ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
'Ik krijg toch
geen ontslag?'
ZATERDAG 7 JUN11997
ra»i«K*'<=»:W)Mailc;
1 cht voor het geluk leek hij niet ge-
- i boren. Op zijn zevende overleed
z'n vader, een koopman in toilet-
len die het jonge gezin voornamelijk
"len naliet. Kort daarop brak de Tweede
loorlog uit en behoorde Hans van Ma-
ïet zijn Duitse moeder automatisch tot
jnsen waarmee goede vaderlanders He
et van doen hadden. Na de bevrijding is
luwelijks meer naar school geweest,
rde voortdurend over straat en bleek
ermaat van ramp nog homo ook; een
tie geaardheid die in het Nederland van
igen nog niet bepaald geaccepteerd
nu lunch ik dan met Hillary Clinton",
lij zelfvoldaan. „Niet gek hè, voor een
van de straat. En dat ik homoseksueel
naakt dus ook niks meer uit. Er zaten
nichten bij mevrouw CHnton. Willem
en ik. Maar daar was over nagedacht
Iemand uit de acteurswereld, Willem,
dus, ikzelf namens de danskunst,
Mulisch voor de üteratuur en Rudi
voor de beeldende kunst." Lachend
iteert hij dat het wel een verzameling
nannen is. „Ja zeg, Rudi Fuchs was de
00
Hoogleraar
zijn roemrijke carrière met eindeloos
apenfeiten kunnen illustreren. Dat hij
an huis is bij koningin Beatrix en op je-
jasis staat met Wim en Rita Kok. Dat
rwijl hij nauwelijks behoorüjk kan spel-
1987 bijzonder hoogleraar werd aan
holieke Universiteit Nijmegen, dat hij
cwijt is geraakt bij het aantal prijzen en
icheidingen dat hem sinds 1960 in bin-
n buitenland ten deel is gevallen. Dat
e grens zijn balletten door gezelschap-
f t liefst achttien verschillende landen
n gedanst en dat hij als getalenteerd
laf drie fotoboeken heeft gepubUceerd,
aan de reeks boeken ovet hem recent
rige biografie is toegevoegd,
r in weerwil van zijn ontegenzeggelijke
id, pocht Hans van Manen niet open
er zijn succes. Hooguit reageert hij in
it van 'dat het goed is voor het aanzien
danskunst'.
ïeeft net weer een Itafiaanse prijs, de
'ani International, gekregen. „Echt, ik
et nog steeds even leuk. Zoals ik het
>g iedere keer leuk vind als ik succes
et een nieuw ballet. Het schuift niks,
at om de eer. Het zijn geen literaire
daar zit nog wel eens een
ffl vast. Maar ik vind het toch wel wat.
naar Rome komen en vröeg 'mag
artner ook mee?' Ja hoor. Toen vroeg
wsgierig 'Goh, in welk hotel zitten we?'
'X Excelsior. 'Ooooh', dacht ik. Als ik in
was, had ik altijd iets van: 'als ik daar
:ns mag logeren'. En nou zitten i
igen, begrijp je wel. En nog een open
iusiness class ook. Iedereen vindt dat
'oonste zaak van de wereld, maar ik
lus ik ga lekker mijn vakantie in Itafië
Wat ik ook leuk aan de prijs vind, is
keuze unaniem was. Dat zeiden ze
niet zes 'ja' en vijf 'nee'. En het leuke
er dat Jiri Kylian, Pina Bausch en Billy
ie die prijs eerder kregen. Dat is een
:hap waar ik best bij wil horen."
Voorspoedig
einig opwekkend zijn vooruitzichten
d ook waren, zijn carrière is als 'an
an dream' verlopen. Waar kunste
iog wel eens tegen een inzinking wil-
ïlopen of volledig opgebrand uit de
verpers verdwijnen, drukt Hans
al sinds het eind van de jaren vijftig
m deirisbaar zijn stempel op de moderne
vind^ijn loopbaan kent een korte, snel stij-
lijn en is sinds de jaren zestig op ni-
NatuurUjk zijn er ups en
^geweest, maar nooit van dien aard dat
ook maar enigszins dreigde te ver-
els-
irMt
I Choreograaf
Hans van Manen
l al 52 jaar actief
I en nog lang
mm niet klaar
V- g»*, S5 Als iemand het gezicht van
i de moderne dans in
Nederland heeft bepaald,
dan is het Hans van Manen.
Binnenkort wordt hij 65,
maar de voornaamste
gedachte die hij daarbij
heeft is de angst dat ze hem
wel eens zouden kunnen
«Hasj r ontslaan. Het succesverhaal
l van een kansarm
vjl straatschoffie, voor wie
-t|
- K woensdagavond 11 juni, in
het Danstheater in Den
Haag, een galavoorstelling
wordt gegeven door het
I Danstheater.
Hans van Manen als baby. foto cpd
cnikt instemmend. „Het is wat Pina
chteiti ooit zei: 'üben, üben, üben', oefenen,
)nariin- oefenen. En mijn grote voorbeeld
5 kun heeft het ook zo gezegd: 'Always
making, making...' Zo noemde hij
dat moet ook. Je moet altijd maar
Je ziet het ook aan Jiri Kylian, de
acht jaar altijd maar maken. Dat is
led, als je altijd moet. Dan wordt je er-
estuwd. Als je een tijd niet schrijft, dan
uitgever op den duur een keer 'Goh
lijf je?'. Maar in de danskunst is alles
an te voren gepland. Je weet precies
a en daar heb je je maar aan te hou-
)or mij is het 't beste als ik met mijn
;n de muur sta."
noment staat hij weer tegen de muur.
uni gaat zijn 'Three pieces for Het' in
Ire. Niet bij zijn vaste gezelschap Ne
derlands Dans Theater, maar bij Het Natio
nale Ballet. Daar slaat dat 'for Het' ook op,
want in Amerika noemt men Het Nationale
Ballet kortweg Het. Amerikanen spreken zelfs
over 'The Het'.
Het is 't eerste ballet dat hij voor het Am
sterdamse gezelschap maakt, sinds hij er na
jaar 1988 met een daverende ruzie opstapte.
Hij voelde zich miskend en keerde terug naar
zijn oude liefde, het Nederlands Dans Thea
ter, waar hij in 1970 met minstens evenveel
herrie als artistiek directeur was opgestapt.
De terugkeer van de verloren zoon, stond er
toen in de krant, waarop Van Manen van zich
afbeet: 'Flauwekul, verloren zoon. Het is ge
woon, eh, effe met het verkeerde wijf ge
trouwd geweest, van het wijf gescheiden en
daaaagggg allemaal
Hij giert van de lach als hij het terughoort
en is weer even resoluut als deze nieuwe flirt
met 'het verkeerde wijf ter sprake komt. „Dit
is weer voor het eerst in acht jaar dat ik een
klein uitje doe. Dat is toch heel gewoon?
Maar dat is niet de ware reden. De ware re
den is dat Wayne Eagling (artistiek directeur
van Het Nationale Ballet, C.V.) een goede
vriend van me is. Toen ik bij het Royal Ballet
werkte, heeft hij in zeker vijf balletten van me
gedanst. En toen hij hier kwam als directeur,
ontmoetten we elkaar natuurlijk weer. De
eerste keer dat we met elkaar aten, heb ik
hem gevraagd zo lief te zijn om geen nieuw
ballet van me te vragen. Dat heeft hij vier jaar
lang volgehouden en dat heb ik zeer in hem
gewaardeerd. Ja, op een gegeven moment
vroeg hij het natuurlijk wel. Anderhalf jaar
geleden. En daar had hij ook groot gelijk in."
Zijn vertrek destijds bij Het Nationale Bal
let was vooral een protest tegen de manier
waarop de toenmalig artistiek directeur Rudi
van Danzig hem behandelde. „Met de dan
sers heb ik nooit enige moeite gehad, dat is
altijd ongelooflijk leuk geweest en gebleven."
In die zin was zijn terugkeer nu ook heel ge-
makkeüjk. „Ik kende alle dansers nog, want
ik ga altijd naar de premières en dan kom ik
na afloop ook even achter. Dus mijn terug
keer was eigenlijk heel gewoon, ik voelde me
er nog helemaal thuis."
Excuus
Natuurlijk was het moeilijk, die eerste dag.
„Maar dat heb ik bij elke nieuwe' choreogra
fie. Op de dag dat ik moet beginnen, heb ik
het Uefst last van mijn knieën, zodat ik een
excuus heb om die dag niet te hoeven ko
men. Altijd weer als je begint, moet je je op
nieuw bewijzen.
Dit keer nog meer dan normaal. „Alle ogen
zijn nu natuurlijk op me gericht. Maar ach, ik
heb nooit angst dat ik het niet meer kan. Ik
denk er wel eens over na als ik een slechte
dag heb. Maar ik denk over zo veel dingen na
zonder dat ik er verder onder gebukt ga.
Zoals hij ook niet lang stil wil staan bij zijn
aanstaande 65ste verjaardag. „Je krijgt van
die brieven thuis dat je pensioen krijgt, AOW
krijgt. Dat is de gewoonste zaak van de we
reld. Wat? Of ik een bejaardenpas aanvraag,
65+-korting op het openbaar vervoer? Ik haat
het openbaar vervoer! Ik ga zelfs naar de
melkboer met de auto. Ik beweeg de hele dag
al genoeg. Maar door die brieven krijg je
volop gelegenheid om over die leeftijd na te
denken. En het enige wat ik eigenlijk gedacht
heb, is: ik zal toch geen ontslag krijgen? Nou
ja, ik heb niks gehoord. Anders moet ik gaan
free-lancen."
Van stoppen is geen sprake. Integendeel.
Hans van Manen is met zijn gedachten louter
bij nieuwe balletten. „Op mijn dertiende ben
ik begonnen als grimeur-toneelkapper. Dat
betekent dat ik vandaag de dag al 52 jaar in
het theater werk. Dat is meer dan een halve
eeuw. Verdomd lang. Ik denk dat er weinig
mensen zijn die op hun 65ste al 52 jaar aan
hun carrière bezig zijn. Campers, vrijetijds-
kleding, ik moet er niet aan denken. Ik zou
gek worden. Ik ben niet van plan ooit op te
houden met werken. Trouwens, als ik van
mijn pensioen zou moeten leven, kan ik net
zo goed meteen uit het raam springen. Dan
moet ik dit huis verkopen, want dat kan ik
dan niet meer betalen. Ik heb mijn hele leven
alles wat ik verdiende altijd meteen uitgege
ven. Ik vind alles leuk... eten, vrienden... Ik
heb altijd gewoon van de ene dag in de ande
re geleefd."
Stokoud
Hij reafiseert zich wel dat hij in de ogen van
de meeste dansers een oude man is. „Voor
een 19-jarige is iemand van 65 natuurlijk
stokoud. Ik denk wel eens, stel ik was niet ho
moseksueel, en ik was getrouwd en ik had
kinderen en die hadden ook weer kinderen
en die waren dan nu gekomen: 'Opa, opa'. Ik
zou gek worden. God zij gedankt! Ik zou trou
wens meteen zeggen: 'Opa, niks opa. Ik heet
Hans'.
Het leuke van het vak choreograaf is dat ik
de hele dag met jonge mensen omga. Maar
iedereen zegt 'je' en 'jij' tegen me. Ik wil geen
Mister B. genoemd worden, zoals Balanchi-
ne. Ik dank je feestelijk. Ik denk ook niet dat
veel dansers zich realiseren dat ik al zo oud
ben. Ik koop nog meteen de nieuwe Prince.
Ik kan zelf nog goed dansen, vooral op oude
jazz. In de disco doe ik zó." Hij gaat staan en
begint meteen met zijn armen en hele lijf te
swingen. „Ik ga niet meer zo uit mijn dak.
Het hoeft niet meer zo uitbundig als vroeger,
ik ben veel bescheidener. Maar ik ga meteen
de dansvloer op, naast een knul van 18."
Het is overigens niet zo dat hij nog voort
durend in disco's rondhangt. „Ik kom nog
wel eens in gelegenheden waar je ook kunt
dansen. Maar ik zou niet meer naar de It
gaan. Dat heeft geen zin meer. Ik heb een
vriend van 45, dat is voor mij dus eigenlijk
een snotneus. Ik denk wel eens, waar haal ik
de moed vandaan? Ach, je doet een hoop
dingen in het leven waar je niet bij nadenkt.
Over alles steeds nadenken, dat vind ik ook
niet goed."
Toch komen de momenten dat hij nadenkt
over zijn eigen sterfelijkheid vaker voor. De
eerste pionier van het Nederlands Dans The
ater, Carel Birnie, is alweer ruim twee jaar ge
leden overleden. ,*,En denk je dat als Benno
Premsela doodgaat, ik niet met de dood be
zig ben? Maar het ergste is dat ik meteen
denk: Benno was bijna 76, dus ik heb nog
tien a elf jaar. Zoiets heb ik dan. En dan denk
ik wel: Benno mankeerde eigenlijk nooit wat,
maar plotseling kreeg hij wat. Dat kan mij nu
ook overkomen. Alleen ben ik niet van plan
me bezig te houden met plotseling. Dan
moet ik ook na gaan denken over de straat
oversteken en hoe je van de Eiffeltoren kunt
vallen. Dan kun je wel aan de gang blijven."
Homoseksualiteit
Hans van Manen wil zich gewoon niet teveel
sores maken. Dat heeft hij nooit gedaan.
Zelfs de ontdekking van zijn homoseksuali
teit (al op zijn elfde had hij contacten met
mannen) heeft hem geen moment gehinderd
of gefrustreerd. Waar anderen hun geaard
heid angstvallig voor familie en de maat
schappij verborgen, was het voor Hans van
Manen de gewoonste zaak van de wereld. „Ik
had al snel zoiets van dat ik duidelijk niet de
enige op de wereld was. Mijn moeder vroeg
toen ik een jaar of vijftien was of ik homo
seksueel was. Ja, zei ik. Vind je het erg?, vroeg
ze. Nee, zei ik. Nou, gelukkig dan maar. En
dat was het."
In de kring van vormgever Benno Prem
sela, belangrijk strijder voor homo-emanci
patie, leerde hij ook verder op zelfbewuste
manier met zijn homoseksualiteit omgaan.
„Ik heb het nooit onder stoelen of banken ge
stoken. Wanneer dan ook. In de ogen van de
mensen die mijn vriendert waren, moest dat
ook. Als je A zei, moest je B zeggen." En dat
deed hij. Het leidde in het Amsterdam van de
jaren vijftig wel regelmatig tot macho-agres
sie. „Nou dan zette ik mijn handen in mijn zij
en dan ging die bek open. Wat ik zei, zal ik
maar niet herhalen. Schelden. Dan was ik
een straatjongen hoor! En als dat niet hielp,
dan kon ik ontzettend hard lopen."
Later schuwde hij de homo-erotische the
matiek ook niet in zijn balletten. „Ik heb na
tuurlijk een vak, waarin homoseksualiteit al
tijd vanzelfsprekend was. Vooral de buiten
staanders dachten toch al dat alle dansers
nichten waren. Nou, als ze dat toch dachten,
was het helemaal makkelijk. Tegenwoordig is
de danswereld zo hetero als de. klere. Maar
als je hetero bent en je zegt dat je danst,
moet je eens kijken wat voor gezeik je dan
krijgt. Die jongens hebben pas echt iets uit te
leggen. Het beste wat ze kunnen doen, is zeg
gen: mag ik je even aan mijn vrouw voorstel
len."
Boek
Hij heeft geen bijzondere wensen meer, geen
specifieke doelen die hij nog wil bereiken.
„De eerste keer dat ik door Bibeb werd geïn
terviewd, ik was zo trots als een pauw. Wat
dacht je. En het gevoel als er voor de eerste
keer een ballet van jou gaat in de Parijs Ope
ra. Dat heb ik bij alle grote theaters gehad.
Maar ach... ik vind een herhaling van een
ballet nu ook leuk. En zoals die Italiaanse
prijs. Ik ben nooit bezig geweest met het win
nen van prijzen. Kijk, bij tennis, als je hebt
gewonnen, krijg je de prijs. Zelfs als je hebt
gewonnen, omdat de tegenstander slecht
speelde. Maar je ballet-kan nog zo goed uit
vallen, je kan een meesterwerk maken, dat
betekent nog niet dat je er een prijs voor
krijgt. Ik heb ook nog nooit iets gemaakt en
daarbij gedacht aan een prijs. Dat zal ook wel
de reden zijn waarom ik het nog steeds leuk
vind als ik iets krijg.
Van Manen heeft nog voldoende wensen,
maar niet dit soort dingen. „Ik ben toch ook
nooit bezig geweest te bereiken dat er een
boek over mij werd geschreven? Zoiets is na
tuurlijk buitengewoon eervol, maar ik heb
het boek nog steeds niet gelezen. Ik voel me
wel verplicht om dat op een gegeven mo
ment te doen. Ik zag het laatst liggen hij mijn
boekhandel, twee exemplaren, en had toch
een soort verlegenheid. Maar toen kwam ik
bij The American Bookshop en daar liggen nu
vijf verschillende biografieën over Tiger
(Woods), 21 jaar en US Champion golf. Vijf
van zulke pillen. Nou dacht ik, ik hoef me
geen enkele zorg meer te maken. Ik voelde
me niet meer schuldig, niks meer."
Het kwetst hem ook helemaal niet dat het
boek zo slecht is gerecenseerd. „Ik vind het
wel vervelend voor Eva van Schaik, maar ik
ben alleen het onderwerp. Niet meer. Als
mijn eigen fotoboek bij De Slegte zou liggen,
zou ik dat vreselijk vinden. Maar als dit boek
bij De Slegte komt, heb ik zoiets van oh gut,
helemaal niet erg. Dan wordt het tenminste
flink verkocht."
Nee, als er nog. een vorm van ijdelheid is,
die hem sterk bezig houdt, dan is het zijn in
Armani-pak gestoken verschijning. „Ik hen
dol op kleren. Ik vind het leuk om mooie kle
ren te kopen, ik vind het leuk om er goed uit
te zien. Daar doe ik ook serieus mijn best
voor. Ik eet weinig. Ik ga op mijn manier in
concurrentie met de dansers. Enig vind ik het
als ik een zaak binnen ga waar ze je zo van
boven naar beneden bekijken en dan zeggen:
'Maat 52'. En dan zeg ik: 'Nee hoor, 48'. Daar
geniet ik van. Willem Nijholt vroeg of ik ook
zo'n last had van het ouder worden. Ik heb er
nooit last van. Ik voel me goed, gezond. Ik zie
wel in de spiegel dat ik ouder word. Dus ik
kijk gewoon niet meer zo vaak in de spiegel."
