'Wat moet een mens op
7ATFRDAC. 17 IIJI I 1997
Mars?'
Testen technologie
belangrijker
dan vergaren
wetenschappelijke
gegevens
De foto's zijn niet veel beter dan
de opnamen die de Viking
twintig jaar geleden al maakte.
En dat er water op Mars te
vinden was, daar twijfelde al
geen wetenschapper meer aan.
De trip van Pathfinder die een
hype rond de rode planeet
ontketende, was voor NASA
eigenlijk ook niet meer dan een
testvlucht. „Een technologische
demonstratievlucht", zegt
wetenschapsjournalist Govert
Schilling. „De Viking kostte in
de jaren zeventig een paar
miljard. Pathfinder staat voor
266 miljoen dollar al op Mars.
door NICO VOLKERTS
nelier, goedkoper en beter, is sinds
k enkele jaren het devies bij NASA.
Geen miljarden verslindende pro
jecten meer. „Vergelijk Pathfinder met Vi
king. Die laatste was verschrikkelijk groot en
zwaar en zat volgepropt met apparatuur voor
wetenschappelijke experimenten. Er was een
heel scheikundig laboratorium aan boord
voor proeven met bodemmonsters."
Wat heeft Pathfinder? „Een camera en een
weerstation, dat is het. En dan staat er nog
een karretje op Mars. Ook niet nieuw. De
Russen hebben dat al eens op de maan ge
daan."
Toch struint Schilling dagelijks Internet af
op zoek naar nieuwe foto's van Pathfinder.
Hij is als programmaleider verbonden aan
het Artis Planetarium en houdt 15 juli een le
zing Voor die gelegenheid worden de door
Pathfinder gemaakte panorama-foto's gepro
jecteerd op een 630 vierkante meter groot,
koepelvormig projectiescherm, zodat de be
zoeker de indruk krijgt zelf op Mars te staan.
De foto's zijn mooi meegenomen, denkt
Schilling. Echt enthousiast is hij over de nieu
we landingstechniek. „Fascinerend. De ruim
tesonde komt met een enorme snelheid aan,
wordt afgeremd door de wrijving in de
dampkkring en staat drie minuten later op de
grond."
Die landingstechniek met luchtkussens is
volgens Schilling cruciaal. „Je hebt geen
aparte ruimtesonde meer nodig die een
Marslander bij zich draagt, er zijn geen zware
stuwraketten nodig. Je hoeft veel minder ge
wicht de ruimte in te slingeren."
Schilling, die verschillende boeken over ons
zonnestelsel publiceerde, stoort zich aan de
gebrekkige wijze waarop onder andere het
NOS-journaal en NOVA over de Marsvlucht
berichten. „Zo oppervlakkig. Ze laten in NO
VA wat foto's zien en dat is het dan. Terwijl er
zo veel over te vertellen is." Het journaal
maakte het nog bonter. „Daarin werd een
vergelijking getrokken met de foto's die Vi
king twintig jaar geleden maakte en hadden
ze het over vage zwart-wit foto's. Onzin. Er
was niets mis met die foto's. Ze waren spat-
helder. De techniek is alleen anders. Viking
maakte foto's streep voor streep. Dat duurde
heel lang. Zo'n panorama als Pathfinder nu
op korte termijn maakte, was toen onmoge
lijk. Maar ik weet niet of deze foto's nou zo
veel beter zijn dan die van Viking."
Er zijn meer misverstanden. „Het idee dat
de vlucht bedoeld is om te speuren naar vor
men van leven op Mars. Pathfinder kan dat
helemaal niet. Het enige wetenschappelijke
instrument aan boord is een spectrometer.
Daarmee worden alfadeeltjes (atoomkernen
van helium) afgeschoten op stukken steen.
Uit de daarop vrijkomende röntgenstraling is
op te maken uit welke materialen de steen
bestaat. Als er al leven op zo'n steen zit,
wordt dat er door de spectrometer wel afge
schoten."
Ook is de laatste dagen gesuggereerd dat
Pathfinder moest bewijzen dat er water op
Mars is. „Die ideeën zijn al jaren oud. Het is
nu op kleine schaal bevestigd, maar daar
twijfelde eigenlijk niemand meer aan."
Het water moet er nog altijd zijn, denkt
Schilling. „Het is eerder bevroren dan ver
dampt. Het toont aan dat Mars ooit een dik
kere dampkring had met een temperatuur
die gemiddeld boven het vriespunt lag. Op
een of andere manier is die dampkring ver
dwenen. Dat is al zo'n 2,5 a 3 miljard jaar ge
leden gebeurd."
Het water zit volgens Schilling stijf bevro
ren in de grond. Het zou om enorme hoe
veelheden gaan. „Geologen hebben de geu
len opgemeten. Er moet genoeg zijn voor een
oceaan van een paar honderd meter diep.
Mars is dus een planeet die ooit erg op de
aarde leek." Die wetenschap maakt het
Marsonderzoek voor de komende jaren bij
zonder interessant. De kans dat er (microsco
pisch) leven is (geweest) op Mars is groot.
Toch heeft Schilling zijn twijfels. „Van een
stuk of twaalf meteorieten is vastgesteld dat
ze van Mars komen. Onderzoekers beweer
den vorig jaar dat ze in één daarvan aanwij
zingen voor primitief leven op Mars hebben
gevonden. Het bewijs is niet overtuigend ge
noeg maar de tegenstanders kunnen het ook
niet echt weerleggen. Ik weet het niet pre-
Pathfinder, de naam zegt het al, is slechts
de eerste in een lange serie. „NASA is van
plan de komende twee jaar telkens twee
vluchten op Mars uit te voeren. Eens in de
twee jaar is de stand van Aarde en Mars ten
opzichte van elkaar gunstig voor lanceringen.
In 2005 zouden er stenen verzameld moeten
worden."
Bemande vluchten ziet Schilling niet zit
ten. „Als jaartal word 2020 genoemd. Maar
wat moet je daar doen, behalve ontdekkings
reiziger spelen?" Het probleem bij een be
mande vlucht is dat er weer grotere en dus
zwaardere sondes nodig zijn, waarmee de
kosten automatisch weer de pan uit rijzen.
„Het vluchdeidingscentrum van NASA's on
bemande vluchten, zegt dan ook 'geef ons
vijf procent van het geld dat nodig is voor een
bemand programma en we maken een ro
bot-geoloog'. Wetenschappelijke kennis ver
garen kan heel best met onbemande vluch
ten."
De hype zal niet lang aanhouden, denkt
Schilling. Zelf wacht hij met spanning op een
nieuw panorama. „De eerste is heel laag ge
maakt, de camera staat nu hoger, op 1.70
meter." Maar voor het grote publiek zal er
gauw verzadiging optreden, verwacht hij.
„Nog meer stof en stenen."
Opname van het Mars-oppervlak. „Nog meer stof en stenen."
Govert Schilling: „Als er al leven op zo'n steen
zit, wordt dat er door de spectrometer wel af
geschoten." FOTO MICHAEL KOOREN
