Boos kwakende kikkers in poldermoddt
Vertrek van Zaïrese Mobutu zet de hele regio op stelten
Haagse kippenhok opnieuw in
rep en roer over IRT-affaire
Feiten &Meningen
De moesson
ZATERDAG 28 JUN11997
Tegen de tijd dat de aalbessen rijp zijn en de aardbeien
op. vindt er in Nederland bijna altijd een weersomslag
plaats. Is het daarvoor nog redelijk weer. zonnig, soms
zelfs warm tot zeer warm. daarna wordt het ronduit
koud. Altoos vanuit het zuidwesten drijven, voortge
stuwd door de onstuimige wind uit diezelfde richting,
reusachtige wolkengevaartes ons luchtruim binnen.
Flinke buien teisteren de akkers, landerijen en al aardig
bezette campings.
Tussen de buien door klaart het soms even op. de
zon laat zich kortstondig zien, het land dampt, en in
parken en bossen regent het nog een tijdje door omdat
het dichte bladerdak de bui heeft opgevangen en nu
naar beneden stort. Van onweer is daarbij nooit sprake.
Nee, het is alsof de herfst even zijn brutale gezicht om
de hoek steekt, nog voor de zomer goed en wel begon
nen is.
In oude volksuitdrukkingen kun je nog horen dat het
vToeger net zo moet zijn geweest. Juniweer, december-
weer. is er zo één. Of 'Sint-Jan is een regenman.' Voor
zover ik weet valt Sint-Jan op 24 juni. 'Als het regent op
Sint-Jan, dan regent het veertig dagen aaneen.' Geluk
kig heeft het afgelopen dinsdag, dus op Sint-Jan, nau
welijks geregend, en kwam 's middags zelfs even de zon
door. dus hopelijk blijven we de komende veertig dagen
van al te veel neerslag verschoond.
Erg gerust ben ik daar echter niet op. In de oude uit
drukking "Vóór Sint-Jan neemt de zee de buien an,' is
het besef al neergelegd dat tot aan het begin van de zo
mer de regen op zee valt, maar dat daarna het land de
buien te verwerken krijgt.
Woon je, zoals ik, op de zeeklei die het regenwater
heel goed vasthoudt, dan weet je dat bijna elke zomer
je moestuin geleidelijk aan in een moeras verandert
waarin de late aardappels liggen
weg te rotten.
Ik denk dat het tijd wordt om
8 onder ogen te zien dat in Ne-
,-lv derland soms al begin juni.
meestal halverwege juni. maar
in ieder geval vanaf Sint-Jan.
vrijwel altijd diezelfde stevige
bries vanuit het zuidwesten be
gint te waaien. Omdat deze ver
killende bries steevast gepaard
gaat met weliswaar kortstondi
ge, maar flinke buien, is het in
feite net zo n wind als in de re
gentijd in de tropen.
Ik pleit er dan ook voor om
deze bries voortaan de West-
Europese moesson te noemen.
Volgens de grote Van Dale is de moesson een 'periodie
ke, binnen iedere periode constant uit dezelfde richting
waaiende wind in de keerkringslanden.' Weliswaar ligt
Nederland ver boven één van de keerkringen, maar
voor het overige is de definitie geheel van toepassing op
het weertype in deze tijd van het jaar.
Heeft de kwaal een naam, dan is het gemakkelijker
om passende maatregelen te treffen. Weet iedereen:
daar komt de moesson, dan beseft ook iedereen dat zo
merjurkjes weer in de kast thuishoren, dat je de cam
pings maar beter opbreekt, dat de zonneschermen op
gehaald kunnen worden, dat de ijscoman van de straat
af kan. en dat het tijd wordt om uit te zien naar een
nieuwe paraplu en waterdichte regenkleding.
Irritaties nemen toe naannate verkiezingen naderen en regeerakkoord vergeten raakt
Terwijl Kok de wereldleiders
het succes van het poldermo
del uidegt, zakt zijn kabinet
langzaam weg in de zompige
Hollandse modder. Wat een
puinhoop in Den Haag de af
gelopen week. Alle sluime
rende probleempjes in de co
alitie moesten net voor de
zomervakantie van de Twee
de Kamer nog even worden
weggewerkt en dat ging niet
van een leien dakje. Doordat
alle akkefietjes tegelijkertijd
opspeelden, ontstond er zo
waar iets van politieke span
ning. Of misschien is politiek
chagrijn een betere bena
ming voor de opeenstapeling
van irritaties.
Heeft u de waslijst coalitiepijntjes kun
nen bijhouden van de week? Het meest
in het oog sprongen natuurlijk de proble
men rond de OV-studentenkaart. Zelfs
Kamerleden van de oppositie meenden
dat PvdA. WD en D66 'ongehoord' bot
tegen elkaar waren. De motie van WD-
Kamerlid De Vries liet de coalitiepartners
geen ruimte voor onderhandelen. Vooral
tussen WD en D66 was de sfeer geladen.
Uiteindelijk bloedde het hele conflict
dood, omdat niemand consequenties
wilde trekken uit de onenigheid. Ritzen
kan voorlopig zijn gang gaan.
Minister Dijkstal (WD, binnenlandse za
ken) is net als Ritzen het slachtoffer ge
worden van paarse onenigheid. Vorige
maand was er geen meerderheid voor het
kabinetsvoorstel over de stadsprovincies,
waarna de coalitie op het allerlaatste mo
ment met een krakkemikkig compromis
kwam. Deze week was er weer een pat
stelling op Dijkstals beleidsterrein, maar
dan rond het lokaal correctief referen
dum.
Door machtsspel van D66 - jawel, ook zij
kunnen het - zit de coalitie sinds woens
dag op één lijn. De WD heeft zijn huid
duur verkocht: de drempels om via een
De liberale voorman Frits Bolkestein met een volgeladen bordje op de jaarlijkse barbecue die het zomerreces van de Tweede Kamer inluidt.
Een ontspannend moment tijdens een dag waarop verschillende hete hangijzers in de Kamer moesten worden behandeld.
FOTO ANP ROGER DOHMEN
referendum een besluit terug te draaien,
zijn erg hoog. Maar de sfeer was korzelig.
Er was een ruzie tussen Dijkstal en D66-
Kamerlid De Graaf over het geringe suc
ces van de staatkundige vernieuwing. Be
oogd D66-lijsttrekker Els Borst moest
Dijkstal tot de orde roepen. En binnens
kamers werd flinke druk op de WD uit
geoefend, want het lokale referendum
kon wel eens de 'bananenschil' worden
waarop dit kabinet zou vallen.
Nog zo'n onderwerp waarover de coalitie
flink ruziede: de marktwerking in het
openbaar vervoer. De PvdA wilde geen
verplichte concurrentie in het stads- en
streekvervoer, in tegenstelling tot het ka
binet, D66 en WD. De coalitiepartijen
kwamen onderling tot een vergelijk: eerst
vrijwillig en als dat niet werkt verplichte
marktwerking. Maar het duurde niet lang
of er was een conflict over de uitleg van
het compromis. Jorritsma stuurde een
brief met haar visie op het compromis en
donderdagavond was iedereen het met
haar eens. Alsof ze het gemier een beetje
beu waren. Over de nieuwe snelweg tus
sen Delft en Schiedam (A4) bleef de coa
litie deze week tot op het bot verdeeld.
Staatssecretaris Nuis had eveneens moei
lijkheden met een weigerachtige PvdA.
Hij kreeg geen steun voor zijn plan het
lidmaatschapsgeld van een omroep te
verhogen van tien naar 25 gulden. Een
gelegenheidscoalitie aangevoerd d
PvdA-Kamerlid Van Zuylen verzeti
daartegen. De staatssecretaris ma<
echter geen halszaak van. ,,Ik zal n
niet teruggaan naar het kabinet, w
heeft het momenteel al zo druk", s
Nuis. En dus beperkte hij zich tot
flatiecorrectie': maximaal 2,60 gul(
bij.
Staatssecretaris Vermeend (PvdA,
ciën) moest het op de allerlaatste
voor het reces stellen met hardnek
tegenstand van de WD. Met behu
de oppositie wisten de liberalen Vi
meend te dwingen de stemming o
belastingverdrag met Malta over d
mer heen te tillen. In uitstellen zijl
paars overigens zeer getraind: er is
week ook het een en ander 'naar d
netsformatie' doorgeschoven.
Voor de goede orde, dit lijstje irrita
bijeen vergaard in drie vergaderda
Naarmate het regeerakkoord verd<
raakt en de verkiezingen dichterbi
men, werden er meer akkefietjes e
zeligheden verwacht. Maar dat hel
zou worden? De regie en de samer
king zijn wel heel ver te zoeken.
Er past natuurlijk enige relativerini
jaar op de laatste dag van het parle
taire jaar stapte WD-staatssecreta
schoten op. Dat was echt serieus. 1
gelopen week ging het om relatief I
onderwerpen: een klein onderdeel
het referendum, de vormgeving va
OV-jaarkaart, tien gulden meer of i
voor het omroeplidmaatschap, de
pretatie van een compromis. Toen
enkele weken geleden over een ecl
faire ging - de falende aanpak van
curitel-arrest en het verzwijgen vai
problemen voor de Kamer - sloten
alitiegelederen zich heel snel. Pvd/
en D66 willen het kabinet niet echl
vallen.
Het gekibbel is paarse metaalmoel
niet meer en niet minder. Mogelijk
met een lange vakantie verholpen,
niet, dan zal de onderlinge sfeer er
onder gaan lijden. De lange tijd tot
de verkiezingen dreigt in dat geval
loof in Paars 2 te ondermijnen. We
legt Kok zijn rol van bewierookt Eu
leider op tijd af om een waarschuw
woordje te richten tot zijn politieke
den in Den Haag. Want daar is dez
een geheel eigen versie van het bef
Nederlandse poldermodel opgevot
Dat van boos kwakende en wild roi
springende kikkers in een modderj
DEN HAAG ANS BOUWMANS
TOM JANSSEN
Een mogelijk nieuw onderzoek door de
rijksrecherche, schriftelijke vragen van Ka
merleden en een minister die opheldering
moet geven over nieuwe betrokkenheid van
de politie bij de drugshandel. Het Haagse
kippenhok is weer in rep en roer over het
interregionaal recherche-team, de befaam
de IRT-affaire. De voormalige leden van de
commissie Van Traa, officieel de 'parlemen
taire enquêtecommissie opsporingsmetho
den', laten zich weer nadrukkelijk horen in
de zaak, die hun nationale bekendheid
heeft opgeleverd.
Alle politieke registers worden opengetrok
ken om, zoals Kamerlid Rabbae (Groen
links) het formuleert, 'de onderste steen
boven water te krijgen'. Want volgens
D66'er De Graaf, destijds vice-voorzitter
van de commissie, zijn de 'nieuwe feiten'
aanleiding voor een nieuw IRT-onderzoek.
Ook andere betrokken Kamerleden dringen
aan op nader onderzoek.
Wat zijn die 'nieuwe feiten'? Het eerste
'nieuwe feit' zou zijn dat het openbaar mi
nisterie in Haarlem het onderzoek naar de
precieze gang van zaken in de IRT-affaire
heeft heropend. Althans, dat meldde NRC
Handelsblad. De Kamerleden nemen aan
dat het bericht klopt en funderen hun com
mentaar daar op. Met één telefoontje had
den ze echter kunnen weten dat het parket
in Haarlem stellig ontkent het onderzoek te
hebben heropend.
Het parket kan dat ook makkelijk ontken
nen, want in stilte loopt er al lang een on
derzoek naar de handel en wandel van de
voormalige Haarlemse rechercheurs Lan-
gendoen en Van Vondel. Dus hoeft er niets
te worden heropend. Dit 'stille' onderzoek
is medio 1995 begonnen nadat het rijksre
chercheteam was opgeheven. Het rapport
van de rijksrecherche liet immers nog vele
vragen onbeantwoord.
Een ander 'nieuw feit' is de aanhouding van
een Belg in een zaak, waarin de politie
Zaanstreek-Waterland 1400 kilo cocaïne in
beslag heeft genomen. Deze drugshande
laar, inmiddels aangeduid als 'Napoleon
Sapman', heeft connecties met een Amster
damse banketbakker, die in de IRT-affaire
de 'Taartman' is genoemd. Beiden kennen
op hun beurt de Sapman uit de IRT-zaak,
waaruit de Kamerleden afleiden, dat de
IKT-'drugstrajecten'moge\i]k nog steeds be
staan.
Met andere woorden: de praktijken van
Taartman en Napoleon Sapman zouden
zijn opgezet onder verantwoordelijkheid
van het interregionaal recherche-team. De
Kamerleden trekken hun conclusies wel erg
snel.
De 'gewone' drugssmokkel ging destijds,
naast die waarbij het IRT betrokken was,
natuurlijk ook door. Een van die 'gewone'
smokkelaars was de Taartman, die vooral
zaken deed in Marokko. Vanaf eind 1991
verzamelde de Haarlemse criminele inlich
tingen dienst informatie over hem. Die
werd aangeboden aan de recherche-afde
ling van de plaats, waar de man actief was.
De recherche ging daarna bewijzen v
melen. Kringen rondom de CID van c
weten dat de Haarlemse CID de infor
over Taartman 'aan de straatstenen n
kwijt kon'. De politie zat in 1992 midi
een reorganisatie, die zoveel tijd opsli
dat meerdere korpsen weigerden tijd
de Taartman-zaak te spenderen. Taai
kon ongemoeid zijn gang gaan.
De suggestie dat Taartman en Napole
Sapman samen als informanten van 1
hebben gewerkt, is uitsluitend gebase
het feit dat er nooit strafrechtelijk teg
Taartman is opgetreden. Een wel hee
gere bewijsvoering voor de bewering
door het IRT opgezette drugslijnen n<
steeds bestaan. Ook het feit dat beide
Sapman kennen, zegt meer over de S;
man dan over IRT-activiteiten.
Kamerleden moeten uit hoofde van h
functie de overheid controleren. Daai
hoort ook het inwinnen van informat
zaken die de overheid direct aangaan
is dus begrijpelijk dat Kamerleden vra
stellen en hun mening geven. In dit gi
echter lijken de volksvertegenwoordij!
wat al te gemakkelijk af te gaan op su|
ties en beweringen. Met hetzelfde gen
zou je uit enkele ontmoetingen tussei
verslaggever en Docters van Leeuwen
nen construeren, dat de journalist vol
BVD werkt. Dat zou de Kamer toch oc
zomaar voor haar rekening nemen.
DEN HAAG JAN KUYS HAAGS REDACTEUR
Het gaat niet goed met de de
mocratieën in Afrika. Met name
in West en Centraal Afrika is de
instabiliteit groter dan ooit. Le
gers grijpen weer de macht, of
doen een poging daartoe en
schieten de eerder door het volk
gekozen, vaak nog wankele re
gimes uit hun regeringsgebou
wen. Sierra Leone, Congo/Braz
zaville en de Centraal Afrikaan
se Republiek zijn in korte tijd al
lemaal veranderd in geweldda
dige, chaotische naties. Boven
dien hebben in Angola her
nieuwde gevechten het nog zeer
broze vredesproces op losse
schroeven gezet en zijn delen
van Uganda en Rwanda plots
weer zeer gevaarlijke gebieden
geworden. Belangrijke oorzaak
van veel van deze ontwikkelin
gen - op Sierra Leone na - is de
vai van het Mobutu-regime in
Zaïre, nu de Democratische Re
publiek Congo.
„Met het vertrek van Mobutu
zagen regeringen en oppositie
bewegingen hun kans schoon
om af te rekenen met die groe
pen en regimes die de Zaïrese
dictator altijd had gesteund",
meent een politiek analist in
Kenya. „Je kunt dat het best
zien in Angola. Unita kreeg mi
litaire steun van Mobutu en
mocht vanaf Zaïrees grondge
bied opereren. De val van Mo
butu was voor de Angolese re
geringstroepen aanleiding om
in het noordoosten een nieuwe
aanval te openen op het ver
zwakte Unita met als doel de re
bellen voorgoed uit te schakelen
en leider Jonas Savimbi te
dwingen zijn guerrillabeweging
nu eens en voor altijd om te
vormen tot een politieke orga
nisatie. Als dat lukt, dan hebben
de huidige gevechten uiteinde
lijk nog zin ook."
Ook de gewelddadigh eden in
Brazzaville zijn direct te herlei
den tot het vertrek van Mobutu.
Congo's president Pascal Lis-
souba onderhield een vrij goede
relatie met Kinshasa en zette
zich vanuit dat oogpunt in Mo
butu's nadagen nog op allerlei
mogelijke manieren in om
diens vertrek op vreedzame en
waardige wijze gestalte te ge
ven. Hij organiseerde een regio
nale conferentie, die Mobutu
tot veler verrassing in eigen per
soon bijwoonde, en speelde
gastheer voor de door Zuid-Afri-
ka georganiseerde ontmoeting
tussen Mobutu en toen nog re
bellenleider Laurent Kabila.
Congo was kortom het enige
land dat de vanwege prostaat
kanker ernstig verzwakte Mo
butu nog wilde en durfde aan
doen. Lissouba had de goede
verstandhouding met Kabila
graag willen voortzetten, maar
lijkt daar niet erg in te slagen.
Net zo min als met andere
buurlanden.
Lissouba's opponent, die hem
nu al weken het vuur na aan de
schenen legt, Denis Sassou
Nguesso, kan in de regio op de
meeste steun rekenen. Maar
niet alleen in de regio, ook
Frankrijk geeft de voorkeur aan
laatstgenoemde. „Het is om die
reden dat Parijs nog steeds niet
heeft ingegrepen in Brazzaville,
in tegenstelling tot de Centraal
Afrikaanse Republiek, waar de
Fransen duidelijk president Pa-
tasse in het zadel willen hou
den. In Congo laat men de ge
beurtenissen liever op z'n be
loop, in de veronderstelling dat
Sassou Nguesso uiteindelijk
toch als overwinnaar uit de bus
komt", aldus de deskundige in
Nairobi.
Sassou Nguesso heeft op dit
moment militair de overhand in
Brazzaville en kan waarschijn
lijk ook politiek op de meeste
steun rekenen. Vandaar dat Lis
souba de presidentsverkiezin
gen, die voor juli op het pro
gramma staan, graag kost wat
kost wil uitstellen en Sassou er
alles aan doet om dat te voorko-
MUITEN
In de Centraal Afrikaanse Repu
bliek hebben opstandige solda
ten de afgelopen week hun
strijd tegen het bewind van An-
ge Felix Patasse weer hervat. Ze
worden gesteund door leden
van de voormalige presidentiële
garde van Mobutu die na diens
val de grens zijn overgestoken.
De soldaten waren maanden
geleden aanvankelijk aan het
muiten geslagen vanwege ach
terstallige soldij, maar besloten
later maar meteen te streven
naar de omverwerping van het
Patasse-regime. Nu ze zich ge
sterkt voelen door oud-Zaïrese
troepen die toch niks meer te
verliezen hebben, blijken ze
zich weinig gelegen te willen la
ten liggen aan eerder gesloten
akkoorden en de aanwezigheid
van een regionaal vredesleger.
Ook de instabiliteit in West-
Uganda en Noordwest-Rwanda
hangt direct samen met de re
cente gebeurtenissen in Congo-
Kinshasa. Ugandese rebellen
van de Allied Democratie For
ces (ADF) vielen vorige week sa
men met door Kabila's strijd
krachten opgejaagde Rwandese
Hutu-extremisten en leden van
het verslagen Zaïrese leger de
grensplaats Bundibudgyo in
West-Uganda aan, nabij de Ru-
wenzeri Mountains (de Moun
tains of the Moon). Duizenden
mensen sloegen op de vlucht en
het leger zag zich genoodzaakt
om alle zeilen bij te zetten om
ook in dit gebied waar het
lange tijd rustig is geweest
weer orde op zaken te stellen.
ZUIVERING
In Rwanda hebben de vorig jaar
vanwege de rebellie in Zaïre
weer naar huis gedreven Hutu-
extremisten (Interahamwe) de
laatste maanden voor her
nieuwde onrust en onveiligheid
gezorgd in het noordwesten, in
de gebieden rondom Gisenyi en
Ruhengeri. Tientallen mensen -
opnieuw Tutsi's - zijn hier in
koelen bloede vermoord, met
als gevolg dat het leger herhaal
delijk met geweld (en ook dode
lijke afloop) zuiveringsoperaties
uitvoert in een land dat einde
lijk een beetje aan het herstellen
was van de genocide in 1994.
Toch hebben deze bloedige ge
beurtenissen iets positiefs
leverd: de Afrikaanse land)
doen eindelijk eens zelf m
om de problemen dicht bl
op te lossen, in plaats vaii
middellijk de smekende bi
het Westen te richten. In ij
Centraal Afrikaanse Repul
is reeds een regionaal vreij
ger actief, terwijl plannen
den uitgebroed om ook nl
Sierra Leone en Congo-Bi
ville een dergelijke Afrikaa
interventiemacht te sturej
het helpt is een tweede, nj
het maakt Afrikaanse leidi
ieder geval duidelijk dat o|
hun buren op hen letten 0
langer, zoals vroeger, aller
verwerpelijke praktijken n]
klakkeloos aanvaarden.
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUD
CORRESPONDENT
