiende 'Tops' $)i
opend. Dat is precies zevenoi
maanden na de opening vavv
eerste winkel volgens de T<ya
formule, die Ahold voor vijl
den in Azië ookThaifrmi
Maleisië, Singapore en Ind'C
sië heeft ontwikkeld. Dru
heeft er alle vertrouwen in
de nieuwe supermarktketei
de Sjanghainezen aanslaat^
verkopen in het eerste halfje
zijn volgens hem zeer beme]
gend. „De eerste winkel is jjt
luut een succes. De omzet
zestig procent hoger dan ir -
oude situatie." J
«v
sjanghai yvonne van der hei
correspondent
'De nieuwe uitzendkracht'
Bedrijven willen meer uitzendkrach
ten inlenen dan zich bij de balies van
de uitzendbureaus aanmelden. De
bureaus moeten daarom actief op
zoek naar nieuwe uitzendkrachten.
Overal in het land werven ze groepen
die ze tot voor kort links lieten liggen,
zoals langdurig werklozen, arbeidson
geschikten, vutters en herintreders.
Ook richten steeds meer bureaus zich
slechts op één bepaalde beroeps
groep. Het eerste deel uit een serie
van vier: in Helmond kunnen werklo
zen via Randstad aan de slag om voor
twee gulden per uur hun uitkering aan
te vullen.
,Hoe is het mogelijk dat zo veel mensen een werk-
loosheidsui
tkering hebben terwijl uitzendbureaus niet genoeg
mensen kunnen vinden voor vacatures", vroeg Dick
Vink, directeur Sociale Zaken van de gemeente Hel
mond zich in maart af. Uit onderzoek bleek; „Mensen
worden ontmoedigd om de arbeidsmarkt op de stap
pen. Een werkloze die aan de slag gaat via een uit
zendbureau, haalt zich een flinke berg administratie
ve rompslomp op de hals.
Een werkloze die werk vindt, raakt namelijk zijn uitke
ring kwijt. Zodra de uitzendbaan is afgelopen, mag hij
weer een aanvraag indienen bij de sociale dienst. Ver
volgens duurt het een paar weken voordat de uitke
ring opnieuw binnenkomt. In die tijd zit de werkloze
dus zonder geld. Bovendien vervallen de aan de uitke
ring gekoppelde voorzieningen, zoals de ziekenfonds
verzekering, huursubsidie en de vrijstelling van ge
meentelijke belastingen.
Wie slechts af en toe voor een uitzendbureau werkt,
wordt dus voortdurend heen en weer geslingerd tus
sen het uitzendbureau, de sociale dienst, de huursub
sidie, de belastingdienst en de ziektekostenverzeke
raars. Reden genoeg om veilig thuis op de bank te blij
ven zitten. „Veel werklozen durven alleen werk aan te
nemen voor een langere periode. Omdat uitzendorga
nisaties vaak korte klussen hebben, stappen ze niet zo
snel een uitzendbureau binnen vertelt Ilse Biele-
veldt, vestigingsmanager van Randstad Eindhoven.
Om een einde te maken aan deze 'ongemakkelijke si
tuatie' heeft de afdeling Sociale Zaken van de ge
meente Helmond de handen ineengeslagen met
Randstad uitzendbureau. Werklozen die via Randstad
aan de slag gaan, mogen hun uitkering houden. Ook
wanneer het uitzendwerk is afgelopen, loopt de uitke
ring gewoon door.
De formule is simpel. Iedereen die langer dan een half
jaar werkloos is en'via Randstad wil wérken, meldt
zich bij de gemeente. Zij moeten de sociale dienst
machtigen om de uitkering voortaan op de bankreke
ning van Randstad te laten storten. Wie aan het werk
Marloes Teurlinks van Randstad en Dick Vink van de Helmondse afdeling sociale zaken werken tegenwoordig nauw
samenfoto cpd phil nijhuis
gaat. krijgt vervolgens iedere maand zijn uitkering uit
betaald via het uitzendbureau. Voor ieder gewerkt uur
maakt Randstad twee gulden extra over.
Bieleveldt denkt dat er genoeg mensen voor dat be
drag aan het werk gaan.Als je gewend bent aan een
uitkering, is het heel wat. Bovendien verdienen ze al
tijd meer dan wanneer ze niet zouden werken. Stel,
een moeder van twee kinderen krijgt een uitkering
van 1800 gulden netto. Als ze vijftig uur per maand
werkt, krijgt ze haar uitkering uitbetaald plus vijftig
keer twee gulden. Ze ontvangt dus 1900 gulden, hon
derd gulden meer dan normaal", rekent Bieleveldt
voor.
Voor een uitkeringsgerechtigde is dat bijzonder. Zou
de moeder niet via Randstad aan het werk zijn ge
gaan, dan had ze van haar salaris eerst de uitkering
moeten terugbetalen aan de sociale dienst. „Stel dat
ze 500 had verdiend, dan had ze die maand maar
1300 gulden ontvangen. Ze zou dus gestraft worden
voor haar werk." Vorig jaar is namelijk de regeling af
geschaft, die werklozen toestond om een klein bedrag
per maand bij te verdienen, zonder korting op de uit
kering.
Het grootste voordeel vindt Vink het psychologische
effect. „Doordat Randstad zowel de uitkeringen als de
salarissen uitbetaalt, komen mensen volledig los van
de sociale dienst. Ze hoeven niet meer bij ons langs te
komen om te vertellen of ze wel hebben gesollici
teerd." Het is de bedoeling dat de werkloze op den
duur vast werk vindt. Wie een halfjaar 'uitkeringsvrij'
is, krijgt een extra beloning van ongeveer 1800 gulden.
De regeling heeft voor alle partijen voordelen. „De
werkloze doet ervaring op, de sociale dienst hoeft
minder uitkeringen te betalen en het uitzendbureau
zit niet langer met vacatures waarvoor ze geen men
sen kan vinden", somt Bieleveldt op. Ze benadrukt
dat Randstad op de uitkeringsgerechtigde niet meer
verdient dan op een normale uitzendkracht. „We ste
ken de uitkeringen niet in onze zak, maar storten die
ieder kwartaal terug naar de gemeente. Bovendien
werken we zonder loonkostensubsidies van het minis
terie."
Inmiddels werken er in Helmond en omgeving vijf
uitzendkrachten via deze formule. Deze week valt bij
600 werklozen een brief in de bus met de vraag of ze
mee willen doen. Zolang het experiment loopt, tot
mei volgend jaar, mogen zich maximaal vijftien per
sonen inschrijven. Hoewel het plan nog maar net van
start is gegaan, staan de gemeenten al in de rij om
mee te doen. Beverwijk, Coevorden, Emmen, Assen
en Haarlem haken binnenkort aan.
Morgen deel 2: juristen.
helmond sylvia marmelstein
X T
'D s<
In Indonesië waren de rapen
gaar toen miljardair Soedono
Salim onlangs liet weten dat hij
zijn vlaggenschip Indofood gaat
overhevelen naar een bedrijf in
Singapore. Tal van economen,
parlementariërs en kranten vin
den dat verraad van het vader
land. Economische argumenten
worden vermengd met venijnig
anti-Chinees sentiment. Salim
is dan ook geen gewone Indo
nesische zakenman. Hij is
steenrijk, dikke maatjes met
president Soeharto en Chinees
van origine. Vooral dat laatste is
in Indonesië geen aanbeveling.
Aanleiding tot de twist was op
15 juli een doodgewone mede
deling aan de media. De Salim
Groep, onder meer eigenaar
van het Nederlandse handels
huis Hagemeyer, kondigde een
ferme interne herstructurering
aan. Via tal van tussenstappen
wordt voedselgigant PT Indo
food Sukses Makmur overgehe
veld van de Indonesische eige
naar en Salim-telg Indocement
naar QAF in Singapore. Ook
QAF is een loot aan de Salim-
stam.
Salim wil onder meer bereiken
dat Indofood via QAF toegang
krijgt tot de kapitaalmarkt van
Singapore. Daar kan makkelij
ker en goedkoper dan in Jakarta
geld worden aangetrokken voor
nieuwe investeringen. Een ste
vige basis in Singapore vindt
Salim ook nodig om de interna
tionale concurrentie aan te kun
nen als Zuidoost-Azië in 2003
een vrijhandelszone wordt.
Wat een normale operatie leek,
al eerder door andere Indonesi
sche bedrijven uitgevoerd bo
vendien, maakte in Jakarta een
orkaan van kritiek los. Zelfs pre
sident Soeharto's halfbroer Pro-
bosutedjo keerde zich tegen Sa
lim. De economen R. Ramli en
Arif Arryman van de Econit Ad
visory Group namen het voor
touw. In een open brief maak
ten ze gehakt van het Salim-
plan. De regering, die een kwart
van de aandelen Indocement
bezit, riepen ze op er een stokje
voor te steken.
Volgens Ramli en Arryman heeft
Salim jarenlang met hulp van
de overheid zijn zakken gevuld
en neemt hij nu de benen naar
Singapore. „Het herstructure
ringsplan is camouflage. In es
sentie is het kapitaalvlucht", al
dus Econit.
Ramli en Arryman speelden ook
ongegeneerd de in Indonesië
zwaar beladen anti-Chinese
kaart. Nationale ethiek is ver te
zoeken, de Salim Groep jaagt al
leen zijn eigen belang na. schre
ven ze. En: „De Salim Groep is
opgegroeid in Indonesië en
wordt geleid door mensen die
beweren dat ze Indonesische
burgers zijn". Een Indonesische
lezer weet precies wat daarmee
wordt bedoeld: Indonesische
Chinezen zijn niet te vertrou
wen en ze vullen, parasiterend
op de 'echte' Indonesiërs, alleen
hun eigen zakken.
Volgens vooraanstaand
econoom en oud-minister Mo
hammad Sadli is met Salims
plannen echter niets mis. „Ze
ker niet in deze tijd, waarin voor
het zakenleven geen nationale
grenzen meer bestaan". Ook
andere economen die zich niet
door groezelige sentimenten la
ten beïnvloeden, huldigen die
opvatting. Sadli drukte zich nog
netjes uit toen hij bevestigde
'dat het debat inderdaad een
anti-Chinese ondertoon heeft'.
Al in de koloniale tijd bezagen
autochtone Indonesiërs hun
Chinese medeburgers met wan
trouwen. Dat kwam doordat de
Nederlands-Indischeoverheid
Chinezen gebruikte als 'schar
nier' tussen de blanke en de in
heemse economie. Geprivilegi
eerde Chinezen voeren daar wel
bij, terwijl de 'inheemse' Indo
nesiërs arm bleven. De tegen
stelling kreeg extra reliëf, door
dat de meeste Indonesiërs mos
lim zijn, terwijl de meerderheid
van de Chinezen christen is.
Treurig is wel, dat als het anti-
Chinese sentiment de kop op
steekt en dat gaat niet zelden
gepaard met geweld de
doodgewone etnische Chinezen
het slachtoffer zijn. Velen zijn
nooit in China geweest, spreken
geen Chinees en moeten, net
als andere Indonesiërs, hard
werken voor een karig bestaan.
Na de onafhankelijkheid is de
Chinese rol in de economie al
leen maar groter geworden.
Sinds generaal Soeharto in 1967
president werd, ontstonden tal
van conglomeraten, grote be-
drijvenclusters. De meeste zijn
in handen van etnische Chine
zen en de Salim Groep is de
grootste.
Elke Indonesiër weet dat Soedo
no Salim in 1916 in Zuid-
d(
China geboren als Liem Sioer
Uong zijn rijkdom voorje
belangrijk deel dankt aan h g
bewind van Soeharto, met ja
hij al sinds de jaren vijftig lar
vriend is. Graan is een goe<D
voorbeeld. Alleen het regergt
bureau Bulog mag dat invc
Bulog verkoopt het graan v_
volgens aan PT Bogsari Flo
Mill, een Salim-bedrijf dat
het overheid het winstgeve
monopolie op de verwerk]'
meel heeft gekregen. Dat n
levert Bogsari aan 's werelJ
grootste producent van ina
noedels: Salims vlaggenscn
Indofood.
Handjeklap tussen de Chirl
elite en de autoriteiten heeM
veel kwaad bloed gezet. VcT
politieke analisten reageer!
harto door zich de laatste ju
wat van zijn Chinees-chris^
ke vrienden af te keren en K(
steunpunten te zoeken in
lamitische gemeenschap, <D
procent van de Indonesisc!
bevolking uitmaakt
Na het uitbreken van de twl(
over Salims plannen heeft
harto zijn kabinetschef McC*
diono en de ministers Hartki
(Productie) en Muhammau
nanciën) opgedragen de k^*
tie te bestuderen. Deze weg6
concludeerde de regering <qi
met Salims plannen niets r
Van kapitaalvlucht is geen Cf
ke, de Indonesische fiscus ie
wordt er niet slechter van e
komt in Singapore: aangetiCf
ken geld ter beschikking vtQl
investeringen in Indonesië
dus Moerdiono en HartartCf
Soeharto en zijn ministers pp
den zelfs dat Salims voorby y
navolging verdient. Volgen
kan dat de Indonesische e<Kr
mie alleen maar weerbaar<g||
maken in het tijdperk van
reldwijde concurrentie. Cf
Dat president Soeharto ziji2
de vriend Salim opnieuw ijT.
scherining neemt, is niet g
zonder risico. Zou Salim ze
niet aan zijn belofte houdt
het geld dat de herstructui "I
oplevert in nieuwe Indone I
sche activiteiten wordt ge^
ken, dan is de beer immer Pt
nog los. Niet voor niets lek gj
een hoge regeringsfunctio
uit 'dat Soeharto er vast o{
trouwt dat Salim hem niet n
verraden'.
jakarta» ronald frisart
correspondent
-LU
