'Een nieuwe crisis kon niet uitblijvei
J
Ierse whiskey mondjesmaat op de markt
fifiy?131
ZATERDAG 12
Blauwhelmen blijven
realistisch, vier jaar na
missie in Cambodja
Het is net vier jaar geleden. Tegen alle
verwachtingen in werd de VN-missie
in Cambodja een succes. Het land
kreeg de vrije verkiezingen die het na
jaren van oorlogen massamoord
verdiende. Cambodja was. zo kon met
enige goede wil worden gesteld, op
weg een heuse democratie te worden.
Met opgeheven hoofd verlieten de
blauwhelmen, onder wie drieduizend
Nederlanders het land. Inmiddels
kijken de Nederlandse deelnemers
aan de VN-missie anders tegen hun
ervaringen aan. Eerst werd een groep
blauwhelmen getroffen dooreen
mysterieuze jungleziekte en
vervolgens stortten de machthebbers
in de hoofdstad Phnom Penh het land
weer in een 'bijna-burgeroorlog'. Zijn
de inspanningen van de
blauwhelmen voor niets geweest?
..Welnee. Onze operatie was geslaagd,
maar we wisten dat dit kon
gebeuren.
Rookwolken boven Phnom Penh. Gevolg van branden die zijn veroorzaakt door de gevechten tusse
gers van Hun Sen en de gevluchte prins Ranariddh.
(links) Een jongen plaatst een witte vlag op straat om zijn weerzin duidelijk te maken tegen de strijt
is losgebarsten in Cambodja.
terug om zijn rivaal te bevechten.
Wigbold: „Ik denk dezer dagen steeds aan al die
kiezers die toen zo nadrukkelijk hun bereidheid
toonden om naar de stembus te gaan. Die zullen nu
helemaal geen vertrouwen meer hebben in de poli
tiek."
En wat te denken van de Nederlandse blauwhel
men, die hun noeste arbeid van jaren geleden kapot
geschoten zien worden? Zijn zij niet zwaar teleurge
steld? Dat valt mee. Ze zijn niet geschrokken en vin
den hun missie achteraf niet nutteloos. Ze wijzen op
de politieke realiteit, die stelt dat het doel van de
operatie was om vrije en eerlijke verkiezingen te
houden. Dat is gelukt. Dat nu vier jaar later de snijd
wederom oplaait en dat de missie dus verlengd had
moeten worden, de verkiezingen uitgesteld en dat
dan... Dat is achteraf praten. „Onze operatie was ge
slaagd," zegt majoor Van Ede droogjes.
Hij is ook niet verrast door de gebeurtenissen en
blijft hoopvol over de nabije toekomst van het land.
„Er is hier jarenlang fors gevochten. Die spanning
blijft latent aanwezig en die neem je niet zomaar
weg. Als machtige politici iets in hun hoofd hebben,
kun je alles verwachten. Of alle inspanningen van de
VN voor niets zijn geweest? Welnee. Dit kon gebeu
ren."
Jungleziekte
Hij wijst op de tastbare resultaten van de VN-be-
moeienis, die voortvloeide uit in 1991 gehouden vre
desbesprekingen in Parijs. „Er is vier jaar lang sprake
geweest van relatieve stabiliteit. Het buitenland
kreeg vertrouwen in Cambodja. En vanuit dat bui
tenland, vooral uit Japan, is volop geïnvesteerd. We
hebben ook meegeholpen het land een betere infra
structuur te geven zodat het zijn mogelijkheden ooit
zal kunnen benutten." Crisis of niet, burgeroorlog of
niet - het is niet voor niets geweest. Vindt Van Ede.
En vindt ook Harry Vos. Vooral het standpunt van de
laatste is opvallend.
Vos is één van de 27 ongelukkigen die lijdt aan de
zogenoemde jungleziekte, een aandoe
verschijnselen: oververmoeidheid,
men, diarree, rugpijn en impotentlz
kwaal die medici al jaren hoofdbrekens
na alles rond deze ziekte is onduidel
schijnsel heeft in ieder geval iets met
maken, maar of je het krijgt door de va
malaria-medicijn of een tropenvirus a
kend. Defensie, dat inmiddels de emsj
ander erkent, heeft de Universiteit vJ
aan het werk gezet om de oorzaak van dl
te te vinden.
Harry Vos kan alleen maar afwachten]
sergeant-majoor bij de marine vult zijl
genwoordig met een gevecht tegen zq
leeft van dag tot dag. Vos heeft dus weln
gen over Cambodja, dat vier jaar na zijl
gen weer een schiettent dreigt te word
het echter niet. Integendeel.
Vos: „We hebben daar goede dingen
hebben de bevolking rust en veiligheid
vendien hebben we bruggen hersteld a
geknapt. Dat heeft de afgelopén vier jaal
wezen. Wat nu gebeurt, zagen we aanU
bodja is een land van duizend koningej
generaals met allemaal een eigen willes
we crisis kon niet uitblijven."
Maar hoop is er ook. De Cambodja-vj
pen dat de gewelddadigheden van kond
zijn. dat het gezond verstand alsnog td
nariddh zal komen en dat de gevechten
in Phnom Penh blijven afspelen.
Van Ede houdt zich vast aan wat md
ringen aan een verblijf op het Camboda
land: „Ik moet steeds denken aan dal
dat gewoon de baas is en zijn leven tocfl
aan die boer die iedere dag met zijn d
het rijstveld rijdt. Tv kijken die mensa
hen zijn de gebeurtenissen in Phnom H
weg. Zij zijn zich niet bewust van wat zij
doet. Ik hoop dat dat zo blijft."
De beelden van die mooie meidag in
1993 op het Cambodjaanse platteland
waren aandoenlijk. Majoor A. G. van
Ede, destijds compagniescommandant aldaar, zag
lange rijen Cambodjanen goedgemutst een uur of
zes, zeven lang in de rij staan voor het stembureau.
Blije mensen van wie sommigen er zelfs uren voor
hadden gereisd om hun stem te mogen uitbrengen.
Die verkiezingsdag kreeg iets van een feestdag. Van
Ede: „Er was een sfeer van verwachting. Van vertrou
wen. De mensen geloofden werkelijk dat alles beter
zou worden. Dat er iets zou veranderen..."
Toen Van Ede een paar maanden later naar Ne
derland terugkeerde, overheerste het gevoel van te
vredenheid. Er was een coalitieregering gevormd en
een ambtelijk apparaat opgezet. Men sprak van een
nieuw begin.
Herman Wigbold, ooit hoofdredacteur van Het
Vrije Volk maar in '93 aanwezig als verkiezingswaar
nemer, hield twijfels. „Met verkiezingen alleen los je
een probleem niet op. Toen de verkiezingen in Cam
bodja afgelopen waren, heb ik al gezegd: Ik hoop
niet dat politici deze uitslag verknoeien.
Voor de stabiliteit in het land was de uitslag niet
ongunstig. De kopstukken Hun Sen (van de Cam
bodjaanse Volkspartij) en Norodom Ranariddh (de
Cambodjaanse prins die de fusiepartij Funcinpec
leidde) waren de overwinnaars. Dat was, zo dachten
waarnemers, een machtsevenwicht, dat goed paste
in een klimaat van verzoening. Wigbold: „Dan
moesten die twee wel bereid zijn tot het sluiten van
compromissen, maar daar waren de heren nu juist
niet op berekend."
Angst
De Cambodjanen zijn nu weer de dupe van de rivali
teit van twee personen. Veel is weer als vanouds. In
de straten van Phnom Penh heerst de angst. De Ro
de Khmer - in de jaren tachtig verantwoordelijk voor
de dood van miljoenen Cambodjanen - is niet langer
een factor van betekenis in Cambodja, maar dit keer
zijn de strijdgroepen van Sen, communist en voor
malig lid van de Rode Khmer, en Ranariddh met el
kaar in gevecht geraakt. De prins, zoon van koning
Sihanouk, is naar Parijs gevlucht maar keert spoedig
Majoor Van Ede, destijds conmagniescom-
mandant in Cambodja: „Onze operatie was
geslaagd." foto victor van breukelen
WÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊOÊÊÊm
Oudste distilleerderij van de wereld 'bouwt' rustig aan toekomst
Arish Distillers brengt een nieuw
soort drank slechts mondjesmaat op
de markt. Van een zestien jaar oude
moutwhiskey, gerijpt op drie soorten
vaten (sherry, bourbon en port), ko
men dit jaar in Nederland slechts
tweehonderd flessen beschikbaar. En
dan mag de Nederlandse whiskey-
liefhebber (mét een e voor Ierse, zon
der e voor Schotse) zich nog gelukkig
prijzen, want de veel grotere Franse
markt moet het dit jaar doen met
slechts zeshonderd flessen.
Het gaat dan om de drank die wordt
geproduceerd door de oudste officië
le whiskeydistilleerderij ter wereld,
gevestigd in het Noord-Ierse
Bushmills waar de Britse kroon in
1608 een vergunning afgaf voor het
stoken van drank. Dat gebeurde ui
teraard al eeuwen lang, maar met de
ze vergunning zag de Engelse belas
tinginspecteur zijn kans schoon.
In het piepkleine plaatsje Bushmills,
een uur rijden van Belfast, is de dis
tilleerderij zo ongeveer de enige
werkgever. De hoofdstraat van het
dorp, nogal overbodig Main Street
genaamd, wordt verder slechts ge
kenschetst door een politiebureau en
een telefooncentrale (beide voorzien
van zware hekken, muren, camera's
en zendmasten) en enkele cafés. In
dit gehucht wordt dus al vier eeuwen
sterke drank gemaakt. Aanvankelijk
slechts in twee versies: de gewone
Bushmills en de wat duurdere, langer
gerijpte, Black Bush. Later zijn daar
duurdere soorten aan toegevoegd
met als hoogtepunt de 'Three Wood'.
Alle whisk(e)y rijpt op tweedehands-
vaten: Schotse en Ierse whisky-pro
ducenten zijn grote opkopers van
sherryvaten in Spanje en bourbonva-
ten in Amerika. Het heldere distillaat
wordt pas whiskey als het tussen de
drie en twintig jaar heeft gerijpt in
vaten die 'één eerdere bewoner heb
De distilleerders van Ierse whiskey hebben de wind mee: hun
producten verkopen goed in Europa. Maarzij willen niet te veel
succes hebben, want de voorraden die zij langzaam moeten
opbouwen, velen geen al te grote verkopen.
ben gehad'. Die vaten verlenen ver
volgens graag inwoning aan meerde
re lichtingen; een gemiddeld whis-
keyvat wordt pas na een jaar of zestig
afgedankt. Wie in Ierland of Schot
land op vakantie ooit een vuurtje
stookt met het hout van een oud vat,
kan de geschiedenis ervan ruiken.
In Bushmills is nu voor het eerst aan
de sherry- en bourbonsmaak die van
port toegevoegd. Het resultaat is een
tamelijk zware smaak - geen whiskey
om gezellig mee door te gaan tot in
de kleine uurtjes. De voorraad ervan
is gelukkig beperkt. De Ieren laten
niet na te benadrukken dat dat ook
niet anders kan: anders dan hun
Schotse neefjes kunnen zij niet elders
inkopen om vervolgens zelf te 'blen
den' (mengen). Alle Ierse whiskey
wordt zelf gestookt en gerijpt. Wat
men nu wil verkopen, moet dus een
aantal jaren terug geproduceerd en
op vat gebracht zijn.
Soms gaat dat laatste ver. In de pak
huizen van Bushmills liggen vaten te
rijpen met 'Millennium Whiskey',
drank die in 1975 is geproduceerd en
in het jaar 2000 gebotteld zal worden
afgeleverd. Vooral Amerikanen heb
ben de afgelopen jaren de kans ge
grepen hun eigen vat (voor slechts
5.000 dollar ongeveer 250 flessen) te
reserveren. Zo dringt Hollywood ook
door tot het Noord-Ierse platteland.
Filmregisseur Steven Spielberg komt
af en toe kijken of het op zijn naam
gestelde vat er nog ligt.
Dat kijken is ook relatief nieuw. Nog
niet zo lang geleden sloegen de Ierse
whiskeyboeren zich jaarlijks op de
borst met een verwijzing naar de stij
gende aantallen weggestuurde toe
risten. Dat al die in drank geïnteres
seerde nieuwsgierigen een aparte
bron van inkomsten vormden, reali
seerde men zich pas later. En toen
bleek dat de gasten na een proeverij
de glaasjes stalen, kwam men op het
idee er ook een winkeltje bij te ope
nen. Inmiddels komen er in
Bushmills bijna honderdduizend
mensen per jaar langs en eenzelfde
aantal brengt een bezoek aan de an
dere stokerijen in Dublin en Cork.
Bushmills heeft het voordeel dat het
ligt in een schitterend gebied, vlak bij
de Atlantische kust. Om de hoek ligt
een verbijsterend mooie speling der
natuur: de 'Giant's Causeway".
Voor de fraaie rotskust rijst een soort
tribune op uit zee, gevormd door
honderden basalt-staven. Vanwege
het verspringen ervan is deze merk
waardige berg goed te beklimmen.
Op heldere dagen kun je vanaf de top
de eilanden voor de Schotse kust
zien liggen. Na een bezoekje aan de
distilleerderij en aan de kust is het
moeilijk te geloven dat de burgeroor
log in Noord-Ierland gewoon door
gaat. Slechts het afstandelijke geklet
ter van een Britse legerhelikopter
herinnert daaraan.