Leids atelierbeleid veel strenger
Leiden bekeken door ogen vogel
Eerste hulp bij slechte
Leiden
Cultuur Kunst
«7
culturen
Expositie
'Nuenense'
tekeningen
Van Gogh
WOENSDAG 25 JUNI 1997
Viva Brasil in Amsterdam
amsterdam Tot en met 29 juni staat in Amsterdam het vierde
Viva Brasil Festival op het programma met film en muziek.
Vooral de muziekliefhebbers komen aan hun trekken. Het muzi
kale programma wordt morgen geopend met dansmuziek van
Treme Terra, gevolgd door percussie, popmuziek en reggae van
Cora^ao Tribal; allebei in de Melkweg. Vrijdag brengt zanger/gi
tarist Chico César in een uitgebreide bezetting muziek uit het
Noordoosten met dansbare populaire Braziliaanse muziek. Da-
niela Mercury (samba-reggae en axé muziek) treedt op zaterdag
28 juni op met 22 muzikanten en dansers in Paradiso. De afslui
ting zondag 29 juni heeft plaats in de Stadsschouwburg met een
optreden van de jazzvocaliste Marcia Maria en zanger/gitarist
Gilberto Gil.
Een Stad in de Stad
rotterdam In het Nederlands Architectuurinstituut in Rotter
dam is tot en met 27 juli de tentoonstelling Stad in de Stad van
architect Jo Coenen te zien. Hij vindt dat de tot nu toe gereali-
<s- T| seerde gebouwen op de Kop van Zuid in Rotterdam nog niet
'r Pn zorgen voor een stedelijk klimaat dat kan wedijveren met de an
dere zijde van de Maas. Coenen wil midden in het gebied een
kloppend hart plaatsen, een stad in de stad met al het noodzake-
igaj lijke voor het dagelijks leven.
Communicatie voor kinderen
mkai den haag In het Nederlandse PTT Museum in Den Haag heeft
t/rnlj tot en met 6 september de kindertentoonstelling 'He... Hallo!
I Communicatie van A tot Z' plaats. De tentoonstelling is speciaal
I; bedoeld voor kinderen vanaf 8 jaar. Ze kunnen kennismaken en
«rel experimenteren met allerlei vormen van communicatie.
chef jan rijsdam. 071-5356444
Wethouder pakt 'oneigenlijk gebruik' aan
leiden wim koevoet
Het atelierprobleem in Leiden is niet zozeer het tekort
aan werkruimten voor kunstenaars maar het enorme on
eigenlijk gebruik ervan. Dat is gisteravond gebleken in de
raadscommissie cultuur waar de nota van wethouder
Pechtold (D66) over het toekomstige atelierbeleid met
veel enthousiasme werd begroet. CDA-fractievoorzitter
Kliick feliciteerde de wethouder zelfs met de nota.
de Haagweg bestiert. De stich
ting heeft voor het gebouw een
speciale gebruikersovereen
komst met de gemeente afge
sloten. Hoewel De Leidse
School dezelfde criteria han
teert, heeft de gemeente geen
invloed op de toewijzing van
ateliers. Daarom worden ook
met De Leidse School gesprek
ken gevoerd over het afstoten
van het beheer aan zo'n ate
liersbeheersstichting, waarin de
gemeente niet per se vertegen
woordigd hoeft te zijn, menen
de fracties.
In Leiden zijn ongeveer 100
personen werkzaam als beel
In het stuk wordt een herverde
ling van atelierruimten aange
kondigd alsmede de oprichting
van een 'ateliersbeheersstich
ting'. Alleen met zo'n stichting,
denkt de wethouder, kan een
duidigheid in de regels worden
bereikt. Nu is het beheer in
handen van verschillende amb
telijke diensten.
Ook instellingen van de beel
dend kunstenaars zelf doen aan
beheer. Bekendste voorbeeld is
de Stichting De Leidse School
die 45 atelierruimten in een
voormalig schoolgebouw aan
dend kunstenaar in panden
waarvan de gemeente eigenaar
is. De meesten zijn hoofdge
bruiker maar er is ook een aan
tal onderverhuurder. PvdA-
raadslid Ed van der Veen sprak
in dit verband van 'misbruik'.
Hij wees erop dat de atelier
ruimten met gemeenschapsgeld
zijn betaald. Kunstenaars die
winst maken door onderver
huur moeten worden aange
pakt, zei hij.
Op de wachtlijst voor een van
gemeentewege verstrekt atelier
staan zo'n vijftig namen. Dat
duidt op een tekort maar dat is
schijn. Van de 100 personen
met gemeentelijke atelierruimte
is namelijk ruim driekwart
niet als kunstenaar erkend door
de provinciale toetsingscom
missie. Die erkenning is een van
de belanrijkste criteria om in
aanmerking te komen voor een
gemeentelijk atelier. De ateliers
bevinden zich onder meer aan
het Rapenburg, Plantsoen,
Kaasmarkt, Koppenhinksteeg
en aan de Haagweg.
Niet gebruikt
Een ander criterium is dat de
huurder van gemeentelijke ate
liers in Leiden moet wonen.
Ook die regel wordt veelvuldig
overtreden. Volgens PvdA'er
Van der Veen komen Leidse
beeldende kunstenaars zelf met
het verhaal dat hun collega's ge
meentelijke ateliers soms jaren
lang niet gebruiken, mede om
dat ze al geruime tijd elders wo
nen. Van zulke praktijken, vulde
Groen Links-raadslid Karakurt
hem aan, zijn onder anderen de
kunstenaars onder vluchtelin
gen de dupe. Deze groeiende
groep kan geen kant op en ver
dient speciale aandacht, meent
hij.
Wethouder Pechtold wil niet
alle kunstenaars zonder provin
ciale erkenning direct hun ate
lier afnemen. In de nota is uit
eengezet dat in een groot aantal
van dit soort gevallen sprake is
van 'een historisch gegroeide si
tuatie': „De meeste beeldende
kunstenaars zijn in een atelier
getrokken op het moment dat
het toetsingscriterium nog niet
aan de orde was."
Deadline
Pechtold gunt deze groep kun
stenaars tot 1 juli 2000 de tijd
om alsnog een erkenning van
de provincie in de wacht te sle
pen. Halen ze deze deadline
niet dan moeten ze wijken voor
kunstenaars met een erkenning.
Kunstenaars die niet meer in
Leiden wonen, raken hun ate
lier wel direct kwijt. Ook zullen
in het vervolg alleen huurcon
tracten worden afgesloten voor
maximaal vijf jaar. Het is moge
lijk om het contract te verlen
gen, maar daarvoor dient een
'geldig bewijs van positieve
toetsing' te worden overlegd.
De wethouder wil voorts
'flexibel ateliergebruik' en het
fenomeen 'gastatelier' introdu
ceren. „Veel kunstenaars heb
ben niet het hele jaar door hun
atelier even hard nodig."
Het aanscherpen van het ate
lierbeleid is ook financieel ge
zien geen overbodige luxe, be
toogde WD-raadslid G. Bakker,
met instemming van PvdA-
raadslid Van der Veen. Landelijk
gezien is Leiden aan gemeente
lijke kosten per atelier per jaar
zo'n beetje het hoogste bedrag
kwijt, namelijk 750 gulden. Ter
vergelijking: in Amsterdam is dit
bedrag 390, in Breda 242 en in
Utrecht 357 gulden. De politie
ke bereidheid om zulke record
bedragen neer te tellen voor
ateliers verdwijnt als sneeuw
voor de zon als er veel oneigen
lijk gebruik wordt gemaakt van
de duurbetaalde faciliteiten.
Verschillende kunstvormen in voorstelling 'Oervlucht'
leiden sandra smallenburg
Er is de afgelopen weken hard
gewerkt in de voormalige
Blonkgarage aan de Nieuw-
straat. Nadat hier vorige maand
de tentoonstelling van architect
H.J.Jesse ten einde liep, zijn ne
gen kunstenaars aan de slag ge
gaan om de ruimte om te tove
ren voor de voorstelling 'Oer
vlucht'. Nieuwsgierige voorbij
gangers die de eerste drie we
ken van juni langs de Blonkga
rage liepen en hun neus om de
deur staken, konden zien hoe
de kunstenaars aan het werk
waren en volgen hoe zij dit pro
ject opbouwden. Deze week is
het resultaat van alle inspannin
gen te zien in negen voorstellin
gen die van donderdag tot en
met zondag in de garage wor
den gegeven.
In de voorstelling 'Oervlucht'
worden verschillende kunstvor
men zoals theater, beeldende
kunst, video, geluid en anima
ties gecombineerd. De titel ver
wijst naar de drang van mensen
om te willen vliegen als een vo
gel, een drang die al eeuwen
lang bestaat. Centraal in de
voorstelling staat de naïeve Leo
nardo (gespeeld door Maarten
van der Drift) die impulsen
krijgt van fantasiegeluiden, vi
deo en computeranimatie,
waarmee hij een metershoge
vogel van staal wil laten vliegen.
Dit metalen vogelbeeld staat
midden in de ruimte en is de af- Het was voor de kunstenaars,
gelopen dagen door de kunste- die bijna allemaal uit Leiden af-
naars in elkaar gelast. Het beest komstig zijn, een hele uitdaging
is opgebouwd uit oud schroot om in zo korte tijd een comple-
en is een kruising tussen een te voorstelling in elkaar te zet-
vogel en een propellervliegtuig- ten. Alle onderdelen - de mu-
je. Ook elders in de ruimte ziek, de animaties, de video en
staan propellers en ventilatoren het script - zijn bovendien door
opgesteld
het tijdens de
voorstelling
flink te laten
waaien.
Toch zijn de
voorstellingen
niet het belang
rijkste onder
deel van het
project 'Oer
vlucht', dat spe
ciaal voor Lei
den Cultuur
stad 1997 werd
gemaakt. Kun
stenaar Hans
Mulder vertelt dat het proces
van het maken van de voorstel
ling haast nog interessanter is
dan de voorstelling zelf. „Wij
wilden het publiek van het be
gin tot het eind laten meekij
ken, dus ook tijdens de periode
dat we alles aan het opbouwen
waren. We merkten dat de titel
'Oervlucht' die we in grote let
ters op de gevel hebben geschil
derd, veel mensen naar binnen
lokte. Enkele bezoekers zijn
zelfs meerdere malen terugge
komen, om te kijken hoe ver we
gevorderd waren.
stad van
kunste
naars zelf ge
maakt. Een
voordeel was
dat de groep
veel materia
len van de
Jesse-ten-
toonstelling
kon overne
men, zoals
de houten
panelen
langs de
wanden,
waar nu de
video op ge
projecteerd wordt. Het oud ijzer
voor het vogelobject werd ge
sponsord door het bedrijf Klui
vers Metaalrecycling en de vi
deoprojector werd door het
Projectbureau Leiden Cultuur
stad beschikbaar gesteld.
Tijdens de voorstelling zullen
steeds videobeelden op de
wand worden geprojecteerd,
om op de toeschouwers het ge
voel van het vliegen over te dra
gen. De videobeelden werden
gedeeltelijk zelf met een camera
opgenomen en gecombineerd
met bestaande videobeelden,
opgenomen van televisie. Alle
beelden wekken de suggestie
dat je als een vogel door of over
de stad vliegt. „We hebben met
een videocamera door de bin
nenstad van Leiden gefietst en
zo de beelden opgenomen",
vertelt kunstenares Caroline
Weber. „Door af en toe loopings
met de camera door de lucht te
maken, krijg je als toeschouwer
ook echt het idee dat je vliegt.
Bovendien hebben we vanaf
hoge locaties gefilmd, zoals het
dak van V&D." Daarnaast zijn
er beelden te zien van snelbe
wegende wolken en vulkaanuit
barstingen, van spaceshuttles
en planeten en van wolkenkrab
bers die van bovenaf gefilmd
zijn. Samen met de dreunende
muziek zorgen de beelden voor
een hallucinerend effect. Maar
of de vogel van Leonardo ook
echt gaat vliegen, dat is voorals
nog de waag.
De Oervluchtvoorstellingen
worden gehouden op donder
dag 26 juni om 20.15 uur (try
out), vrijdag 27 juni en zater
dag 28 juni om 20.15 en 22.00
uur en op zondag 29 juni om
14.00, 15.45, 20.15 en 22.00
uur. Locatie: Nieuwstraat 33-
41, Leiden. Reserveren is mo
gelijk door in te spreken op tel.
071-5123008 o.v.v. datum en
tijdstip van de gewenste voor
stelling.
amsterdam anp
In het Van Gogh Museum
in Amsterdam zijn mo
menteel de tekeningen te
zien die Vincent van Gogh
maakte in Nuenen van
1883 tot 1885. Het muse
um beheert ruim 500 te
keningen van Van Gogh
en presenteert die collec
tie in vier delen tijdens
zomeropstellingen aan
het publiek. De eerste was
vorig jaar.
In Nuenen legde Van
Gogh Brabantse hand-
werklui vast alsmede
Nuense plekjes. Ook te
kende hij veelvuldig kop
pen van mannen en vrou
wen, kopstudies die hij la
ter zou gebruiken voor
wat de schilder zelf zag als
zijn eerste meesterwerk:
de Aardappeleters.
Ter gelegenheid van de
tentoonstelling worden
ook de twee helften her
enigd van een doormid
den gescheurde tekening
van een boer die op het
land werkt. De bovenste
helft is van het Van Gogh
Museum, de onderste be
vindt zich normaal ge
sproken in het Kröller-
Müller Museum.
Omdat de collectie Bra
bantse tekeningen te
groot is om die in haar ge
heel te presenteren (140
bladen) zal de eerste helft
tot midden augustus te
zien zijn en de tweede tot
en met 12 oktober.
Df de vogel ook echt gaat vliegen is de vraag, maar in elk geval pogen de makers om 'het gevoel' ervan naar het publiek toe over te brengen, foto
dick hocewoning
Documenta stelt teleur
j"r',g iassel peter van nuusenburg
erda|
:én keer in de vijf jaar breekt er
posii n de internationale kunstwe-
112 eld de Documenta-koorts. uit.
londerdduizenden kunstlief-
eken lebbers gaan tot 28 september
ip bedevaart naar het Duitse
assel om de duurste, grootste
:n meest prestigieuze manifes-
atie van hedendaagse kunst te
lanschouwen. De tiende Docu-
tanenta wordt dit keer geleid
itraa loor de Franse kunsthistorica
lathérine David, die, dat is de
11 rend in de hedendaagse
i unstscene, zelf de ster van het
estijn is.
'eter Gersina en Florian Bor-
Jsh^j enhagen hebben een unieke
1 erste-hulp-dienst ingericht.
'oor het Fridericianum, het
m va nuseum dat als centrum
2. VS )ocumenta dient, hebben de
kritische kunstliefhebbers' uit
-lünchen een ambulance^ ge-
larkeerd, een brancard tiaar
^arm ;ezet, terwijl hun 'verpleegsters'
of ge ial voor de opening van de
"",a rootste en meest prestigieuze
unstmanifestalie ter wereld de
ipparatuur voor het opnemen
an de bloeddruk nog aan een
aatste inspectie hebben onder-
jJBorpen. Wie na hel zien van de
itgestalde kunst, ziek, zwak of
nisselijk wordt, kan, zo verze-
pres ert Gersina, bij 'Eerste hulp bij
lechte kunst' professioneel van
ijn 'documcntitis' genezen
irorden.
Het is een initiatief dat de ar-
istiek leidster van de Docu-
nentaX, Catherine David, maar
natig zal kunnen waarderen.
gdt)e 43-jarige kunsthistorica uit
ar ijs heeft zich niet laten ken-
len als iemand met gevoel voor
lumor en zelfs maar een mini
lum aan tolerantie. Wie het lef
ft haar opvattingen over tie
ndaagse kunst te kritiseren,
vordt direct door de Heilige Ca-
hérine van Kassei geëxcommu-
sste
>rm;
niceerd. Zo wilde ze een recen
sent van een Duitse krant de
toegang tot Haar tentoonstel
ling ontzeggen, omdat hij iets
onaardigs over Haar had ge
schreven. Er schijnt veel overre
dingskracht nodig te zijn ge
weest om haar aan het verstand
te brengen dat dit aan het einde
van de 20-ste eeuw in een mo
derne democratie niet meer
kan.
De artistieke leiding van dit
eens in de vijf jaar plaats vin
dende kunstfestijn is elke keer
in handen van een andere mu
seumdirecteur, curator of
kunsthistoricus. Hij/zij mag Do-
cumenta volledig naar eigen in
zicht inrichten. Beperkingen
zijn er niet, behalve dat de ten
toon gestelde waar 'heden
daags' moet zijn, d.w.z. werk
van de huidige avant-garde.
Omstreden
Die artistiek leiders komen niet
van de straat.' Ze zijn bij het gro
tere publiek soms omstreden,
maar dat is in vakkringen
meestal een aanbeveling. Ze
voelen zich ook vaak kunste
naar, of eigenlijk boven de ac
tieve kunstenaar verheven.
Want hebben zij niet het over
zicht, de ruime blik, het 'con
cept' (toverwoord van artistiek
leiders) die de schilder of beeld
houwer die in de beslotenheid
van zijn atelier aan het schilde
ren of hakken is, mist? Kunnen
zij niet veel beter verklaren,
waarmee de schilder, beeldhou
wer of video-kunstenaar 'bezig'
is, dan de schepper van het
fraais zelf?
Dit is misschien wel de echte
revolutie in de moderne kunst.
Niet de kunstenaar en zijn werk
staan voorop, maar de artistiek
leiders met hun meestal onbe
grijpelijke teksten. De figuur die
het schilderij ophangt, is be
langrijker geworden dan de
schilder.
Hoe Davidsconcept er uitziet,
laat zich eigenlijk niet samen
vatten. Er is sprake van 'sociale
interactie', er moet een 'kriti
sche blik op de na-oorlogse ge
schiedenis worden geworpen',
waarbij de post-archaïsche,
post-Traditionele en post-natio
nale iden tificatie- inspan ni ngen
in de fractale samenlevingen'
niet vergeten mogen worden.
Geen wonder dat een bezoek
ster bij het zien van een afval
bak met documenta-sticker
haar man in alle oprechtheid
vroeg of die ook tot de tentoon
stelling hoorde.
Maar voldoet Davids Docu-
menta aan de ondanks alles
hoog gespannen verwachtin
gen. of is het de zoveelste afle
vering in de avant-gardistische
soap-opera 'De nieuwe kleren
van de keizer'?
Een concept impliceert dat al
le werken met elkaar in enig
verband staan en je zou mogen
verwachten dat ze een 'totaal
indruk' bij de kijker achterlaten.
Dat blijkt niet het geval. De Do-
cumenta van David laat geen
enkel, zelfs geen millimeter
diep, spoor na. En dat is ver
moedelijk het ergste wat haar
had kunnen overkomen: het
laat je onverschillig.
Zelfs wat als provocatie be
doeld zou kunnen zijn, provo
ceert niet. De Oostenrijkse
'kunsttuinman' Lois Weinber
ger heeft in het station op een
afgebakend stuk rails distels ge
plant. Ze moeten volgens de
kunstenaar het vluchtelingen
probleem verbeelden. De distel
is een plant die vooral in brand
haarden als de Balkan en het
nabije oosten schijnt voor te ko
men. Ze staan nu met het Kas-
selse onkruid tussen de rails en
zie, wat bij de mensen niet lukt,
lukt in het plantenrijk wel. Dis
tel en klavertje vier gedijen
broederlijk naast elkaar. Zoiets
is niet leuk, maar het is ook te
braaf om grote ergernis op te
roepen.
De grote trekpleister en meest
gefotografeerde 'installatie' is
een varkensstal in het park met
een zeug die net gejongd heeft.
De theorie die daarbij hoort,
ben ik kwijt, maar je zou, ik ver
zin maar wat, bijvoorbeeld kun
nen zeggen dat het motto van
Artis, de natuur is de leermees
ter van de kunst, in de praktijk
wordt gebracht. Maar wat R.
Trockel en C. Hoelier ook be
oogd mogen hebben, het prille
varkensgeluk roept vooral verte
dering op.
Goed, het concept is dus een
fiasco, maar dat betekent geluk
kig niet dat alles met de vuilnis
man mee kan. Er zijn prachtige
foto's van Ed van der Elsken te
zien; de schilderijen van de
zwarte Amerikaan Kerry James
Marshall, taferelen uit de zwarte
getto's, zijn zonder meer de
moeite waard en de wand- en
plafondschildering in de Docu-
inentahal, een ongelooflijk wijd
vertakt buizenstelsel van Peter
Kogler, kan een hoogtepunt ge
noemd worden.
Dat is voor een manifestatie
die voor de belangrijkste ter we
reld doorgaat te mager. Als in
een circus alle kunstjes mis
gaan, kan de spreekstalmeester
proberen de acrobaat die drie
passen op zijn handen kan lo
pen als een topartiest te presen
teren. Maar het publiek zal dat
niet pikken en waar voor zijn
geld eisen. 'Het wil de leeu
wentemmer zien. Het zou aar
dig zijn als kunstliefhebbers ook
eens de trom roeren.
Documenta X, tot 28 september
in Kassei. De gids kost 28 mark;
het Documenta X-boek 90
mark.
De grote trekpleister en meest gefotografeerde 'installatie' is een varkensstal in het park met een zeug die net
gejongd heeft. foto wta
