Zaken doen in Polen is niet eenvoudi
'Jakarta Crackdown' vol met juridische kluchten
Israël is nog onvoorbereid op massatoerisme in 2
•V
Buitenland
Jean Ziegler is luis in de
pels van Zwitserse banken
China voert jacht naar
olie in de wereld op
A
347
Ziegler ligt er niet wakker van
dat hij bekend staat als de
amokniaker van de Zwitserse
politiek. „Het kan me niet sche
ien wat mensen zeggen. Ik be
vind me in een bevoorrechte
positie. Ik ben niet intelligenter
of moediger dan anderen. Ik
heb een internationale uitgeve
rij. zodat ze mij niet met cen
suur kunnen treffen. Ik heb aca
demische bescherming, politie
ke bescherming en internatio
nale bescherming. Ik kan din
gen zeggen die iedereen denkt,
maar niet durft te zeggen."
Zijn laatste boek bevat ook
een persoonlijk element. „Tij
dens de oorlog kwam het parle
ment niet bijeen en was er pers-
censuur. De Zwitsers geloofden
in de belachelijke mythe dat het
Zwitserse leger zo sterk was, dat
Hitier het niet durfde aan te val
len. Mijn vader, een kolonel in
het leger, was een ontwikkeld
man. Maar hij geloofde tot zijn
dood toe dat hij en zijn man
schappen Zwitserland verdedig
den tegen Hitiers agressie. Ik wil
een eind maken aan deze leu
gen. Ik wil dat mijn kinderen de
waarheid weten.
Journalist-publicist Gian
Trepp. die ook veel heeft ge
schreven over de omstreden rol
van de Zwitserse banken,
noemt Zieglers laatste boek een
broddelwerk. „Ziegler is twintig
jaar lang de belangrijkste bank-
criticus geweest. Maar zijn
nieuwste boek is lichte kost. Het
is niet echt een serieuze bijdra
ge aan de voortdurende discus
sie."
Zieglers laatste beschuldigin
gen hebben een woedende re
actie aan de Zwitserse Bankas-
sociatie onüokt. „Ik verwerp
dergelijke beschuldigingen
voordat alle feiten bekend zijn",
zei woordvoerster Silvia Matile.
„Dit is juist de reden waarom
we openheid van zaken willen
geven en alle mogelijke archie
ven doorwerken.
Ook historica Beatrix Mesmer
heeft kritiek op het werk van
Ziegler. Ze vindt hem een moe
dig en hartstochtelijk publicist.
„Veel van wat Ziegler zegt is
waar. Maar het probleem is dat
de details van zijn werk zoveel
fouten bevatten dat hij zijn ge
loofwaardigheid verliest.
GENEVE CAROLYN HENSON
Jarenlang was hij de verschop
peling van de conformistische
Zwitserse samenleving, maar nu
wordt de 'verrader' Jean Ziegler
met andere ogen bekeken. Nu
de Zwitserse banken worden
overspoeld met kritiek wegens
de rol die ze tijdens de Tweede
Wereldoorlog speelden, lijkt
Ziegler eindelijk gelijk te krijgen,
zij het slechts gedeeltelijk.
Ziegler heeft de Zwitserse
banken in een serie bestsellers
sinds 1970 herhaaldelijk be
schuldigd van witwasactivitei-
ten en het stallen van op du
bieuze wijze verkregen vermo
gens van dictators. Hij was een
vurig ijveraar voor opheffing
van het Zwitserse bankgeheim.
Zijn gezicht was herhaaldelijk te
zien op omslagen van tijdschrif
ten en zijn uitspraken en publi
caties leverden hem in de loop
der tijd maar liefst zeven aan
klachten wegens smaad op,
waarbij in totaal 6,6 miljoen
franc (8,8 miljoen gulden) als
genoegdoening werd geëist.
Joodse organisaties beweren
dat de banken over miljarden
beschikken die eigenlijk toebe
horen aan slachtoffers van de
holocaust en hun nabestaan
den. De banken worden ook be
schuldigd van hulp aan het na
zi-regime door het verhandelen
van goud dat de nazi's van cen
trale banken in bezette landen
hadden geroofd. De banken
zouden ook goudstaven hebben
geaccepteerd die waren gegoten
van goud uit gebitten van in de
nazi-gaskamers vermoorde jo
den.
Van Zieglers hand verscheen
deze maand het boek 'Zwitser
land. Goud en de Doden'. In dit
Franstalige boek schrijft hij dat
de Duitsers afhankelijk waren
van Zwitserse francs indertijd
de enige inwisselbare munt
om Zweeds staal en Portugees
wolfraam te kunnen kopen,
waarmee ze hun oorlog voort
konden zenen. „De banken zijn
in zekere mate verantwoordelijk
voor de dood van honderddui
zenden mensen die in de laatste
twee jaar van de oorlog node
loos aan hun einde kwamen",
aldus Ziegler.
PEKING JOE McDONALD
Van de oerwouden van Vene
zuela tot de steppes van Cen-
traal-Azië jaagt China op olie
om aan de vraag van de groei
ende economie te voldoen en
eventueel ook de concurrentie
te kunnen aangaan met de in
ternationale oliemaatschappij
en. Begin deze maand tekende
Peking een miljardenakkoord
om Russische olie en gas te ko
pen en eerder werden voor zo'n
tien miljard gulden vergelijkba
re deals met Irak, Kazachstan en
Venezuela gesloten. Dat een
ontwikkelingsland zulke grote
bedragen investeert, geeft aan
dat Peking zich zorgen maakt
over de toekomstige energie
voorziening.
De staatsmaatschappij China
National Petroleum Corp.
(CNPC) zegt te streven naar een
stabiele binnenlandse bevoor
rading. Dat China over de gren
zen kijkt is geen wonder, want
tussen nu en 2000 zou het land
zo'n 50 miljoen ton olie moeten
importeren, volgens de officiële
krant Business Weekly.
Toch geeft de investering in
zulke vergelegen landen als Ve
nezuela aan dat de CNPC ook
streeft naar een rol in de inter
nationale oliehandel, zegt Paul
McDonald, een oliehandelaar in
Hong Kong die een boek schrijft
over de Chinese olie-industrie.
„Het heeft op zich geen zin om
grote hoeveelheden ruwe olie te
importeren uit Venezuela,
waarvan de natuurlijke markt
Noord- en Zuid-Amerika is", al
dus McDonald, directeur van
Pearl Oil Ltd. „Ik denk dat de
CNPC zichzelf in werkelijkheid
ziet als een grote speler op de
wereldmarkt. Zij kan geen grote
speler zijn als zij niet buiten
China expandeert.
Tot voor kort liet China de
oliemarkt links liggen en werd
de eigen, behoefte volledig ge
dekt door het gigantische
noordoostelijke Daqingveld, dat
in de jaren '60 werd ontdekt.
Sinds de vroege jaren '90 stijgt
de import omdat de groeiende
economie niet meer uit de ei
gen velden kan worden bevoor
raad.
De energiebehoefte van Chi
na bedreigt bovendien de ver
houdingen met de buurlanden.
Beijing heeft oorlogsschepen in
gezet om de claims te onder
strepen op eilanden in de Zuid-
Chinese Zee, die ook door zes
andere staten worden opgeëist,
omdat in de wateren rond de ei
landen grote olie- en gasvoorra
den worden vermoed.
In China zelf wordt vooral in
het noordwestelijke Tarimbek-
ken geïnvesteerd, waar een 480
kilometer lange pijpleiding is
aangelegd in afwachting van
grote vondsten. Tot nu hebben
de oliewerkers in de kokend he
te en afgelegen woestijn echter
nog niets gevonden.
De Chinese oliemaatschappij
begon de buitenlandse expansie
door begin juni het recht te ko
pen om op een bepaalde locatie
in Venezuela naar olie te zoe
ken. Ook in juni werd voor twee
miljard gulden een akkoord met
Irak gesloten voor de exploratie
van het Ahdabolieveld. De ont
wikkeling van dat project moet
echter wachten totdat een einde
is gekomen aan het VN-embar-
go tegen Irak.
Daarna kondigde China aan
zestig procent van de aandelen
van de Kazachse oliemaat- r» T
schappij Aktjoebinskmoenai ge- DOèK OV€T CICtllC 16 pOlltl€K III lllClOllCSIC
kocht te hebben voor ruim acht
miljard gulden. In dat akkoord
zijn plannen opgenomen voor
een pijpleiding van Kazachstan
naar het noordwesten van Chi-
Chinese en Russische functio
narissen wilden geen details ge
ven van de deal die is gesloten
door de Russische premier Vik
tor Tsjernomyrdin. Het Russi
sche persbureau Interfax meld
de echter dat de verkoop van Si
berisch gas Moskou zo'n negen
miljard gulden opbrengt.
China onderhandelt ook over
een lange-termijncontract met
aanbieders uit het Midden-Oos
ten en bouwt een aantal eigen
raffinaderijen. Ook overweegt
Peking een tankervloot te bou
wen, aldus Business Weekly.
Omdat landen als Irak, Sudan
en Iran door het Westen geme
den worden zijn zij bereid in
zee te gaan met China, alhoewel
dat minder expertise en techno
logie te bieden heeft.
Zo heeft Sudan in maart be
sloten China een olieveld te la
ten ontwikkelen. Volgens wes
terse diplomaten ondernemen
de Chinezen ook projecten in
Canada, Peru, Papoea-Nieuw-
Guinea en Thailand. „Ik denk
dat één van de redenen dat zij
zo graag naar plaatsen als Ka
zachstan en Venezuela gaan, is
dat zij aan de nieuwe condities
blootgesteld willen worden en
ervaring willen opdoen", aldus
oliedirecteur McDonald.
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
'Rechter' Roy Bean was een gevreesd man.
Niet alleen omdat hij in Amerika's Wilde
Westen nogal wat doodvonnissen uitdeelde,
maar ook omdat hij een geheel eigen kijk
had op wat een behoorlijk proces is. Wat
dat laatste betreft, zou hij zich best op zijn
gemak hebben gevoeld in het hedendaagse
Indonesië.
Op 13 maart boog rechter Asmar Ismail
zich in de districtsrechtbank van Centraal-
Jakarta over de aanklacht tegen enkele le
den van de Democratische Volkspartij
(PRD). De verdachten zouden zich hebben
bezondigd aan subversieve activiteiten.
Omdat de beklaagden vonden dat recht
bank en aanklagers er een rommeltje van
maakten, liepen ze geregeld bij wijze van
protest de zaal uit. Zo ook op donderdag de
dertiende maart.
Toen alleen verdachte Suroso nog in de
zaal zat, stuurde Asmar Ismail ook hem
weg. Suroso's advocaten pakten hun papie
ren en vroegen hun cliënt te mogen volgen.
„Noteer dat de rechtbank ook de verdedi
ging verwijdert", beval rechter Asmar de
griffier. f
Advocaat Kailimang sputteerde tegen dat
'we uit eigen beweging willen vertrekken'.
„Te laat. De rechtbank verwijdert de verde
diging", repliceerde rechter Ismail.
Geweld
Met dergelijke juridische kluchten is het
boek 'Jakarta Crackdown' doorspekt. Het
beschrijft het geweld dat de Indonesische
hoofdstad eind juli vorig jaar trof, plus de
hele nasleep. Hoofdrolspelers van allerlei
pluimage krijgen ruim de gelegenheid hun
zegje te doen en ook 'het publiek' komt via
een boeiende opiniepeiling aan het woord.
Medio vorig jaar werd Megawati Soe-
kamoputri met behulp van leger en rege-
ring verwijderd als voorzitter van de Demo
cratische Partij Indonesië (PDI). Haar aan
hang weigerde echter te capituleren en
hield anderhalve maand lang het partij
hoofdkwartier in Jakarta bezet. Wie dat
maar wilde, kreeg daar de gelegenheid zijn
mening te uiten over de gang van zaken in
het land.
Ordetroepen en een speciaal ingehuurde
burgerknokploeg maakten op 27 juli een
einde aan het miniscule vrijstaatje aan de
Jalan Diponegoro. Bij die actie en het ge
weld dat daarop volgde, vielen volgens de
Nationale Commissie voor de Mensenrech
ten vijf doden en 149 gewonden. In het
eindrapport wordt bovendien melding ge
maakt van 23 vermisten. Vorige maand liet
de Indonesische commissie weten dat nog
steeds zeventien mensen als vermist te
boek staan.
Verboden
De onafhankelijke joumalistenorganisatie
Aliansi Jumalis Independen (AJI) en het
Studiecentrum voor Vrije Verspreiding van
Informatie (ISAI) stelden naar aanleiding
van de woelingen een journalistiek boek sa
men 'Peristiwa 27 Juli' (De Gebeurtenis
sen van 27 Juli). Begin dit jaar werd dat in
Indonesië verboden. Het Aziatische For-
mum voor Mensenrechten en Ontwikkeling
in Bangkok publiceerde onlangs echter een
Engelstalige versie, zodat deze hoogst infor
matieve bundel nu voor een breed interna
tionaal publiek beschikbaar is.
Opwekkende lectuur is het niet. Over
heidsingrijpen in een haar onwelgevallige
politieke partij, marteling, politieke recht
spraak waarbij de verdachten geen schijn
van kans maken het zijn allemaal zaken
waarmee fatsoenlijke democraten in het
Indonesië van de regering- Soeharto te ma
ken krijgen.
Toch meent de inleider van de Engelse
editie dat er reden is voor hoop dat het ein
de van de 'Soehartocratie' nadert. Een uit
voerig toegelichte en van grafiekjes voorzie
ne peiling onder vijfhonderd Indonesiërs
laat in ieder geval zien dat het publiek in tal
van opzichten nauwelijks meer geloof hecht
aan wat het bewind in Jakarta beweert.
Crackdown Jakarta (318 blz., met foto's) is
per telefoon (662.276.98.467) of fax
(662.276.21.83) te bestellen bij Forum-Asi-
a/Union for Civil Liberty. US$ 15 incl. ver
zending. Storten op rekening 091-1-
02062-4 van Asian Forum bij de Krung
Thai Bank, Ratchadapisek-Huaykwang
Branch, 336 Precha Complex Bldg, Rat-
chadapisek Rd, Samsennok, Huaykwang,
Bangkok 10310, Thailand. Of een cheque
sturen t.n.v. Asian Forum, 109 Suthisarn-
winichai Rd, Samsennok, Huaykwang,
Bangkok 10320.
Polen is in trek bij buitenlandse
ondernemers. De economie
groeit jaarlijks zo'n zes tot zeven
procent, de lonen zijn laag en
de inflatie is in zes jaar tijd ge
daald van 800 naar twintig pro
cent.
Geen wonder dat de grote
Nederlandse bedrijven er snel
bij waren toen de Poolse markt
in 1990 open ging voor buiten
landse investeerders. ING-be-
stuurslid A. Rinnooy Kan pro
moveerde Polen zelfs al tot de
tweede thuismarkt van het fi
nanciële conglomeraat.
Toch is het voor de vijfhon
derd Nederlandse bedrijven die
inmiddels in het Oost-Europese
land actief zijn, niet enkel ro
zengeur en maneschijn. Een
deel van de zestig managers die
Van Dok vergezelden, kampt in
Polen met grote problemen. De
managers gebruikten de staats
secretaris als breekijzer om vaak
slepende conflicten met autori
teiten uit de wereld te helpen.
Conflicten die veelal verband
houden met vermeend protec
tionisme, ondoorzichtige wet
geving, bureaucratie, wanbeta
lers en im- en exportbelemme
ringen.
Eén van die bedrijven is het
Rotterdamse Econosto. De divi
sie Comfort and environment
technology van de technische
handelsonderneming, gespecia
liseerd in onder meer boilers en
verwarmingsketels, richtte be
gin dit jaar in Lublin een eigen
verkoopkantoor op.
Poolse huishoudens hebben
gemiddeld zo'n 800 gulden per
maand te besteden. De energie
nota slokt daarvan liefst twintig
procent op. Om die kosten te
drukken schakelen veel gezin
nen over op aardgas. Dus
neemt de vraag naar boilers en
verwarmingsketels sterk toe,
verwachtte Econosto.
Tot nu krijgt het bedrijf in Po
len echter nauwelijks een voet
aan de grond. De boilers en ver
warmingsketels voldoen niet
aan de Poolse kwaliteitsnor
men. „Onbegrijpelijk", zegt P.
Dirven, lid van de groepsraad.
„Zeker als u weet dat de nor
men die wij intern hanteren, die
in West-Europa ver overtref
fen."
Tijdens een onderhoud met
de Poolse minister Kazmarek
van economische zaken bracht
Van Dok de problemen van
Econosto ter tafel. De reactie
was voor Dirven uiterst teleur
stellend. De Polen waren van de
problemen op de hoogte, ver
kondigde Kazmarek, maar de
minister deed geen enkele con
crete toezegging.
Bizar zijn ook de ervaringen
van SHV Makro. De groothan
del uit Utrecht heeft er inmid
dels tien vestigingen, die geza
menlijk werk bieden aan 5.800
mensen. De bouw van een ves
tiging in Gdansk geeft echter
problemen. Verder dan een sta-
De Poolse economie groeit jaarlijks met zo'n zes tot zeven procent, de lonen zijn laag en de inflatie is in zes jaar gedaald van
twintig procent.
len bouwconstructie op een lap
grond van 13.000 vierkante me
ter is het bedrijf nog niet geko
men.
De aaqvraag voor een bouw
vergunning zorgde voor protes
ten van omwonenden die vrees
den voor hinder en geluidsover
last. Bij de rechter werd Makro
in het gelijk gesteld, maar het
gerechtshof gelastte de Neder
landse onderneming eind juni
1996 de bouwwerkzaamheden
onmiddellijk te staken. Bij het
hoogste Poolse rechtscollege
kreeg Makro wederom gelijk,
maar het bedrijf moet wel de
hele vergunningsprocedure op
nieuw doorlopen. De vestiging
in Gdansk kan nu pas op z'n
vroegst eind 1999 de deuren
openen. Geschatte schade: 36
miljoen gulden.
Met staatssecretaris Van Dok
aan zijn zijde hoopte Makro Po-
land-directeur G. van der Put
ten op toezeggingen van de
burgemeester van
venstad. Dat
in een
wilsverklaring,
blijft dan ook Jci
„Voorlopig heb ik
indicatie dat er
iets gaat
Religieuze plaatsen
de eeuwwisseling ii
zijn belangrijke toeristische trekpleisters in Israël, zoals hier in Jeruzalem. Naar verwachting komen drie maal zoveel toeristen
i Israël vieren. foto epa
Nog tweeëneenhalf jaar en een
recordaantal van vijf tot tien
miljoen voornamelijk christelij
ke pelgrims komt in Israël de
tweeduizendste verjaardag van
hun heiland vieren. Maar Israël
is daar nog helemaal niet klaar
voor.
Dat bleek in Tel Aviv op een
conferentie van vertegenwoor
digers van de Israëlische toeris
tenindustrie. Volgens hen is er
een chronisch gebrek aan slaap
plaatsen, zijn het wegennet en
de infrastructuur onvoldoende
berekend op het grote aantal
bezoekers, en zijn er onvol
doende uitspanningsgelegenhe
den.
Zelfs is het nog maar de vraag
of Ben-Goerion, de luchthaven
van Tel Aviv, wel in staat is een
passagiersstroom te verwerken
die twee tot vier keer zo om
vangrijk is als normaal. En wat
nog bijna zorgwekkender is: er
bestaat geen organisatieplan.
Ook is er in de Israëlische toe
ristenbranche nog niet nage
dacht over de festiviteiten in het
jaar 2000. „In plaats van te be
palen wat wij nu eigenlijk willen
dat er gebeurt, laten wij voort
durend ons oor hangen naar de
christenen en vragen wat zij
willen dat er gebeuren gaat",
merkte hoofdmanager Smu'el
Tsur-El van het Israëlische ver
keersbureau op.
De kans is
alle festiviteiten
gaan worden door
kerk, een
satie die
schroomt
wat er moet
Minder
seerde christelijke
gen, zoals de
baptisten,
boot, aldus Tsur-El.
De stelling leek
te worden door
Kamal-Hanna
van Nazareth en
het Jeruzalemse
het Grote
monseigneur is
wél op allerlei
met de
gedenkwaardige
dat de staat Israël
campagne begint
tieve invloed van
op de Israëlische
te bepalen. Ook
overeenkomst
caan en Israël
1993
Als aan de
deze
daan, is de kans gn
Johannes Paulus d<
het jaar 2000 naar
Uit politieke oven
dat nooit eerder
uitnodiging ligt er:
valt nog te bezien
Paulus erop in gaat
Aangestoken door de successen van multinationals als
Philips, Unilever en ING stort het Nederlands bedrijfsle
ven zich massaal op de veelbelovende Poolse markt. De
penetratie verloopt echter niet altijd even gemakkelijk,
bleek onlangs tijdens het bezoek van de Nederlandse
handelsmissie onder aanvoering van staatssecretaris Van
Dok van buitenlandse handel.
Medio vorig jaar werd Megawati Soekamoputri met
en regering verwijderd als voorzitter van de Democratische
nesie (PDI).
