Brontë schiep een mist van cliché's
Creatief met steen, staal en glas
Leiden
97
Cultuur Kunst
ctiII uren
Maxwell in Doelen
meteen op kookpunt
Nick Cave steekt zelfs Tom Waits naar de kroon Hakvoort reddende engel in musicaldraak
Vijf voor twaalf voor Nederlandse film
ofn haag De Nederlandse film bevindt zich in een penibele si
tuatie. Om erop te wijzen dat het water tot aan de lippen staat
mag het publiek op maandag 23 juni op het Haagse Buitenhof
gratis naar 29 Nederlandse succesfilms kijken. Op deze 'Dag van
de Nederlandse speelfilm' worden de films ingeleid door de ac
teurs, regisseurs en producenten. De financiering van de Neder
landse film staat zwaar onder druk, aldus de organisatoren. ,,Dat
kan ertoe leiden dat er geen filmindustrie van enige betekenis in
Nederland overblijft.'' De Nederlandse filmbranche wil met deze
dag duidelijk maken dat het 'vijf voor twaalf is en door de verto
ning van de 29 films beklemtonen dat ons land in staat is
spraakmakende succesnummmers te produceren en getalen
teerde filmmakers voort te brengen.
Sinead O'Connor met dood bedreigd
Jeruzalem De Ierse popster Sinead O'Connor heeft gisteren een
concert in Jeruzalem afgezegd nadat ze met de dood was be
dreigd. Het concert was georganiseerd door Arabische en Israëli
sche vrouwengroepen om Jeruzalem als gedeelde hoofdstad van
Israëliërs en Palestijnen te promoten. Een joodse extremist zei
dat hij en zijn aanhangers O'Connor ertoe hadden aangezet af te
zien van het concert, maar hij wilde niet zeggen of de dreige
menten ook van hem afkomstig waren. „Dankzij ons komt ze
niet", zei Itamar Ben-Gvir van het Ideologische Front. O'Connor
zei in een verklaring dat ze het leven van haar twee kinderen,
haar musici en technici niet in gevaar wilde brengen en het con
cert daarom had afgeblazen.
°Sinead O'Connor.
foto archief
Acteur Richard Jaeckel overleden
los anceles De televisie- en filmacteur Richard Jaeckel is zon
dag op 70-jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis in Los An
geles. Hij was al geruime tijd ziek. Jaeckel, die zijn carrière begon
als loopjongen in de studio's van 20th Century Fox, speelde in
tientallen films en televisieseries. Het laatst was Jaeckel te zien
als kapitein Ben Edwards in de populaire serie Baywatch. Tot
zijn bekendste bioscoopfilms behoren Sands of Iwo Jima'
(1949). 'The Dirty Dozen' (1967), Airplane II' (1982) en 'Delta
Force 2'(1990).
Muziek en recordpizza in Noordwijk
noordwuk» Big band muziek, salsa, boogie woogie, pop en
Zuid-Amerikaanse muziek, zijn de voornaamste ingrediënten
van Heineken Musici Noordwijk, op zaterdag en zondag 5 en 6
juli op de Koningin Wilhelmina Boulevard in die badplaats. De
organisatoren hebben ook diverse boerenblaaskapellen inge
huurd. Tevens wordt een poging gedaan om de grootste pizza
ter wereld te bakken. Het record, dat in 1988 in Zuid-Afrika werd
gevestigd, staat op een exemplaar met een doorsnee van 37.4
meter.
Presentatie Mosaique Vivant in de X
leiden De stichting Mosai
que Vivant geeft asielzoe
kers en vluchtelingen de
kans hun muzikale capaci
teiten ten toon te spreiden
op cd en op het podium.
Aanstaande vrijdag wordt
om 21.00 uur de tweede cd
van de stichting gepresen
teerd in het Leidse Cultu
reel Centrurfi de X. Behalve
de muzikale bijdragen van
asielzoekers en vluchtelin
gen werkten ook gevestigde
namen zoals de Curgaose
contrabassist Eric Calmes
aan het project mee. Ter
promotie van de cd treden
deWestafrikaanse sin
ger/songwriter Max Tanza-
ny en de Soedanese groep
Samar op in de X op de
Apothekersdijk 33 A.
CHEF JAN RIJSDAM. 071-535644^
Leidenaar G. Bruyn en zijn fascinatie voor Wuthering Heights
Leidenaar G. Bruyn is gebiologeerd door 'Wuthering
Heights' van Emily Brontë, de roman die zo'n hondervijf
tig jaar geleden het licht zag. Al jarenlang is hij bezig met
de analyse van dit werk, dat zo hemelsbreed verschilde
van de nuffige 'damesromans' uit de Victoriaanse tijd. De
schrijfster heeft in haar boek, waarin harstocht, liefde,
haat en wraak om voorrang strijden, verwarring gezaaid,
een verwarring die volgens Bruyn bewust is gecreëerd.
,,Zo leerde ze haar zuster Ann dat je moest voorbijzien
aan de cliché's om het werkelijke leven te kunnen waar-
leiden cees v
Gijsbert Bruyn, voormalig bi
bliothecaris, is als een van de
weinige Nederlanders lid van
'The Brontë Society, een eer
biedwaardig Brits gezelschap
dat al sinds 1893 het werk van
de schrijvende gezusters Brontë
bestudeert en becommentari
eert. Hij kan gedreven vertellen
over zijn intellectuele reizen
door de roman 'Wuthering
Heights'. Daarbij is hij tot een
zeer eigen visie op de roman
gekomen.
„Een tijdgenoot van de Bron-
të's, de kunstschilder James Le
wis (1830-1892), heeft een doek
gemaakt dat Reading by a win
dow, Hastings' heet", zegt
Bruyn. „We zien op dit schilde
rij een jongedame die het zich
gemakkelijk maakt op een soort
sofa. Het meubelstuk grenst aan
een raam dat uitzicht geeft op
een zee waarin zeilbootjes lave
ren. Een kussen ligt onder haar
knieën en ze leunt met haar rug
tegen de zijkant van de canapé.
De jongedame ziet er goed uit.
De sofa daarentegen maakt een
armelijke indruk, is eigenlijk
niet meer dan een plank met
wat korte pootjes eronder.
Toch drukt de houding van
de dame comfort en gratie uit.
Ze zit rustig te lezen. Het is net
alsof Lewis heeft gedacht: waar
om de moeite nemen om een
echte, mooie, sofa te schilde
ren? Bij zo'n dame hoort een
mooie sofa, dat weet iedereen.
Hij laat het aan de toeschouwer
over die sofa erbij te denken.
Met andere woorden: laat de
toeschouwer zelf maar verzin
nen hoe het werkelijk was, hoe
de waarheid in elkaar steekt."
„Zoiets dergelijks is er ook
aan de hand met 'Wuthering
Heights', zegt Gijsbert Bruyn,
terwijl hij de prentbriefkaart
waarop het schilderij is afge
beeld met een delicaat gebaar
op zijn bureau teruglegt.
„Wuthering Heights is daarmee
een van de eerste moderne ro
mans. De lezer krijgt niet alles
voorgekauwd, hij moet zelfden
ken. Emily schreef de roman als
een soort leerboek voor haar
jongste zusje Ann. De damesro
mans in die tijd stonden bol van
de romantische cliché's. Daar
moest je doorheen kunnen zien,
volgens Emily. Anders zou de
realiteit alleen maar een teleur-
Bruyn: „Het is net als in die cowboyfilms waarin ze elkaar drie keer over de tafel slaan en daarna weer vrolijk
rondlopen." foto mark lamers
stelling kunnen worden. therine terugkomt. Het sneeuwt
„Emily heeft die cliché's in en Isabelle en Hindley willen
haar boek dus bewust opge- hem buiten laten staan. Ze heb-
voerd. Neem de geweldsscène ben de deuren vergrendeld,
waarin Heathcliff, een van de Hindley heeft een pistool waar-
hoofdpersonen. 's nachts het aan een mes zit. Daarmee wil
huis probeert binnen te dringen hij Heathcliff afweren. Heath-
nadat hij van het graf van Ca- cliff weet hem dat wapen echter
te ontfutselen. Daarbij raakt het
mes Hindley's pols. Een slag
aderlijke bloeding is het gevolg.
Als Heathcliff eenmaal binnen
is, rost hij Hindley af. Hij slaat
hem met zijn hoofd meerdere
malen tegen de grond, hij gaat
daarmee net zo lang door totdat
hij buiten adem is.
En wat gebeurt er? De volgen
de morgen zit Hindley weer
doodleuk aan het ontbijt. Hij is
alleen maar een beetje misse
lijk. Tussen de bedrijven door
komen we te weten dat Heath
cliff Hindley's pols heeft afge
bonden en zo het bloeden heeft
gestelpt. Dat is dus de realiteit.
Als al dat geweld werkelijk had
plaatsgevonden, was Hindley
dood geweest. Als je die cliché's
en de werkelijkheid in de roman
naast elkaar legt, zie je dat dat
wringt. Emily heeft het cliché
gebruikt als instrument tot mis
leiding. Ze dwingt zo de lezer
om zelf na te denken."
Korrel zout
„Het is net als in die cowboy
films waarin ze elkaar drie keer
over de tafel slaan en daarna
weer vrolijk rondlopen. Je moet
die geweldscènes en al dat bloe
derige dus met een enorme kor
rel zout nemen. Met dit boek
heeft Emily haar zus wilen leren
hoe je het werkelijke leven moet
intepreteren. Haar boek lijkt in
dit opzicht sterk op 'Don Qui-
chote de la Mancha' van Cer
vantes. Don Quichote heeft te
veel ridderromans gelezen en
neemt alle cliché's over held
haftigheid en edelmoedigheid
die daarin staan serieus. Hij
plakt die als het ware over zijn
eigen leven heen.
Daarom ziet hij in een rij
windmolens een stoet ruiters
met lansen, lieden die hij moet
bevechten. Emily toont aan hoe
gevaarlijk het is om in die cli
ché's te geloven. Met haar boek
heeft zij haar zuster Ann 'stree
twise' willen maken.
Architectuurprijs van de stad Leiden
leiden pablo cabenda
Architectuur is niet elitair. Hans
Bik, voorzitter van de Bond van
Nederlandse architecten (BNA),
vertelt dat driekwart van hun
mailing sowieso naar het pu
bliek gaat. „We proberen juist
de architectuur populair te ma
ken. En we zijn altijd outgoing
geweest. Dat heeft niet zozeer
met protesten uit de samenle
ving te maken, maar meer met
een soort idealisme. De stad
zou een afspiegeling moeten
zijn van de verschillende bouw
stijlen door de jaren heen.
Nu zie je geveltjes die naad
loos op elkaar aansluiten, maar
honderd jaar'in leeftijd van el
kaar verschillen. Historisch cor
rect bouwen, dat klopt niet."
Architectenbureaus uit Zuid-
Holland hebben nu de kans ge
kregen om het stadsbeeld van
Leiden enigszins te corrigeren.
Leiden Cultuurstad biedt, in sa
menwerking met de gemeente
Leiden, architecten aan vijf ga
ten op te vullen die de gemeen
te hoofdbrekens bezorgen. Ze
zijn de inzet geworden van een
grote competitie 'creatief met
steen, staal en glas'. Met de tra
ditionele opvattingen van wo
nen en werken werd geen op
lossing gevonden, dus waarom
geen leuke prijsvraag ervan ge
maakt?
Michel de Bakker van Leiden
Cultuurstad. „De locaties zijn
door hun afmetingen en/of lig
ging niet de meest ideale plek
ken om te bouwen. Toch wist
de prijsvraag niet minder dan
105 bureaus te strikken om cre
atieve oplossingen voor de ar
chitectonische probleemkinde
ren van Leiden te ontwikkelen.
De gaten aan de Caeciliastraat,
de Aalmarkt, de Mandenma-
kerssteeg, de voormalige Blonk -
Een van de inzendingen voor het gat aan de Aalmarkt: een complex
met woningen, een winkel en een doorgang voor V&D. tekening lei
den cultuur- stad
garage en de
hoek Hooi-
gracht-Nieuw-
straat, zijn
voor bevlogen
architecten als
rotte kiezen
voor sadis
tische tandart
sen. Er moet
heel wat uit de
koffer woren
gehaald om
van de uiterst
moeilijke plek
ken iets moois te maken."
„De ontwerpen moeten
stiid van
vendien fi
nancieel haal
baar zijn, pas
sen in het be
stemmings
plan en inte
resse kweken
bij de poli
tiek,"
Michel
Bakker
Leiden
tuurstad. Wat
weer niet be
tekent dat het
winnende ontwerp ook echt
verwezenlijkt wordt. Van de ze-
aldus
de
van
Cul-
ven voorgaande keren zijn twee
ontwerpen daadwerkelijk uitge
voerd: muziektent De Lelie in
de Leidse Hout en de woning
bouw aan de Korte Vliet.
Aan de dertien nominaties
voor de hoofdprijs ligt het niet.
Die getuigen volgens De Bakker
en Bik allemaal van een hoog
niveau. Het ontwerp 'Palazzo',
bijvoorbeeld: een houten woon
toren waarin mensen wonen en
werken die op één of andere
manier een relatie met elkaar
onderhouden. Of het plan 'Car
go' voor de Mandenmakers-
steeg, een complex met een ge
heel glazen gevel die uitnodigt
tot kijken en bekeken worden.
Ze worden met de elf andere
kanshebbers vanaf morgen in
de Waag tentoongesteld.
De jury heeft al een, unanie
me. keuze gemaakt, maar die
zal pas op 1 juli, de dag van de
architectuur, bekend worden
gemaakt. Een publieksprijs zal
duidelijk maken of er echt een
verschil van mening bestaat
tussen leek en professional over
mooi en niet mooi. Bik gelooft
niet zo in een grote kloof tussen
de architect en degene die
daadwerkelijk in of met het pro
duct moet leven. „Vorig jaar
werd de publieksprijs èn de ju
ryprijs aan dezelfde inzending
toegekend."
De Bakker kan zich wel iets
bij de onvrede van het publiek
voorstellen. „Ikzelf had als leek
veel tijd nodig om de kwaliteit
van sommige ontwerpen te
zien. We hebben we dit jaar
voor het eerst een openbaar de
bat op het plein voor de Hoog
landse Kerk. Iedereen kan
woensdag vanaf 20.00 uur tij
dens een discussie in het bijzijn
van politici, ondernemers en ar
chitecten de hedendaagse Leid
se architectuur bekritiseren.
Groot gevoel voor stijl
Doelen. Rotterdam
Omdat (Voorheen) Prince
zichzelf teveel herhaalt? Om
dat Terence Trent D'Arby eer
dere beloften maar niet kan
waarmaken? In elk geval heeft
Maxwell als nieuwkomer aan
het funky soulfront naast on
tegenzeggelijk veel talent de
niet geringe mazzel dat de
(meer) gevestigde orde even
minder aan de weg timmert.
Anders zou de snel gerezen ju
belstemming rond de 24-jarige
zanger uit Brooklyn vast een
paar tikkeltjes minder zijn ge
weest dan zondagavond in de
uitverkochte Rotterdamse
Doelen werd herbevestigd.
Was Maxwell vorig jaar bij
zijn Nederlandse podiumde
buut op het North Sea Jazz
Festival nog een groot vraagte
ken voor nagenoeg iedereen,
bij zijn terugkeer in februari in
Paradiso werd hij al verwel
komd als 'de Marvin Gaye van
de jaren negentig'. Dat die
roes van triomf rond de Puer-
to-Ricaanse Amerikaan, geba
seerd op zijn eerste visite
kaartje 'Maxwell's Urban Hang
Suite', nog wel even zal aan
houden werd in de Rotter
damse muziektempel bliksem
snel duidelijk. Want de hele
zaal ging reeds uit z'n dak bij
de inleidende schermutselin
gen van de negenkoppige be
geleidingsgroep. Waarna met
Maxwell's eigen opkomst het
publieke kookpunt meteen
werd bereikt.
Gelukkig liet de nieuwe held
zich niet al te zeer meeslepen
door alle uitbundige adoratie.
Daarmee demonstreerde hij
en passant dat hij in vrij korte
tijd als aankomend entertainer
ontzettend veel heeft geleerd.
De meest gebezigde omschrij
ving new classic soul voor zijn
muzikale liefdesboodschap
pen is inderdaad amper voor
verbetering vatbaar. Maxwell
heeft namelijk direct hoorbaar
zijn oor te luister gelegd bij
klassieke pioniers als Sam Co
oke. Marvin Gaye en Al Green
en benadrukt hun invloed ook
door gebruik te maken van
een traditionele band van
vlees en bloed. Zie daar een
voornaam verschil met het
geestverwante r b-gilde,
waarin de elektronica vaak de
boventoon voert.
Maxwell onderscheidt zich
verder vooral door herhaalde
lijk te jongleren met zijn
falsetstem (die veel leniger is
dan die van De Artiest Die
Vroeger Prince Heette) en
door een aanstekelijke, jon
gensachtige blijmoedigheid.
Zijn gevo'el voor stijl is groot,
getuige onder meer de aankle
ding van het podium: desge
wenst een galerij, dan weer net
die schone slaapkamer waar
de bezongen acties zich afspe
len. Minpuntje daartegenover:
het oneindig oprekken van
sommige nummers, zoals de
eerste toegift 'Ascension
(Dont' Ever Wonder) Typisch
een truc van een één-album
artiest, dus als zwaktebod wel
licht slechts van tijdelijke aard.
recensie john oomkes
hijs oncert Nick Cave The Bad Seeds Gezien 15/6, Audi
torium RAI Congrescentrum, Amsterdam
Lai Iemand gooide een bierblikje naar me. Dat
;ema jkt me wat vroeg op de avond", zegt Nick
van ave, nadat hij op een bescheiden volume
n in een strikt tempo 'Far From Me' over
Fern 'ft voetlicht heeft gebracht. Zijn vermaning
loveriet de toon voor de avond. Het Australische
'eest' van weleer opereert de laatste jaren
efst in een stijlvol, stemmig decor, vech-
p ind met de duivels uit zijn verleden en de
We "gelen uit zijn dromen.
joi Nick Cave ooit zo gewelddadig in actie
Man ij wijlen The Birthday Party dat je moest
^Hoo 'Uc^ten voor z'ln rnicrofoonstandaard
Kj eeft het evenwicht in zijn leven nog steeds
)janü 'et gevonden, maar zijn agressie is geka-
est.f aliseerd. Op zijn laatste platen (Murder
bi'H lallads, 1996 en vooral The Boatman's Call,
997) zoekt hij, om in bijbelse termen te
preken, de zuivering van zijn gemoed.
Vooral de laatste cd is een indrukwekkend
album, waarop Cave op naakte wijze boete
doening aflegt over zijn kapotgelopen hu
welijk met de Braziliaanse Viviane Carneiro.
Op deze platen heeft Cave wel zijn defini
tieve stemgebruik gevonden: een hoge bari
ton 'croont' de gepassioneerde regels bijeen
alsof een priester het leed wil bezweren.
Gek genoeg plaatst het eindresultaat Cave
ergens tussen Johnny Cash, Frank Sinatra
en John Cale. Het repertoire heeft verre
gaande invloed op de wijze waarop The Bad
Seeds de op de plaat al ingehouden arran
gementen spelen. De rol van de gitaar is
overgedragen aan de viool van Warren Ellis
(Dirty Three), de ritmes zijn die van een he
vig aangezette wals, de brushes regeren het
drumstel.
Het resultaat is indrukwekkend in zijn
eenvoud en steekt 'historische' en 'monu
mentale' concerten van Tom Waits en Ga
vin Friday naar de kroon. Waar deze
laatsten theater bedrijven, ontlast Nick Ca
ve zijn prangende gemoed op onnavolgbare
wijze in krap twee uur tijd. In Anita Layne's
Stranger Than Kindness bereikt hij samen
met zijn band al een vroege climax: harde
percussieknallen vormen hier de ontlading
van een intense Doors-achtige shuffle. De
gelijkenis met Jim Morrison is nog sterker
in het daarop volgende Red Right Hand
waarmee de zanger krachtig waarschuwt
tegen de valse goeroes van deze tijd.
De Nick Cave anno 1997 heeft in de strijd
tussen goed en kwaad, die zijn oeuvre (lees
de tekstboeken King Ink, delen 1 en 2) be
heersen, vooralsnog de kant van het licht
gekozen. Die gevoelskeuze vertaalt zich in
bijbelse verwijzingen. In Mercy (over Jo
hannes de Doper) en People Ain't No Good
scheert hij vlak langs de eeuwenoude
wijsheden van kerkvorsten als Augustinus
en Luther. Geen wonder dat het concert
wordt afgesloten met een nu eens donde
rende (Henry Lee, Weeping Song), dan weer
nederige (Into My Arms, The Ship Song)
apotheose.
aken martin hermens
Setli Gaaikema wist het zeker:
na het vertalen van mega-pro-
ducties als 'Les Misérables' en
The phantom of the opera'
kende hij eindelijk de kneepjes
van het musical-vak. Samen
met componist Klaas van Dijk
ging hij aan de slag. Hun eer
steling, 'De drie musketiers',
ligt nog altijd ergens onder in
een la bij Joop van den Ende.
De tweede poging. 'Catharine',
beleefde in het Duitse Aken de
wereldpremière omdat daar ie
mand rondliep die er wel geld
in wilde steken.
Een mooie prestatie natuur
lijk van Gaaikema en Van Dijk
om in een land waar ze volsla
gen onbekend zijn zo een de
buut te maken. Een debuut
dat, getuige de reacties na de
première, bij de Duitsers best
in goede aarde viel. Maar tege
lijkertijd ook een debuut dat
duidelijk maakt dat de twee
Nederlanders het musical-vak
nog niet onder de knie hebben.
Het toneelstuk 'Madame
sans géne' diende als uitgangs
punt voor de satirische musical
'Catharine', die handelt over
macht, hebzucht en machoge
drag. Het gewone gepeupel
komt na de Franse revolutie
aan de macht en gedraagt zich
als de nieuwe elite. Catharine is
de enige die haar afkomst (ze
was wasvrouw en wordt onge
vraagd hertogin) niet verloo
chent en die van haar hart geen
moordkuil maakt.
Een mooi gegeven voor een
muzikale bewerking, mits je als
aüteurs duidelijke keuzes durft
te maken. Daarin zijn Gaaike
ma en Van Dijk niet geslaagd.
Ze slaan te veel zijwegen in om
een sterk en overtuigend ver
haal op de planken te zetten.
Emotie, drama, humor, pure
satire - het zit er allemaal in,
maar veel te vaak op de ver
keerde plaatsen.
Het niet durven kiezen voor
een eigen gezicht maakt van
deze 'Catharine' een ratjetoe.
De voorstelling mist karakter
en originaliteit. Personages
blijven steken in simpele ty
petjes, de clou van sommige
scènes wordt voortijdig prijsge
geven en een aantal dramati
sche momenten blijft versto
ken van een muzikale bewer
king. De muziek die er wèl is, is
een bont samenraapsel van
dertien-in-een-dozijndeuntjes.
De regie van Elmar Ottenthal
kon mij niet overtuigen. Net als
in 'Gaudi' en Gambler' is Ot
tenthal op zoek gegaan naar
fraaie toneelbeelden. Die zijn
er dan ook volop te zien. Maar
de regisseur had er beter aan
gedaan de nadruk te leggen op
het vertellen van een verhaal.
Opmerkelijk lichtpuntje in
deze toch wel oubollige, ruim
twee uur durende pastiche is
de Nederlandse hoofdrolspeel
ster Maya Hakvoort. Zij maakt
van Catharine een vrouw van
vlees en bloed. Niet dat het ka
rakter van haar rol zo sterk is
uitgewerkt. Maar Hakvoort
grijpt elke gelegenheid aan om
- onbewust - te laten zien dat
er meer uit dit verhaal te halen
was. Ze zet daarmee een Cat
harine neer die je sympathie
wint. Zo fungeert Hakvoort als
een reddende engel voor een
draak van een musical die wat
mij betreft met een gerust hart
ongezien aan de neus van het
Nederlandse publiek voorbij
kan gaan.
