Groot Europa wordt vooral duur
Italië is beter af zonder
Berlusconi en Di Pietro
Feiten &Meningen
Scheiding kan
net zo simpel
als huwelijk
DONDERDAG 17 JULI 1997 ik
COLUMN
Nederland en Duitsland wachten op schip met zure appelen
Scheiden doet pijn, maar juridisch hoeft het
allang geen probleem meer te zijn. En het
wordt nog makkelijker, even eenvoudig als
trouwen. Voorlopig bij wijze van experiment,
zo heeft staatssecretaris Schmitz deze week
bekendgemaakt, worden nog dit jaar echt
scheidingen mogelijk waar de rechter niet
meer aan te pas komt. Als de partners het on
derling eens zijn. en zij hun afspraken door
een advocaat of notaris hebben laten vastleg
gen in een convenant, is er voor de rechter
bij echtscheiding geen taak meer weggelegd.
Een commissie onder leiding van oud-mi
nister De Ruiter adviseerde vorig jaar in het
rapport Anders scheiden' tot invoering van
de buitengerechtelijke echtscheidingsproce
dure. Toch is het verstandig dat staatssecre
taris Schmitz (justitie) eerst nog de proef op
de som wil nemen. In de praktijk zullen aan
vankelijk nog wel de nodige problemen op
duiken.
Bijvoorbeeld: achter een schijnbaar in alle
harmonie afgesloten scheidingsovereen
komst kunnen soms schrijnend ongelijke
machtsposities schuilgaan. 'Schatje, hier te
kenen'. zo kenschetste een advocaat ironisch
de positie van de zwakkere partij, die om
stampij te vermijden wat al te gewillig af
stand van rechten doet op met name finan
cieel gebied.
Vrouwen zijn meestal de zwakkere partij
als het om geld gaat. Bestaat het risico dat zij
zich bij buitengerech
telijke echtscheiding
al snel met een kluitje
in het riet laten stu
ren? De wetenschap
dat procederen een
bijzonder kostbare
aangelegenheid is, zou
in de praktijk kunnen
uitpakken als chanta
gemiddel om de fi
nancieel afhankelijke
partij ertoe te bewe
gen akkoord te gaan
met een buitenge
rechtelijke echtschei-
ding.
Een andere kwestie waarmee nog praktijk
ervaring moet worden opgedaan, is welke in
vloed een buitengerechtelijke scheiding heeft
op de positie van de kinderen. Nu worden
kinderen ouder dan twaalf jaar altijd door de
rechter geraadpleegd. Bij een buitengerech
telijke scheiding moet een kind ook bezwaar
kunnen maken tegen een door de ouders on
derling afgesproken omgangsregeling. Als de
ouders het eens zijn, maar het kind verzet
zich tegen hun afspraken, zal er alsnog een
rechter aan de scheiding te pas moeten ko
men.
Problemen genoeg dus, maar het e)g>eri-
ment met scheiden buiten de rechter om
hoeft daar niet op te stranden. De maat
schappelijke ontwikkeling gaat hoe dan ook
in de richting van een althans in juridisch
opzichtprobleemloze manier van schei
den, dat wil zeggen: scheiding zonder proces
en met weinig kosten. Echtscheiding is im
mers de gewoonste zaak van de wereld ge
worden. Eén op de drie huwelijken wordt
ontbonden.
Nu al is het zo dat de rechter doorgaans al
leen nog maar een puur administratieve
functie heeft in de echtscheidingsprocedure.
In 1993 publiceerde de juriste H. Lenters het
onderzoek 'De rol van de rechter in de echt
scheidingsprocedure', waaruit bleek dat de
partners het in verreweg de meeste gevallen
niet alleen onderling eens zijn over de wen
selijkheid dat zij uit elkaar gaan. maar ook
over de alimentatie en de zorg voor de kinde
ren. In tachtig tot negentig procent van de
zaken beperkt de scheiding zich dan ook tot
een schriftelijke procedure. Bij eventuele
conflicten is al een voor beide partijen bevre
digende schikking getroffen vóór de rechter
uitspraak doet.
Sinds 1 januari 1993 worden scheidingen
niet meer ingeleid met een dagvaarding,
maar door middel van een eenvoudig ver
zoekschrift. Deze verandering heeft de proce
dure al aanzienlijk verkort. Een andere reeds
ingevoerde vereenvoudiging betreft de mo
gelijkheid een advocaat te laten optreden na
mens allebei de partijen. Deze stelt dan een
convenant op met afspraken over de boedel
scheiding. alimentatie, omgangsregeling, et
cetera. De rechter hoeft daar vervolgens al
leen formeel zijn goedkeuring aan te hech
ten.
De stap die nu wordt genomen is dus niet
eens zo groot: de verklaring van een advocaat
of notaris dat het convenant tot stand is ge
komen volstaat. Vervolgens wordt de ontbin
ding van het huwelijk bij burgerlijke stand in
geschreven. Bij zo'n echtscheiding-nieuwe-
stijl treedt een advocaat of een notaris op als
bemiddelaar, die ervoor moet zorgen dat de
partners op de hoogte zijn van hun rechten.
De bemiddelaar moet er tevens borg voor
staan dat de rechten van de kinderen zijn ge
waarborgd.
De meeste echtscheidingen gaan gepaard
met emotionele problemen, waardoor me
ningsverschillen over boedelscheiding of om
gangsregelingen kunnen escaleren. Via pro
fessionele bemiddeling zijn zulke kwesties
soms beter en sneller op te lossen dan via
een rechtszaak, waarbij twee partijen met
hun eigen advocaten als kemphanen tegen
over elkaar staan. Volgens schattingen van de
Vereniging van advocaat-scheidingsbemid
delaars kan ongeveer een derde van de echt
scheidingen per jaar gaan in Nederland
zo'n dertigduizend echtparen uit elkaar
via een bemiddelaar worden geregeld.
De presidenten van de vijf gerechtshoven
waarschuwden vorig jaar echter tegen een 'al
te vergaande privatisering van de recht
spraak'. Als er tussen scheidende echtgeno
ten een juridisch conflict bestaat, dan biedt
alleen de rechterlijke macht duidelijke waar
borgen voor handhaving van de algemene
beginselen van behoorlijke rechtspraak. Dat
is op zichzelf geen argument tégen buitenge
rechtelijke echtscheiding: de rechter blijft
ook dan als beroepsinstantie fungeren. Bo
vendien blijft ook de huidige echtscheidings
procedure nog ongewijzigd bestaan, naast de
nieuwe mogelijkheid om in onderlinge har
monie de rechter te passeren.
GUSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
'f NÉT
De Nederlandse Europarlementa
riërs waren gisteren in Straats
burg niet bijster gelukkig, toen ze
in de 1.245 pagina's tellende
'Agenda 2000' van de Europese
Commissie lazen wat de plannen
zijn voor de financiering van de
uitbreiding van de Europese Unie
met in eerste instantie waar
schijnlijk zes lidstaten.
Dat die uitbreiding alle vijftien
huidige EU-leden geld gaat kos
ten, staat buiten kijf. Het gaat ook
niet om weggegooid geld als men
de historische dimensies in ogen
schouw neemt van een uitbrei
ding van de EU met landen in
Midden- en Oost-Europa, die
acht jaar geleden nog stevig in
communistische handen waren.
De vraag is alleen of de Commis
sie de pijn wel eerlijk over alle
EU-landen verdeelt.
Het was geen toeval dat juist Ne
derlandse en Duitse afgevaardig
den in het Europarlement als eer
sten kritiek uitten op onderdelen
van de door de Commissie voor
gestelde financiering van de uit
breiding. Nederland en Duitsland
zijn beide dè grote netto-betalers
in de EU. Ze dragen meer aan
Brussel af dan ze terugkrijgen. Zij
dreigen straks op twee fronten te
gelijkertijd te verliezen.
Voor enkele van de Commissie
plannen voor de landbouw valt
begrip op te brengen. De aange
kondigde verlagingen van de sub
sidies op enkele landbouwpro
ducten (graan, rundvlees en
melk) hingen al maanden in de
lucht. Ze zijn bovendien voor een
niet onbelangrijk deel het gevolg
van afspraken in de Wereldhan
delsorganisatie WTO, waardoor
de EU moet toegroeien naar
(lagere) wereldmarktprijzen.
De kogel is door de kerk. Antonio
Di Pietro, ex-magistraat, oud-mi
nister en tot voor kort symbool
van het eerlijke Italië, gaat op
nieuw de politiek in. Gisteren
maakte hij bekend voor de cen
trum-linkse (en regerende) Olijf
coalitie mee te doen aan in au
gustus te houden verkiezingen
voor een vrijgekomen senaatsze
tel in het 'rode' Toscane.
In een communiqué van zes re
gels schrijft Di Pietro blij te zijn
de samenwerking met de Olijf te
kunnen hervatten. Hij laat weten
de gematigde vleugel van de coa
litie te willen versterken, en dankt
senator en maffia-deskundige Pi
no Arlacchi. Die reist af naar de
VN in New York en heeft de kan
didatuur van Di Pietro voorge
steld.
De gebeurtenissen hebben in de
Olijf echter ook verzet opgeroe
pen. Enkele leden van de linker
vleugel denken dat Di Pietro een
'vluchtheuvel' nodig had, en ze
ker niet gehandeld heeft volgens
zijn politieke voorkeur. Zij menen
dat Di Pietro 'een tweede Musso
lini' wil worden, en de Olijf ge
bruikt als opstap.
Het besluit van Di Pietro is in Ro
me ingeslagen als een bom. Hoe
wel de oud-rechter veel van zijn
glans heeft verloren, geniet hij
nog genoeg populariteit om het
vrijwel perfecte evenwicht tussen
de linkse en rechtse partijencoali
ties te verstoren.
De door ex-premier en media
magnaat Silvio Berlusconi geleide
centrum-rechtse Vrijheidsallian
tie had dan ook meteen een ge
heel eigen verklaring voor Di Pie
tro's overstap. Berlusconi zei dat
zijn vroegere aanklager wordt be
schuldigd van corruptie en
ambtsmisbruik als magistraat, 'en
dus behoefte heeft aan parlemen
taire onschendbaarheid
De vraag of corruptiebestrijder Di
Pietro zelf wel schone handen
heeft, houdt Italië al een week be
zig, en Berlusconi speelt daarin
een centrale rol. Beide kempha
nen lijken onlosmakelijk met el
kaar verbonden. Ze lijken erg op
elkaar en hebben soortgelijke
(politieke) ambities. Het is hier
om dat ze elkaar haten, ook al
blijkt nu steeds vaker dat ze ook
van elkaar gehouden hebben.
Gisteren werd het duo even ver
drongen door Gianni Versace,
meer verder worden de eerste
twee pagina's van de kranten nu
al een week in beslag genomen
door de 'oorlog Di Pietro-Berlus-
coni', en niet alleen omdat het
komkommertijd is. Italië is una
niem van mening dat de toe
komst van zowel het politieke als
het justitiële systeem in het ge
ding is.
Wint Berlusconi, dan is het ge
beurd met Di Pietro, maar vooral
ook met het anti-corruptieteam
'Schone Handen' waarvan hij
tot ruim twee jaar geleden de spil
was en de 'morele revolutie'.
Wint Di Pietro, dan is het gebeurd
met Berlusconi en zijn rechtse
oppositie, en kan Di Pietro presi
dent van Italië worden, een func
tionaris die straks direct wordt
gekozen.
De 'oorlog' werd aangekondigd
door Berlusconi. Hij zei dat de
'vreselijke dingen' die hij over
'een zeker iemand' wist 'elke ge
wone burger in de gevangenis
hadden doen belanden'. Het was
duidelijk dat deze in perfecte
maffiose stijl gelanceerde bood
schap betrekking had op Di Pie
tro, maar niet wat die vreselijke
dingen precies waren.
Een week geleden kwam het ant-
WIM STEVENHAGEN
nog aanzienlijk slechter ui
ken. Maar gelukkig wordfl
1999 bij unanimiteit gestei
over de structuurfondsen."
Ook Wim van Velzen vindt
enorme bedragen die deC
missie voor de structuurfot
wil blijven uitgeven 'onaan
baar'. ,,Je moet veel meeri
ren in dingen als scholing,
Europese Netwerken, ondi
en ontwikkeling, de inform
maatschappij. Daar heb je
ropa veel meer aan. Daarm
krijg je meer concurrentie!
Dat kost ook geld, oké, mat
profiteert iedereen er in ge
mate van."
Ze vragen zich alledrie afol
berekeningen van de Comi
niet een beetje uit de losse
zijn gedaan. De Commissi
looft dat de uitbreidingspc
eenderde kan worden gevi
het geld dat overblijft als d
doelstelling-1 -regio's uit di
tuurfondsen worden gesel
Voor tweederde moet het|
komen uit de economisch
die de Commissie op 2,5 p
schat. De EU zou bovendii
door het voor 2000-2006 gi
financiële plafond mogen
ten.
De Vries: ,,Het zijn allemai
onderstellingen. We moeti
wel zien of ze kloppen. We
ten nog eens zorgvuldig ni
cijfers achter de komma kj
Dankert voorspelt dat ern
in de voorstellen van de 0
sie zal worden 'geknepen
nu toch wel een rommelig
heel."
STRAATSBURG ALV KNOL
CORRESPONDENT
woord. Di Pietro zou als rechter
gunsten hebben geaccepteerd
van een vriend, bouwonderne
mer Antonio D'Adamo. Als dank
zou Di Pietro D'Adamo en diens
vrienden hebben ontzien bij on
derzoeken. De onthullingen en
dat is het 'explosieve' detail
zijn van D'Adamo zelf. Ze liggen
bij het parket van Brescia, dat al
eerder onderzoek heeft gedaan
naar soortgelijke en tot nu toe
steeds ontkrachte beschuldi
gingen.
Daags na het verhoor werd dui
delijk dat Berlusconi al twee jaar
in het bezit was van de verklaring
van D'Adamo. Het sleutelwoord
lijkt chantage. D'Adamo werkte
ooit voor Berlusconi, met wie hij
altijd (zakelijk) contact heeft ge
houden. Het is bekend dat
D'Adamo's bedrijf problemen
had. Daarom wordt vermoed dat
hij Berlusconi belastend materi
aal over Di Pietro heeft verschaft,
in ruil voor hulp. Volgens de pers
zou Berlusconi zijn offensief juist
nu hebben gelanceerd, omdat
'Schone Handen' nieuw, belas
tend materiaal over zijn rechter
hand Cesare Previti in handen
heeft.
De neiging bestaat om Di Pietro
als slachtoffer te zien, maar dezer
dagen wordt ook duidelijk dat hij
toch wel erg nonchalant was in
het kiezen van zijn vrienden en
niet weinig last had van ster-allu
res. Zijn relatie met Berlusconi
was bovendien heel wat ambiva-
lenter dan doorgaans wordt ge
dacht. Cruciaal is dat beiden el
kaar tegenkwamen op een mo
ment dat ieder het aureool had
van 'redder des vaderlands'.
Di Pietro was razend populair
vanwege zijn frontale aanval op
het corrupte politieke systeem en
werd bijna meteen gebombar
deerd tot een potentiële politieke
leider. De eenvoudige, vaak botte
en populistische rechter werd
door velen maar steeds meer
ook door zichzelf gezien als de
beste opvolger van al die 'afge
schoten' politici.
Probleem was dat ook Berlusconi
zichzelf zag als de meest geschik
te leider van het land. Hij won in
1994 mede dankzij zijn tv-sta-
tions de verkiezingen en werd
premier. Na een paar maanden
kreeg hij echter officieel te horen
door 'Schone Handen' te worden
verdacht van corruptie. Berlusco
ni bulderde dat er sprake was van
een complot. Zijn regering zou
een goed half jaar later vallen.
Dezer dagen wordt duidelijk dat
Berlusconi en Di Pietro elkaar
voor en na die verkiezingen heb
ben 'afgetast' en ook direct heb
ben onderhandeld over het ver
delen van de regeringsmacht.
Berlusconi vroeg of Di Pietro een
minsterpost wilde. Di Pietro wil
de, maar zei nog niet te kunnen.
Berlusconi stelt nu dat Di Pietro
het premierschap ambieerde, en
hem later beschuldigde om de
weg hier naartoe vrij te maken.
~ve setu&iQLUST
tut DffiSfWfcr Pit WtMI&r
■■'T STAAT HieRopcÉ IWSTV
,,Ik denk dat er voor Nederland en Duitsland nog een schip met zure appelen aankomt", zegt WD-er Gijs
de Vries. „Er komt voor Nederland een ongunstig plaatje uit", meent Piet Dankert van de PvdA. „Als dit
doorgaat zal Nederland flink meer moeten betalen", constateert hun CDA-collega Wim van Velzen.
EU-lid
eerste EU-kandidaten
I latere EU-kandidaten
miljard gulden voor de huidige
vijftien lidstaten en bijna 99 mil
jard voor de nieuwe lidstaten.
Daarbij wil de Commissie flink
snoeien in de regio's die nu nog
onder de zogeheten 'doelstelling
1van de structuurfondsen vallen.
Straks wil de Commissie strikt de
hand houden aan het principe
dat in deze categorie alleen nog
gebieden mogen profiteren met
een lager bruto binnenlands pro
duct dan 75 procent van het ge
middelde in de Unie. Dergelijke
gebieden liggen voornamelijk in
het zuiden van Europa. Dat is te
genvaller nummer twee.
bieden in de voormalige DDR zal
Duitsland straks nog wèl geld
kunnen opstrijken uit de struc
tuurfondsen. Dat maakt het er in
1999 niet overzichtelijker op als
de vijftien EU-landen de nieuwe
financiële perspectieven voor
2000-2006 moeten vaststellen.
„Er komt daar een harde strijd op
ons afzei Gijs de Vries gisteren
dan ook in Straatsburg. Piet Dan
kert: „Bij de hervorming van de
structuurfondsen raakt Neder
land onvermijdelijk een en ander
kwijt. Daarnaast krijgen we nu
nog een forse hap terug op land
bouw. Het nettobeeld kan straks
litet
Het
Antonio Di Pietro (boven), hier nog als rechter, wordt volgens de Ifc
pers al jaren politiek gechanteerd doorzijn aartsrivaal Silvio Berlusc
neden). arci
Di Pietro's aftreden als magistraat
is nooit opgehelderd, maar zeker
lijkt dat hij toen al werd gechan
teerd door Berlusconi. In de aan
loop naar de verkiezingen van vo
rig jaar april eiste Berlusconi van
Di Pietro bovendien de garantie
dat hij geen partij zou oprichten
en zich niet openlijk voor links of
rechts zou uitspreken. Waar
schijnlijk deed Berlusconi ook dit
met de verklaring van D'Adamo
in de hand. Hij stelde Di Pietro
Binnenlandse Zaken in het voor
uitzicht als hij zich koest zou
houden.
Di Pietro zei te willen wachten op
de uitkomst van de door Berlus
coni uitgelokte processen wegens
machtsmisbruik. In werkelijkheid
wachte hij op de uitkomst van de
verkiezingen. Toen deze door
links werden gewonnen, aarzelde
hij niet en accepteerde hij een
ministerpost in de regering-Prodi.
Politiek opportunisme, riep Ber
lusconi, en niet onterecht. Di Pie
tro zou echter na enkele maan
den al weer aftreden, toen op
nieuw geruchten begonnen te
circuleren over 'een besmet verle
den'.
Nu is dan definitief duidel
die geruchten vandaan ka
heeft Di Pietro eindelijk c
zegd dat Berlusconi alles
werk stelt om hem buiten
tiek te houden. De kaarte
op tafel, en de oud-rechti
gekozen voor de Olijf. Hi
een zwaktebod, ingegeven
flink wat opportunisme. fi
dat het conflict met Berlui
open blijft, met alle politie
varen vandien.
Het zou goed zijn te erker
Di Pietro en Berlusconi be
producten zijn van de eno
crisis die het politieke syS
heeft getroffen, zoals com)
tor Curzio Maltese in Laf'
blica schreef. Mannen me
soliniaanse neigingen' die
de steun van 'de mensen
ben en te weten wat "gotf
Italië' is. Voor een normal
mocratische ontwikkeling
land zou het inderdaad Ik
zijn als beiden het toneel
ten.
ROME EELCO VAN DER LINDEN
Andere voornemens van de Com
missie steken meer. Tot nu toe
ging het geld dat Brussel op de
landbouwbegroting overhield
rechtstreeks terug naar de natio
nale kas van de lidstaten. Straks
wil de Commissie dit geld niet
meer teruggeven, maar gebruiken
voor de uitbreiding en alles wat
daarbij komt kijken. Dat is één fi
nanciële tegenvaller.
Tegelijkertijd wil de Commissie
ook de structuurfondsen voor
verarmde regio's op een andere
leest schoeien. Die fondsen mo
gen volgens de Commissie tussen
2000 en 2006 nog omhoog tot 506
In Nederland zal dan vrijwel ze
ker Flevoland uit de boot vallen.
Uitgerekend Flevoland, dat des
tijds alleen werd aangemeld om
dat alle andere EU-lidstaten er
met structuurgelden vandoor gin
gen terwijl Nederland, roomser
dan de paus, geen enkel 'arm' ge
bied had aangemeld. Ons land
dreigde met lege handen achter
te blijven, terwijl het wel voor de
andere landen zou moeten beta
len.
In gewone omstandigheden is
Duitsland de natuurlijke bondge
noot van Nederland op financieel
terrein. Maar dankzij de arme ge-
