De levende natuur als verzameling egoïsten
Luistervink herkent metaalmoeheid
Wetenschap Techniek
Hoofdpijn bij ijsje eten
DONDERDAG 31 JULI 1997
Richard Dawkins verklaart Darwins theorie tor wet
Is de wereld met zijn levende i
kant en klaar geschapen, naar een wel
doordacht ontwerp? Ja, zeggen de cre
ationisten. die uitgaan van de bijbel.
Nee, zeggen de Darwinisten, alle le
vensvormen zijn stadia in de evolutie,
een proces van aanpassing dat geen
eindpunt kent in een steeds verande
rende wereld.
De Britse bioloog en schrijver Richard
Dawkins is een overtuigd aanhanger
van de evolutietheorie zoals Darwin
die bijna anderhalve eeuw geleden
vastlegde in het boek 'Over het ont
staan van soorten door natuurlijke se
lectie'. Wanbegrip is nog steeds Dar
wins deel, vindt Dawkins. Daarom legt
hij in zijn onlangs verschenen werk
'Het toppunt van onwaarschijnlijkheid'
nogmaals de 'Darwinistische logica en
grammatica' uit. Hij gebruikt daarbij
ook zijn eigen evolutie-nabootsingen
per computer.
Dawkins vergelijkt 'Darwin' met een
bergpartij. Dit 'Onwaarschijnlijkheids-
gebergte' is aan de ene kant te steil om
te beklimmen, wat onbegrip en een
stijve nek veroorzaakt. Maar de andere
kant glooit zacht omhoog en is makke
lijk te bestijgen. Dat bijvoorbeeld de
evolutie van het oog kon beginnen bij
de lichtgevoelige huid van zeesterren
en bloedzuigers wordt logisch als je de
ontwikkeling stapsgewijs kunt volgen.
Darwins theorie is er een van het toe
val en deugt daarom niet, zeggen te
genstanders die Einsteins uitspraak dat
'God niet dobbelt' tot de hunne heb
ben gemaakt. In het perfecte concept
van de natuur is geen plaats voor toe
val. menen zij. Dawkins ergert zich aan
die opvatting en legt uit hoe Darwin en
hij het zien. Het voortbestaan van het
leven berust op het steeds weer dupli
ceren van DNA, het erfelijk materiaal.
Daarbij gaat wel eens iets mis en is een
mutatie het gevolg. Alle mutaties zijn
willekeurig en op een heel enkele na
verdwijnen ze haast weer net zo snel
als ze verschenen zijn. Die zeldzame
uitzondering blijkt echter een verbete
ring en mag verder. Weer beter aange
past aan zijn omgeving neemt zo n
mutatie de plaats van zijn verouderde
voorganger in. Dat is natuurlijke selec
tie en berust niet op toeval. „Ik vraag
me af waarom zelfs doorgewinterde
wetenschappers dat eenvoudige gege
ven niet kunnen begrijpen moppert
Dawkins.
In onze cultuur overheerst nog steeds
de bijbelse gedachte dat levende we
zens uitsluitend ten behoeve van de
mens op aarde zijn. Ook dat moet
Dawkins tot zijn misnoegen constate
ren. Hij citeert een modern traktaat dat
hem door een aanhanger van het crea
tionisme werd toegestuurd. Het is vol
gens hem ernstig bedoeld en 'bewijst'
dat de banaan er is voor de mens:
'U ziet dat de banaan:
1. gevormd is met het oog op de men
selijke hand:
2. een slipvast oppervlak heeft:
3. uiterlijke indicatoren van de innerlij
ke toestand bevat: groen-onrijp, geel-
rijp, bruin-overrijp:
4. een lipje heeft ter verwijdering van
de verpakking;
5. een geperforeerde verpakking heeft:
6. een biologisch afbreekbare verpak
king heeft;
7. de juiste vorm heeft voor de mond;
8. aan de bovenkant puntig is om het
insteken te vergemakkelijken:
9. een aangenaam effect heeft voor de
mond;
10. een lichte kromming naar het ge
zicht maakt, wat het eten vergemakke
lijkt'.
Als zulk altruïsme bestond, zou er na
tuurlijk geen leven zijn. De rijkdom
aan levensvormen dankt de aarde juist
aan het pure eigenbelang dat haar be
woners nastreven. De levende natuur,
volgens Darwin en Dawkins, is een ver
zameling van egoïsten, die alleen sa
menwerken als dat wederzijds profijte
lijk is. Naastenliefde bestaat niet. Wat
natuuraanbidders, holisten en andere
gelovigen ons in dezen aan zoetelijkhe
den willen voorschotelen, dienen we af
te wijzen, vindt Dawkins.
Zeker in de wereld van de planten en
insekten wemelt het van de voorbeel
den die de samenwerking tot weder
zijds nut illustreren. Insecten doen be-
stuivingswerk voor de planten, die
daan oor betalen met nectar en stuif
meel. Het nadeel dat planten zich niet
kunnen verplaatsen wordt zo opgehe
ven. Zij vliegen als het ware door mid
del van insecten.
De zaak is soms heel geraffineerd uit
gewerkt. Zo is er een bekerplant die
met haar geur en kleurpatroon insec
ten naar de bovenkant van de beker
lokt. Deze blijkt dan voor de prooi een
glijbaan, omzoomd door naar beneden
gerichte haren, die ontsnapping ver
hinderen. Onderin de beker staat water
waarin larven leven. Deze eten de ver
dronken insecten en de plant neemt de
afvalstoffen en uitwerpselen van de lar
ven tot zich. Als tegenprestatie zorgt de
plant ten behoeve van de larven voor
schoon en zeer zuurstofrijk water waar
men toch een stinkende poel zou ver
wachten.
Dawkins heeft een vlotte, beeldende en
vaak humoristische hand van schrij
ven. En hij strooit kwistig met aanspre
kende voorbeelden. Maar hier en daar
is enig doorzettingsvermogen vereist.
Zo ook bij het hoofdstuk over de vijg,
waarmee hij zijn boek passend besluit,
gezien de discussie Darwinisme contra
creationisme. De vijg en zijn blad zijn
symbolisch immers zeer Paradijs-ge-
bonden. Met de appel van Eva zou
zelfs de geografisch meer voor de hand
liggende vijg bedoeld zijn, hoort men
wel eens.
Het is uiterst verleidelijk, in aanmer
king nemend wat de mens met de aar
de aan het uithalen is, in dit verhaal de
boodschap te zien van het bijbelse ver
haal over de vrucht der kennis van
goed en kwaad. Maar hoe dan ook,
Dawkins verklaart Darwin zo helder
dat de theorie een wet lijkt te worden.
Charles Darwin omstreeks 1882.
Het toppunt van onwaarschijnlijkheid door
Richard Dawkins. Uitgeverij Contact. Prijs 75
gulden.
Wie bij het eten van een ijsje
plots een korte maar hevige
hoofdpijn krijgt, hoeft zich geen
zorgen te maken. Het is een fe-
i dat veel mensen ken
en dat niet alleen bij ijs,
r bij alle koude dranken en
i kan optreden. Het
heeft niets te maken met een
mogelijke aanleg tot migraine of
andere afwijkingen, zegt een
Amerikaanse neuroloog in het
vakblad British Medical Jour
nal'. Dat ijs hoofdpijn kan ver
oorzaken is reeds lang bekend
en in de volksmond spreekt
men soms van 'ijsscheut'. De
wetenschappers houden het
meer bij de algemene bena
ming 'koude hoofdpijn'.
Hoe dan ook, een pijnscheut
door ijs of andere koude ingre
diënten kan gemakkelijk verme
den worden. De hoofdpijn ont
staat immers, wanneer de kou
de voeding in contact komt met
het achterste deel van het gehe
melte waardoor een plotse prik
keling van de koudecensoren in
de trigeminuszenuw plaats
vindt. De pijn laat zich meestal
in het midden van het voor
hoofd gevoelen en verdwijnt in
de regel binnen de vijf minuten.
Het is dus zaak het ijs vooraan
in de mond te laten smelten en
niet te gulzig hele brokken in
eens door te slikken. Mensen
die vaak last hebben van hoofd
pijn en migrainelijders kunnen
echter wel sneller met koude-
scheuten geconfronteerd wor
den. De pijn treedt dan dikwijls
niet in het voorhoofd op, maar
meestal op de plaats waar ge
woonlijk de migraine toeslaat.
Het geleidelijk ontstaan
metaalbarsten door
extreme werkbelasting
(metaalmoeheid) blijkt een
zeer specifiek geluid te veroor
zaken. Een Europees onder
zoeksprogramma heeft nu met
succes een akoestische ge
luidsdetector ontwikkeld die
tijdig voortschrijdende corrosie
signaleert. Daardoor kunnen in
de toekomst de vaak rampzali
ge gevolgen door ernstige
breuken in leidingen en appa
ratuur vermeden worden.
Zowel in lucht als in water en
in grond is corrosie een onver
biddelijke metaalvreter. Eu
ropese ramingen schatten de
schade die erdoor wordt aan
gericht op drie tot vier procent
van het BNP van een land
(Bruto Nationaal Product).
Het proces van corrosie ver
loopt op uiteenlopende manie
ren. Er is de trage corrosie die
bijvoorbeeld geleidelijk de
wanden van buizen en pijplei
dingen aanvreet. Er is ook de
gelokaliseerde of 'kritische
puntcorrosie' die zich open
baart in een plotselinge barst
of breuk op een verzwakte
plek. Het gevolg is meestal een
vernietigende ontploffing of
een gevaarlijk lek in de appara
tuur of in de leidingen van een
industrieel bedrijf.
Trage corrosie is tegenwoordig
grotendeels berekenbaar en
vrij gemakkelijk op te sporen
via regelmatige controles met
aangepaste apparatuur. An
ders is het gesteld met plotse
breuken en barsten door on
verwachte metaalmoeheid.
Zelfs een regelmatige inspectie
van chemische reactoren, dis
tillatietorens, silo's en tankin
stallaties kan corrosiegevaar op
een kritisch punt zelden tijdig
ontdekken.
In het kader van het Europese
onderzoeksprogramma Brite is
nu een techniek ontwikkeld
waardoor dit soort corrosie wel
kan worden ontdekt, zo meldt
Mediascience International.
Wanneer corrosie een bepaald
punt van de apparatuur begint
aan te tasten en aan de struc
tuur van het materiaal begint
te knagen, veroorzaakt dat een
geluid dat zich in de hele in
stallatie voortplant. Dat speci
fieke corrosiegeluid heeft men
nu kunnen ontcijferen en be
luisteren met piëzo-elektrische
ontvangers. Dat zijn akoesti
sche luistervinken die elk on
gewoon en nieuw geluid in lei
dingen en apparatuur registre
ren en analyseren en die op
kritische onderdelen van in
stallaties worden geplaatst.
De EPA-luistervink komt eind
dit jaar op de markt en zal in
de beginfase in de scheikundi
ge industrie worden gebruikt.
1
Z
W
E
A
A
R
N
S
2
c
P
R
H
1
U
N
S
3
s
1
P
O
L
E
T
D
4
E
G
R
E
A
N
A
T
5
D
R
A
E
V
N
E
L
6
S
D
P
E
A
A
N
R
7
E
S
C
H
M
A
1
P
8
P
N
A
1
L
E
N
T
9
S
N
M
O
IJ
E
K
D
10
1
G
R
E
O
N
K
D
11
K
W
O
N
A
1
N
G
12
D
R
A
E
E
D
F
O
13
N
P
A
M
T
1
IJ
E
14
M
A
1
R
T
S
E
R
OPGAVE
OPLOSSING
CITAAT»
Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vor
men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be
neden en van links naar rechts
een citaat.
KRUISWOORDRAADSEL
doorslag; 6. houtafval; 7. vaar
tuig; 8. verfbordje; 9. roofvis; 10.
aarde; 11. vorst; 12. landweg;
13. volk; 14. roofdier.
stom-kauw
iep-d-dia
1--fis--1
os-reu-km
-treffer-
tree-feit
-alsmede-
tm-ier-kt
o--ard--o
god-k-are
aloe-teef
RIPS
HEINZ
Gelukkig kwam er al spoedig een
soort huis in zicht en heer Bommel
slaakte een zucht van verlichting.
„Het is toch eigenaardig", sprak hij,
zijn voertuig remmend, „hoe een
heer zelfs in onherbergzame gebie
den een gastvrij dak weet te vinden.
Een schilderachtig hotelletje, zie je
wel, jonge vriend?"
„Hm", zei Tom Poes, een korte blik
op de beschimmelde nering wer
pend. Daarop stapte hij uit en klom
het trapje op, dat naar een terrasje
leidde.
„Die jeugd van tegenwoordig", pre
velde heer Ollie. „Nooit eens blij of
dankbaar. Wat heb ik nu aan "hm"
na een doorreden dag?"
Knorrig ontsteeg ook hij aan het
voertuig en monsterde het uithang
bord, dat zich knarsend in de wind
bewoog.
„In de Grauwe Razer", las hij. De
naam deed hem onprettig aan,
maar omdat hij zich door zo'n klei
nigheid niet wilde laten neerdruk
ken, betrad hij fier de verhoging.
„Kijk, kijk, gasten!" zei de morsige
kastelein, die groetend te voorschijn
kwam. „Gaat u zitten, hooggebore
nen! De avondlucht is wat kil, maar
u hebt hier een prachtig uitzicht.
Onder u bevindt zich de Knekel-
kloof en daar vóór u verrijst de
Zwarte Drens. Wat mag het zijn?
Raapstelensoep en stroopbieten?"
„De w-wat?" vroeg heer Bommel,
die opnieuw onaangenaam getrof
fen werd. „De zwarte drens?"
„Die berg daar", hernam de waard,
„waar die ruïne op staat, ziet u wel?
Er is nog een aardige geschiedenis
aan verbonden, want van geslacht
op geslacht is zij bewoond geweest
door monsters, die op reizigers
loerden. Wat mag ik u opdienen?
Het gewone maar?"
JA
DOOR JAN VISSER L
Wisselvalligheid kenmerkt de overgang van juli naar augustus, ma^t
de nabije toekomst kunnen we met een gerust hart tegemoet zien. pn
Terwijl boven het zuidwesten van Europa de luchtdruk daalt zitten i0
barometers boven de Britse eilanden en het Noordzeegebied in de
lift. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat het weerbeeld in de looi
van het weekeinde opknapt. 6
Er komt na zaterdag gaandeweg meer zon, de regenkansen nemen i
en de temperaturen lopen weer op tot meer dan 20 graden. Na hetr1
weekeinde lijkt deze ontwikkeling door te zetten. Hoewel de atmosP
feermodellen het nog oneens zijn omtrent de posities van de weersf
temen, lijkt een verdere verwarming reëel. Bovendien blijven de ner°
slagkansen klem en is het overwegend zonnig.
De komende nacht bereikt een nieuw regengebied ons land. De re
gens hangen samen met een frontaal systeem dat zelf slechts schoTj
voetend dichterbij komt. Om die reden is het geen uitgemaakte zaa
dat de vrijdag in het water valt. Na de passage van het eerste regeniot
bied zou het in de loop van vrijdag een tijdje droog kunnen worden!K
Daarbij kan de zon even doorbreken waardoor de temperatuur tot 2J.3
graden oploopt. De wind is meest zwak tot matig uit west tot noordtn
westelijke richting. uc
Vrijdagavond en tijdens de nacht van vrijdag op zaterdag gaat het v»n:
volgens opnieuw enige tijd regenen omdat dan het frontensysteemjrs
ons land bereikt. Ook zaterdagochtend kan het enige tijd druilerig
weer zijn.
Uit wolkenvelden die met een koufront samenhingen viel gisteroclv*
tend hier en daar wat regen, 's Middags was dat aanvankelijk nog
maar later op de middag en tijdens de avonduren klaarde het op
was toen wel flink afgekoeld. Om 20 uur wees het kwik nog
graad of 18 aan tegen maximaal 22-23 graden kort voor de midd.
Schiphol noteerde maximaal 23,2 graad en Leiden 22,7
neerslag Middagtemperatuur ongeveer
20 graden
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Veel bewolking en van het westen uit
enige tijd regen. Met name in tiet-zuiden
nu en dan ook opklaringen. Tamelijk
veel wind. Bij regen in het noorden en
westen maxima rond 17 graden; in het
dan 20 graden.
België en Luxemburg:
king en een toenemende kans op regen
Vandaag eerst nog hier en daar wat zon
Tijdelijk Iets lagere maxima rond 20 gra
den.
Noord-en Midden-Frankrijk:
Zonnige perioden maar in de noordoos
telijke departementen wolkenvelden en
vooral morgen af en toe regen. Middag-
temperatuur uiteenlopend van 22 gra
den langs de Kanaalkust tot ruim 25 in
de Bourgogne.
Portugal:
Flink wat zon en in de middag of avond
een kleine kans op een lokale bui Warm
rond 30 graden, in t
ven 35.
Madeira:
Geregeld zon en wê
M iddagtemperatuur
kans op een lokale (onweers)bui. In het
binnenland maxima oplopend tot tegen
de 40 graden. Aan de meeste kusten
een graad of 30.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden. In het noorden ook
wolkenvelden en meest droog. Middag-
temperatuur op de zuidstranden rond
30 graden, elders iets frisser
Marokko:
Westkust: vrij zonnig, soms wolkenvel
den. Later kleine kans op een lokale bui.
Middagtemperatuur omstreeks 30 gra-
i enkele regen
weersbuien, hier en daar n
slag. Middagtemperatuur
25 graden, morgen fri
weersbui
25 graden, morgen
Tsjechië enSlowakij
Vandaag vooral in Slowakije nog
jit toei
evige t
veel neerslag Op
'at zon. Morgen f
r wolken f
jien. Middagteif^g
Jen, maar morg^ E
VRIJDAG 1 AUGUSTUS 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 05.02 Zon onder
Maan op 04.19 Maan onder 21 'SSJ
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.05 15.39 02.38 1
Laag 11.24 23.40 11.05
Weerrapporten 31 juli 08 u
eratuur vlak a
30 gr a
Zuid-Frankrijk:
Flinke zonnige perioden; vandaag later
op de dag in bergstreken een kleine
kans op een lokale onweersbui. Vrij
warm met maxima rond 30 graden,
maar vandaag met name in les Landes
nige p
i het n
n klem
sop
een (onweers-)bui Middagtemperatuur
rond 30 graden
Corsica en Sardinië:
Vrij zonnig en droog. Middagtempera
tuur rond 30 graden.
Malta:
Veel zon, droog en warm. Middagtempe
ratuur iets boven 30 graden.
Griekenland en Kreta:
Veel z
i het n
kele regen- en onweersbuien. Rond c
Egeische Zee aanhoudend een stevig
noordelijke wind. Middagtemperatui
van 27 tot 32 graden.
Turkije en Cyprus:
droog en vrij zonnig Middagtempera-
i 25 en 30 Split
vaak ti
graden.
Ouitsland:
In het zuiden vandaag ee
tijd buiige regen, mogelijk
Middagtemperatuur
den maar vandaag in het zuiden noj
ruim 25 graden.
Zwitserland:
Perioden met zon en vooral in het noord
oosten kans op een (onweers-)bui. Maxi
ma op vandaag rond 30 graden, morget
nige perioden, morgen
TOM POES
Heer Bommel en de arauwe razer
J-x-
4740
