ZATERDAGS
BI JVOEGSE
dienstweigeraars
Geen rust voor
L
Erkenning
je weken geleden lag bij Carlo Geerts ineens een brief
op de mat. Hem werd meegedeeld dat hij zich op
tandag 16 juni om uiterlijk 10.15 uur moet melden bij
de gevangenis in Maarheeze. Om zijn straf van zeven
anden te komen uitzitten. Met dat schrijven kwam op
adicale wijze een einde aan een periode van twee jaar
arin de 25-jarige Roosendaler niets meer had gehoord
ar zijn dienstplicht. Hij is een van de dienstweigeraars
die na het afschaffen van de dienstplicht nog de
angenis in gaat. Een verhaal over juristencollectieven,
igeryuppen en de mazen in de wet. Niet iedereen is er
doorheen geglipt.
i Dijk trekt zich weinig aan' van de kri-
Geerts. Integendeel. Hij steekt zijn
over zijn prestaties niet onder stoelen of
en. „Er hebben hier in de loop der jaren
veer 6000 mensen ingeschreven ge-
Maar het aantal jongens dat we heb-
geholpen, is drie keer zo groot. Daar-
1 begonnen andere clubs ons voorbeeld
Igen: het Leids Juristencollectief zal er
nog eens 6000 hebben geholpen, en in
:ht had je zelfs twee van die clubs."
Weigeryups
ollectieven slaagden er dus in om een
aantal jongens uit dienst te houden,
ijkertijd veroorzaakten zij scheve ver
ingen tussen de groepen jongens die
n niet in dienst hoefden. Want het wa-
üch vooral studenten met goede carriè-
spectieven die bij de collectieven
opten: de weigeryups.
'elite' drukte zich op die m&nier steeds
In het algemeen hoefde slechts dertig
nt van de jongens van achttien jaar en
r in dienst, en daaraan onttrokken zich
>k nog de hoger opgeleiden. Via de ma
lde wet. Daarmee werd de ongelijkheid
t vervullen van de dienstplicht wel heel
udelijk. Van Dijk is ervan overtuigd dat
lamiee het einde van de plicht (februari
behoorlijk heeft bespoedigd. „Het ge-
dat die plicht uiteindelijk niet meer
haven was. Ik heb al in 1986 voor-
fdat onze activiteiten het einde daarvan
i inluiden. We maakten de wet bela
den onuitvoerbaar."
sie gaf zich echter niet zonder slag of
gewonnen. Vanaf september 1992
n alle weigeraars zich melden in de
I Palmkazerne in Bussum. Zij konden
een beroep doen op gewetensbe-
i. waarna ze direct voor een commissie
I verschijnen die hun bezwaren aan
f toetste. Werden die opnieuw afgewe-
1 kregen ze een dienstbevel: trek een
i aan en pak een wapen. Wie dat wei-
kreeg met Justitie te maken.
(irtJLeidse advocaat Jan Versteegh heeft on-
'ifr de helft van de 800 jongens die op de-
;r voor de rechter kwamen, bijge-
..We hebben meer dan vijftig procent
u~Dcedure weten te halen. Door vorm-
'Ik laat
me in de
gevangenis
maar
opereren'
Éij probeert nog altijd te wennen
aan het idee dat hij straks als
één van de eerste dienstweige-
afschaffen van de opkomstplicht
rait. Sinds twee weken zit al een
/ast, Carlo Geerts uit Roosendaal
eede die de cel in gaat. Hoewel
nd was als gewetensbezwaarde,
een paar jaar geleden in militai-
gaan. Bij verstek werd hij daar-
eeld tot zeven maanden cel.
n( erts wist daar. volgens eigen zeggen,
van. Tot hij drie weken geleden een
kreeg met een oproep zich te melden bij
yangenis. Nu alle pogingen om die cel-
e u te ontlopen dreigen te mislukken, heeft
*ja ch voorgenomen er maar het beste van
a' aken. „Ik ga maar een lascursus in de ge-
en ïnis volgen en misschien laat ik me wel
ren nijn knie opererenzegt Geerts die uit
ver' en van Defensie wist te blijven met be-
van het Haags Juristencollege,
is hij daarop volledig afgeknapt. ,Als ik
is een vieze smaak van in mijn bek heb
jehouden, dan is het wel van die club.
heel rijk zou zijn, dan gingen ze er aan
die jongens. Want ik ben het echt
gzat. Als het moeilijk wordt zeggen ze:
logen je niet verder helpen, je moet nu
advocaat nemen. Dan trekken ze hun
en ervan af."
Formeler
ddels heeft hij een advocaat (Leidenaar
'ersteegh) en die geeft heel andere ad-
n dan het Haags Juristencollege. Dat
zich in het begin van de jaren tachtig
s adviesbureau voor jongeren die de
tplicht wilden onüopen. „Eigenlijk de-
we al sinds 1980, 1981 af en toe een
1 tplichtzaak", zegt Ruud van Dijk. die sa-
met enkele andere juristen het initiatief
tot de oprichting. „Maar in 1984 werd
Oemaal wat formeler. Daarom hebben
tt Haags Juristencollectief opgericht. In
hebben we daar het Haags Juristencol-
an gemaakt, vooral om ons te onder-
len van het Leids Juristencollectief dat
lar jaar na ons op de markt kwam.
en betaling van een paar honderd gul-
er jaar instrueerden de juristencollec-
jongens hoe ze onder hun dienstplicht
inden komen. Het recept was eenvou-
J)oe een beroep op de Wet gewetensbe-
en en zorg dat je niet wordt erkend, be
lle beroepsmogelijkheden en dien na de
itieve afwijzing een hernieuwd beroep
je 27ste verjaardag, bij je trouwen of
:t moment dat je onmisbaar wordt in
edrijf volgt vervolgens automatisch af-
fouten van Defensie, door herkeuringen, vrij
stelling of doordat jongens alsnog werden er
kend als gewetensbezwaarde. Er zijn er nu
nog tussen de 100 en 150 over. Dat zijn de
moeilijke gevallen.
pljpfitter
Eén van die 'moeilijke gevallen' is Carlo
Geerts uit Roosendaal die nu daadwerkelijk
de bak in moet. Hij heeft zich bij het vrijwel
onvermijdelijke neergelegd. „Ik ben pijpfitter.
Ik ga maar een lascursusje erbij doen. Als ik
dan toch de bak in moet, dan moet ik maar
proberen er wat van te maken. Ik zal ook vra
gen of ze meteen mijn knie kunnen opereren.
Die is helemaal verrot, ze moeten met een
pees uit mijn dij mijn kruisbanden hechten.
Daar staat zes tot zeven maanden revalidatie
voor. Als ik dat kan combineren met mijn
straf, is dat wel handig. Ik heb gelezen dat ze
veel fitness-apparatuur hebben in de gevan
genis."
Als pijpfitter is Geerts niet bepaald het pro
totype van de 'weigeryup'. Maar ook kan hij
moeilijk worden aangemerkt als een princi
piële pacifist. „Twee jaar geleden met carna
val ben ik op mijn bek geslagen. Wij waren
met z'n tweeën, zij vielen ons met z'n zessen
van achter aan. Ik ben toen een beetje door
gedraaid en heb teruggeslagen. Ik kreeg daar
140 uur dienstverlening voor. Dat is een min
puntje als je probeert alsnog erkend te wor
den als gewetensbezwaarde. Kijk, alles zit ge
woon tegen. Dat is een beetje de pech die ik
heb."
Film
Geerts en Versteegh zijn de afgelopen week
druk bezig geweest om te proberen de drei
ging van een gevangenisstraf nog af te wen
den. Geerts zegt dat dat hij pooit een dag
vaarding heeft ontvangen voor zijn strafzaak
en dat ook het vonnis (zeven maanden ge
vangenisstraf) hem nooit heeft bereikt. „Bij
het juristencollege hebben ze mij verteld: als
je niks hoort, dan gaat het goed. Ik heb twee
jaar niks gehoord, en ineens krijg je een brief:
de zestiende moet je komen om je straf uit te
zitten. Er is voor mij een heel stuk weg. Soms
heb ik het idee dat ik naar een film zit te kij
ken. Ik denk dat het pas allemaal tot me
doordringt als ik echt in de gevangenis zit. Ik
kan het me nu gewoon nog niet voorstellen."
Justitie heeft inmiddels erkend dat de dag
vaarding nooit is aangekomen. Maar de uit
spraak is een ander verhaal. „Ze hebben een
stuk waaruit moet blijken dat die wel in per
soon is uitgereikt. Alleen lijkt de handteke
ning die daaronder staat totaal niet op de
handtekening van Carlo", vertelt advocaat
Versteegh.
„Ik heb nu zes of zeven kopietjes van mijn
paspoort, mijn rijbewijs en mijn arbeidsover
eenkomst op de fax gezet", zegt Geerts „Die
handtekeningen lijken niet op de krabbel op
dat stuk van Justitie. Maar het helpt niet. Ze
vragen: waar was u dan op het moment dat
het vonnis werd afgeleverd? En nou zit ik dus
met mijn handen in het haar. Ik had destijds
twee weken vrij en was dus niet aan het werk.
Ga jij maar eens bewijzen dat je op de Efte-
ling was of zoiets. Ze zeiden: als je handteke
ning er staat, is gevangenisstraf onafwend
baar. Maar als je handtekening er niet staat,
is het blijkbaar ook onafwendbaar. Hoe zit
dat dan?"
Van Dijk van het Haags Juristencollege laat
zich ondertussen niet van de wijs brengen
door het gegeven dat een voormalige cliënt
van hem in de gevangenis dreigt te komen.'
„Als hij daadwerkelijk de cel in gaat, dan zul
len we met nieuwe dingen moeten komen. Er
zijn leuke zaken te bedenken, bijvoorbeeld
met het Europese recht. En er is belangstel
ling van de Europese pers. BBC World Radio
heeft er al eens aandacht aan besteed. Neder
land zou het enige land in West-Europa zijn
met gewetensgevangenen. Het Human
Rights Committee van de VN heeft zich er al
tegen uit gesproken. Dat ligt internationaal
allemaal nogal slecht.
Geslaagd
Heeft de methode van het juristencollectie
ven gefaald wanneer mensen ondanks hun
hulp achter de tralies verdwijnen? Van Dijk
wil er niets over horen. „Van de 6000 jongens
die zich ooit bij ons hebben ingeschreven,
hebben er 5950 definitief vrijstelling gekre
gen. Voor ongeveer vijftig speelt er nog een
zaak. Onze methode is natuurlijk absoluut
geslaagd, wat er ook met deze vijftig jongens
gebeurt. .Als het mis gaat. is dat voor hen ver
velend. Maar de dienstplicht is wel mooi af
geschaft!"
ZATERDAG 14 JUN11997
Principiële dienstweigeraars
hebben het niet zo op met de
'gevallen' die nu de gevangenis
indraaien. „Als zo'n figuur hier
morgen op de stoep zou staan,
zou ik niet zeggen: ik help je
niet. Maar ik zou wel erg hard la
chen", stelt Bart Horeman van
de Vereniging Dienstweigeraars.
Toch kan ook hij wel begrip op
brengen voor de meer pragmati
sche dienstweigeraars. „Ze leef
den in een periode dat nog maar
drie op de tien jongens daard-
werkeüjk voor dienst werd opge
roepen. De meerderheid van
hun vrienden hoefde niet in
dienst. Dan ligt het voor de hand
dat je er zelf ook heel makkelijk
mee om gaat. Je denkt: ik ga ge
woon niet, punt uit."
Met enige regelmaat melden
zich bij de Vereniging Dienst
weigeraars mannen die indertijd
de hulp inriepen van een juris
tencollectief, maar die bij nader
inzien serieuze gewetensbezwa
ren hebben. Die worden dan
met open armen ontvangen. Ho
reman: „Er zijn mensen die voor
de vierde keer een beroep doen
op de wet, maar nu voor de eer
ste keer met het doel om erkend
te worden. Dat betekent dat ze
het erg moeilijk krijgen. De toet
singscommissie is zich ervan be
wust dat het om mensen gaat te
gen wie strafzaken lopen. Als ze
erkend worden hoeven ze hun
straf niet uit te zitten en dan
hoeven ze ook geen vervangen
de dienst te doen."
Hoewel het dus niet eenvou
dig is om met een verleden van
juristencollectieven alsnog er
kend te worden, is dit een ma
nier om onder een gevangenis
straf uit te komen. „Je kimt na
tuurlijk geen garanties geven,
maar als je iemand goed bege
leidt, kun je er bijna zeker van
zijn dat hij wordt erkend. Wat
dat betreft is het net zo eenvou
dig om wel erkend te worden als
het is om niet erkend te wor
den."
Wel voor rechter
niet naar de cel
Naast de militaire dienst-wei-
geraars, waren er in het verle
den ook jongeren die hun ver
vangende dienst niet walden
doen. Nadat ze erkend waren als
gewetensbezwaarde, kwamen ze
niet opdagen op de plek waar ze
'te werk gesteld' waren. Tegen
honderd van hen loopt nu nog
een strafzaak. Afgelopen donder
dag stond een groep van 21 van
die jongeren voor de rechter in
het Paleis van Justitie in Den
Haag. Officier van justitie M.
Renckens had ze gedagvaard. De
helft van de opgeroepenen liet
overigens verstek gaan.
Een 23-jarige man uit Hoog
vliet was er wel. Hij meldde zich
in 1994 braaf bij de Dienst Te
werkstelling van het ministerie
van sociale zaken, om te vertel
len dat de vervangende dienst
hem op dat moment niet zo goed
uitkwam. „Ik stond sinds twee
weken ingeschreven bij een jon-
gerenpool. Ik heb gevraagd of ik
kon worden vrijgesteld, zodat ik
daar werkervaring kon opdoen."
Bij de Dienst Tewerkstelling
kreeg hij te horen 'als jij dit niet
doet. dan hoor je er nog wel van'.
Bedoeld werd dat hij uiteindelijk
voor de rechter zou komen. Maar
de dienstweigeraar begreep dat
hij nog iets zou horen over de
mogelijkheden voor vrijstelling.
De weigeraars die donderdag
de moeite namen om naar Den
Haag te komen, zullen zo goed
als zeker nooit in de cel belan
den. Renckens eiste maximaal
zes maanden gevangenisstraf, en
voegde daar steeds aan toe dat
zij geen bezwaar heeft tegen om
zetting in dienstverlening. Pre
cies die straf waar minister Sorg-
drager van justitie onlangs voor
pleitte. Degenen die er niet wa
ren, lopen wel kans achter de tra
lies te belanden. Zij konden niet
aangeven dat ze bereid zijn tot
dienstverlening, waardoor de
rechtbank deze alternatieve straf
dus ook niet kan opleggen.
