'Azië kent de vrede van de begraafplaats'
Paul Stather alias prof.
3 Verdaasdonk maakt
kans op Gouden Strop
Boeken
Boeiende biografie over Paulus
als stichter van het christendom
Anthony Fokker in schelmenroman
A.N.WILSON
'De bank' verdient een betere titel
it de 'arrivés' in thrillerland,
jné Appel, Bob Mendes en Pe-
r de Zwaan, doken onlangs
2 verrassende namen op in
rijtje met genomineerden
jor de Bruna Gouden Strop
Conny Braam en Paul
lather. Met respectievelijk
miavelen De bank wisten zij bij
e juryleden de handen op el-
^ar te krijgen. Stather verraste
g meer door zijn ware identi
kit bloot te geven: professor
Hugo Verdaasdonk, hoogleraar
Tteratuuronderzoek van de Ka-
Jiolieke Universiteit Brabant in
Iburg.
Verdaasdonk vond het niet
7ieer nodig zich achter zijn
seudoniem te verschuilen nu
)e bank een Gouden Strop-no-
liinatie waard bleek te zijn. En
elijk heeft-ie: zijn tweede thril-
:r mag gelezen worden. De
ank is een intrigerende roman
ver orgaan- en kinderhandel,
mffmovies en een publiciteits-
0 eile dominee die niet helemaal
'^oort.
Net als zijn debuut, De man
ie Marilyn Monroe was, speelt
je bank zich af in Amerika. De
van Stather (of Verdaas-
Dnk, zo u wilt) is John Avati,
?n net afgestudeerde 'marke
er' en nog geen vijfentwintig,
ij wordt aangenomen bij de
deling Speciale projecten van
li largo, een grote bank in New
llfifbrkCity. De afdeling adopteert
in weeshuis, waar Braziliaanse
raatkinderen een opleiding
innen krijgen. Het lukt John
jrvolgens om bij Fortuny, de
ider van een populaire kerkge-
Dotschap. fondsen voor het
eeshuis bijeen te krijgen.
Dan erft John een miljoenen-
Gfermogen van zijn oom, de re-
wr Nathan Avati, die nader-
■nnd niet zo rechtschapen blijkt
zijn als zijn neef had gedacht,
•f s vervolgens kinderen in het
lilfeeshuis onder verdachte om-
andigheden sterven, de vrien-
Axie! eenzijdig en sensationeel
'Kraker' Luchteling bewijst
'zijn' beweging geen dienst
80EK RECENSIE
MICHÉLE ELKERBOUT
V Luchteling Axie! Uitgeverij Contact.
Prijs 36,90
Is het mogelijk om de
schiedenis van de kraakbewe
ging objectief op papier te
zetten? Krijg je niet allemaal
verschillende verhalen als je
de betrokkenen uit de periode
Cj, 1980- 1988 zou interviewen?
J Deze vragen doemen op als je
Axie! leest, het boek waarin
Victor Luchteling zijn ervarin-
bij de kraakbeweging tus
sen 1984 en 1986 beschrijft.
Wie deze vragen beantwoordt
kan maar een ding conclude
ren: Luchteling slaat de plank
>ed mis.
In bijna driehonderd
na's vertelt Victor Luchteling,
achter welke naam oud-Haar-
lemmer Willem Deetman zich
L^lfverschuilt, onder meer over
acties die hij voor vluchtelin
gen uit Sri Lanka op touw zet
te, over zijn rol bij het actie
blaadje Bluf! en over zijn 'be
trokkenheid' bij de brand in
Kedichem en de dood van
Hmuidense kraker Hans Kok.
Het boek leest lekker weg,
jal wordt het wel erg sensatio
neel gepresenteerd. Alsof er in
de kraakbeweging niks anders
'gebeurde, zien we op de om
slag al een foto van een bran
dende tram. Even terzijde: de
is gemaakt in 1982 bij de
ontruiming van de Lucky
Luyck, dus in een période
waarover het in het boek he
lemaal niet gaat.
Nu dan naar de inhoud zelf,
bet verhaal is duidelijk inge
kleurd door de auteur. Neem
bijvoorbeeld de hotelbrand in
Kedichem, het plaatsje dat
bekend werd door de demon-
stratie tegen extreem rechts.
Als je Luchteling moet gelo
ven, ging het bij die actie om
een stelletje misdadigers die
met voorbedachte rade het
hotel in brand staken. In later
jaren is vanuit verschillende
hoeken beweerd dat het om
een ongeluk ging, veroorzaakt
door een rookbom die in een
gordijn bleef hangen. Vreemd
is Luchteling naar
eigen zeggen na Kedichem op
de kraakbeweging 'afgeknapt'
kennelijk van dergelijke
.j beweringen niet op de hoog-
Luchteling komt uit Axie!
naar voren als iemand die een
niet bescheiden rol zeg
maar rustig grote speelde
in de politieke activiteiten in
de jaren tachtig. Dit schrijft
hij met name toe aan zijn me
dewerking aan het actie
blaadje Bluf, waardoor hij
toegang had tot de verschil
lende archieven en actiema
terialen. Hij citeert dan ook
naar hartelust uit deze stuk
ken, zonder bronvermelding.
Wie is hier nu eigenlijk aan
het woord? De insider wiens
verhaal ons door de uitgeverij
wordt beloofd en van wie
je na al die jaren'een gezonde
dosis relativering zou ver
wachten? Of lezen we hier
een verhaal dat klakkeloos is
overgeschreven van papier
dat al jarenlang ligt te verstof
fen in de archieven?
Navraag bij Haarlemse ac
tievoerders die de schrijver uit
de jaren tachtig kennen, le
vert een ontluisterend beeld
op. De rol van Luchteling-
/Deetman in de Amsterdam
se kraakbeweging wordt be
hoorlijk gerelativeerd. Hij zou
geen 'insider' zijn, maar juist
een buitenstaander die bij
veel acties in geen velden of
wegen te bekennen was. Zijn
betrokkenheid wordt in twij
fel getrokken, evenals de be
trouwbaarheid van zijn ge
heugen. Dezelfde betrokke
nen geven hem overigens een
ding na: Deetman, alias V.
Luchteling heeft inderdaad
veel gedaan voor vluchtelin
gen uit Sri Lanka hij zocht
onderdak, schakelde Vluchte
lingenwerk en advocaten in
en zocht contact met de pers.
Jammergenoeg gaat dit boek
niet over vluchtelingenwerk
het is het 'echte verhaal'
over de kraakbeweging, zo
meldt de uitgeverij.
De auteur zelf spreekt dit al
in zijn inleiding tegen: 'Ik heb
de echte actievoerders in
stukjes geknipt. Die stukjes
heb ik in een hoge hoed ge
stopt en krachtig dooreen ge
schud. Het resultaat heb ik
gecomprimeerd. samenge
trokken en opnieuw aan el
kaar geplakt' (pagina 16). Wat
moet je hier als lezer in vrede
snaam mee? Als het al nodig
zou zijn om nog eens de ge
schiedenis van de kraakbewe
ging op te schrijven, vraagt dit
om een bredere visie dan de
ze door elkaar geschudde van
Luchteling. De auteur ver
leent de kraakbeweiging met
dit boek in elk geval geen
dienst.
Taslima Nasrin, de 'vrouwelijke Salman Rushdieover haar strijd voor mensenrechten:
din van oom Nathan ook dood
gaat en tenslotte de dominee
vroeger dan gepland het He
mels Paradijs betreedt, pakt de
politie John op op verdenking
van moord. De bewijzen tegen
hem lijken overweldigend. Ge
lukkig is daar de roddelpers, die
John, zoals Verdaasdonk eerder
tegenover het ANP verklapte,
uit deze poel van ellende sleurt.
Stather bewijst met De bank
een aanwinst te zijn onder de
Nederlandstalige thrillerau
teurs. De lezer wordt meedo
genloos meegesleurd in John
Avati's bizarre belevenissen. De
van cynisme hoogzwangere dia
logen doen soms denken aan
een Grisham in zijn betere da
gen en de extravagante perso
nages verbluffen je keer op keer.
Het boek leest, kortom, als een
intercity die slechts bij tijd en
wijle enige vertraging oploopt
door enkele te gedetailleerde
passages: wie interesseert zich
bijvoorbeeld voor de kleur en de
vorm van de granieten tegels in
de lobby van Johns flat? En dan
de titel: waarom zo'n kleurloze
ABN-achtige naam gegeven aan
zo'n kleurrijke roman? De bank
verdient beter...
De winnaar van de Gouden Strop 1997
wordt op woensdag 18 juni bekend ge-
Wie haar .vermoordt krijgt
5.000 dollar van moslim
fundamentalisten uit
Bangladesh. De regering
van dat land ziet haar het
liefst voor twee jaar achter
de tralies verdwijnen we
gens het beledigen van de
moslims. Het is dan ook
niet voor niets dat schrijf
ster Taslima Nasrin (34) uit
Bangladesh, die tweeënhalf
jaar geleden naar Zweden
vluchtte, de 'vrouwelijke
Salman Rushdie' wordt ge
noemd.
AMSTERDAM GPD/DOLF ROGMANS
Afgelopen week was ze in Am
sterdam. Alleen. Zonder bewa
king. Ondanks haar bescheiden
postuur is ze een opvallende
verschijning in haar traditionele
kledij. „In Nederland voel ik me
veilig. Niet als ik naar landen ga
met veel moslimextremisten, en
daar reken ik ook Engeland en
de VS toe. Dan ga ik alleen als ik
bescherming krijg.
In hoeverre is haar positie
dan met die van Salman Rush
die te vergelijken? „Wel en niet.
Hij is een veel betere schrijver
dan ik. Ik wil meer een activiste
zijn. De overeenkomst is dat te
gen ons beiden een 'fatwa' is af
gekondigd, en we hebben alle
bei kritiek op de islam
Het waren haar activiteiten
als schrijfster/activiste, die Nas
rin in conflict bracht met de au
toriteiten in het door moslims
gedomineerde Bangladesh en
de moslimextremisten. Ze is
van huis uit arts en begon haar
literaire carrière met het schrij
ven van poëzie, later gevolgd
door columns in dagbladen en
enkele boeken. Haar korte ro
man Lajja werd door de Ben
gaalse regering wegens
'godslastering' verboden en een
proces volgde. Negen maanden
dook Nasrin onder in eigen
land. Pas na internationale druk
stond de regering toe dat ze de
uitkomst van haar proces in het
buitenland mag afwachten.
Ze woont nu in Zweden. Al
leen. Ver weg van familie, vrien
den en vaderland. „Ik mis de
Taslima Nasrin: „Ik kan niet accepteren dat het geloof het hele leven van iemand in regels vastlegt."
warmte van mijn land en de
mensen die daar wonen. Ik
hoop er ooit terug te keren,
maar daar zal zoiets als een re
volutie voor nodig zijn. Ik ver
ander niet van standpunt om
terug te kunnen keren."
Radicaal
Haar standpunt is radicaal.
Ze komt op voor de mensen
rechten in haar land en met na
me voor de rechten van vrou
wen. Volgens haar is er een
groot obstakel dat weg moet,
voordat vrouwenrechten serieus
genomen zullen worden: het
geloof. Niet specifiek de islam of
de fundamentalistische uitleg
daarvan door extreme moslims,
nee, al het geloof, van christen
dom tot islam. „Ik wil niet di
plomatiek zijn. Ik vertel de
waarheid. Er zit geen verschil
tussen fundamentalisten en
minder fanatieke volgers van
een geloof. De paus is tegen
abortus en familieplanning en
daarmee treedt ook hij de rech
ten van vrouwen met voeten."
Haar waarheid heeft Nasrin er
toe gebracht het geloof volledig
af te zweren. „Ik ben een athe
ist. Waarom? Ik ben in een mos
limfamilie geboren. Vrouwen
mogen niet naar buiten, niet
werken en geen onderwijs vol
gen. Wel worden ze geslagen,
mogen ze baby's afleveren en
het huishouden doen. En waar
ligt dat aan? Aan het geloof. Re
ligie heeft tot veel slechts geleid,
ook in Europa. Hele oorlogen
zijn om het geloof gevoerd. Ik
houd van iedereen, maar het
geloof vertelt mij dat dat niet
goed is. Ik moet bijvoorbeeld
mijn buurman haten omdat hij
hindoe is. Dat kan ik niet. Ik kan
niet accepteren dat het geloof
het hele leven van iemand in re
gels vastlegt. Ik heb de Koran
bestudeerd. Vrouwen zijn er
slaven en seksuele objecten.
Dus ik zeg: weg met de Koran.
Geloof onderdrukt en ik vecht
tegen onderdrukking.
Crimineel
Voor Nasrin is het beste be
wijs voor haar stelling dat geloof
onderdrukt, haar eigen verban
ning. „Verplaats je eens in mijn
positie. Je praat met een crimi
neel. Wat heb ik misdaan? Ik
heb de overheid aangeklaagd en
geschreven wat de overheid
fout doet. Mijn boeken zijn in
de ban gedaan, ik ben gevlucht
en mijn toekomst is uiterst on
zeker."
Haar meer dan vijftien boe
ken en haar artikelen gaan over
de onrechtvaardige situaties in
haar land. Ze schrijft- niet in de
eerste plaats literatuur, maar
gerichte aanklachten tegen de
schending van mensenrechten.
Die aanklachten zijn verpakt in
romanvorm.
Zo ook in haar verboden boek
Lajja (Schaamte). Dat beschrijft
het leven van de Bengaalse hin
doefamilie Dutta gedurende
dertien verwarrende, angstige
decemberdagen in 1992. De
Dutta's hebben alle reden om
bang te zijn, want op 6 decem
ber hebben fundamentalisti
sche hindoes in het buurland
India de Babri Masjied, een 450
jaar oude moskee in de stad
Ayodhya, vernield waardoor een
golf van religieuze hysterie
Zuidoost-Azië overspoelt.
In het door moslims over
heerste Bangladesh zorgt dat
nieuws voor een uitbarsting van
geweld tegen hindoes. Er volgen
vele bloedige plunderingen,
vernielingen van tempels en
huizen en massale verkrachting
en ontvoering van vrouwen.
Zelfs de Dutta's, twee van de
meest verstokte vrijheids- en
vaderlandslievende Bengalen,
worden daardoor gebroken en
ook zij zoeken hun heil en vei
ligheid ten langen leste elders,
overspoeld door schaamte.
Waarschuwing
Het is opnieuw een waar
schuwing dat geloof mensen te
gen elkaar opzet. Het is ook die
opvatting die het toekomst
beeld van Nasrin bepaalt. „Nu
de tegenstelling tussen Oost en
West voorbij is, zullen de funda
mentalistische krachten in de
wereld ten strijde trekken. Het
wordt geen strijd tussen het
christendom en de islam. Nee,
het wordt de strijd tussen irra
tioneel, blind geloof en rationa
lisme, een strijd tussen krachten
die vooruitgang nastreven en
hen die de wereld weer terug
willen brengen naar de Middel
eeuwen."
Het wordt tijd dat de wereld
wakker wordt, meent Nasrin.
„Het Westen meet met twee
maten. Fundamentalisten in
Bangladesh kunnen zelfs nog
op enig begrip rekenen, zo ook
de onderdrukkers in China,
want mensenrechten in Azië is
toch wat anders dan mensen
rechten in de Verenigde Staten.
Onzin! De strijd om naleving
van de mensenrechten is in
Azië veel belangrijker dan in
Europa. In Azië moet juist extra
gehamerd worden op naleving
van de universele mensenrech
ten. 'Het gaat toch beter?', zeg
gen veel regeringen. 'Er heerst
nu toch rust in Azië?' Juist niet!
In Azië heerst de vrede van de
begraafplaats."
Haar droom is een wereld
zonder religie. Een droom die
ze bereid is nog jaren na te ja
gen. Want het verwezenlijken
van die droom is er de laatste
jaren niet makkelijker op ge
worden. Tijdens haar eerste jaar
in ballingschap kwam er geen
letter uit haar handen, maar in
middels schrijft ze weer en reist
ze de halve wereld rond om toe
spraken te houden. „Ik heb de
laatste paar jaar veel geleerd. Ik
dacht dat het Westen de hemel
op aarde zou zijn. Maar niets
daarvan. Vrouwen worden
overal onderdrukt.
Document met waardevolle achtergronden
RELIGIE RECENSIE
HANS BOS
A.N Wilson. Paulus 328 blz. Uitgeverij
Prometheus. Prijs 39,90
De Amerikaanse schrijver A.N.
Wilson baarde vijf jaar geleden
veel opzien met zijn biografie
over Jezus. Als de objectieve en
kritische historicus die hij pre
tendeert te zijn, heeft hij toen
allerlei mythen rondom de
Christus-figuur doorgeprikt. Hij
zag Jezus vooral als een jood die
(slechts) gestalte probeerde te
geven aan het messiaanse rijk
dat in schril contrast stond met
het Romeinse van zijn dagen.
In zijn jongste boek Paulus,
de geest van de apostel, be
schouwt hij het als de verdien
ste van deze apostel de figuur
Jezus als god-menselijk zoenof
fer de dimensie van de Redder
van de wereld te geven. Niet Je
zus Christus is dan de stichter
van het christendom, maar
Paulus. De aspecten die het
christendom van het jodendom
onderscheiden en het daarmee
zelfs onverenigbaar maken, zijn
volgens de auteur de unieke bij
dragen van Paulus. Hij acht het
zelfs zeer onwaarschijnlijk dat
we de evangeliën in hun huidi
ge vorm zouden hebben, als
Paulus niet had bestaan.
Wilson probeert daar duidt
de ondertitel van zijn boek op
niet alleen de historische
Paulus te beschrijven, maar
vooral de geest die de apostel
bezielde om het christendom
op te stoten in de vaart van de
toenmalige volkeren. Maar de
historische gegevens hebben
toch de overhand en daarvoor
heeft Wilson maar liefst 145 au
teurs geraadpleegd!
Uiteraard begint het allemaal
met het Romeinse rijk van
Nero, de wrede keizer die met
christenen als levende fakkels
zijn paleistuinen liet verlichten.
Een tiran die niet kon bevroe
den dat een latere keizer van
Rome (Constantijn de Grote,
HB) christen zou worden en het
Vaticaan zou worden ingelijfd
door de kerk. Dan volgt de ach
tergrond van de persoon Saulus
uit de havenstad Tarsus die na
zijn bekering op de weg naar
Damascus tot Paulus werd.
In een boeiend hoofdstuk
over de stad Jeruzalem rekent
Wilson af met de christelijke ge
dachte dat Jezus redetwistte
Paulus
DE GEEST VAN DE APOSTEL
De apostel Paulus van Rembrandt in d
met de kleingeestige Farizeeën,
omdat die van een ware, op het
sprituele gerichte godsdienst
iets trachtten te maken waarbij
het alleen om wetten en regels
ging. Deze leraren geloofden
volgens Wilson juist dat de leer
van de joodse bijbel een van
God gegeven inzicht was met
betrekking tot de juiste wijze
van leven, geschreven in het
hart.
Ruime aandacht besteedt de
schrijver aan de ontwikkeling
van de vroegchristelijke kerk.
Hierin speelt een belangrijke rol
de Syrische'stad Antiochie waar
de verstrooide hellenistische ge
lovigen van de Jeruzalemse Je-
zus-beweging voor het eerst
christenen werden genoemd.
Aan de orde komen ook het
vrouwvijandige beeld dat van
Paulus bestaat en zijn mogelijke
motieven voor zijn celibataire
levenswijze. De diepgaande in
vloed die Paulus' prediking op
de Europese cultuur heeft ge
had, is een hoogtepunt in Wil
sons boek.
Dramatisch is de beschrijving
van Paulus' laatste reis naar Je
ruzalem en Caesarea, waar hij
gevangen wordt genomen en de
klassieke woorden spreekt: Ik
beroep mij op de keizer.
Het verhaal eindigt met de
avontuurlijke zeereis naar Rome
en de schipbreuk. De schrijver
laat in het midden of Paulus
werkelijk terechtgesteld is, maar
ook dat past in de historisch-
kritische onderzoeksmethode
die Wilson meestal toepast.
Wanneer je als tegenstander
van deze methode hieraan
voorbij kunt zien, beschik je
met Paulus over een document
dat waardevolle achtergronden
geeft van het leven van een ge
dreven apostel die maar één le
vensdoel had: de verkondiging
van de gekruisigde Christus als
de Verlosser van de zondige
mensheid.
BIOGRAFIE RECENSIE
MARTIN DE BRUIN/GPD
Mare Dierikx. Dwarswind, biografie van
Anthony Fokker. Uitgever Sdu. Prijs
59,90.
Een sluw rijkeluiszoontje, een
rommelaar, een non-confor
mistische selfmade-man. een
glibberig zakenman. Kwalifica
ties die niet iedereen zomaar
van toepassing zou willen ver
klaren op onze nationale lucht
vaartheid Anthony Fokker. Een
mythe doorgeprikt? Misschien,
maar in de biografie over Fok
ker, Dwarswind, schetst histori
cus Mare Dierikx het leven van
een luchtvaartpionier waar ie
dereen met een beetje zin voor
avontuur jaloers op zou zijn.
Een held wordt gemaakt door
een combinatie van factoren,
waarvan toeval een belangrijke
is. Dat geldt zeker voor Fokker.
Hij had als zoon van een Indi
sche koffieplanter een goede
startpositie hij wist zijn vader
en ooms op fraaie wijze van
honderdduizenden guldens te
ontdoen. Daartegenover pres
teerde hij het vele malen bijna
failliet te gaan.
Dankzij vele kapitaalinjecties
kon Fokker in Duitsland uit
groeien tot bouwer van legen
darische gevechtsvliegtuigen.
Hij schroomde niet om na enige
aandrang de Nederlandse voor
de Duitse nationaliteit te verrui
len. Zoals hij jaren later ook
geen moeite had Amerikaans
staatsburger te worden. Als het
hem maar goed uitkwam.
In 1910 begon Fokker zijn
studie luchtvaartkunde, wat in
feite niet meer inhield dan het
bouwen van een vliegtuigje. Op
7 juni 1911 ontving hij zijn bre
vet en had pa Fokker al 183.000
mark aan zijn zoon gespen
deerd. Trots was hij wel, toen
Anthony met zijn eersteling, de
Spin (vanwege de vele spandra
den die het geheel bij elkaar
moesten houden), een paar
keer rond de Grote Kerk in
Haarlem cirkelde.
Doorbraak
De doorbraak kwam in 1913,
toen de Duitse oorlogsindustrie
op volle toeren ging draaien. Hij
kocht voor een prikje een wrak
van een Frans toestel met een
luchtgekoelde motor, een nieu
wigheid destijds. Precies op tijd
(twee weken voor het uitbreken
van de Eerste Wereldoorlog)
wist de 24-jarige Fokker een
verkenningsstoestel in elkaar te
flansen om vervolgens lucratie
ve contracten af te sluiten. Pla
giaat was heel gewoon en voort-
Fokker met zijn hond Ziethen voor zijn V.1, begin 1917. foto uit boek
durend werden onderdelen van
anderen 'geleend'.
Een opvallend gegeven dat
Dierikx uit de archieven op
diepte, betreft de ontwikkeling
van een vuurwapensysteem. In
zijn autobiografie Flying Dutch
man pochte Fokker over zijn
machinegeweer dat via een syn
chronisatiesysteem door het
propellervlak heen schoot. De
vinding zette de luchtoorlog op
zijn kop. Fokker blijkt echter het
idee te hebben gepikt van de
Zwitserse ingenieur Schneider.
Jarenlang is er juridisch gesteg
geld over het patent. Fokker be
weerde bij hoog en laag dat zijn
vinding wezenlijk anders was.
Fokkers sluwheid kwam op
nieuw sterk naar voren aan het
eind van de oorlog in 1918, toen
hij honderden vliegtuigen en
een flink deel van zijn fortuin
naar Nederland wist te smokke
len. Maar ook hier prikt Dierikx
de exclusieve heldenrol door.
Want in dat jaar werd nauwe
lijks controle uitgeoefend door
de autoriteiten: veel meer (Duit
se) industriëlen wisten bezit
veilig te stellen in neutrale lan
den.
Dierikx schetst onbarmhartig
de kwaliteitsarmoede waarmee
de Fokkerfabriek was behept.
De vliegtuigbouwer mikte
voortdurend op uitbreiding van
de productie in plaats van te in
vesteren in innovatieprogram
ma's. Tot aan zijn dood hield
Fokker vast aan hout in plaats
van metaal als basismateriaal.
Die korte termijnpolitiek deed
hem meermalen de das om.
Ook de voortdurende ruzies
met KLM-grondlegger Plesman,
die regelmatig een nieuw Fok
ker-ontwerp door de strot ge
duwd kreeg, worden glashelder
neergezet. 'En nu is het een
schandaal, hoe soms met onze
belangen wordt omgesprongen
door iemand, die half Duit-
scher. half Nederlander, half
Amerikaan is. De vliegtuigin
dustrie moet aan den Neder-
landschen bodem worden vast
gehecht. Het moet niet kunnen
dat de Heer Fokker naar Ameri
ka kan gaan en 'de tent sluiten',
zooals hij dat noemt', schrijft
een pisnijdige Plesman in 1934.
Koopman
In die jaren komt de koop
man Fokker naar boven. Hij
wist dat zijn burgervliegtuigen
in eigen land niet meer werden
gepruimd en kocht van de Ame
rikaanse fabrikanten Douglas
en Lockheed de exclusieve li
centies voor Europa. Waarna hij
opnieuw Plesman (dol op
Douglas-vliegtuigen) het bloed
onder de nagels vandaan haalde
door de prijs van deze toestellen
fors op te schroeven. Zijn eigen
Amerikaanse fabriek, glorieus
begonnen, legde intussen het
loodje. Toepassing van verou
derde technieken en kwalitatief
ondermaats materiaal waren
ook hier de ingrediënten voor
het verval. Des te opvallender
was dat hij een fraai motorjacht
ontwierp voor 366.000 gulden,
meer dan hij ooit uitgaf voor de
ontwikkeling van een nieuw ty
pe vliegtuig.
Fokker rookte en dronk niet.
maar snoepte des te meer.
vooral Haagsche Hopjes. Zijn
liefdesleven was een drama.
Twee huwelijken strandden in
een echtscheiding en in een
zelfmoord. Fokker was te zeer
verliefd op vliegtuigen. De om
standigheden waaronder hij op
49-jarige leeftijd stierf, waren
evenzeer tragisch: als gevolg
van een mislukte neusoperatie.
Hoe nuchter en zakelijk Die
rikx het leven van Fokker ook
heeft beschreven, het boek laat
zich lezen als een historische
schelmenroman. Compleet met
een droevig eind.
