'Ik heb Nederland gemist'
Oorlogsheld helpt
bij musical Joe
Cultuur&Kunst
Prof kon niet solderen
Cd-winkeliers in de ban van
nieuwe release The Prodigy
Dynamisch optreden
Leids Barok Ensemble
vangelist onmiskenbaar echte Frans Hals
Pathé Cinema sluit bioscopen
amsterdam De bioscopen Babylon in Den Haag en Calypso i
Rotterdam openen morgen voor de laatste maal hun poorten.
De directie van Pathé Cinemas heeft na instemming door de o:
dernemingsraad besloten om deze theaters wegens gebrek aar
kwaliteit te sluiten. Eerder dit jaar onderging Corso in Rotterdam
hetzelfde lot. In de loop van het jaar gaat ook Alhambra in Am
sterdam dicht. Pathé Cinemas zet zijn nieuwbouwplannen door.
In 1998 opent in Eindhoven een nieuw bioscoopcomplex. In
1999 is de uitbreiding klaar van Tuschinski in Amsterdam en
moet volgens plan een bioscoopcomplex in Amsterdam Zuid-
Oost opengaan.
Geert Mak schrijft Boekenweekessay
amsterdam Geert Mak is door de Stichting CPNB aangezocht
het Boekenweekessay 1998 te schrijven. Onder het motto Pano
rama van Nederland wordt de aandacht gevestigd op Stad en
Land in proza en poëzie. Mak (1946), van Friese herkomst,
schreef twee boeken over Amsterdam. De Engel van Amsterdam
j (1992) en een kleine geschiedenis van Amsterdam (1995). In
9 j 1996 verscheen van zijn hand Hoe God verdween uit Jorwerd,
I waarin de levensloop is beschreven van een Fries dorp tussen
11945 en 1995. Uit kleine geschiedenissen over de bakker, kroeg
baas, dienstmeisjes, boeren en stadsnomaden trekt Mak grotere
lijnen over veranderende structuren.
0 Opera Aïda als spektakelstuk
amsterdam Operama brengt in samenwerking met Music Hall
de spektakelopera Aïda naar Nederland. De opera van Verdi i:
op 27 september te zien in Amsterdam ArenA. Aan de opera
werken 600 acteurs mee op een van de grootste podia ter we
reld. Het telt vier verdiepingen en er is een projectiescherm van
60 meter breed en 15 meter hoog. De goedkoopste kaartjes voor
Aïda kosten 75 gulden; de duurste 275 gulden.
;ur NDT naar Moskou
den haag Het Nederlands Dans Theater zal zaterdag 30 augus-
jstJtus en de daaropvolgende zondag en maandag in Moskou een
rd',programma presenteren van uitsluitend werken van directeur Ji-
fr'jri Kylian. Het zijn de Psalmensymfonie, No More Play, Petit
en Sechs Tanze. De uitvoeringen worden gegeven met fi-
8 jnanciële ondersteuning van Stichting Peter de Grote Manifesta-
Eind maart gaf het ballettheater van Sint-Petersburg in Rot
terdam enkele voorstellingen.
utrecht anpsterrenwacht op het kistje.
Door een restauratie konden
[arenlang hebben ze vergeefs de speurders de kamer waar
het loden kistje gezocht de kist zich volgens oude do-
erover gefantaseerd, de cumenten ergens moest be-
medewerkers van de Sterren- vinden, eens goed onder han-
wacht Sonnenborgh in den nemen. Na graafwerk
Utrecht. Volgens de overleve- bleek het loden doosje in het
lring had koning Willem III, bij fundament van de zogenoem-
het leggen van de eerste steen de meridiaankijker verstopt te
de koepelsterrenwacht in zijn.
1853, het kistje ingegraven in Uit archiefonderzoek was al
de bodem, met daarin konink- bekend wat de doos waar-
ijke kleinoden en een perka- schijnlijk bevatte. Ook de tekst
oorkonde. Honderd- die vermoedelijk op het perka-
vierenveertig jaar gingen voor- ment heeft gestaan, is be-
bij voordat het geheimzinnige waard gebleven in kopieën,
kistje na intensief speurwerk Projecdeider Peter Leonhart
boven water kwam. Maar toen viste uit het gemeentearchief
het doosje gisteren werd ge- een kopie met de tekst: ,,Op
opend bleek de tand des tijds heden, den 15den september
akelig in de inhoud te hebben 1853 is de eerste steen van de-
gebeten. ze Sterrewacht gelegd, in tege-
Het perkament, dat waar- woordigheid van Zijne Majes-
ichijnlijk is ondertekend door teit Willem den Derde, Koning
Willem III en de toenmalige der Nederlanden, Groot Her-
Diirgemeester van Utrecht, is tog van Luxemburg, enz. enz.
door inwerking van het grond- enz.".
water uiteengevallen. Een aan- Het loden bakje zou destijds
al met de beeltenis van Wil- door een hoogleraar scheikun-
em versierde bronzen mun- de afgesloten zijn, maar die
en en een serie zilveren geld- bleek niet goed te kunnen sol-
itukken uit 1853 hebben het deren, concludeerde c
)eter doorstaan. Na restaura- tor J. Deiman van het Univer-
gaan de munten naar een siteitsmuseum. „De munten
dtrinekast in de sterrenwacht, zijn niet zo heel oud, maar
frijdag al stuitten twee mede- met het verhaal erbij vertegen-
verkers van Sonneborgh in woordigen ze een interessant
L' ^an de gebouwen van de stukje geschiedenis."
Jeltsin stuurt
'roofkunstwet'
weer terug
moskou ap
De Russische president Boris
Jeltsin heeft gisteren opnieuw
de omstreden 'roofkunstwet'
naar de Doema teruggestuurd.
De president weigert zijn hand
tekening te zetten onder de wet,
die de teruggave van op de na
zi's buitgemaakte kunst, waar
onder de Nederlandse Koe-
nigscollectie, tegenhoudt.
Eerder dit jaar nam de
Doema deze wet met een over
weldigende meerderheid van
stemmen aan, waarna Jeltsin er
zijn veto over uitsprak. Dit veto
werd vervolgens door de
Doema, het Lagerhuis van het
Russische parlement, over
stemd. Jeltsin echter bleef wei
geren de wet te tekenen en
zond het ontwerp terug. Jeltsin
zei dat de stemming in de
Doema ongeldig was omdat het
minimaal vereiste aantal leden
niet aanwezig was. De president
zei dat ook het Hogerhuis, de
Federatieraad, een onrechtma
tige procedure had gevolgd bij
het verwerpen van zijn veto.
Het wetsontwerp voorziet in
uiterst ingewikkelde procedures
om kunstwerken terug te krij
gen die aan het eind van de
Tweede Wereldoorlog door het
Rode Leger vanuit Duitsland
naar Rusland werden afgevoerd.
De procedures maken het on
waarschijnlijk dat er ooit een
kunstwerk naar de vroegere ei
genaars of andere rechthebben
den terugkeert.
Of cd echt mijlpaal is, is pas over vijfjaar bekend
Maandag is wasdag en mis
schien daarom wel is het op de
eerste dag na het weekeinde
zelden echt druk in cd-winkels.
Dankzij The Prodigy bestaat
sinds gisteren ook die traditie
niet meer.
Met extraatjes als halsket
tinkjes, mokken, aanstekers en
posters voeren cd-winkels in
Leiden de Prodigy-gekte op.
Deze prullaria, zeggen de ver
kopers. zijn echter niet nodig
om de hoofden van de fans op
hol te jagen. In de aanloop
naar de release van 'The fat of
the land', van het in dansmu
ziek uitblinkende Britse gezel
schap, is het publiek al gek ge
maakt door vindingrijke mar
keteers.
Hun simpelste truc was te
vens de beste: de releasedatum
werd ettelijke keren om ondui
delijke redenen uitgesteld. De
spanning en de verwachtingen
liepen zo hoog op. Gisteren, 30
juni, was het dan (officieel) zo
ver en kon het meest begeerde
schijfje van dit moment wor
den aangeschaft. Tegen de af
spraken in was de cd van het
jaar, die volgens het toonaan
gevende muziektijdschrift Oor
'rockmuziek voor de 22ste
eeuw' bevat, hier en daar al
vanaf zaterdag te koop.
Leids Vrijetijdscentrum (LVC),
voorzitter van de Stichting
Werfpop en een kenner van de
dance-sector bestrijdt dat de
drukte vooraf is geregisseerd
door de afdeling marketing van
de platenmaatschappij. „Het is
eerder andersom: de band
geeft de marketeers hun zin
niet en sturen hun hele plan
ning in de war. Dat levert
evengoed publiciteit op en is
daarom toch weer een vorm
van marketing."
Of de cd werkelijk zo'n mijl
paal is, zoals bij voorbeeld
'Sergeant Pepper' van de Beat
les, 'Dark side of the moon'
van Pink Floyd of 'Never mind
the bollocks' van The Sex
Pistols, is volgens Andre'e pas
over vijf jaar te zeggen. Nu is
wel al vast te stellen, meent liij,
dat The Prodigy erin is ge
slaagd elektronische dancemu-
ziek en door gitaren aangedre
ven rockmuziek 'samen te
brengen'. „Dat waren toch
twee werelden apart."
Sabina Beerenfenger van
Plato slaat een relativerende
toon over 'The fat of the land'
aan. Weliswaar heeft zij er in
een paar uur tijd reeds 175 van
eigenaar zien verwisselen maar
ze wijst erop dat de twee beste
nummers van de plaat, 'Bre
athe' en 'Firestarter', oude hits
van vorig jaar zijn. „De vorige
twee cd's van de Prodigy wa
ren veel vernieuwender."
Ook bij de Free Record Shop,
Velvet, Elpee en Van Leest
vliegt de plaat over de toon
bank. Volgens de verkopers is
vooral het 'alternatieve, jonge
publiek' geïnteresseerd in de
muziek van 'deze extreme
band'. De verkoopster van Vel
vet merkt overigens op dat de
nieuwe Radiohead niet onder
doet voor de Prodigy en haar
collega van Van Leest houdt
het voor onmogelijk dat de
Britten 'onze eigen Marco
Borsato' verslaan, qua ver
koopcijfers.
Corné Bos van Play It Again
Sam, het label dat de plaat in
de Benelux distribueert, moet
lachen om de alle prullaria die
de winkels er op eigen houtje
bijleveren. „Het lijkt wel het
tijdperk van de inboorlingen,
die werden ook verleid met
kraaltjes en andere nutteloze
troep."
Bos is er heilig van overtuigd
dat op 30 juni een mijlpaal is
bereikt. „En dat werd tijd ook,
want het is al tijden verschrik
kelijk saai aan het muzikale
front."
En: „De Prodigy heeft de
dancesector een gezicht mee
gegeven. Danceplaten waren
meestal compilatieplaten,
maar 'The fat of the land' is
een cd van een echte band."
recensie li dy van der spek
Concert van het Leids Barok Ensemble,
concertmeester Roelof Balk, m.m.v
Walewein Witten, fortepiano Gehoord
30/6 in de Lokhorstkerk te Leiden.
Het Leids Barok Ensemble
scoort op vele fronten, maar in
de eerste plaats met z'n on
weerstaanbare dynamiek.
Het is frappant hoe dit ama
teurorkest zó eensgezind aan
bepaalde facetten werkt. Zo
scoort ook het tempo heel
hoog. Het is nergens saai of
slepend. De inzetten en aan
zetten zijn puntgaaf en stuk
voor stuk kleine ontladingen.
Vaart en élan zit niet alleen in
de allegro's, vivace's en
presto's, nee in het hele con
cert.
Is concertmeester Roelof Balk
een berg krullen kwijt, zijn
streken is hij nog lang niet ver
leerd. Er zijn maar weinig
amateurviolisten die zo uitda
gend en fel de leiding nemen;
prachtig èn komisch om te
zien. Hij is soms net Krajicek
die moet serveren in een span
nende game.
Het begint allemaal met Torel-
lis Concert voor Strijkorkest in
G, vier delen, maar voordat je
het weet zijn ze voorbijgesto-
ven, een pikante opening.
Voor Mozarts Klavierkwintet
in Es was Walewein Witten in
gehuurd. Hij bespeelt zijn pia
noforte, die overigens nog heel
sterk doet denken aan het cla-
vecimbel, met het grootste ge
mak. Met veel souplesse en
sterk toucher, zo helemaal
passend bij het vitale image
van het Leids Barok Ensemble.
Witten pakt tijdens zijn spel
op spannende momenten de
leiding.
Telemanns 'Don Quixote', op
geluisterd door schilderachtige
uitleg van Balk, hoor en zie je
ontwaken, dagdromen, aan
vallen, verliefd wezen, galop
peren en met een klompen-
kletsende boerendans weer
thuiskomen. Het wordt alle
maal even beeldend en aan
stekelijk gebracht.
Dan mag het eindigen met
'vermaak', een pretentieloos
prettig verlopend Divertimen
to in F van Joseph Haydn,
waarin een ongewoon mooi,
droef en elegant adagio, ver
wachtingsvol, dreigend, be
schroomd.
Resoluut draait hij de kookwek-
ker in de vorm van een buiten
model lieveheersbeest op. „Ik
wil me aan de tijd houden.
Maar als u begint te kreunen en
te zuchten, schei ik er ook uit."
Op de Leeuwardense thuisba
sis van het roemruchte 322-
Squadron begint de tachtigjari
ge oorlogsvlieger commodore
Robby van Zinnicq Bergmann
zijn betoog over de aanvals-
vluchten die in de Tweede We
reldoorlog vooral vanuit Enge
land werden gemaakt. Zijn ge
hoor: de cast van de musical
Joe, een nieuwe Van den Ende
productie over een gevechtspi
loot die op 31 augustus in het
Amsterdamse Carré in première
gaat.
Lacherig en wat melig waren
ze met de Fokker 60 vanaf de
vliegbasis Soesterberg komen
vliegen: hoofdrolspeler Stanley
Burleson, actrices Mathilde
Santing, Simone Kleinsma en
Vera Mann, schrijver Koen van
Dijk en een aantal anderen. De
eerbiedwaardige commodore
dwingt meteen respect af. „Je
was erg op elkaar- aangewezen,
je was ook altijd samen. Dat
maakte ook dat je elkaar goed
in de gaten kon houden, als bij
voorbeeld de stress toesloeg en
iemand teveel ging drinken of
er ruzie dreigde te komen. Het
was vooral een tijd van grote
vrindschap, met avonden van
een man aan de piano en veel
bier erbij. Drank speelde een
noodzakelijke rol: er moest ont
spanning zijn, maar je moest
ook alert blijven dus het werd
meestal niet te gek. Er waren er
wel die dat niet beseften en die
hebben dat soms ook moeten
bezuren."
De commodore verhaalt over
Normandië en Arnhem, maar
ook over 'magnifieke dochters'
en zijn gevoelens toen hij over
zijn ouderlijk huis in toen nog
bezet Brabant vloog.
Er zijn ook historische films
van de oorlogsvliegerij. Films
gemaakt door bij voorbeeld eer-
ste-luitenant-vlieger Van Eijk
die net als Joe op de valreep
omkwam. Hilariteit is er om de
beelden van prinses Juliana die
met een ferme peuk tussen de
koninklijke lippen uit een vlieg
tuig stapt, een in stilte onder de
indruk zijn bij het zien van een
feestvierende vlieger die een
week na de opname sneuvelde
en ontroering bij het shot van
de piloot die als hij ging vliegen
altijd een kous van een vriendin
om zijn hals knoopte.
Details als dit laatste, daar
kwamen de artiesten voor, ver
telt schrijver Koen van Dijk:
„Dat zijn dingen die je niet in
de geschiedenisboeken leest,
hoe waren de piloten, hoe gin
gen ze met elkaar om, wat zei
den ze tegen elkaar. Ik denk dat
we zulke dingen nog wel gaan
verwerken. Natuurlijk maken
we met die musical geen docu
mentaire die precies vertelt hoe
alles zat. Maar binnen de vertel
ling moet het wel kloppen. Toch
zullen we af en toe ook van de
waarheid afwijken, omdat de
musical dat vereist."
VlaH
John Hiatt heeft enonne reputatie als componist
een uren in beslag nemen-
minutieuze taxatie door ex-
ts van het Frans Halsmuse-
jln, gisteren in de Britse hoofd-
id, is het laatste restje twijfel
weken. Het recent bij Sothe-
Londen aangeboden ze-
ntiende-eeuwse portret van
Evangelist Johannes is een
vervalste Hals. Een eerste
ïurenopname van het 185 jaar
H ïg vermiste schilderij van
ans Hals had in Haarlem af
lopen weekeinde aanvanke-
twijfel gezaaid bij Pieter
ïsboer, de conservator oude
in het museum.
schilderkunstige de-
het schilderij verraden
lgens Biesboer en Ella Hen-
iks, hoofd restauratie-atelier
n het Frans Halsmuseum, dat
t doek uit circa 1625 van de
nd van Hals moet zijn, en
ït 'uit diens omgeving'. Kleine
:eringen onder een stippel-
:hniek, met de kwast opge-
Jkle verfranden in accenten,
finishing touches in het
orhoofd en gezicht van de
angelist maken dat „ik hele-
ben", aldus Biesboer.
ok het haar, nat in nat aange-
heel typerend voor Hals.
t is heel moeilijk te imite-
Onbekommerd zit hij aan
een sigaar te lurken. Met
de bijbehorende brede
glimlach op zijn markante
hoofd zou hij in een gang
sterfilm niet misstaan. De
sandwiches op tafel zijn
onaangeroerd. Een gouden
aansteker ligt naast de vol
le koffiepot. John Hiatt zit
in Amsterdam met een air
van: wie doet me wat?
amsterdam theo hakkert
Het antwoord op die vraag luidt
nu al enige jaren: niemand. Hi
att is een man in goeden doen
geworden. Voorbij zijn de tijden
dat hij van erkenning onder col
lega's en de plaatverkoop in Ne
derland moest zien rond te ko
men. Hij is ook in eigen land
een gevierd man geworden. Dat
het leven goed is, blijkt ook uit
zijn platen, die iets onbekom
merds over zich hebben gekre
gen.
Alsof zijn prioriteit daar niet
meer zo ligt. En dat klopt ook
ten dele. Het leven in dit vijf
sterren hotel in Amsterdam is
meer dan naar wens, maar lie
ver lag hij nu in de garage bij
zijn boerderij buiten Nashville
te sleutelen aan de race-auto
waarmee hij op zaterdagavond
deelneemt aan de officiële races
op de Nashville Oval. Tussen de
zes- en achtduizend mensen
komen daar wekelijks op af. Hi
att rijdt een sedan in de Le-
gend-cars.
„Of ik goed ben? Laat ik het
zo zeggen: het management
heeft prompt mijn levensverze
kering verhoogd." Geen overbo
dige luxe, want toen de luchtge-
koelde Yamaha-motor (130 pk)
laatst aan de kook raakte, stak
Hiatt een hand in de radiator.
„Bijna de vinger eraf. Meer dan
20 hechtingen. Wat ik op dat
moment dacht? Je gelooft het
niet. Het is eigenlijk bescha
mend. 'Fuck', dacht ik, 'ik kan
niet meer racen'. Later pas
schoot door me heen dat ik bij
na mijn carrière had kunnen
vergeten. Je ziet, met mijn prio
riteiten zit het wel goed.
In zijn garage luistert hij al
sleutelend naar de radio, liefst
afgestemd op een onafhankelijk
station, naar een discjockey met
gevoel voor strakke popliedjes.
Een ode aan dit soort zenders is
te vinden op Hiatts nieuwe cd
'Little Head' in het schoolvoor
beeld van zo'n strakke liedje:
-'Pirate radio'. „Ik ben opge
groeid met de radio en leef er
nog altijd mee. Wat mij betreft
staat de aloude magie van radio
nog steeds overeind. Het is toch
wezenlijk anders wanneer je zelf
een plaat opzet en dus de keuze
van de muziek bepaalt of wan
neer een ander het doet. De ra
dio kan je nog steeds compleet
overdonderen met iets wat je
nog nooit hebt gehoord."
Hij wordt 45 in augustus.
Vrouw, drie kinderen, enorme
reputatie als componist. Moei
teloos somt hij op welke illuste
re collega's nu weer songs van
Iet schilderij bevindt zich in
lelijk goede, maar niet opti-
de staat. In bepaalde' opzich-
door enkele verkleuringen
door 'verpoetsingen', heeft
twerk wat van zijn oorspron-
lijke luister verloren. Volgens
a Hendriks kan de Hals bij
mdige en zorgvuldige restau-
ie weer een adembenemend
rtret worden.
Nog gistermiddag kreeg mu
John Hiatt deed 'even' Holland aan om zijn nieuwe cd onder de aandacht van het Nederlandse publiek te
brengen. In september is hij terug voor drie concerten. foto gpd
hem op het repertoire hebben
gezet. „Don Henley heeft
'Through your hands' opgeno
men, Jewel 'Have a little faith in
me' en Linda Ronstadt twee
liedjes, maar haar album moet
nog uitkomen." Heel benieuwd
is hij ook naar Kenny Rogers'
versie van 'Have a little faith in
En dat voor een man met
nauwelijks meer dan lagere
school. 'Graduated', geslaagd, is
een song op 'Little Head'. „Zelf
heb ik dat nooit mogen meema
ken." Het roept een mooie
anekdote uit zijn beginjaren als
popmusicus in herinnering.
„Ik kwam voor het eerst in
Nashville in 1971Ik speelde bas
in een band die Big Bay The
Bay Area Bombers heette. We
traden op in Rufus Carters Pla
ce. Iemand van Vanderbilt Uni
versity die wij kenden, had die
tent ontdekt ergens in de wou
den van Tennessee. Er leidde al
leen een modderpad naar toe.
Het was een kroeg waar katoen
plukkers hun zuurverdiende
loon in whisky omzetten. Rufus
Carter, een grote, dikke neger,
was er de baas. We speelden
blues en rock. En een enkel
nummer van Sonny Rollins.
Wat een schuur! We kregen geld
in een kamer die geen kamer
mocht heten. Maar Rufus had
daar, in die haveloze bende, wel
mooi het certificaat opgehan
gen dat hij had gekregen nadat
hij de zesde klas lagere school
had afgemaakt. Ik heb 't hem
maar twee jaar verbeterd."
Hij voelde zich daar, in dat
laatste café op aarde, 'een blank
jongetje uit Indiana'. „Ik heb er
urenlange discussie gevoerd
met de lui daar. Ook al begreep
ik niets van wat ze zeiden, met
zulke zware accenten en dialec
ten praatten ze. Je moest goed
opletten dat je op het goede
moment ja of nee zei. Rufirs zal
wel niet meer leven. Hij was
toen al oud, maar ik zou nog
wel eens willen spelen in zo'n
tent. Lijkt me heerlijk."
In plaats daarvan reist hij dit
najaar weer de grote zalen van
Europa af. Drie optredens staan
gepland in Nederland. „Bij de
vorige tournee hebben we jullie
een keer overgeslagen. Maar ik
heb Nederland zo gemist. Voor
al de koffie en de patat."
De Evangelist
Johannes van
Frans Hals.
foto gpd
seumdirecteur Derk Snoep het
groene licht van zijn stafleden,
zodat hij kan gaan proberen de
benodigde fondsen bijeen te
brengen, onder meer via een
beroep op het Rembrandt
Fonds. Donderdag wordt 'lot
22', door Sotheby's geschat op
ruim 1 miljoen gulden geveild.
Voor Biesboer, die in zijn lan
ge jaren bij het Frans Hals zo'n
kans op een aanwinst niet eer
der meemaakte, het spannend
ste moment van het jaar.
