'Eén land met twee systemen'
kHart van Hong Kongers klopt ook voor democratie
Soekamo's gebeente moet in Blitar blijven
Buitenland
Happy reunification!
'Debat over Soekamo onnodig
door herverkiezing Soeharto'
DINSDAG 1 JULI 1997
Waardige demonstraties in nacht machtsoverdracht
RaHONG kong
ndevvoNNE van der heuden
ban
ken,,De goden storten tranen voor Hong
eenkong", zegt een sombere Chinese
celbouwvakker vanonder een paraplu
dtvandaan. Zijn commentaar geldt de
vaivierduizend militairen van het Chinese
iplaVolksleger die in de stromende regen
htebij het ochtendgloren de zojuist onder
darChinees gezag teruggekeerde haven-
PTfetad binnenrijden.
De stille 'invasie' is voor veel Hong
Kongers het ergste moment van de op
zich welkome machtsoverdracht aan
Peking. De herinnering aan het bloedig
neerslaan in juni 1989 van de studen-
tenprotesten in Peking door hetzelfde
leger, doet hen vrezen voor hun eigen
O vrijheid.
„Het is volstrekt onnodig dat ze zo
snel na Hong Kongs terugkeer naar
China, zo nadrukkelijk binnentrekken.
De naam van het Chinese Volksleger is
besmeurd met bloed. Peking begrijpt
j kqniet dat de mensen in Hong Kong na
sn £iet bloedbad in 1989 bang zijn van
distChinese soldaten", aldus een zaken-
i vjnan, die er overigens vanuit gaat dat
>p rde speciaal opgeleide militairen zich
i. gedisciplineerd zullen gedragen.
«JUC De rol van de maximaal tienduizend
aip soldaten die in Hong Kong gelegerd
ortTworden, is officieel beperkt tot het ver
en idedigen van de landsgrenzen en assis-
mmteren bij rampenbestrijding. De politie
Qblijft verantwoordelijk voor de openba-
t bire orde en veiligheid, maar onder de
teitbevolking leeft de angst dat de solda-
e oi
erg
ten niet met hun armen over elkaar
zullen blijven zitten als demonstraties
uit de hand lopen.
'Ik wens dat de vrijheid van me
ningsuiting altijd blijft bestaan en de
democratie in Hong Kong voortduurt',
luidt een van de teksten op de tiental
len verregende strookjes papier die een
kleine 'Muur voor Democratie' vormen
in een Hong Kongs park. Veelal be
zorgde burgers hebben er hun gedach
ten en gevoelens over de terugkeer on
der Chinees bestuur, afgelopen nacht,
neergeschreven. 'Ik ben bang dat de
nieuwe bestuurders marionetten zijn
van Peking' en 'China is beter', staat in
uitgelopen Chinese karakters op ande
re flapjes.
„Ik ben meer bezorgd dan gelukkig,
maar we hebben geen keus. We moe
ten er maar het beste van hopen", zegt
een 25-jarige marktonderzoeker die
leunend op zijn paraplu de papiertjes
staat te lezen. Hij is een van de duizen
den die zich gisteravond in het cen
trum van Hong Kong verzamelden om
aan te geven dat ook democratie de
naar geld hongerende Hong Kongers
na aan het hart ligt. „Het is van cru
ciaal belang dat we vandaag demon
streren, zodat de wereld beseft dat wij
een levende gemeenschap zijn die zijn
mening durft te uiten. Als de Hong
Kongers zo bang worden van het be
stuur dat zij hun mening niet meer
durven uiten, dan heeft Hong Kong
geen toekomst", aldus een studente.
In de kleurrijk verlichte parken in het
centrum hangt ondanks het zware on
derwerp van het 'pro-democratie'-pro-
test een feestelijke sfeer die hier en
daar met muziek wordt ondersteund.
De regen, die eerder op de avond met
bakken naar beneden is gekomen,
stopt tegen half elf maar het blijft met
28 graden tropisch warm. Niet alle ge
organiseerde activiteiten blijken aan te
slaan. Bij de 'Gala-avond voor de vie
ring van de hereniging met het moe
derland', die de districtsraad in het ui
terste hoekje van het park heeft belegd,
zitten slechts dertig mensen verspreid
op klapstoeltjes.
„Het is te zeer door de overheid ge
orkestreerd", levert een Hong Kong-
Chinees ongevraagd commentaar.
„Weinig mensen hier en heel veel
mensen daar bij het pro-democratie
protest. Je kunt zien waarvoor het hart
van de mensen in Hong Kong klopt."
Hij wijst naar het plein voor het ge
bouw van de Wetgevende Raad, Hong
Kongs parlement. Daar luistert een
aanzwellende groep mensen naar ver
klaringen van politieke activisten van
de Democratische Partij (DP) die op
roepen te vechten voor het behoud van
Hong Kongs prille democratie en bur
gerlijke vrijheden.
De democratisch gezinde Hong Kon
gers vrezen dat China de vrijheden in
snoert en het kiesstelsel zo inricht dat
de Democraten blijvend aan de kant
staan. Na middernacht las DP-voorzit-
ter Martin Lee de advocaat die in
ternationaal wordt beschouwd als het
democratisch boegbeeld van dit inter
nationaal financieel en handelscen
trumeen manifest voor vanaf het
balkon van het parlementsgebouw. Hij
is een van de democratische leden van
de gekozen Wetgevende Raad die geen
zitting hebben in de door China be
noemde en vanmorgen in alle vroegte
geïnstalleerde voorlopige Wetgevende
Raad, hoewel de zittingsduur van de
gekozen raad zou hebben moeten lo
pen tot 1999.
Ondertussen wordt in de rest van de
stad stevig feest gevierd door de zake
lijke elite die net niet elitair genoeg is
om met vierduizend genodigden aan
te zitten aan het officiële machtsover
dracht-diner. Men heeft zich uitgedost
in smoking of gala-jurk en feest met
wijn en champagne in een van de vele
sjieke clubs die Hong Kong rijk is. Ove
rige buitenlanders treffen elkaar, veelal
in korte broek en T-shirt, in de cafés en
bars.
In de Engelse pub Buil Bearvallen
de ruim honderd vijftig gasten rond
kwart voor twaalf stil. Op het grote tv-
scherm dat directe beelden geeft vanaf
de locatie waar de plechtige machts
overdracht plaatsvindt, verschijnt prins
Charles. Onvoorstelbaar in een café,
maar tijdens zijn korte rede kun je een
speld horen vallen. Iemand roept zelfs
'ssst' als een bierglas op de grond valt.
De gezant van de Britse koningin Eliza
beth die zelf niet in Hong Kong is
omdat een monarch nooit een stuk
van het rijk afgeeftkrijgt luid ap
plaus voor zijn zeer zorgvuldig gefor
muleerde toespraak.
Als Chinese militairen de zaal bin
nenmarcheren, werkt dat bij menigeen
in de pub op de lachspieren. Dan is het
weer snel stil voor het Britse nationale
volkslied God save the queen, dat op
merkelijk genoeg niemand meezingt.
Na het hijsen van de Chinese vlag
klinkt er nog applaus, maar bij de aan
kondiging van de Chinese president
Jiang Zemin is de aandacht over en
keert het normale geroezemoes terug.
Terug op het plein klinkt om half één
uit de verzamelde menigte een luid ge
juich op. Zonder zijn dreigement te
hoeven uitvoeren om desnoods met
een ladder op het balkon te geraken,
verschijnt de deftige advocaat Martin
Lee in donkerblauw kostuum op de
eerste etage van het parlementsge
bouw. Hij komt recht van de plechtige
machtsoverdracht in het CTC. Hem en
achttien andere democraten die niet in
de omstreden voorlopige Wetgevende
Raad zijn opgenomen, valt een luid ap
plaus ten deel.
„Wij zullen doorgaan uw stem te
zijn. De vlam van democratie die in
Hong Kong is ontstoken, wordt niet ge
doofd omdat hij in de harten van alle
Hong Kongers is", klinkt het '1 Juli Ma
nifest' in het Kantonees en in het En
gels over de menigte op het plein. 'Wij
zullen terugkeren' en 'Lang leve de de
mocratie', wordt het publiek tot scan
deren aangezet. In de prille uurtjes van
de Speciale Administratieve Regio
Hong Kong zegeviert vooralsnog de
vrijheid om voor je mening uit te ko
men.
De laatste Britse gouveneur van Hong Kong, Chris Patten, wordt over
mand door emoties na zijn afscheidsrede. Naast hem zit de Britse
kroonprins Charles. foto epa mikefiala
President Jiang herhaalt belofte in Chinees Hong Kong
;n h
set "Om vijf uur 's middags, maar enkele uren voor de
noPoverdracht, kom ik aan op Kai Tak Airport, onge
veer tegelijkertijd met de Chinese president Jiang
Zemin. Het vliegveld is ultra-beveiligd. Nicht Lin-
da en haar man Simon wachten mij op. Het was
moeilijk om met de auto te komen. Blijkbaar zijn
Veel wegen afgezet vanwege de festiviteiten van
2Q|vanavond.
'g Linda en Simon zijn alweer verhuisd, hoor ik
i3.itot mijn verbazing. In de afgelopen twee jaar heb-
4f'|ben ze vijf appartementen gekocht en weer ver-
67jkocht. Met winst natuurlijk. Bij toeval zijn ze ach-
22 iter deze lucratieve manier van geld verdienen ge-
bikomen. De winst van het eerste appartement be-
idroeg bijna een derde van de aankoopsom van
sjhet volgende. Dat smaakte naar
'•oneer.
37! De huizenprijzen zijn schrik
barend gestegen, meer dan
f iooit juist in 1997, het jaar van
0. de overdracht. Het duurste op-
11'trekje ter wereld is onlangs in
Hong Kong van eigenaar ver
wisseld voor 67 miljoen Britse
ponden. Zoals alle Hong Kong-
Chinezen hadden Linda en Si-
mon nooit verwacht dat onroe-
eurs<rend goed het zo goed zou
doen in dit laatste jaar. Dat
.geeft in economisch opzicht
veel vertrouwen in de over
dracht.
latei Linda en Simon hebben nu
lateitwee appartementen. Het ene is voor haar ou
ders, het andere is hun voorlopige woning. Want
Linda heeft haar zinnen al weer op nog een ander
appartement gezet, ter waarde van zo'n slordige
lateidrie miljoen gulden. Niet dat je dan een kasteel
lateimoet verwachten. In Hong Kong betekent drie
miljoen een leuk vierkamer-appartement van ze
ventig vierkante meter.
Ik hoor dat ze vanavond een feestje geven, een
LQ van de vele reunification parties. Daarom loopt
'hun Filipijnse dienstmeisje zo druk rond. Het
iankowordt informeel, vertelt Linda, want eigenlijk be-
2 0 gint het echte feest morgen. Dan pas vieren we de
5',geboorte van het nieuwe, Chinese Hong Kong.
1,4 Om half zeven stromen de gasten binnen. De
30'jmeeste mensen zijn al twee dagen vrij en hoeven
3'jpas donderdag weer aan het werk. Vijf dagen vrij
38jis ongehoord veel in het hardwerkende Hong
34,Kong. Mede daardoor is iedereen in feeststem-
2g |ming. De heersende mening over de overdracht is
3jdat het nu eenmaal een feit is. Niemand kan er
o.jiets tegen doen, dus laten we er maar het beste
^3'jvan maken. Wat is het toch een pragmatisch volk.
27j Ik wil het vuurwerk zien, en daarom besluit ik
i6,jom half acht naar Tsim Tsa Tsui te gaan, het ui-
j'jterste puntje van Kowloon waar je aan de pier de
oófantastische skyline van Hong Kong kunt zien.
0,(Onderweg merk ik dat ik niet de enige ben. Ik
JjHraak verstrikt in een overweldigende mensenmas
sa. Ondanks de afsluiting van Nathan Road, de
grote verkeersader van Kowloon, vinden de tallo-
ze voetgangers maar moeizaam hun weg naar de
Yan Ting Yuen (29) werd gebo
ren in Hong Kong en kwam op
vijfjarige leeftijd met haar ou
ders mee naar Nederland, Zij is
redactrice van het tv-program-
ma Middageditie en ging spe
ciaal voor de overdracht terug
naar 'huis'. Voor deze krant
schrijft ze vier columns over de
hereniging. Vandaag deel twee,
over de ambivalente gevoelens
van veel mensen tijdens het
overdrachtsfeestvan vannacht.
pier. Als ik om me heen kijk, valt het me op dat er
opvallend veel meisjes rondlopen in Chinese kle
ding. Gemoderniseerd weliswaar, maar toch. Een
jaar geleden zou geen haar op het hoofd van de
mondaine Hong Kongse er aan gedacht hebben
zich te vertonen in zoiets ouderwets.
Het vuurwerk begint om kwart over acht. Het
publiek gilt luidkeel bij elke vuurpijl en bij elke
knal. Het vuurwerk wordt afgestoken vanaf boten
in het water tussen Kowloon en Hong Kong Is
land, met de befaamde skyline als decor voor de
vuurballen. In een klein half uur tijd gaat een for
tuin de lucht in. Alles is bedekt door een rookgor
dijn. Misschien bestaat Hong Kong niet meer als
de nevel optrekt. Is het een grote goocheltruc.
Om negen uur wordt het
aan de pier eindelijk minder
druk. Tussen de menigte
staat nog één eenzame Brit
se ME-wagen met drie stoe
re ME-ers. Vanavond ver
vullen ze een dubbele taak.
Ze zijn niet alleen orde
handhavers, maar ook
nogstalgische museumstuk
ken. Er staan constant Chi
nezen naast hen die met
deze laatste Britten op de
foto willen.
Toch heerst er niet alleen
een hoera-stemming. Ik
spreek mensen die hun be
denkingen hebben bij dit
feestje. De toekomst is ineens onzeker. Je wist wat
je had aan de Britten en je weet nooit wat je hebt
aan de Chinezen uit de Volksrepubliek. Ik hoor
veel van dit soort halfslachtige gevoelens. Je ziet
Hong Kong blij zijn, maar als je luistert hoor je
ook bedroefdheid of op zijn minst scepsis.
Ik rust uit op de trappen van het Cultureel Cen
trum. Naast mij hoor ik ineens Nederlands. Het is
een Chinese familie uit AAtwerpen, speciaal voor
de overdracht hierheen gevlogen. Voor een
a-politiek volk zonder historisch besef zijn we
toch maar in groten getale gekomen. Ook mijn
vlucht zat vol met Hong Kong-Chinezen die per
se vandaag terug wilden zijn. Om middernacht is
de pier weer volgestroomd. We tellen met zijn al
len af. Vijf, vier, drie, twee, één: Happy Re unifica
tion!
Bij mijn thuiskomst om twee uur is het feest nog
in volle gang. De gasten zijn inmiddels aardig
sentimenteel geworden. Bij het zien van de zo
veelste herhaling van het afscheid van gouver
neur Patten en zijn dochters, allen in tranen, wor
den ook bij enkele gasten de ogen nat. De inau
guratie van de Hong Kongse wetgevende raad
wordt met een half oog bekeken. Over een paar
uurtjes begint het échte feest, het nieuwe begin.
Hong Kong zal zich er vol overgave en met veel
aanpassingsvennogen in storten.
HONG KONG YAN TING YUEN
President Jiang Zemin heeft de bevolking van Hong Kong
vandaag, op de eerste dag van de terugkeer van de voor
malige Britse kroonkolonie onder de machtige vleugels
van Peking, opnieuw verzekerd dat alles bij het oude
blijft.
HONG KONG Rtr-AFP-DPA
In zijn toespraak ter gelegen
heid van de inwijding van het
nieuwe Chinese bestuur van
Hong Kong als onderdeel van
China, zei Jiang dat de belofte
van autonomie wordt nage
leefd. „Eén land, twee syste
men. Hong Kong geregeerd
door de Hong Kongers, de hoge
mate van autonomie; er is geen
enkele reden dat te veranderen.
Dit is de richtlijn voor de lange
termijn." Enkele uren voordat
China voor de zoveelste maal
verzekerde dat Peking zich
houdt aan zijn beloften, trok de
hoofdmacht van vierduizend
militairen van het Chinese
Volksleger binnen. Soldaten in
pantserwagens brachten een sa
luut toen zij in de stromende re
gen de grens tussen China en
de Speciale Administratieve Re
gio overstaken. Anderen ston
den kaarsrecht in vrachtwagens,
toen die bij het ochtendgloren
het gebied op drie plaatsen bin
nenreden. Zonder een spoor
van emotie salueerden de sol
daten in de stromende regen
naar de juichende menigten die
hen stonden op te wachten.
Uiteindelijk moet het Chinese
garnizoen in totaal ongeveer
TOM JANSSEN
vijfduizend manschappen om
vatten.
Om klokslag middernacht
plaatselijke tijd voltrok zich in
het gloednieuwe Congrescen
trum de sobere ceremonie die
formeel een einde maakte aan
156 jaar Brits koloniaal bestuur.
Speciaal voor deze gelegenheid
zette een Chinese leider voor
het eerst in meer dan anderhal
ve eeuw in Hong Kong een voet
aan de grond.
„Onze dank, bewondering,
genegenheid en goede wensen
gaan uit naar de vele generaties
Hong Kongers. Wij zullen u niet
vergeten." Met die woorden be
ëindigde de Britse kroonprins
Charles de Britse soevereiniteit.
Een paar minuten voor midder
nacht luidde een vlaggencere-
monie een nieuw tijdperk in
voor de ruim zes miljoen bewo
ners van de Britse kroonkolonie,
nu China's eerste Speciale Ad
ministratieve Regio geheten.
Charles verliet Hong Kong kort
daarna, samen met de Britse ex-
gouvemeur van Hong Kong,
Chris Patten, aan boord van het
Britse koninklijke jacht Britan
nia. De Britse kroonprins, pre
mier Blair en minister van bui
tenlandse zaken Cook waren
niet aanwezig op de openings
ceremonie van de door Peking
benoemde Voorlopige Wetge
vende Raad. Ook de Amerikaan
se minister van buitenlandse
zaken Albright woonde de in
stallatie niet bij. Washington en
Londen willen Peking duidelijk
maken dat China de democrati
sche rechten moet respecteren.
Minister Van Mierlo van bui
tenlandse zaken, op de laatste
dag als voorzitter van de Eu
ropese Unie, was wel aanwezig
bij de beëdiging van de zestigja
rige scheepsmagnaat Tung als
de nieuwe leider van de door
China benoemde regering van
Hong Kong. De nieuwe Voorlo
pige' Wetgevende Raad lost het
vroegere gekozen parlement af.
De raad nam in een eerste zit
ting unaniem een wet aan die
de burgerrechten beperkt.
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
Van gezeul met Soekarno's gebeente
moet de Indonesische regering niets
hebben. President Soeharto's kabinets
chef, Moerdiono, heeft dat laten weten
in reactie op een plan van Soekarno's
kinderen. Zij willen de stoffelijke resten
van hun vader van Oost-Java'overbren
gen naar Batatulis, slechts dertig kilo
meter van Jakarta.
Ook 37 jaar na zijn dood behoort Soe
karno's nagedachtenis in Indonesië
nog tot de gevoeliger onderwerpen.
Zijn graftombe in het 750 kilometer
van Jakarta gelegen Blitar is een soort
bedevaartsoord. Dat zijn vereerders er
roze bloemen neerleggen en van han
delaartjes souvenirs kopen, vindt de
regering best. Een nieuw graf vlak bij
het politieke machtscentrum zou ech
ter andere koek zijn.
De man die in 1945 samen met Mo
hammed Hatta de onafhankelijkheid
uitriep, was jarenlang de onbetwiste
held van het land. In de jaren vijftig
werd Soekarno's bewind echter steeds
autoritairder, terwijl het economisch
snel bergafwaarts ging. Toen de presi
dent in 1967 terzijde werd geschoven
ten faveure van generaal Soeharto, wa
ren velen opgelucht.
Om hem politiek definitief uit te scha
kelen, isoleerde het nieuwe bewind
Soekamo van de buitenwereld. Ziek en
eenzaam sloot hij in 1970 de ogen.
Naast zijn moeder kreeg hij een een
voudig graf even buiten zijn geboorte
plaats Blitar op Oost-Java.
Tegenwind
Hoewel Soeharto aanvankelijk steunde
op een brede coalitie, kreeg de ex-ge-
neraal allengs meer tegenwind. De
nieuwe welvaart kwam wel erg eenzij
dig terecht bij een kleine groep en Soe
harto bleek ook niet echt een model
democraat. Vooral de politieke islam
keerde zich daarom steeds duidelijker
tegen de Nieuwe Orde.
Op zoek naar steunpunten, trachtte de
president de aanhang van zijn voor
ganger te paaien. Soekarno's simpele
graf werd vervangen door een uit mar
mer en glas opgetrokken mausoleum.
Geflankeerd door de graven van zijn
ouders werd Soekarno's rustplaats
voorzien van een zwarte steen met in
scriptie: 'Hier ligt Bung Kamo, Procla-
mator van de Onafhankelijkheid en
Eerste President van de Republiek
Indonesië. Geboren 6 Juni 1901. Over
leden 21 Juni 1970'.
Zo heeft Soekamo het volgens zijn fa
milie echter nooit gewild. Deze week
herinnerde dochter Sukmawati eraan,
dat haar vader in 1964 had gezegd dat
liij wilde worden begraven onder een
boom in de tuin van zijn buitenverblijf
in Batatulis. De bungalow ligt zo'n der
tig kilometer van Jakarta in het regent
schap Bogor. Op de grafsteen wilde hij
de tekst: 'Hier ligt Soekamo, de stem
van het Indonesische volk'.
Familie
Die wens willen zijn kinderen nu als
nog vervullen, zei Sukmawati deze
week tegen de krant Jayakarta. Het
wachten is volgens haar op toestem
ming van de regering. De beenderen
van de grote Bung zijn immers niet
louter een familiezaak.
„De regering ziet geen enkele reden de
beslissing (om Soekamo in Blitar te be
graven) te herzien", liet Moerdiono
weten na een beraad van bewindslie
den. Minister Soesilo Soedarman (vei
ligheidszaken) zei nog geen veizoek
van de familie Soekamo te hebben ge
had. „Maar", wilde hij wel kwijt, „wie
zijn staat en land liefheeft, moet hier
van geen zaak meer maken."
Dat bijeenkomsten in Blitar wel eens
uitlopen op politiek protest zoals
vorige week op Soekarno's sterfdag
vindt het Soeharto-bewind geen pro
bleem. Verplaatsing van het graf naar
de 'achtertuin' van de hoofdstad zou
echter effecten kunnen hebben waarop
de autoriteiten niet zitten te wachten.
Dus moeten de botten van de grote
Bung in Blitar blijven.
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
Na drie maanden openbaar de
bat heeft Soeharto de knoop
doorgehakt: er komt geen stu
diedag over de vraag of hij in
1967 legaal of via een staats
greep president werd van Indo
nesië. Soebadio Sastrosatomo,
die de kwestie begin dit jaar
aanzwengelde, zegt desge
vraagd: „Hij heeft het gevoel dat
zijn herverkiezing volgend jaar
verzekerd is. Dus is het seminar
niet meer nodig."
Eind maart lanceerde minister
Hayono Isman (jeugd- en sport
zaken) het plan om een seminar
te wijden aan de manier waarop
in 1967 het presidentschap van
Soekamo eindigde en dat van
Soeharto begon. Meteen ont
brandde een fel debat. Voor de
regering was dat aanleiding de
studiedag uit te stellen tot na de
presidentsverkiezing van maart
1998.
Begin vorige maand besloot de
regering tot een tussenstap. Af
gelopen zaterdag had een be
sloten voor-seminar moeten
plaatsvinden. De neuzen van
overheidsvertegenwoordigers
en mensen die in 1967 waren
betrokken bij de machtswisse
ling moesten daar dezelfde kant
op worden gezet. Maar vorige
week heeft Soeharto dus overal
een streep door gehaald.
De vraag is waarom de presi
dent een al door hem goedge
keurd en mogelijk zelfs door
hem bedacht plan naar de
prullenbak verwijst. Soebadio
Sastrosatomo, met wie deze
krant een maand geleden een
uitgebreid interview publiceer
de, hoeft niet lang naar een ant
woord te zoeken. „Het seminar
was bedoeld om de voortzetting
van Soeharto's presidentschap
te legitimeren. Nu hij blijkbaar
tot de overtuiging is gekomen
dat zijn herverkiezing volgend
jaar verzekerd is, is het seminar
niet meer nodig", aldus de 79-
jarige sociaal-democraat.
Soebadio was degene die het
hele tumult veroorzaakte met
een brochure. In dat in maart
verboden pamflet stelt hij dat
Soeharto zijn voorganger Soe
kamo onwettig heeft wegge
werkt. Het plan voor de studie
dag was een reactie op die aan
tijging.
Na de vermeende communisti
sche couppoging van septem
ber 1965 en het daarop volgen
de bloedbad, gaf president Soe
kamo op 11 maart 1966 aan ge-
neraal-majoor Soeharto op
dracht de orde te herstellen.
Soeharto moest over zijn daden
aan Soekamo rapporteren. Vol
gens Soebadio heeft hij dat
nooit gedaan, maar zich met
behulp van Soekarno's bevel
schrift (Supersemar) meester
gemaakt van de macht.
Soekarno's verdediging van zijn
beleid de zogeheten Nawaks-
ara-rede werd in 1967 ver
worpen door het Voorlopig
Raadgevend Volkscongres
(MPRS). De zorgvuldig geselec
teerde MPRS-leden benoemden
vervolgens Soeharto tot staats
hoofd.
