De natuurlijke bypass
Gezondheid
Eierstokkanker
Familieleden patiënten met ziekte van Graves gezocht
WiUJJjl jn F^1
MAANDAG 9 JUNI 1997
Mevrouw Tienhoven was altijd trots geweest op haar fi
guur. De jaren en vier zwangerschappen hadden haar
maatje 36 onaangetast gelaten, totdat zij op 48-jarige
leeftijd in de overgang kwam. Toen begonnen geleide
lijk haar rokken strakker te zitten. Meer sporten en het
volgen van diverse dieet-programma's had geen effect.
Uiteindelijk moest ze haar rokken tiuee maten groter
kopen dan haar jasjes. Ze maakte een afspraak bij de
dokter toen haar buik, behalve dik. ook nog gespannen
ging aanvoelen. Met enige spoed werd zij verwezen
naar de gynaecoloog, die haar al na de eerste onderzoe
ken moest meedelen dat zij vrijwel zeker eierstokkanker
had, en helaas al in een vrij ver stadium.
Eierstokkanker ovariumcarcinoomkomt voorbij 1 op
de 70 vrouwen. Niet zo frequent dus als borstkanker,
maar toch bepaald geen zeldzame vorm van kanker.
De eierstokken liggen naast de baarmoeder in het klei
ne bekken, laag in de buik. Door het buikvlies worden
deze organen gescheiden gehouden van de darmen en
andere organen in de buik. De eierstokken hebben vrij
veel ruimte om zich heen, en door de gescheiden ligging
ten opzichte van de overige buikorganen kan een ge
zwel in de eierstokken zich vrij ongemerkt ontwikkelen.
Het drukt nergens, het groeit nergens in, het doet dus
geen pijn, maar het wordt wel. groter. En het enige wat
de patiënte merkt, is dat zij 'dikker' wordt. Dit sluipen
de begin zorgt ervoor dat de overgrote meerderheid van
de gevallen van ovariumcarcinoom pas wordt ontdekt
als de ziekte al vergevorderd is.
Het ovariumcarcinoom blijft lang beperkt tot de buik.
De ziekte zaait zich wel uit, maar ook de uitzaaiingen
zitten voornamelijk in de buik, in het bijzonder op de
bekleding van darmen, blaas, baarmoeder, lever en
middenrif. De tumor en zijn uitzaaiingen produceren
wat vocht en wanneer de vochtafvoer uit de buikholte
belemmerd raakt - bijvoorbeeld doordat tumorcellen
de lymfe-afvoer blokkeren - ontstaat er vrij vocht in de
buik. We noemen dit ascites.
De behandeling van ovariumcarcinoom is ingrijpend.
Ik beperk mij hier tot de standaardbehandeling van de
gevorderde stadia omdat die het meest voorkomen. De
diagnose ovariumcarcinoom wordt op klinische gron
den gesteld: bij inwendig onderzoek is een gezwel naast
de baarmoeder te voelen, de CT-scan van de buik is
verdacht, bepaalde bloeduitslagen eveneens. Daarna
volgt een operatie. Deze heeft twee doelen. Ten eerste
het bevestigen van de diagnose en het stadiëren van de
ziekte. Hiermee wordt bedoeld dat de chirurg kijkt in
welk stadium (één tot en met vier) de tumor en de uit
zaaiingen zich precies bevinden.
Ten tweede zal de chirurg tijdens de operatie zoveel
mogelijk tumorweefsel weghalen, zowel de primaire tu
mor als de uitzaaiingen. Zo'n operatie kan zeer lang
durig zijn. U moet zich voorstellen dat er vele tientallen
kleine uitzaaiingen in de buikholte zijn, en de chirurg
zal proberen die allemaal weg te halen. Dit langdurige
en nauwkeurige werk is echter zeer belangrijk, want
hoe minder tumor er achter blijft hoe groter de kans
dat het tweede deel van de behandeling succesvol zal
blijken, en hoe groter de kans op overleving.
Het tweede deel bestaat uit chemotherapie. Tot voor
kort bestond de standaardbehandeling uit 6 tot 10 ku
ren met cisplatinum en cyclofosfamide (CC-kuren). De
ze combinatie chemotherapie gaf goede resultaten: bij
iets meer dan de helft van de patiënten was er na enige
tijd geen tumor meer aantoonbaar. Bij meer dan de
helft (60-70 procent) van hen
was ha vijf jaar de ziekte nog
niet teruggekeerd.
Recent is echter als standaard
behandeling Tcixol toegelaten,
een chemotherapeuticum dat
gewonnen wordt uit de taxus
boom. De resultaten van com
binatietherapie waar Taxol in
zit zijn beter dan de resultaten
van CC-kuren,'inaar ook heel
veel duurder.
Ovariumcarcinoom is niet te
voorkomenEen diagnose in
een eerder stadium zou wel hel
pen, maar zoals wel blijkt uit
het verhaal van mevrouw Tien
hoven, is ook dat niet altijd
haalbaar.
Onderzoekers van het Academisch Medisch
Centrum in Amsterdam zijn op zoek naar dui
zend vrouwelijke familieleden van patiënten
met de ziekte van Graves of de ziekte van
Hashimoto. Met financiële steun van NWO,
de Nederlandse Organisatie voor Weten
schappelijk Onderzoek, willen zij via de vrij
willigers meer inzicht krijgen in het ontstaan
van auto-immuunziekten van de schildklier
en manieren om de ziekten te remmen.
Het doel van het vijfjaar durende onderzoek
is om in een vroeg stadium bij familieleden te
kunnen voorspellen of zij risico lopen voor het
krijgen van deze ziekten. Bij vrouwen komen
ze zes tot acht keer vaker voor dan bij man
nen.
Zowel bij de ziekte van Graves als de ziekte
van Hashimoto valt het afweersysteem de ei
gen schildklier aan. Ze komen bij bepaalde fa
milies zeer vaak voor. In die families hebben
gezonde personen een aanzienlijk grotere
kans om in een later stadium de ziekte ook te
krijgen. Hoewel de schildklieraandoeningen
vaak familiair bepaald zijn, is alleen een erfe
lijke aanleg niet doorslaggevend. Omgevings
factoren spelen een cruciale rol.
De duizend gezonde vrouwelijke vrijwilligers
moeten familie zijn in de eerste of tweede
graad van een patiënt. In de familie moeten al
minimaal twee patiënten voorkomen. Belang
stellenden kunnen voor deelname of informa
tie bellen met mevrouw Th. Strieder of me
vrouw M. van den Brink, tel. 020 - 56 63 50 7.
Looptraining tegen pijnlijke 'etalageziekte
MARISKA KOSTER,
Hij kreeg te horen dat fietsen en
zwemmen best mocht, maar dat
lopen absoluut moest. En dat
heeft-ie geweten. „De pijn was ver
schrikkelijk. Het was net alsof je
met blote voeten op gloeiende ste
nen liep. Maar ik wist dat er niets
kapot kon. Dat ik door de pijn
grens heen kon lopen en dat ook
moest. In de natuur koos ik een
heel stille route waar je haast nie
mand tegenkomt. Je weet dan dat
je moet doorgaan want er is nie
mand om je te helpen. In bijna een
jaar heb ik zo 1.800 kilometer gelo
pen. Elke keer weer wat verder. De
startpijn is gebleven, maar verder
ben ik enorm vooruit gegaan.'"
Een op een video vastgelegd ver
haal. Eén van de verhalen verteld
door mensen die lijden aan
'claudicatio intermittens'. Of in de
volksmond 'etalageziekte' omdat
in de buurt van winkelruiten nogal
eens rustpauzes worden ingelast.
Met als voordeel dat geen voorbij
ganger in de gaten heeft dat je veel
problemen met wandelen hebt.
„Hetgeen wel het geval is wanneer
je voor een huis 'stom' stil gaat
staan. Of voor een tuintje van een
woning waarin dan het gordijn
soms even weggeschoven wordt,
want het staat natuurlijk gek als
een vreemde maar blijft kijken",
aldus een ander verhaal op diezelf
de video.
Ervaringen van mensen, lijdend
aan vernauwing of afsluiting van
slagaderen in bekken en/of benen.
Ze zijn vastgelegd op de beeldband
die in eerste instantie bedoeld is
voor (vaat)chirurgen, internisten
en radiologen maar die ook een
plaatsje moeten gaan krijgen bij
huisartsen en fysiotherapeuten.
Om zo terecht te komen bij de
man of vrouw met de aandoening,
die het lopen van zelfs enkele tien
tallen meters soms al tot een ui
terst pijnlijke zaak maakt.
Het klinkt heel tegenstrijdig: niet of
nauwelijks pijnvrij kunnen lopen
en dan het (dwingende) advies
krijgen een looptraining te gaan
volgen daar waar dotteren of een
bypass toch ingeburgerde medi
sche ingrepen zijn om de vemau-
Veel lopen, alleen of in een groep, kan op den duur het ziekteproces remmen of zelfs stil zetten.
ARCHIEFFOTO
wing of afsluiting van slagaderen
te verhelpen. Een wat simpele
voorstelling van zaken lijkt het
ook. Wandelen wordt weliswaar
beschouwd als een gezonde bezig
heid, maar om looptraining een
belangrijke plaats toe te dichten in
geval van claudicatio lijkt wat
overdreven.
„De toestand van de slagader zelf
wordt er niet beter door, maar be
kend is dat wandelen bij de mens
een reserve-netwerk in werking
stelt", vertelt drs. Marjolein de
Booys, consulent bij de Vereniging
van Vaatpatiënten, waar men ui
terst content is met de videoband.
„Een netwerk dat op den duur een
belangrijke taak van de slagaders
gaat overnemen: de aan- en door
voer van zuurstofrijk bloed. De
pijn die een claudicatio-patiënt
voelt, is het gevolg van te weinig
zuurstofrijk bloed omdat de slag
ader vernauwd is of verstopt zit.
Dat reserve-netwerk bestaat uit
heel kleine bloedvaten in de spie
ren dicht bij de aderen die het bij
normaal functioneren van de ade
ren rustig hebben, maar bij ader
problemen een actieve rol gaan
spelen. Mits ze daartoe geprikkeld
worden en die prikkel is looptrai
ning. Via deze omweg komt toch
die toevoer van zuurstofrijk bloed
op gang waardoor die bloedvaatjes
(coÏÏateralen) in feite de rol van het
afgesloten of vernauwde bloedvat
in elk geval deels gaan overnemen.
Je kan dus zeggen dat daar waar
een bypass een medisch-techni-
sche omleiding is, lopen een na
tuurlijke omleiding is."
Uiteraard is looptraining geen
wondermiddel, te meer daar men
sen met claudicatio intermittens
nogal eens hartproblemen hebben.
Looptraining maakt dotteren of
het aanbrengen van een bypass
natuurlijk niet altijd overbodig,
„maar veel lopen kan op den duur
het ziekteprocess remmen of zelfs
stil zetten waardoor belastende
operaties wellicht voorkomen kun
nen worden. Ook na vaatoperaties
blijft lopen belangrijk om een her
nieuwde vernauwing te voorko
men. Bovendien: looptraining ver
groot uw bewegingsruimte", lezen
we in een al enkele jaren geleden
bij dezelfde vereniging verschenen
brochure waarin het hoe en waar
om van looptraining uit de doeken
wordt gedaan. Een heus trainings
schema voor mensen die soms
niet langer dan vijftig meter pijn
vrij kunnen wandelen.
Het verschijnen van de video -
„vraag ernaar bij de specialist,
maar kaart het bestaan ervan ook
aan bij de huisarts", raadt Marjol
ein de Booijs aan - moet die loop
training een extra stimulans geven.
„Het is geen gemakkelijke weg.
Het is inderdaad pijn lijden. Het
schema vraagt drie dagelijkse trai
ningen die qua afstand per indivi
du verschillen en na verloop van
tijd worden uitgebreid. De ervaring
leert dat na een week de pijngrens
al wat gaat verschuiven. Ik durf
rustig te stellen dat de mensen een
topsportprestatie leveren. Niet wat
betreft het aantal trainingsmeters,
maar wel waar je praat over afzien.
Neen, voor hen ligt er geen me
daille te wachten, maar iets veel
belangrijkers: pijnvrije loopafstan
den die ze eigenlijk niet meer voor
mogelijk hielden", aldus Marjolein
de Booijs.
Informatie: Vereniging voor Vaatpatiën
ten, John F. Kennedy laan 101, 3981 GB
Bunnik.
WÊÊÊÊÊtm
P
U
Z
z
E
L
N
E
N
N
E
R
E
M
S
N
1
L
L
E
R
L
L
E
S
N
1
P
S
U
E
A
D
U
R
D
T
R
A
A
T
S
P
T
T
N
E
M
E
U
L
E
T
A
P
s
E
S
A
S
1
U
IVI
O
S
S
A
1
J
K
F
R
1
G
S
E
M
V
N
U
S
E
M
E
B
V
E
T
D
N
A
L
A
c
O
N
1
R
D
L
1
S
A
1
J
E
O
X
T
D
E
A
N
L
R
T
W
L
B
K
O
E
N
V
E
1
F
K
O
R
IVI
O
z
N
L
E
R
M
F
N
H
I
L
A
R
B.
E
E
V
T
A
A
S
N
A
V
E
F
S
R
E
A
S
L
R
T
P
A
V
A
N
B
A
A
H
S
c
R
T
N
A
W
A
R
T
A
R
C
R
E
Z
1
U
H
R
E
V
D
N
A
L
E
R
R
E
L
E
1
W
E
1
R
D
R
Aaien
Insmeren
Showjasje
Carbolineum
Intree
Slank
Diner
Jammer
Spatel
Dravik
Ketel
Spinsel
Driewieler
Landverhuizer
Staart
Enkelvoud
Palmboom
Strafbaar
Excuseren
Ransel
Trawant
Flits
Reclameadviseur
Verbranden
Havendiefstal
Rennen
Verzot
Inleg
Saffraanappel
OPLOSSING
OPGAVE
CITAAT
Horizontaal:
1. pikant; 2. zweet; 3. plaat; 4.
bistro; 5. kraag;'6. spion; 7.
baard; 8. mispel; 9. potig; 10.
barok; 11. barkas; 12. kanon;
13. tatami; 14. spook.
Het citaat is van Eric Hoffer:
„Ook onberekenbaarheid kan
eentonigworden".
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters
zijn al de onderstaande woorden
verstopt. Ze zijn te lezen van
links naar rechts, van rechts naar
links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin. Enkele let
ters worden dubbel gebruikt.
Streep alle woorden door. De res
terende letters vormen dan regel
voor regel van boven naar bene
den gelezen de oplossing van de
ze puzzel.
SI!!!
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Tijwisselaar
Heer Ollie belandde dreunend op de
grond tussen zijn boeken. Maar zijn
belezenheid baatte hem nu niet en er
was niemand die acht op hem sloeg.
Boven zijn hoofd ontbrandde een fel
le strijd tussen de herbergier en de
gezagvoerder.
„Ik laat me niet door de pekel ha-len!
loeide de laatste. „Is hier nog ie
mand die de vloed wil tegenhouden?
Jij soms, uitgeplozen eind aanleg-
tros?"
„Nee, niet Horrel, o vreemde!" riep
de tijwisselaar vanachter de tapkast.
„De vloed is mijn taak..."
Op dat moment werd hij getroffen
door een neerstotende fles Raap-
brand, zodat hij geheel uit het ge
zicht verdween, terwijl de herbergier
tegelijkertijd naast heer Bommel op
het Handboek der Getijden sloeg.
„Had iemand iets?" vroeg kapitein
Wal Rus, dreigend rondkijkend. „Is er
soms nog ergens een landhaai die
een eerlijk zeeman het vak wil leren?
Er volgde geen antwoord. De eilan
ders waren uitgeschakeld en Tom
Poes meende dat dit geen goed mo
ment voor uitleg was.
„Goed", hernam de gezagvoerder.
„Dan gaan we maar weer eens ver
der." Hij stampte de tapperij uit, ter
wijl hij zijn mouwen begon neer te
rollen en Tom Poes kwam achter de
toonbank vandaan om heer Ollie op
te beuren.
„Hebt u zich bezeerd?" vroeg hij.
„Kom, steun maar op mij."
„Hrmpf", stamelde de aangesproke
ne. „Blp-Oempf!"
„Ja, ja", zei Tom Poes. „Dit is alle
maal erg verkeerd aangepakt. Men
moet erg voorzichtig zijn met bijge
loof en zo. Voorzichtig, heer Bom
mel; hier is een trapje."
REDACTIE SASKIA STOELINGA
H
W
DOOR JAN VISSER
Meestal is het een ver-van-ons-bed-show maar af
gelopen zaterdagmiddag heersten 'Amerikaanse
toestanden' in eigen land. Een buienlijn trok met
een snelheid van zo'n 100 kilometer per uur van
Zeeland via Holland naar Friesland/Groningen en
dat ging gepaard met ongebruikelijk zwaar weer.
Rond 16.00 uur zwol de wind aan tot kracht 10
(zware storm) en op de luchthaven Schiphol werden
windstoten gemeten tot 130 kilometer per uur.
Doordat het tijdens het windstotenfront, voorafge
gaan dooreen angstaanjagende rolwolk, nog niet
regende was er enige tijd sprake van een complete
stof/zandstorm. De hemel verkleurde daarbij com
pleet en het zicht nam af tot een paar honderd me
ter. Vervolgens brak het regengeweld los waarbij in
zeer korte tijd uitzonderlijk veel water werd opge
vangen. In Santpoort-Noord viel 17 mm waarvan 6
mm in 10 minuten, in Bloemendaal werd 15 mm in
10 minuten opgevangen en onze man in Stompwijk
kreeg 10 mm in een kwartier te verwerken. Tevens
kwam het tot hagel.
Het noodweer verjoeg de warmte. Voor de buien uit
was het in Bloemendaal nog 29,0 graad geworden,
daarna nog maar 15. Gisterochtend trok, sterk ver
traagd, het koufront over onze regio maar dat
bracht slechts enige tijd regen (Santpoort-Noord 8
mm) en wat onweer. Zondagmiddag en -avond, toen
er elders in het land nog wel zware buien actief wa
ren, bleef het bij ons droog met geregeld zon en de
temperaturen liepen op tot zo'n 20 graden.
De junizomer wordt door de zware buien niet in ge
vaar gebracht. Onder invloed van een nieuwe hoge-
drukcel boven Denemarken is het inmiddels weer
zonnig geworden. Morgen wordt de zon weliswaar
gehinderd door enige tijd dikkere (sluier)bewolking
maar de temperaturen gaan alweer omhoog naar 24
graden en de wind waait uit het oosten. Op woens
dag wordt het nog enkele graden warmer maar dan
wel weer kans op een regen of onweersbui. Ook
donderdag, wanneer er op de Noordzee een depres
sie ligt, is er kans op een bui.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
dinsdag.
Noorwegen:
Vandaag nog zonnige pe
rioden en droog. Morgen
kans op een enkele bui.
Middagtemperatuur tus
sen 20 en 25 graden,
morgen langs de westkust
dalend tot 16 graden.
Zweden:
Vandaag vooral in het zui
den een enkele bui, moge
lijk met onweer. Morgen
ook elders enkele buien en
minder zon. Maxima tus
sen 20 en 24 graden.
Denemarken:
Vandaag nog een enkele
bui en af en toe zon. Mor
gen op de meeste plaatsen
vrij zonnig en droog, Mid
dagtemperatuur rond 22
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Vandaag van tijd tot tijd
zon en op veel plaatsen droog. Morgen
vanuit het zuiden wolkenvelden en en
kele buien. In Schotland en Oost-Enge-
land echter nog lang droog en flink wat
zon. Middagtemperatuur uiteenlopend
van 15 graden in het noorden tot 22 in
het zuiden. Morgen in Oost-Engeland lo
kaal 25 graden.
België en Luxemburg:
Droog en vooral morgen vrij zonnig. Mid
dagtemperatuur vandaag 23 graden,
morgen 26.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zonnig en warm. Morgen later op de dag
vanuit het westen mogelijk enkele re
gen- of onweersbuien Middagtempera
tuur tussen 24 in het westen en 29 gra
den landinwaarts.
Portugal:
Eerst zonnig. Vandaagavond en morgen
een enkele regen- of onweersbui. Maxi
ma tussen 24 en 30 graden.
Madeira:
Enkele stapelwolken en kleine kans op
een bui. Verder flinke zonnige perioden.
Middagtemperatuur ongeveer 24 gra-
Spanje:
In Galicie vandaagavond en morgen een
enkele regen- of onweersbui. In de rest
van Spanje veel zon en droog. Maxima
tussen 28 en 35 graden. In Galicie circa
23 graden.
Canarische Eilanden:
Flink wat zon en droog, morgen mis:
schien ook wat wolkenvelden. Middag
temperatuur rond 28 graden.
Marokko:
Westkust: vrij zonnig en droog. Middag
temperatuur uiteenlopend van 28 gra
den in Tanger tot 35 in Agadir.
Tunesië:
Zonnig en heet. Maxima van 30 graden
langs de kust tot bijna 40 in het binnen-
Zuid-Frankrijk:
Zonnig en warm. Morgen heel misschien
in het'westen een bui. Middagtempera
tuur tussen 27 en 32 graden.
Mallorca en Ibiza:
Zonnig en warm. Maxima rond 30 gra
den.
Italië:
Zonnig en warm. Middagtemperatuur
tussen 27 en 30 graden.
Corsica en Sardinië:
Zonnig en warm. Middagtemperatuur
tussen 27 en 30 graden.
Malta:
Zonnig en warn). Middagtemperatuur
rond 30 graden
Griekenland en Kreta:
Vrij zonnig. Morgen een iets grotere kans
op een bui. Maxima tussen 25 en 30
graden.
Turkije en Cyprus:
Een enkele regen- of onweersbui, met
name in het binnenland van Turkije, en
op morgen ook richting Cyprus. Verder
ook flink wat zon Middagtemperatuur
tussen 25 en 33 graden
Duitsland:
Vandaag enkele regen- en onweersbui
en. maar ook perioden met zon. Morgen
overwegend zonnig en droog. Middag
temperatuur variërend van 22 tot 26
graden. Morgen in het zuidwesten bijna
30 graden.
Zwitserland:
Zonnig en warm Middagtemperatuur
rond 30 graden.
Oostenrijk:
Vooral in het oosten kans op een regen-
of onweersbui. Verder flinke zonnige pe
rioden en droog. Middagtemperatuur
rond 27 graden.
Polen:
Vooral vandaag een enkele r<
weersbui. Verder ook flinke zt
rioden. Middagtemperatuur
24 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon, maar ook ki
regen- of onweersbui. Middq
tuur ongeveer 25 graden.
Hongarije:
Zowel vandaag als morgen kaf!
regen- of onweersbui. Verderv tc
daag ook flink wat zon. Midda
tuur tussen 24 en 28 graden.
DINSDAG 10 JUNI 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 05.21 ZononóB
Maan op 10.39 Maan on 11
Waterstand
IJmuiden Katwi JÉ
Hoog 07.49 20.20 07.2! a
Laag 03.40 16.05 03.2: ia
Weerrapporten 08 juni 20 u
Amsterdam licht bew
Rotterdam licht bew
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
half bew
half bew.
licht bew
half bew.
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas onbew.
half bew,
regenbui
half bew.
half bew
licht bew
licht bew.
SphT
Stockholm
Warschau
Wenen zwaar bew
Zurich onweer
Bangkok zwaar bew.
Buenos Aires licht bew
Casablanca zwaar bew
Johannesburg licht bew
Los Angeles zwaar bew
New Orleans licht bew
New York zwaar bew.
Tel Aviv onbew.
Tokyo
regen
Vancouver licht bew
