Wellicht extraatje voor Brinkmari
Zwartepieten rond herkomst van varkenspes
De maandenlange lijdensweg van een ex-generaali
Feiten Meningen
Medelijden
ju Pt W/M IS
WOENSDAG 2 JULI 1997
Ik kan het niet helpen. Elke keer als ik aan de inwoners
van Hong Kong denk. word ik overspoeld door een golf
van medelijden. Eerst meer dan honderdvijftig jaar zuch
ten onder het juk van de stijve Britten. En dan net als je
een beetje het recht krijgt om mee te praten over hoe de
zaken in je land moeten worden geregeld, overgeleverd te
worden aan de Chinese Volksrepubliek.
Dat is niet alleen een land met een bedenkelijke reputa
tie op het gebied van de mensenrechten, maar ook met
een slechte naam op het terrein van de persoonlijke hygi
ene. Zo reinigt iedere volkschinees minimaal een paar
keer per dag zijn luchtwegen door uit het onderste puntje
van zijn longen de rochels op te hoesten. Die worden ver
volgens zonder enige gêne op straat maar ook in bussen,
treinen, winkels en restaurants uitgespuugd.
Daarnaast wordt ieder Chineesje door zijn ouders zin
delijk gemaakt met behulp van een precies op de bilnaad
opengeknipt broekje. Mocht het kleintje op welke plaats
dan ook aandrang krijgen dan hoeft het wurm slechts
even door de knieën te zakken en de zaak is gepiept zon
der de kleding vies te maken.
Nu valt dat beetje vuil niet echt op tussen de overdaad
aan rochels die hun ouders producèren. Bovendien is het
voor de kleintjes zelf in elk geval veel hygiënischer dan
een bezoekje aan het gemiddelde openbare toilet waar de
Chinezen bil aan bil hun behoefte mogen achter laten.
Dat bestaat vaak uit een stinkende greppel waarvan je blij
moet zijn als er een klein beetje schoon water door
stroomt. Dan word je namelijk alleen maar verrast door
de voorbijdrijvende productie van je achterbuurman en
niet op de mestproductie van alle vorige toiletgangers.
Voor de gemiddelde inwoner van Hong Kong die ge
wend is aan kraakheldere stoepen, gebouwen met smette
loze spiegelwanden en veerboten waar de bordjes 'Do not
spit' de enkeling met een naar kriebeltje in de keel op het
rechte pad houden, ongetwijfeld een gruwel. Zij zien de
bui natuurlijk al hangen. Want al komt de komende tien
jaar maar ëën promille van de 1,2 miljard Chinezen een
dagje naar Hong Kong. Dan glibberen ze straks nog met
z'n allen van dat nu nog blinkende eilandje af.
roza van der veer
PORTRET: MESUT YILMAZ
Man van het compromis
Oud-vice-premier Tansu giller zegt graag met enige
spot dat Mesut Yilmaz het nooit langer dan drie maan
den volhoudt als premier van Turkije. Dat was in 1991
het geval, toen hij als kersverse voorzitter van de Moe
derlandpartij en premier een misrekening maakte door
vervroegde verkiezingen uit te schrijven en die verloor.
Ook vorig voorjaar liep zijn minderheidscoalitie met
(giller al na drie maanden stuk.
Dit keer kan een zelfde lot hem beschoren zijn als de soci
aal-democratische partij die zijn minderheidskabinet van
buitenaf steunt, volhardt in de wens om over drie maan
den naar de stembus te gaan. giller en de door de militai
ren tot aftreden gedwongen Erbakan zullen daar zeker
hun best voor doen. Turkse partijleiders zijn niet makke
lijk uit hun stoel te wippen. Maar dat een man die, sinds
hij voorzitter werd, iedere verkiezing waaraan hij deelnam
(gemeenteraden incluis) verloor, het hoofd boven water
houdt, is ook hier opmerkelijk.
Yilmaz (50) wekt ondanks zijn nederlagen de indruk een
integer politicus te zijn. Af en toe laat hij een steekje val
len. Zoals dit voorjaar, toen duizenden vrouwen de straat
opgingen om te protesteren tegen het pro-islamitisch be
leid van het kabinet-Erbakan. „Men protesteert niet tegen
de religieuze wet", zei hij toen in een poging de funda
mentalisten in zijn eigen partij achter zich te houden.
Want de Moederlandpartij is een allegaartje van extreem
conservatieven, nationalisten en liberalen.
Het is de erfenis van de in 1993 overleden charismatische
Turgut özal. Die richtte de partij op nadat de militaire
coupplegers van 1980 alle partijen opdoekten en het de
politici van het verleden verboden aan politiek te doen.
Yilmaz, afgestudeerd in de politieke wetenschappen in
Ankara, economie
en sociale weten
schappen in Keu
len, besloot zijn
industriële carriè
re in te ruilen voor
de politiek en
schaarde zich aan
özals zijde. Hij
werd woordvoer
der van het eerste
kabinet-özal. Ge
zien het verbod
op de oude partij
en, dat tot 1987 in
stand gehouden
werd, had die het
rijk alleen. Hij
stelde een vrije
markteconomie in
en vond dat er
best de hand ge
licht mocht worden met de wet als dat de handel en het
vergaren van rijkdom bevorderde.
Hoewel veel partijgenoten, Özal incluis, zich hieraan
schuldig maakten, verkoos Yilmaz, loot van een welgestel
de familie uit Rize aan de Zwarte Zee, zich niet te verrij
ken. Maar de wijdverbreide corruptie en aanhoudend ho
ge inflatie leidde tot zijn verkiezingsnederlaag van najaar
'91. Özal klom in 1989 op tot president en mocht zich in
die symbolische functie niet meer met dagelijkse politiek
bemoeien. Toch kon hij het niet laten om alle macht naar
zich toe te trekken.
Voor Yilmaz waren de presidentiële bemoeienissen reden
om een jaar later zijn ontslag in te dienen als minister van
buitenlandse zaken. Hij kreeg als nieuwe voorzitter op 15
juni 1991 een partij verdeeld tussen pro- en anti-özal on
der zich. Zijn poging om een eigen koers uit te zetten,
bracht hem opnieuw in botsing met de president. Die
probeerde, uiteindelijk zonder succes, zijn vrouw Semra
de partij in te loodsen, om via haar zijn greep niet te ver
liezen.
Nadat özal in april '93 stierf, kon Yilmaz breken met de
familie waaraan zoveel schandalen kleefden. Alleen özals
fundamentalistische broer bindt hem nog symbolisch aan
de oprichter. Maar als jonge, liberale leider met een knap
pe vrouw die dreigde van hem te scheiden als hij een coa
litie aan zou gaan met Erbakan, heeft hij wel degelijk zijn
stempel gedrukt op de Moederlandpartij. Anders dan özal
houdt niet van shockeren, heeft hij geen grootste idealen.
Hij is de man van het compromis, die zijn woorden letter
lijk wikt en weegt alvorens ze uit te spreken.
Er is maar één iemand die het hem rood voor de ogen
doet worden en dat is Tansu giller. Maar door, tijdens
hun korte regeerperiode, voor een onderzoek naar haar
vermeende corruptie te stemmen en zo de val van dat ka
binet te bewerkstelligen, toonde hij dat zijn principes hem
dierbaarder zijn dan macht.
Premier Yilmaz.
Korpschef Jan-Willem Brinkman was
nog geen uur benoemd of de eerste
wolken pakten zich al samen. Op de
dag dat burgemeester Peper zijn leger
topman vol trots voorstelde aan de
media, verklapte hij ook dat de onder
nemingsraad van de politie negatief
over de benoeming had geadviseerd.
Pepers boodschap was duidelijk: met
een generaal als Brinkman moest het
lukken om weer grip te krijgen op de
politie.
22 augustus 1996. Brinkman en Peper
verlaten de persconferentie. Enkele le
den van de ondernemingsraad blijven
verbijsterd achter. Het negatieve advies
was vertrouwelijk uitgebracht, zo
dachten zij.
1 oktober 1996. Brinkmans eerste
werkdag.
2 januari 1997. De nieuwjaarsrede van
Brinkman slaat in als een bom. Politie
mensen moeten minder vergaderen,
meer van baan wisselen en meer be
vlogenheid tonen. Ook moeten er min
der districten komen.
24 januari 1997. De ondernemingsraad
begint te morren. Brinkman neemt ons
niet serieus, zeggen de leden. Het con
flict gaat over het instemmingsrecht bij
reorganisaties. Brinkman wil de ruim
hartige interpretatie van de wet, zoals
voorganger Hessing die gaf, niet vol
gen. Peper steunt Brinkman volop en
noemt het smeulend vuurtje een 'pro
cedureel geschil'.
18 maart 1997. Brinkman en de OR
proberen de zaak bij te leggen in een
Zeeuws conferentie-oord. Vergeefs.
2 april 1997. Brinkman beweert dat op
die dag Pepers rechterhand T. Peeters
een dodelijk signaal afgeeft: de burge
meester zal je misschien niet kunnen
blijven steunen. De korpschef wandelt
over het strand met zijn vrouw om zich
te beraden. Korte tijd later zet Brink
man een psycholoog aan het werk. Hij
moet langs psychologische weg bemid
delen. Ook vergeefs.
28 april 1997. De ondernemingsraad
zegt het vertrouwen in Brinkman op.
De legergeneraal mist essentiele mana
gementkwaliteiten. Het ligt niet aan
zijn legerachtergrond, maar aan de
persoon zelf, zegt or-voorzitter K. No
tenboom. De OR en de vakbonden krij
gen kritiek. Peper hoopt nog op een
oplossing. Brinkman kondigt aan dat
hij blijft en dat hij zijn vernieuwing zal
uitvoeren.
14 mei 1997. Peper heeft plaatsvervan
gend korpsbeheerder R. Jansen en
J. Broekhuis, burgemeester van Spijke-
nisse, aan het werk gezet. Zij brengen
rapport uit. De korpsleiding moet een
extra commissaris krijgen die het over
leg met de bonden en de OR over
neemt van Brinkman. De plaatsvervan
gend korpschef Ottevanger zal opstap
pen, zo staat ook in het rapport. Ot
tevanger voelt zich overvallen. Zolang
de crisis duurt, zal hij blijven, zo kon
digt hij aan. Duidelijk is wel dat Peper
hem het liefst ziet vertrekken. Ottevan
ger geldt als de belichaming van de ou
de overlegcultuur, waar Peper en
Brinkman juist een einde aan willen
maken. 2 juni 1997. De avond van de
grote breuk. De 22 burgemeesters den
ken dat het plan Jansen en Broekhuis
in kannen en kruiken is. Brinkman te
kent echter bezwaar aan tegen een ex
tra commissaris. Dat zou zijn positie
ondermijnen. De burgemeesters reage
ren perplex. Peper voor de tv-camera:
„Ik ben knock-out."
3 juni 1997. Brinkman krabbelt terug.
Hij gaat toch akkoord met een verster
king van de korpstop, maar het is al te
laat. De burgemeesters, onder leiding
van Peper, hoeven niet meer.
6 juni 1997. Brinkman: „Ik ga door.
10 juni 1997. Hoofdofficier De Wit lijkt
nog in Brinkman te geloven, maar dat
blijkt al gauw op een misverstand te
berusten. Brinkman staat alleen en be -
reidt met zijn advocaat, mr. C. van
Leeuwen, een laatste pleidooi voor bij
de hoogste baas, minister Dijkstal. De
ze kan geen hoogte krijgen van het
conflict, mede door de wijfelachtige
opstelling van De Wit, en laat de zaak
nogmaals onderzoeken door commis
saris van de Koningin Leemhuis en
procureur-generaal Docters van Le:eu-
wen.
18 juni 1997. Het tweede rapport geeft
kritiek op de burgemeesters. Zij heb
ben Brinkman te snel opgegeven. Ver
der zou iedere korpschef zijn stukgelo
pen op de verziekte verhoudingen bin
nen hel korps, aldus het rapport. C(
21 juni 1997. Brinkman laat zijn hia
doorzoeken op afluisterapparatui^
wordt niets gevonden. .a
27 juni 1997. Peper schrijft in een
pagina's tellende brief aan Dijksta.
Brinkman 'psychisch ongeschikt' ij'
Brinkman slaat terug voor de tv-c:
ra's door te beweren dat Peper he)L!
op 2 april heeft laten vallen. De bed'
den en de OR reageren laconiek, in
les bleek dat Peper absoluut 'zijn'!r
neraal heeft gesteund, totdat BrinP-
dwars ging liggen toen een oplossn'
zicht kwam, zo laten de personeelD
ganen weten. ar
30 juni 1997. De gemeenteraadsledr
dringen aan op wijziging van de p
tiewet. Er is geen democratische cf
trole op de gangen van de korpscP
de niet-gekozen burgemeester. Ft^ t
meel heeft een gemeenteraad nik£j
zeggen bij korpskwesties als deze^
oordeel over Peper komt wel of ninj
3 juli, tijdens een raadsdebat. st
1 juli 1997. Dijkstal ontslaat Brink. r
V
rotterdam anpn
Minister Dijkstal wil niets weten van 'gouden handdruk
istanbul» jessica lutz
correspondent
De voor ontslag voor
gedragen Rotterdamse
korpschef Brinkman
komt wellicht toch in
aanmerking voor een
extraatje bovenop zijn
wachtgeld. Minister
Dijkstal (binnenlandse
zaken) wil niets weten
van een politiek om
streden 'gouden hand
druk'. Maar de ont
slaggrond die Dijkstal
aandraagt (onverenig
baarheid van karak
ters) biedt Brinkman
volgens het ambtena
renrecht wèl de moge
lijkheid tot een extra
vergoeding voor even
tuele schade die hij als
gevolg van zijn ontslag
leidt.
Dijkstal hakte gisteren de knoop
door in het zich maandenlang
voortslepende conflict door
Brinkman per 1 oktober eervol
de laan uit te sturen. Volgens de
minister is er sprake van een
niet meer te lijmen vertrou
wensbreuk tussen korpsbeheer
der Peper en het regionaal col
lege van burgemeesters ener
zijds en korpschef Brinkman
anderzijds. 'Deze vertrouwens
breuk is niet veroorzaakt door
één incident, maar is het gevolg
van een geleidelijke verstoring
in de verhoudingen en groeiend
onbegrip over en weer geduren
de een langere periode', schrijft
Dijkstal. Er is naar het oordeel
van Dijkstal sprake van zo'n
'wezenlijke botsing van karak
ters en opvatting' dat verdere
samenwerking uitgesloten is.
Dijkstal wil op zeer korte ter
mijn een tijdelijke of definitieve
opvolger van Brinkman benoe
men in Rotterdam. Naar alle
waarschijnlijkheid wordt dat de
Tilburgse korpschef Lutken.
Korpsbeheerder Peper heeft in
middels een gesprek met Lut-
ILLUSTRATIE TOMJANSSci
ken gehad en Dijkstal naar ver
luidt inmiddels geadviseerd
Lutken te benoemen. Morgen
spreekt Peper opnieuw met Lut
ken.
Nog voor het weekeinde zal de
minister de Tweede Kamer
schriftelijk uitvoerig informeren
over zijn afwegingen. De Kamer
krijgt dan alle stukken, inclusief
het rapport van commissaris
van de koningin Leemhuis van
Zuid-Holland en procureur-ge
neraal Docters van Leeuwen,
waarin de rol van burgemeester
Peper en de regioburgemeesters
wordt bekritiseerd.
Of Brinkman na zijn ontslag bo
venop een wachtgeldregeling
nog een extra vergoeding krijgt,
zal volgens een woordvoerder
van de minister 'punt van over
leg zijn' tussen de landsadvo
caat en Brinkmans advocaat
Van Leeuwen. Voor de eventue
le schadevergoeding draait het
korps Rotterdam/Rijnmond
overigens op. Maar eerst zal ge
tracht worden een andere func
tie voor Brinkman te vinden.
Dijkstal heeft aangeboden hem
daarbij te helpen.
De Tweede Kamer wil nog niet
uitgebreid reageren, tot minis
ter Dijkstal zijn motivering heeft
gegeven. „We zijn opgelucht dat
er een besluit is genomen en
hopen dat dit een opstap is naar
normale verhoudingen in Rot
terdam", wil PvdA-kamerlid
Van Heemst kwijt. D66-kamer-
lid De Graaf noemt het ontslag
'onvermijdelijk, gezien de ver
stoorde verhoudingen'. Wel
roept de ontslaggrond bij D66
vragen op, gezien het enthou
siasme van Dijkstal en Peper,
vorig jaar bij de presentatie van
de nieuwe Rotterdamse
korpschef.
Ook WD-Kamerlid Korthals
noemt het ontslag van Brink
man onontkoombaar, maar zet
vraagtekens bij de rol die Peper
en de andere regioburgemees
ters hebben gespeeld in de af
faire. De drie regeringspartijen
willen eerst de uitgebreide le
zing van Dijkstal over de kwes
tie Brinkman afwachten alvo
rens te bepalen of de K^n
moet terugkomen van
over de kwestie te prate
Wat het CDA betreft mij
de beslissing van Dijkst
maal een parlementair
zoek komen. Ook moet
Kamercommissie van tj|
landse zaken volgens hl
terugkeren van vakantil
over de affaire BrinkmM
ten.
rotterdam hans geuren'
Nadat gistermorgen in de Belgisch-
Limburgse gemeente Bocholt, enkele
kilometers over de Nederlandse grens,
op een bedrijf met vierduizend dieren
een geval van klassieke varkenspest
was vastgesteld, zijn de speculaties
begonnen. Waar en bij wie ligt de ver
antwoordelijkheid? Voor veel Belgen
staat het vast. Deze uitbraak is het ge
volg van de al maanden in Nederland
woekerende epidemie.
De Nederlandse veterinair expert Stan
van der Meijs sloot gisteren in Brussel
besmetting als gevolg van transport
van Nederlandse varkens uit. Neder
land kent al maanden een vervoers-
en exportverbod voor levende var
kens. Bovendien zou in vogelvlucht
gemeten de afstand tussen de Neder
landse varkenspestgebieden en het
Belgische bedrijf te groot zijn voor be
smetting.
In België tast men nog in het duister
over de herkomst van de ziekte. Toch
viel gisteren in het getroffen gebied
voortdurend te beluisteren dat Neder
land begin dit jaar bij de uitbraak
geen afdoende maatregelen had geno
men. „De eerste 48 uur zijn van kapi
taal belang om verdere verspreiding te
voorkomen", verklaarde een rijks
wachter. „De maatregelen in Neder
land zijn lang niet zo drastisch als
hier", zei een veearts.
Rond het bedrijf in Bocholt is in een
straal van twintig kilometer een alge
heel vervoersverbod voor dieren afge
kondigd. Op het bedrijf is intussen
met de ruiming van de dieren begon
nen. Bedrijven die in contact stonden
met de besmette varkenshouderij,
worden preventief geruimd. De Belgi
sche minister van landbouw Karei
Pinxten sloot gisteren andere haarden
niet uit.
Pinxten zei na de eerste uitbraak in
Nederland lange tijd 'gehoopt te heb
ben dat zieft een klein wonder zou
voltrekken' en dat België gevrijwaard
zou blijven „Maar met de enorme
omvang van de ziekte in Nederland,
zo dicht bij de grens, bleef besmetting
mogelijk", voegde hij eraan toe.
Het Permanent Veterinair Comité
(PVC) van de Europese Unie, dat gis
teren regulier in Brussel bijeen was,
eist voorlopig geen extra maatregelen
van de Belgen. België kende in 1993
ook al een zware uitbraak van de var
kenspest. Destijds werden meer dan
800.000 dieren vernietigd. Sindsdien
heeft het land er veel aan gedaan om
de ziekte zoveel mogelijk uit te ban
nen. Zo liet het begin dit jaar al bijna
15.000 uit Nederland afkomstige die
ren preventief slachten. Ook werden
in de grensstreken extra maatregelen
afgekondigd ten aanzien van vee
transporten en hygiëne.
Veterinair-expert Van der Meijs, die in
het PVC verslag deed over de stand
van zaken in ons land, denkt dat de
veelvuldige aanloop bij besmette be
drijven één van de oorzaken kan zijn
voor de nog steeds niet onder controle
gebrachte epidemie. „Talloze mensen
komen nog steeds voor duizend en
één boodschap op die boerderijen",
zei hij. Ook al worden schoenen en
laarzen na zo'n bezoek ontsmet, dan
is nog niet alle risico verdwenen.
Volgens Van der Meijs kan iemand de
ziekte zelfs via wat vuiligheid in de
omslag van zijn broekspijp meene
men. Hij hekelde onder meer dat in
het zojuist afgelopen seizoen op een
aantal bedrijven in het zuiden van het
land nog doodgemoedereerd asperges
te koop werden aangeboden.
Nederland telt momenteel 311 geval
len van varkenspest. Er zijn al meer
dan vier miljoen varkens en biggen
geruimd. Het enige positieve is dat er
sinds twee weken een teruglopende
tendens is in het aantal nieuwe be
smettingen. Maar, zoals minister Jozi-
as van Aartsen van landbouw vorige
week al in de Tweede Kamer zei,
houdt Nederland er rekening mee dat
er tot het eind van dit jaar nog uitbra
ken zullen zijn.
De huidige golf varkenspest, vo
Van der Meijs een 'Chinees typ<
rus', is zeer waarschijnlijk in Dl
begonnen waar in tegenstelling
Benelux en Denemarken nog vt
keukenafval (swill) aan varkens
gevoerd. In Duitsland zijn er ec«g
sinds mei geen nieuwe pestgevl
meer bijgekomen.
Italië kreeg gisteren opdracht v.
PVC om een rapport over de ei{
tuatie op te stellen. Italië kent v
kleine varkenshouders met drit
dieren die ook met swill wordei
voerd. Spanje telde tot nu toe 5
gevallen, allemaal in één gebiet
Spanjaarden doen tamelijk lacc
over hun situatie. Nederland w
telkens weer eenvoudigweg aai
zen als de grote schuldige.
brussel aly knol
correspondent
