Vaccinatie voor vissen
Afstoting van beenmerg is te behandelen
Wetenschap Techniek
Veiliger raketsysteem
'Schizofrenie heeft lichamelijke oorzaak'
Vissen kunnen oraal (via de
mond) worden gevaccineerd,
bijvoorbeeld met antibiotica.
Ellen Joosten heeft bewezen dat
het immuunsysteem van vissen
vergelijkbaar is met dat van
zoogdieren. Zij promoveerde
onlangs aan de Landbouwuni
versiteit Wageningen.
In de visteelt worden preventief
vissen geïnjecteerd tegen aller
lei ziekten. Dat echter veroor
zaakt stress bij de dieren. Een
alternatief is orale vaccinatie
met antistoffen. Probleem is
evenwel dat een groot deel van
het vaccin verloren gaat via
spijsvertering voordat het door
het lichaam wordt opgenomen.
Om afbraak te voorkomen kun
nen de antigenen worden be
schermd. Vissen jonger dan
twee maanden kunnen worden
gevoerd met kreeftjes verrijkt
met antigeen. Oudere vissen
eten geen kreeftjes meer.
Joosten stopte daarom het ge
neesmiddel in alginaten. micro
deeltjes uit algen, en verwerkte
die in visvoer. Alginaten be
schermen de antigenen tegen
verteringsenzymen in een zuur
milieu. Pas in de (minder zure)
einddarm geven ze het antigeen
af aan het lichaam.
Steeds werd gedacht dat vissen
alleen een algemeen immuun
systeem bezitten. Hierbij wor
den antistoffen via het bloed
door het hele lichaam verspreid.
De visdeskundige ontdekte bij
vissen tevens een lokaal sys
teem. Joosten vond in darm en
kieuwen specifieke anti-li -
chaamproducerende cellen.
Daarom is volgens de onder
zoekster orale vaccinatie een
veelbelovende methode tegen
visziekten.
Vissen krijgen stress van een prik.
Het is mogelijk getransplanteerd been
merg te laten aanslaan bij mensen die al
afstotingsverschijnselen hebben. Italiaan
se onderzoekers hebben dat voor elkaar
gekregen door genetische manipulatie, zo
melden ze in een artikel in het weten
schappelijk weekblad Science.
Volgens professor Chiara Bonini van het
Wetenschappelijk Instituut van Milaan is
de proef al bij talloze praktijkgevallen met
succes herhaald. Dat betekent volgens
haar dat het aantal mensen dat in aan
merking komt voor beenmergtransplanta
tie zal toenemen. Behandeling is nu ook
mogelijk met beenmerg van donoren die
tot dusver als minder geschikt worden
aangemerkt.
Afstoting is de grootste ricisofactor bij
beenmergtransplantatie. De Italiaanse on
derzoekers slaagden erin dat te voorko
men door de patiënt beenmerg te geven
dat was ontdaan van de witte bloedli
chaampjes om het systeem een immuun-
reaCtie te ontlokken.
Maar zonder witte bloedlichaampjes is het
transplantaat minder sterk en dus vat
baarder voor eventuele aanvallen van vi
russen. Voor hun studie bekeken de Italia
nen acht patiënten die de eerste verschijn
selen vertoonden van een afstotingsreac
tie na een beenmergtransplantatie. Ze be
handelden deze mensen met een infuus
van witte bloedlichaampjes van de donor
waaraan ze via genetische manipulatie
een herpesgen hadden toegevoegd, dat
erg gevoelig is voor het antivirale middel
gancilovir. Afstotingsverschijnselen kon
den ze onderdaikken met gancilovir.
1
D
T
E
0
0
R
M
N
2
M
A
A
E
T
E
R
S
3
T
C
0
H
R
A
E
N
4
P
K
P
IJ
A
A
H
L
5
D
E
0
E
N
F
T
S
6
S
P
A
L
U
K
E
C
7
Z
H
0
T
0
S
M
D
8
E
K
M
I
0
0
S
R
9
L
D
E
A
P
E
D
L
10
I
P
G
L
E
R
A
N
11
T
S
R
A
D
A
G
I
12
B
A
E
A
Z
N
IJ
V
13
E
P
R
L
A
D
A
T
14
R
I
0
E
0
D
N
T
OPGAVE OPLOSSING
CITAAT
Streep op elke regel de letters
weg. die samen het woord vor
men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be
neden en van links naar rechts
een citaat.
1. Gramschap; 2. plas; 3.
schaakstuk; 4. haarloos; 5. zach
te veren; 6. keteltrom; 7. rand;
8. zanggroep; 9. eetgerei; 10.
voornemen: 11. langzaam; 12.
betrekking; 13. prent; 14. kleur.
KRUISWOORDRAADSEL
sladas
te-h-p-al
race-esla
a-afrit-a
kanteloep
-lten-
spartelen
t-tilde-e
amen-enig
me-g-l-de
pilton
DONDERDAG 19 JUN11997
HET WEER
DOOR JAN VISSER
Voor de tijd van het jaar zijn de nachten de afgelopen dagen
bijzonder koud geweest. Op de luchthaven Schiphol werd
dinsdagochtend vlak boven het aardoppervlak een mini
mumtemperatuur van 1.4 graad gemeten en gisteren was
het er met 0,3 graad zowaar nog wat kouder. Medewerker
Putto uit Bloemendaal, die regelmatig met meetapparatuur
in de duinen experimenteert, mat in een beschutte duin-
kom zelfs -2 graden. Pure grondvorst dus! Bij zulke lage
temperaturen zijn we al gauw geneigd om aan het oosten
van het land te denken waar het zelfs eind juni nog kan ge
beuren dat aardappelpercelen door zware grondvorsten vol
komen verloren gaan.
De afgelopen nacht geen lage temperaturen meer doordat
van het westen uit wolkenvelden binnendreven. De wolken
velden hingen samen met het frontensysteem van een de
pressie bij Ierland. Dit front trekt de komende nacht ons
land binnen. Het gevolg is dat de regenkansen groter wor
den. Ook vrijdag valt er nog enige tijd regen of buien.
In het front ontwikkelt zich namelijk een storing. De wind
gaat uit het zuidwesten waaien maar wordt niet veel sterker
dan matig. De temperaturen bereiken waarden van om
streeks 18 graden. Tijdens het weekeinde wordt het weer
beeld bepaald door een diepe depressie boven de Britse ei
landen. Onder invloed van dit systeem moeten we rekening
houden met perioden met regen of buien en vooral op zater
dag schiet de wind uit zijn slof. Aan de kust komt mogelijk
een harde zuid tot zuidwestenwind te staan.
De temperaturen lopen nog op tot waarden omstreeks 18-
19 graden. Na het weekeinde verhuist de depressie naar
Scandinavië en gaat de wind uit het noordwesten waaien.
De lucht die dan over ons land stroomt is koeler ofwel de
middagtemperaturen zakken terug naar 16-17 graden.
17 graden.
Engeland. Schotland, Wales en Ierland:
Wisselend bewolkt en van tijd tot tijd
veel wind. Weinig zon en morgen vanuit
het zuidwesten verder toenemende be
wolking gevolgd door regen. Middagtem-
peratuur van 14 tot 19 graden.
België en Luxemburg:
Vandaag in het oosten meest droog en
flink wat zon, van het westen uit toene
mende bewolking en later mogelijk wat
regen. Morgen wisselend bewolkt. Mid-
dagtemperatuur vandaag net boven 20
graden, morgen enkele graden lager.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag van het westen uit toenemende
bewolking, gevolgd, door regen. In het
oosten eerst nog zon. Morgen wisselen
wolken, buien en zon elkaar af. Middag-
temperatuur van 17 graden langs de
Bretonse kust tot ongeveer 22 graden
plaatselijk in het binnenland.
Portugal:
Flinke zonnige perioden en droog Van
daag in het noorden soms enkele wol
kenvelden. Middagtemperatuur aan zee
uiteenlopend van 20 graden bij Porto tot
bi|na 30 in de Algarve
Madeira:
Zonnige perioden maar van tijd tot tijd
ook wolken en kans op een enkele bui.
Middagtemperatuur ongeveer 24 gra-
Vandaag vooral in het oosten fikse re
gen- of onweersbuien, morgen met na
me in het noorden. Elders flinke zonnige
perioden en. op een lokale onweersbui
na, droog. Middagtemperatuur aan de
kusten uiteenlopend van een graad of
n het noordwesten tot bijna 30 in
het zuiden, in het binnenland plaatseljk
dichtbij de 35 graden.
Canarische Eilanden:
Flinke zonnige perioden, soms wolken.
Meestentijds droog. Middagtemperatuur
tussen 25 en 30 graden.
Marokko:
Westkust: droog en flink zonnig, vooral
i het noorden soms wolken, maar vrij
wel droog. Middagtemperatuur vlak aan
zee tussen de 23 en 32 graden.
Tunesië:
Zonnig, maar vandaag in het noorden
bewolkt en kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur aan zee
ver boven de 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
In het oosten eerst nog zon en droog. In
het westen toenemende bewolking ge
volgd door regen. In het zuidwesten en
kele (fikse) regen- of onweersbuien.
Morgen vanuit het westen enkele opkla
ringen en af en toe zon. Maxima van net
20 graden langs de westkust tot circa
27 in de Provence.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag enkele fikse regen- of onweers
buien. Plaatselijk kan veel neerslag val
len. Morgen opklaringen, zonnige perio
den en vrijwel droog. Maxima vandaag
net onder de 25 graden, morgen enkele
graden erboven.
Italië:
Vooral vandaag in het westen en later in
het noorden enkele (fikse) regen- of on
weersbuien. Verder flinke zonnige perio
den. Maxima tussen 25 en 35 graden.
Corsica en Sardinië:
Vandaag fikse buien, sommige met on-
Morgen opklaringen en zonnige
perioden. Vrijwel droog Middagtempe
ratuur rond 27 graden.
Malta:
Flinke zonnige perioden, maar vandaag
ook kans op een regen- of onweersbui.
Maxima ruim boven de 30 graden
Griekenland en Kreta:
Zonnig. Later in het noorden kans op en
kele wolkenvelden, droog. Maxima rond
30 graden, op het vasteland op enkele
plaatsen ruim 35 graden
Turkije en Cyprus:
Zonnig Middagtemperatuur langs de
kust dichtbij de 30 graden.
Duitsland:
Vandaag flinke zonnige perioden; in het
zuiden later op de dag kans op een bui,
verder bijna overal droog. Morgen toene
mende bewolking en nu en dan regen,
mogelijk ook onweer en in het zuiden
flink wat neerslag. Middagtemperatuur
omstreeks 20 graden, bij zon hier en
daar iets hoger.
Zwitserland:
Soms wat zon maar ook van tijd I
buien, met vooral in het oosten ka
onweer. Maxima omstreeks 21
maar morgen in het zuiden hier
wat hoger.
Oostenrijk:
Vandaag hier en daar wat zon;
meest bewolkt en een aantal
vooral op morgen zware buien r
weer en plaatselijk veel neerslag
dagtemperatuur tussen 20 en 2;
Flinke zonnige perioden en eers'
overal droog. Morgen in de loopa
dag in het zuidwesten een toene-
kans op een stevige regen- of o
bui vandaag middagtemperatu
veer 21daarna geleidelijk iets hoj
Tsjechië en Slowakije:
Meest bewolkt en enkele buiei
op morgen met onweer en hier e*
veel neerslag. Vandaag plaatsehj
zon. Middagtemperatuur omstree»
graden
Hongarije:
Vandaag overwegend droog en a
perioden. Morgen meest bewollc.-:
aantal stevige regen- en o
soms met veel neerslag. Maxir;
25 graden
Aberdeen
Barcelona
Boedapest
Brussel
Dublin
Frankfurt
Innsbruck
Istanbul
Klagenlurt
Kopenhagen
Las Palmas
Lissabon
Madrid
Mallorca
Split onbew.
Stockholm half bew
Warschau onbew
Wenen licht bew.
Zurich halt bew
Bangkok licht bew
Buenos Aires zwaar bew
Casablanca licht bew
Johannesburg licht bew.
Los Angeles zwaar bew
New Orleans onbew.
New York regen
Steeds meer aanwijzingen:
Er komen steeds meer aanwij
zingen dat schizofrenie een li
chamelijke oorzaak heeft. Ame
rikaanse en Duitse onderzoe
kers hebben ontdekt dat schi-
zofrenen een storing hebben in
de doorbloeding van het voor
ste deel van de hersenschors
(prefrontale cortex). Dat is het
deel dat het nauwst verband
houdt met sociaal gedrag van
de mens.
Dat blijkt uit publicaties van
beide onderzoeksgroepen in het
Britse medische tijdschrift The
Lancet De Amerikaanse onder
zoeker dr. Nancy Andreason en
haar collega's beschrijven een
onderzoek van de hersenen van
zeventien schizofreniepatiën-
ten. Ze merkten op dat er in het
voorste deel van de hersen
schors gebieden zijn die teveel
doorbloed zijn en gebieden die
juist te weinig doorbloed zijn.
Dit laatste kan de hallucinaties,
de waandenkbeelden en het
verlies van zelfcontrole veroor
zaken die kenmerkend zijn voor
de ziekte.
TOM POES Tom Poes en de Tijwisselaar
Oene Horletoet daalde de touwlad
der af met gemengde gevoelens.
„Vaarwel", sprak hij.
„Wanneer u vannacht vanzelf vlot
komt sta ik, als tijwisselaar, voor aap.
Maar die kans wil ik lopen; ik doe
niets; in het geheel niets. En ik ben
benieuwd of het dan toch hoog water
wordt."
„Dat wordt het, meneer!" beloofde
de gezagvoerder.
„Hoogwateren storm!" „Wezullen
zien," mompelde de grijsaard zuch
tend. Hij maakte zijn scheepje los en
zette in de vallende schemering
koers naar het eiland Raap, dat duis
ter in de golven lag.
Op het strand had Kobbe Kobbema
inmiddels zijn cirkel getrokken en
zijn gedicht opgezegd. Maar nu werd
hij gestoord door heer Bommel, die
bevreemd nadertrad.
„Wat doe jij daar jonge vriend?"
vroeg deze. De leerling keek ver
schrikt op, doch toen hij slechts bot
onbegrip op het gelaat van de vreem
deling las, bukte hij zich weer over
zijn kring.
„Ik maak laag water," sprak hij.
„Wees stil; want ik heb nog meer te
doen."
Heer Ollie deinsde ontsteld achteruit,
want nu nam het ventje een schroef
blad aan een ijzerdraad ter hand dat
hij met grote snelheid boven zijn
hoofd liet ronddraaien. „De windmo
len!" riep hij boven het gieren uit.
,,lk maak storm! Storm en laag water;
dat is hun straf!"
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag.
Noorwegen:
Geregeld zon. maar ook
wolkenvelden. Geleidelijk
overal meer wolken en
vooral op morgen langs de
westkust af en toe regen.
Middagtemperatuur van
13 graden in het noorden
tot ruim 20 plaatselijk in
het zuiden.
Met name In het zuiden en
midden wolken, overwe
gend droog. Morgen in het
noorden en midden meer
wolken en kans op een
bui. Middagtemperatuur
rond 20 graden, in het
noorden frisser.
Denemarken:
Flinke zonnige perioden.
Morgen van het westen uit
toenemende bewolking,
later af en toe wat regen.
Middagtemperatuur rond
HEINZ
De huidige space shuttle wordt
omhooggestuwd door een 55 me
ter hoge solid rocket booster. Aan
de onderzijde van deze krachtreus
zitten de beweegbare segmenten.
De booster werkt met een vast ex
plosief mengsel. Bij de ramp met
de space shuttle 'Challenger' in
BEN APELDOORN
Onderzoekers zijn bezig een
veiliger en op termijn goedko
per raketsysteem voor de Ame
rikaanse Space Shuttle te ont
werpen. Bovendien moet het
toekomstige systeem ook ge
schikt zijn voor het lanceren
van andere nuttige ladingen
dan alleen de Space Shuttle.
De lucht- en ruimtevaartgigan
ten Boeing en Lockheed-Martin
hebben beide onderzoeksop
drachten voor het nieuwe raket
systeem gekregen van het
Marshall Space Flight Center',
onderdeel van de National
Aeronautical and Space Admi
nistration (NASA). Met de twee
opdrachten is een bedrag ge
moeid van 3,8 miljoen gulden.
Boeing moet onderzoeken hoe
de beide vaste brandstofraket
ten kunnen worden vervangen
1968 ontstond er een lek in een
van de beweegbare segmenten,
dat leidde tot het exploderen van
de brandstoftank waarna de brok
stukken, inclusief het beman-
ningsverblijf met de astronauten,
van bijna twintig kilometer hoog
te omlaag tuimelden, foto cpd
door motoren die werken met
vloeibare brandstoffen. Lock
heed-Martin gaat de haalbaar
heid na van een vliegtuig-achtig
systeem waarmee de twee ra
ketten, na te zijn afgestoten van
de shuttle en de externe brand
stoftank, gewoon op een vlieg
veld kunnen terugkeren. Nu ko
men ze nog elk apart aan para
chutes naar beneden en moet
men ze steeds uit de Atlantische
Oceaan opvissen en gereedma
ken voor hergebruik.
Geschat wordt dat de nieuwe
lanceer- en landingsconfigura
tie van de twee stuWraketten op
jaarbasis een besparing oplevert
van een miljard gulden. Het
nieuwe systeem levert boven
dien meer veiligheid op voor de
shuttle-bemanningen en hun
kostbare ladingen.
Dacht mert vroeger met schedelboringen hersenaandoeningen te verhelpen. Tegenwoordig heeft men allerlei
methodes ontwikkeld om hersenen en hersenfuncties veel directer te onderzoeken. »archieffoto
Eerdere studies gaven aanwij
zingen in dezelfde richting,
maar waren onbruikbaar omdat
de onderzochte patiënten me
dicijnen gebruikten. Bij de pa
tiënten die Andreason onder
zocht was de diagnose schi
zofrenie net gesteld. Zij gebruik
ten nog geen geneesmiddelen.
Onderzoekers van de Techni
sche Universiteit van Aken on
der leiding van dr. Osama Sabri
kwamen tot dezelfde conclusie
bij onderzoek van 24 patiënten
die nog geen medicatie hadden
gekregen.
jk 11 7
14704
