Problemen MIR steeds nijpender
Verkiezingen belangrijke stap
in vredesproces in Liberia
Feiten &Meningen
'Verbod helpt
niet tegen
drankmisbmik'
Op de tocht
VRIJDAG 18 JULI 1997
NIEUWSANALYSE
Ze noemen zichzelf de alcoholbranche. En
ze maken zich op voor een krachtige lobby
tegen wetsvoorstellen van minister Borst
om de verkoop van alcoholhoudende dran
ken te beperken. „De overheid zit vast in
haar denken. Misbruik voorkom je niet
door alcoholconsumptie te bestrijden", zegt
I. Verhoek van het Overlegplatform drank
en horecawet.
De eerste slag hebben Verhoek en de zij
nen verloren. Borst (volksgezondheid) kreeg
het kabinet deze maand achter haar plan
nen om de verkoop van alcohol aan jonge
ren van 16 en 17 jaar te verbieden. Ook
schaarden de collega-ministers zich achter
het voorstel de verkoop van drank in benzi
nestations en personeelkantines te verbie
den.
Maar voor de bierbrouwers, jeneversto
kers, wijnimporteurs, horeca, slijterijen en
supermarkten is de strijd pas begonnen.
Verenigd in Verhoeks platform zetten zij de
komende maanden alles op alles om Ka
merleden ervan te overtuigen dat strengere
wetten niet leiden tot minder drankmis
bruik. ..Flet is een gezamenlijke inspanning
in de richting van de Tweede Kamer", aldus
Verhoek.
Boosdoeners zijn volgens de branche
vooral de ambtenaren van het ministerie
van volksgezondheid, die elf jaar geleden
ook al vergeefs met strenge wetsvoo»tellen
kwamen. „Ze hebben weinig geleerd",
meent Verhoek. Wettelijke beperkingen op
alcoholconsumptie moedigen misbruik al
leen maar aan. zoals de erv aringen in Scan
dinavië. de Amerikaanse drooglegging in de
jaren twintig en de vroege sluiting van En
gelse pubs zouden hebben aangetoond.
Flet alternatief dat de branche biedt, zijn
duidelijke afspraken, onder meer over te
rughoudende reclame en gerichte bestrij
ding van misbruik. Voor dat laatste doel is
de eigen Stiching Verantwoord Alcoholge
bruik (STTVA) in het leven geroepen. Die
bepleit verantwoord alcoholgebruik en is de
motor achter de leus: Geniet, maar drink
met mate.
Ook de STTVA moet niets hebben van
strengere wetten. „Een juiste drinkcultuur
creëer je niet door verboden", meent direc
teur Khee Liang Phoa. In de aanloop naar
de verkiezingen rekent hij vooral op de poli
tieke partijen. Want kunnen de liberalen
een sterk overheidsingrijpen wel verant
woorden? Hechten de democraten van D66
niet evenzeer aan de geïnformeerde, zelf
standige burger, terwijl de christen-demo
craten toch de eigen verantwoordelijkheid
benadrukken? En zelfs bij de sociaal-demo
craten. die ooit aan de basis stonden van de
Blauwe Knoop, gaan volgens Phoa dissi
dente geluiden op.
Lokmiddel voor de politiek zijn enkele
nieuwe toezeggingen, waaronder de belofte
meer dan de huidige drie miljoen gulden
uit te trekken voor het stimuleren van ver
antwoord drinken. En de branche zou zich
ook willen vastleggen op hardere afspraken,
bijvoorbeeld dat
het alcoholgebruik
onder jongeren in
elk geval niet mag
toenemen.
Indien Borst
haar voorstellen
met succes door
de Kamer loodst,
verwacht de bran
che een omzetda
ling van circa één
procent. Naast dis
cotheken en jonge-
rencafés zullen
pomphouders waarschijnlijk het sterkst de
gevolgen ondervinden. Benzinestations vre
zen een omzetverlies van 120 miljoen gul
den.
In haar lobby heeft de alcoholbranche
dan ook steun gekregen van de Bovag, na
mens de pomphouders. Het verkoopverbod
langs de snelweg heeft volgens hen niets
met veilig verkeer van doen. Automobilis
ten zouden de fles wijn of het blikje bier dat
ze op een benzinestation kopen toch pas
thuis opdrinken.
Nederlands grootste producent van alco
hol. Heineken. speelt een passieve rol. De
bierbrouwer wil zijn naam niet in verband
brengen met een politieke lobby en ver
trouwt op de inspanningen van de bran
cheorganisaties. Zelfs tegen het voorstel van
PvdA-fractieleider Wallage om alle sponso
ring door drank- en tabaksproducenten te
verbieden, spreekt Heineken zich niet pu
bliekelijk uit. Al wil een woordvoerder wel
kwijt dat het niet terecht is bierbrouwers en
sigarettenfabrikanten in één adem te noe
men.
Heel druk hoeft Heineken zich ook niet te
maken, want zelfs de medestanders van mi
nister Borst vrezen dat de wetsvoorstellen
niet ongeschonden door de Kamer komen.
„Het is heel dapper wat Borst probeert,
maar wij zijn niet zo optimistisch. De alco
holbranche heeft traditioneel een stevige
lobby, daar zijn ze heel goed in. In die sec
tor gaat ook zoveel geld om, daar krijg je de
politiek niet zo gemakkelijk in mee", meent
W. van Dalen van het Nationaal Instituut
voor Gezondheidsbevordering en Ziekte
preventie, de organisatie achter de campag
ne Drank maakt meer kapot dan je lief is.
Van Dalen is een van de belangrijkste te
genstanders van de zogenoemde zelfregule
ring door de alcoholbranche. „Nadat de
overheid in de jaren tachtig al hard wilde
ingrijpen, is een hele reeks afspraken ge
maakt over grotere discipline in de horeca
en in de reclame. Voor volwassenen sorteert
dat misschien effect, maar in de praktijk
moet je vaststellen dat het aanbod voor jon
geren enorm is toegenomen."
Zijn gelijk ziet Van Dalen vooral bevestigd
door de opkomst van mixdrankjes, die in
hun kleurrijke verpakkingen ook in super
markten te koop zijn. Jongeren worden
daarmee lekker gemaakt. De overheid zal
toch zijn verantwoordelijkheid moeten ne
men."
DEN HAAG THIEU VAESSEN
'En de werkster is hier ook al in geen jaren geweest'
Hoewel het in ruimtevaartkringen in de Verenigde Staten en Rusland nog steeds taboe is om van 'ernstige proble
men' te spreken, mag gerust worden gesteld dat het niet goed gaat met het ruimtestation MIR. Het Russische sta
tion, dat al in 1987 in een baan om de aarde werd gebracht, kwam gisteren vrijwel zonder stroom te zitten, doordat
een van de kosmonauten per ongeluk een belangrijke kabel lostrok.
Met de val van de Berlijnse Muur.
de ontspanning tussen Oost en
West. de ondergang van het Russi
sche communisme en het uiteen
vallen van de voormalige Sovjetunie
raakte ook de Russische ruimtevaart
min of meer in verval. De enorme
geldstromen die de vroegere com
munistische regimes in hun para
depaardje staken, kwamen veelal
terecht in duistere doolhoven waar
meer geld in verdwijnt dan er uit te
voorschijn komt. Duizenden tech
nici en wetenschappers, werkzaam
in de ruimtevaartindustrie, zitten
soms maanden op hun salaris te
wachten. Al met al mag het nog een
wonder heten dat men zo nu en
dan een raket de ruimte in krijgt en
dat men er nog steeds in slaagt het
al tien jaar oude station MIR in de
'lucht' en aan de praat te houden.
Dat laatste is echter voor een niet
onbelangrijk deel te danken aan de
deelname van de Europese en Ame-
rikaanse ruimtevaartorganisaties
j ESA en NASA in het MIR-project.
Voor harde dollars vliegt geregeld
een Europese of Amerikaanse astro
naut mee met zijn of haar Russische
collega's en een steeds omvangrij
ker deel van de wetenschappelijke
lading' van het MIR wordt ingeno
men door ESA- en NASA-appara-
tuur. Zo is nu de Amerikaanse as
tronaut Michael Foale aan boord
van het station, in gezelschap van
zijn Russische collega's Vasilv Tsi-
bliev en Alexander Lazoetzkin.
j Deze drie zijn inmiddels lotgenoten
geworden in een ruimtestation dat
nu wel erg bedenkelijke tekenen
van verval begint te vertonen. In de
vluchtleidingscentra in zowel de
Verenigde Staten als in Rusland
wordt sinds gisteren nog koortsach
tiger gewerkt om het trio geen
slachtoffers te laten worden in de
op drift geraakte MIR.
Nadat de ruim 125 ton zware MIR
op 25 juni in botsing kwam met een
Progress-bevoorradingsschip en
J Foale (links) met zijn Russische collega's Aleksandr Lazoetzkin (midden) en Vasily Tsibliev aan boord van het ruimtestation
men zich zowel op aarde als in het
ruimtestation opmaakte voor enke
le ruimtewandelingen om de scha
de zoveel mogelijk te herstellen,
trok iemand gisteren per ongeluk
een belangrijke stroomkabel los.
Hoe dat alles mogelijk is met men
sen die tot in de finesses zijn ge
traind in het probleemloos verrich
ten van de ingewikkeldste handelin
gen, mag een raadsel worden ge
noemd. Kennelijk is er toch meer
aan de hand dan men wil toegeven.
In elk geval is bekend dat Lazoetkin
last van hartritmestoornissen heeft,
maar of dat heeft te maken met de
geestelijke en mentale spanningen
na de botsing en de stroomonder-
breking van gisteren, is niet bekend.
De Progress beschadigde een extern
warmtewissel-paneel waardoor een
luchtlek ontstond. Verder werden
enkele belangrijke zonnepanelen
verbogen waardoor onvoldoende
vermogen voor de apparatuur aan
boord ontstond.
Het lostrekken van de stroomkabel
gisteren gebeurde middenin de
voorbereidingen voor enkele ruim
tewandelingen. Die moesten wor
den afgeblazen. Alle boordcompu
ters vielen uit evenals de verwar
ming. Het mankement werdog n
middellijk hersteld door de.drie ri
manningsleden die zich met za jj
lantaarns in hun mond een wej n
door de duistere MIR-modules n
zochten. „En de werkster is hie n
al in geen jaren geweest", liet] J
bliev zich tijdens de netelige sii
ontvallen.
Door de stroomuitval vielen od l
gyroscopen stil die de oriëntai
het station bepalen. Het ruimt
tion MIR sloeg daardoor aan ht
'spinnen'. Het draaide om de ei jf
as en dreigde mede daardoorv
zijn oorspronkelijke baan af tei
ken. Inmiddels is het station
de juiste positie ten opzichte v;
zon gebracht, zodat de zonnep v,
len weer energie kunnen ontva
gen.
Daarmee zijn nog niet alle prol
men verholpen. De bemanninj
ook te worden bedreigd doorhi
lekken van chemicaliën zoals f< |j
maldehyde (voor biologische p
ven) en ammoniak (in de wam S
wisselaar) en vrijgekomen, mii n
cule glasdeeltjes van (mogelijk
broken computer-schermen.
NASA maakt zich stilzwijgend; ia
zorgen om wat er allemaal gebt b
Begin augustus zou de huidige n
manning worden afgelost door t
nieuwe en in september zoude l
nieuwe stroomelementen wort w
afgeleverd door een spaceshuti li-
Men onderzoekt nu de mogelij
den om beide vluchten te vera
gen.
Maar bij Frank Culbertson, NA
MIR-programma-manager,o\i
heerst nog steeds het optimisn
„Denk je toch eens in. deze ees j,
drachtige samenwerking om pi 3,
blemen in de ruimte het hoofd
bieden, dat was tien. nee, nogi w
jaar geleden toch volstrekt ond y
baar".
DEN HAAG BEN APELDOORN
Precies zeven jaar nadat 'war
lord' Charles Taylor met een
staatsgreep president Samuel
Doe afzette en daarmee een ze
ven jaar lang durende bloedige
burgeroorlog ontketende, mo
gen de Liberianen weer naar de
stembus. Morgen moeten een
nieuwe president en een nieuw
parlement worden gekozen. De
verkiezingen woplen gezien als
een belangrijke stap in het
moeizaam verlopende vredes
proces.
internationale waarnemers on
der leiding van oud-president
limmv Carter van de Verenigde
Staten en diens collega Soglo
van Benin moeten toezien op
een ordentelijk verloop van de
verkiezingen. Het Westen. Ame
rika en Europa (vooral Neder
land en Denemarken) voorop,
heeft aanzienlijk geïnvesteerd in
deze verkiezingen. Niet alleen
in financiële zin. Zo ondersteu
nen de VS het politie- en justi
tieapparaat en ging minister
Pronk van ontwikkelingssamen
werking eind mei als EU-voor
zitter op politieke missie. Hij
sprak met diverse presidents
kandidaten en beloofde volop
steun bij de wederopbouw van
het land althans indien de ver
kiezingen 'vrij en eerlijk' zou
den verlopen en de nieuwe re
gering 'democratisch en op
recht' zou handelen.
Van de twaalf politieke bewe
gingen die een gooi naar de
macht doen, maken er twee de
meeste kans: het National Pa
triotic Front van voormalig
krijgsheer Charles Taylor en de
Unity Party van mevrouw Ellen
Johnson-Sirleaf. Deze twee par
tijleiders zijn tevens de belang
rijkste kanshebbers voor het
presidentschap.
Dat mevrouw Johnson Sirleaf,
die een goed betaalde baan bij
de VN-Ontwikkelingsorganisa-
tie UNDP opzegde, zulke hoge
ogen gooit, komt in belangrijke
mate door de verdeeldheid van
een alliantie van zeven opposi
tiepartijen tegen Taylor. Zij
konden het niet eens worden
over een gemeenschappelijke
kandidaat, waardoor de alliantie
uiteenviel. Pas in april besloot
mevrouw Johnson mee te doen.
Daar waar Taylor over een
goed-geolied partij-apparaat
met een goed gevulde kas be
schikt, moet Ellen Johnson het
met simpeler middelen doen.
Taylor hamerde in zijn campag
ne op de noodzaak van een
sterk leiderschap, terwijl zijn
vrouwelijke tegenkandidaat het
gooit op de noodzaak van socia
le ontwikkeling en economische
opwaardering. Onder Samuel
Doe werd zij tweemaal gevan
gen gezet, omdat zij kritiek uitte
op het beleid van Doe. In 1986
vluchtte zij naar de VS.
Eigenlijk hadden de verkiezin
gen al op 30 mei moeten wor
den gehouden, als uitvloeisel
van het vorig jaar gesloten vre
desakkoord waarin onder meer
was overeengekomen de 60.000
soldaten van alle strijdende par
tijen te ontwapenen voordat
verkiezingen zouden worden
gehouden. Het was de veertien
de poging een einde te maken
aan een van de meest gruwelij
ke burgeroorlogen in West-Afri
ka waarbij naar schatting
200.000 Liberianen om het le
ven kwamen en 650.000 naar
buurlanden als Ivoorkust en
Guinee vluchtten.
Nog eens 600.000 anderen
zochten elders in Liberia hun
toevluchtsoord. Na Afghanistan
en Rwanda was Liberia daar
mee het derde land ter wereld
met het hoogste aantal op de
vlucht geslagen eigen ingezete
nen. Nieuw en vooral schok
kend waren de beelden van ge
drogeerde kindsoldaten met
een Kalashnikov in de aanslag.
Na de totstandkoming van het
vredesakkoord leverden in twee
maanden tijd maar liefst 3.400
kinderen hun wapens in.
Over het precieze aantal strij
ders dat zijn wapens heeft inge
leverd, bestaat nog steeds on
duidelijkheid. Officieel wordt
aangenomen dat er geen wa
pens meer onder het volk zijn,
maar regelmatig wordt bij huis
zoekingen nog wapentuig ge
vonden. En recent ontvluchtten
enige tienduizenden Liberia
nen, die weer waren terugge
keerd om te kunnen stemmen,
opnieuw hun land omdat ze
schietende bendes tegen het lijf
liepen.
Als de verkiezingen zonder pro
blemen verlopen en kandidaten
en bevolking ook nog de uitslag
respecteren, kan dat als een
succes worden beschouwd voor
Ecomog, de West-Afrikaanse
vredesmacht onder leiding van
Nigeria die moet toezien op de
naleving van het vredesakkoord
en de verkiezingen 'begeleidt'.
Eerdere pogingen een einde aan
de burgeroorlog te maken, faal
den door slecht leiderschap van
Ecomog en onvoldoende poli
tieke steun en daadkracht van
de zestien betrokken West-Afri
kaanse landen.
Nadat vorig jaar opnieuw een
vredesregeling werd afgesloten,
werd tegelijkertijd besloten Eco
mog met een paar duizend mi
litairen uit te breiden en de po
litieke betrokkenheid van de le
den te vergroten. Het lijkt erop
dat dit succes heeft gehad: de
toegankelijkheid van het land is
toegenomen, de veiligheid ver
groot.
Morgen moeten, behalve een
president, ook 64 leden van het
Huis van Afgevaardigden en 26
Senaatsleden worden gekozen.
Als geen der presidentskandida
ten meer dan vijftig procent van
de stemmen krijgt, is een twee
de ronde tussen de twee kandi
daten met de meeste stemmen
noodzakelijk. Deze is gepland
op 2 augustus. Charles Taylor is
vol vertrouwen. In een gesprek
met minister Pronk, eind mei,
zei hij zichzelf te beschouwen
als de 'enig denkbare winnaar
van de verkiezingen'. En hij
nam alvast een voorschot op
zijn reactie indien Ellen
Johnson Sirleaf hem zou ver
slaan. ,Alle kandidaten, op Wo-
torson na, zijn op een of andere
wijze mede verantwoordelijk
voor de burgeroorlog zo liet
hij Pronk weten. „Ook Ellen
Johnson Sirleaf."
Met dergelijke uitspraken wak
kert Taylor de vrees aan dat
geen der ex-krijgsheren de an
der als winnaar accepteert. Een
dergelijke patstelling bedreigt
uiteraard de verdere voortgang
van het vredesproces en weder
opbouw. Maar het betekent ook
dat de kans op hervatting van
de oorlog niet denkbeeldig is.
DEN HAAG GERARD CHEL
HEEEH^H Het fitness-cen-
m ter is voor veel
Duitsers
soort vrijplaats.
Terwijl Helmut
en Heinrich,
Heidemarie en
Hannelore het 'intermenselijke
contact' in het maatschappelij
ke verkeer streng ritualiseren,
gaan ze in hun sport-outfitjes
voor hun doen opmerkelijk ont
spannen met elkaar om.
Een collega die zich al tientallen
jaren tussen de Duitsers staan
de weet te houden en menig
vTolijke anekdote over de ver
krampte omgangsvormen tus
sen onze oosterburen kan ver
tellen, had me op dit fenomeen
geattendeerd. Zodra ze hun
gymclub binnen stappen, had
ze gezegd, ondergaan ze een
metamorfose. Alsof ze met hun
kleren ook hun stugheid in de
kleedkamer achterlaten. Het
formele Sie wordt zelfs tegen
over wildvreemden ingeruild
voor het informele du. En er
wordt soms spontaan gelachen.
In een land waar het gezicht
meestal op grimmig staat, is dat
een Gebeurtenis.
Waarom ze uitgerekend tussen
de figuur corrigerende folter-
werktuigen de juiste snaar we
ten te raken, wist die collega
ook niet. Misschien vergeten ze
al zwetend hun zorgen en ang
sten, opperde ze, want dat was
iets dat ik nooit mocht vergeten.
Duitsers worden meer dan an
dere Europeanen gekweld door
het gat in de ozonlaag, de kans
dat de euro zwakker wordt dan
de mark, de smakeloosheid van
de Nederlandse tomaat en de
mogelijkheid dat een ander 's
ochtends eerder bij de ligstoel
op het strand is dan zijzelf. Ik
moest het zich afbeulen in de
gym zien als een soort vakantie
van de dagelijkse stress. „En jij
bent op vakantie meestal toch
ook beter gehumeurd?"
Hoewel ik zelf geen betere theo
rie wist te bedenken, vond ik die
van haar niet erg overtuigend.
Tot ik deze week in het boule
vardblad Bild, de seismograaf
van het Duitse gevoelsleven, het
hoofdartikel over de 'Love Para
de' in Berlijn las. Honderddui
zenden ravers' waren daar af
gelopen zaterdag in een alterna
tieve carnavalsstoet, al dan niet
k.H(
et
gestimuleerd doorxtc, 'trance'
en 'techno' door het centrum
van de stad getrokken. Bild
vroeg zich af waarom die hor
den tot de volgende ochtend
vroeg door de stad hadden ge
host. Omdat ze het leuk von
den? Mogelijk. Maar de belang 'je
rijkste reden was, aldus dr. Da
na Horakava, dat ze in de col
lectieve roes de altijd op de loe On
liggende angst voor werkloos
heid, het verlies van een parti*
en de toekomst vergaten 'Hei
was een demonstratie geweest
tegen het leven van alledag'.
Iets dergelijks gebeurt ook ine Tg
gymzaal van sportvereniging
Welcome in Rheinbreitbach,
daar ben ik nu van overtuigd
De stress wordt er hartstochte
lijk en meestal goed geluimd
uitgezweet.
Vorige week werd deze stralen
de hemel echter verduisterd
door een grote donderwolk,
was wegens het drukkende
erg benauwd in de gymzaal,
waar ik met twaalf dames hel
programma'buik-benen-billet [e(
volgde. Ik stelde daarom voor
de ventilatoren aan te zetten.
Die zouden voor enige verkoe
ling zorgen, legde ik uit. Dat
was niet goochem van me. De
strenge meesteres die over on;
dijen waakt, onderbrak het pro
gramma en wees op de ernstig
schade die onze gezondheid nj
door de tocht zou oplopen. „Al
ik even op de tocht heb gestaai
heb ik gelijk een stijve nek. En
zweten is gezond. Ik was zo
dom om even, heel even maar
tegen te sputteren. De dames
keerden zich onder de energie jen
ke leiding van de instructricetf
gen me. Het aanzetten van de
ventilatoren zou, zo vreesden
ze, hun levensverwachting dfê
tisch bekorten. Deemoedig
boog ik het door hitte en in
spanning purper geworden
hoofd.
Mijn verbazing kende dan ooi
geen grenzen, toen ik een van itG
de fel protesterende dames na
afloop zag wegrijden in een
BMW-cabrio. „Dat moet toch
behoorlijk tochten zei ik tege er
een andere dame. Ze keek me
aan of ik niet goed bij mijn
hoofd was.
N NUUSENBURG
CORRESPONDENT
iet
Seh
Aanhangers van Charles Taylor in actie tijdens de verkiezingsstrijd in Li
beria. FOTO AP
