Gezondheidsslippers en 3 inch pumps
Leiden
Beelden Giacometti herkenbaar,
maar als mens blijft hij schimmig
Tante Lien viert
zilveren jubileum
Cultuur&Kunst
culturen
Rotterdam zoekt steun om cultuurhoofdstad te worden
Dubbele inzet in
bizarre droomwerelc
HOL IINII D
F S T V ELO
WOENSDAG 4 JUNI 1997
941
Dertiende Leidse Orgeldag
leiden De Stichting Orgelstad Leiden organiseert voor de der
tiende keer de Leidse Orgeldag. Op 14 juni, vanaf 10.00 uur, be
gint een tocht langs de historische orgels van Leiden die ook zul
len worden bespeeld. De Lokhorstkerk, de Waalse Kerk, de Har-
tebrugkerk, de Pieterskerk en de Evangelisch-Lutherse Kerk ma
ken deel uit van de route. Medewerking wordt ondere anderen
verleend door de organisten Anton den Boer, Erik van Bruggen
en Henk Kooiker. De Leidse Cantorij, het orkest Leiden Sinfo-
niëtta, en het Noord-Hollands Koperkwartet zullen ook uitvoe
ringen verzorgen. In de Waalse Kerk wordt speciale aandacht ge
schonken aan het feit dat het orgel dit jaar 250 jaar bestaat.
Concert No Doubt in Ahoy'
den haag No Doubt, de succesvolle Amerikaanse popgroep,
treedt op 22 september op in Ahoy' in Rotterdam. De band gaf
eerder dit jaar een uitverkocht concert in de Haagse Statenhal.
De voorverkoop van kaartjes begint zaterdag.
Nationale Doedeldag in Zuiderpark
den haag In het Openluchttheater Zuiderpark in Den Haag
wordt aanstaande zondag de tiende Nationale Doedeldag ge
houden. Behalve overvloedige klanken uit doedelzakken is er
ook samenspel met trommels, draailier en andere instrumenten.
Aanvang 12.00 uur.
Zes ton voor naakt van Sluijters
Amsterdam Het schilderij "Vrouwelijk naakt op de rug gezien'
(1911) van Jan Sluijters is gisteravond bij Sotheby's in Amster
dam voor ruim zes ton van de hand gegaan. Na een spannende
strijd tussen enkele bieders die per telefoon hun bod deden, ging
het schilderij, waarvoor Sluijters' echtgenote Greet model stond,
voor 618.759 gulden naar een Nederlandse verzamelaar. Het
doek was inderdtijd veelbesproken. In 1911 maakte het deel uit
van de zeer omstreden tentoonstelling in het Stedelijk Museum
Amsterdam, waarvan enkele naakten werden verwijderd. Ze wa
ren „onbehoorlijk, onlcuis. aanstootgevend en ergerlijk voor het
publiek."
Nederlandse stomme film geboekstaafd
Amsterdam Staatssecretaris Nuis van Cultuur heeft vanmiddag
in het Filmmuseum in Amsterdam het eerste exemplaar gekre
gen van hèt boek over de Nederlandse stomme film. De onge
veer 300 Nederlandse zwijgende films werden vervaardigd tus
sen 1896 en 1930. Het 304 pagina's en 300 illustraties tellende
boek belicht de scripts, de producenten, de muzikale begelei
ding en tal van andere zaken.
Aanmoedigingsprijs voor componist
Hilversum Componist Klaas ten Holst krijgt op de Europaische
Filmmusik Biennale 1997, later deze maand in Bonn, een aan
moedigingsprijs voor de muziek die hij maakte voor de NCRV-
dramaserie Zwarte Sneeuw. Aan de prijs is een bedrag van
25.000 gulden verbonden.
Het stemmen van instrumenten begeleidt een mechani
sche omroeper die maar half te verstaan is, en ongetwij
feld de zoveelste vertraging naar Amsterdam, Den Haag,
Utrecht of god-mag-weten-waar-in-Nederland aankon
digt. In de stationshal van Leiden Centraal luistert nie
mand. De meeste mensen hebben alleen oog voor de
grote glitterbol en vier weelderige bordeauxrode linten
die in de nok van de hal hangen. Op het podium achter
de middelste schuifdeuren zit het begeleidingsorkest.
Compleet met koper, kostuums en contrabas verzorgt de
Frits Landesbergen Big Band de muzikale omlijsting voor
een uurtje hevig gecultiveerde chic.
Er zal professioneel gedanst
worden in het kader van de pro
motie van de Nederlandse
danssport en van Leiden Cul
tuurstad. Vier
maal ball
room en vier
maal Latin.
Aan de rijen
toeschouwers
te zien wordt
er vandaag
blijkbaar niet
gemaald om
spoorwegen
ongemak. Op
de overloop
van perron 1
worden de
reizigers van
en naar Utrecht geconfronteerd
met een lange rij publiek dat
hangend over de reling behoor
lijk suïcidaal moet ogen, maar
van zijn lang zal ze leven niets
van het spektakel wil missen.
Bij gebrek aan een echte
showtrap zweven alle dansers
en danseressen met de glazen
lift van perron 1 gracieus naar
beneden terwijl de band de eer
ste tonen van de Weense wals
inzet. Vier overvloedige dames
die zo uit de kerstboom lijken
gevallen en vier heren, waar aan
alles, van de glimlach tot de
vouw in de broek, scherp is, rol
len als zomermolentjes over de
vloer. Vervloeiend paars, geel,
rood en blauw. Zes rijen dik kij
ken de toeschouwers hun ogen
uit terwijl foto-
en video ca
mera's steeds
stand by zijn.
De dames
gooien hun
hoofd met
academische
precisie zorge
loos in de nek
alsof de kap
per niets ge
kost heeft en
de heren bege
leiden hen
glimlachend
hemelwaarts. Prachtig.
De oudere toeschouwers die
tijdelijk beslag hebben gelegd
op de stoeltjes van de stations
restauratie klappen het vuur uit
de handpalmen en camera's
flitsen. Als de paren iets te dicht
bij elkaar in de buurt dreigen te
komen, klossen ze als volleerde
biljartballen weer uiteen. Glim
lachen op het gelaat gebakken,
niets aan de hand. Dit zijn echte
professionals. Er is nog nie
mand uitgegeleden over de be
rucht gladde stationvloer. Knap
st ad van
'Gelegenheidshuwelijk' op Leidse station
Marco de Graaf en Liesbeth Hins zv
werk. Als er dan uiteindelijk
toch een jongen tijdens de jive
onderuitgaat improviseert hij
dat door tot een kunstige split.
Het oogst bij de grijze dametjes
alleen maar meer bewondering
en sympathie zodat de vlam
men bijkans uit de roestige
handpalmen slaan. God, wat
wordt er gesmuld.
Alles wordt onwezenlijk en als
het, 'ding dong ding' klinkt, is
sven over de gladde vloer van de sta
het allang niet meer om aan te
kondigen dat de trein naar Doe-
ternietoe weer vertraagd is,
maar om iedereen opmerkzaam
te maken op het feit dat de
samba zo gaat beginnen. De da
mes in schaars en uitdagend
neon gekleed, de heren in stem
mig zwart en sterren op de
vloer. Voortdurend klinkt de
stem van de NS-omroeper op
de achtergrond die de aandacht
probeert op te eisen. Maar ie
dereen die staat blijft staan en
degenen die lopen blijven lo
pen. Hoewel de 'diehard' reizi
ger, gewapend met hetzij rug
zak, attachékoffer of weekend
tas, in standvastige tred onbe
wust toch in de maat van de
muziek blijft lopen. De echte
waaghalzen mogen zich uitein-
.delijk in de ring begeven en als
afluiting een dansje met de
foto dick hocewon
pro's wagen. Dunne bermi
benen tegenover chiffon.
Bergschoenen en gezoi
heidsslippers gaan een gelegi
heidshuwelijk aan met th
inch pumps en lakleerdansj
reedschap. Maar dan heeft
klok zeven geslagen en wint;
zeurstem van de NS het we
Het is weer tijd voor vertragin
Tentoonstelling in Hypo-Kunsthalle München
munchen peter van nuusenburg
Alberto Giacometti (1901-'66)
wordt wel de beeldhouwer van
het existentialisme genoemd.
Met name de bonenstaakachti
ge beelden die hij vooral na de
oorlog heeft gemaakt kunnen
worden gezien als illustraties bij
deze vreugdeloze filosofie. Daar
wordt hij mee tekort gedaan.
Het existentialisme ligt al lang
op de rommelzolder van de ge
schiedenis, maar het werk van
Giacometti blijft fascineren,
zoals opnieuw blijkt op de grote
overzichtstentoonstelling in
München.
Het existentialisme is de
laatste oprisping van het Franse
denken geweest, die ook buiten
Parijs is waargenomen. Op de
keper beschouwd was het niet
eens een Franse filosofie; de
grondlegger van deze in de vijf
tiger jaren zeer in zwang zijnde
denkrichting was de Duitse na
zi-sympathisant Martin Heideg
ger. Zijn magnum opus 'Sein
und Zeit' is voor normale ster
velingen onleesbaar, maar dat
heeft zijn succes niet in de weg
gestaan. Sterker nog, onbegrij
pelijkheid geldt vaak als het be
wijs van diepzinnigheid en hoe
groter de onbegrijpelijkheid des
te groter het succes. Heideggers
onnavolgbare gegoochel met
'niet-zijnde zijndes' imponeer
de behalve Duitse daarom ook
Franse intellectuelen, die vaak
gevoelig zijn voor grote woor
den met weinig betekenis.
Het Franse existentialisme
bestaat voornamelijk uit het
werk van twee schrijvers, Jean
Paul Sartre en Albert Camus.
Hun romans en essays getuigen
van een sombere levensbe
schouwing: God is dood of heeft
nooit bestaan, het leven is zin
loos en de mens doolt rond in
een wereld, waarin alleen de
dood zeker is. In die boeken,
vooral die van Sartre, wordt veel
heen en weer gepraat en weinig
gelachen.
Slobberwijn
Zware tabak dus, en dat het
existentialisme toch in de mode
is kunnen komen, is in de eerste
plaats te danken aan het feit,
dat zijn boodschap in de kern
zeer eenvoudig was. Het was in
feite de eerste 'democratische'
filosofie, binnen het bereik van
iedereen. Je hoefde het werk
van Sartre of Camus niet eens te
lezen om eeh 'existentialist' te
zijn. Je trok een zwarte coltrui
aan, luisterde naar de chansons
van Juliette Greco, 'de muze
van het existentialisme', dronk
goedkope slobberwijn en je
hoorde er, in elk geval voor je
gevoel, ook bij.
Het werk van de Zwitserse
Surrealistische tafel (1933) van Giacometti.
beeldhouwer/schilder/tekenaar
(in die volgorde) Alberto Giaco
metti, met name de beelden die
hij na de oorlog heeft gemaakt,
wordt ook 30 jaar na zijn dood
nog steeds in verband gebracht
met het existentialisme. Daar
valt wel wat voor te zeggen. Zijn
lang gerekte, uitgemergelde fi
guren, die ongenaakbaar elke
toenadering lijken af te wijzen,
zouden inderdaad de in brons
gegoten illustratie kunnen zijn
bij de theorieën van Sartre of
Camus.
Wat ook voor deze interpreta
tie pleit, is dat Giacometti be
vriend was met Sartre en andere
'existentieel geïnspireerde'
schrijvers. Sartre schreef een in
vloedrijke monografie over zijn
werk en de beeldhouwer ont
wierp het decor voor het toneel
stuk 'Wachten op Godot' van de
Ierse schrijver Samuel Beckett,
die met de taal net zo karig om
ging als Giacometti met zijn
materiaal.
Wat tegen deze visie spreekt
is de ontwikkeling en persoon
lijkheid van Giacometti zelf.
Skeletten
Giacometti, die in 1901 in Bor-
gonovo, het Italiaans sprekende
deel van Zwitserland, werd ge
boren als zoon van de post-im-
pressionistische schilder Gio
vanni Giacometti, was een Ein-
zelganger. Natuurlijk was hij be-
invloed.door het werk van grote
voorgangers, de Franse beeld
houwer Rodin bijvoorbeeld, en
net als zoveel kunstenaars was
hij zeer onder de indruk van
Afrikaanse, Polynesische en de
klassieke Egyptische kunst,
maar hij was te eigenzinnig om
zich voor langere tijd bij een be
paalde stroming te laten inde
len. Giacometti ging zijn eigen
weg.
Het is meestal moeilijk een
verband te ontdekken tussen
wat een kunstenaar zegt en wat
hij uiteindelijk maakt. Aan wat
hij te berde brengt is soms geen
touw vast te knopen. Dat heeft
natuurlijk vooral met de taal te
maken, die niet het geëigende
medium" blijkt om uit te druk
ken wat hij wil zeggen. Maar bij
Giacometti krijg je toch een
idee van waar hij op uit is. Hij is
voortdurend op zoek naar de
essentie van een vorm of een fi
guur. Bij de mensen die hij por
tretteert zoekt hij die essentie in
hun oogopslag. De blik wordt
het epicentrum van het portret,
of het nu een beeld, schilderij of
tekening is.
Dat zijn 'visie op de mens'
niet rooskleurig schijnt te zijn
geweest, lijkt een voor de hand
liggende conclusie, als je naar
zijn latere sculpturen kijkt. De
figuren zijn gereduceerd tot
skeletten, in groepsbeelden
staan ze geïsoleerd van elkaar of
bewegen ze zich van elkaar af.
Contact lijkt uitgesloten, com
municatie onmogelijk. Die in
druk wordt versterkt door het
volledig ontbreken van erotiek.
De portretten van zijn vrouw of
een ander favoriet model Caro
line (een prostituee die eigenlijk
Yvonne heet) zijn gespeend van
elke zinnelijkheid. Dat maakte
kennelijk geen deel uit van hun
persoonlijkheid of, andere mo
gelijkheid, hun portrettist had
er geen oog voor.
Diens eigen persoonlijkheid is
inmiddels, ruim 30 jaar na zijn
dood, ongrijpbaar geworden. Zo
herkenbaar als zijn beelden zijn,
zo schimmig is hun schepper
voor de museumbezoeker. In
München wordt als onderdeel
van de tentoonstelling een oude
zwart-wit film over hem ver
toond. Giacometti was een ket
tingroker, liep na een ongeluk
moeilijk, trouwde in 1949 met
de ruim 20 jaar jongere Annette
Arm, onderging in de jaren zes
tig een operatie wegens maag
kanker en overleed in januari
1966 aan een hartkwaal. Over
succes en erkenning had hij ze
ker na de oorlog niet te klagen,
zoals, het ultieme bewijs, bleek
uit het eerbetoon tijdens zijn
begrafenis. Wie hij was lijkt
daarmee opgesomd, hoe hij was
blijft voor de toeschouwer ver
borgen.
Daar zal hij waarschijnlijk
niet ongelukkig mee zijn ge
weest. Elke grote kunstenaar
verdwijnt tenslotte in de scha
duw van zijn werk. En Alberto
Giacometti was een groot kun
stenaar.
Alberto Giacometti. Tot 29 juni
in de Hypo-Kunsthalle in Mün
chen. De catalogus kost 42
mark.
K^ra^WiVAVfVi
Met zes Europese steden is
Rotterdam in onderhandeling
om steun te krijgen voor het
streven Europa's Culturele
Hoofdstad te zijn in het jaar
2001. De Europese Commissie
stelt als nieuwe eis dat een stad
pas erkenning krijgt voor een
jaartje 'culturele hoofdstad' als
die stad daarvoor de medewer
king van twee andere steden
heeft. Tot nu toe was de jaar
lijkse toekenning van het pre
dikaat te weinig gestructureerd,
vond de commissie. Met de sa-
menwerkingseis benadrukt de
commissie het streven naar Eu
ropese eenheid en de nood
zaak van culturele integratie
tussen landen en buitenlandse
steden.
Rotterdam zoekt de steun in
de eerste plaats bij Europese
zustersteden en bij steden die
al eerder Culturele Hoofdstad
zijn geweest. Want dergelijke
steden hebben ervaring opge
daan met dit fenomeen en bo
vendien zijn ze geen concur
rent meer. De eerste peilingen
bij zes kandidaat-steden heeft
de gemeente zojuist uitgezet,
zodat nog onbëkend is met
welke twee steden Rotterdam
uiteindelijk in zee zal gaan.
De gemeente kreeg de afge
lopen dagen bezoek van de
AU
rc
Commissie van Cultuur v.
het Europees Parlement. (Vc
uitnodiging van Rotterdaka
kwamen de Europarlementapii
ers er de laatste vorderingen®ni
cultureel gebied bekijken en va
ambities voor het jaar 2001 vjjca
nemen. bo
Het Europarlement m(hi;
straks de voordracht van ce
Eurocommissie voor de aa
wijzing van de 'Cul turpi
Hoofdstad 2001' goedkeurenVei
fru
dans
recensie nico s. de wal
Nederlands Dans Theater I en dansers van
het Cullberg Ballet met 3 premières. 1)
'Ubiloz Vanilla'. Choreografie. Stijn Celis.
Muziek: Stravinsky e.a.. 2) 'Shadowed'.
Choreografie, decor en kostuums. Jens
östberg. Muziek: J.S. Bach en Arvo Part
3) 'A sort of'. Choreografie: Mats Ek. Mu
ziek: Henryk Córecki. Gezien: 2/6, Dans
theater, Den Haag. Nog te zien: 5 en 6 ju
ni in hetzelfde theater, 8 en 9 juni Amster
dam (Muziektheater).
Met inzet van enerzijds de
hoofdgroep van het Nederlands
Dans Theater en anderszijds le
den van het Zweedse Cullberg
Ballet schildert het Holland Fes
tival dit jaar 'Een portret van
Mats Ek', de Zweedse choreo
graaf die sedert zijn verbintenis
met het NDT als danser, in
1980, een reeks intrigerende
balletten op het NDT-repertoire
bracht. Dat
het openings
programma
van de reeks
ook choreo
grafieën van
de Belg Stijn
Celis en Eks
landgenoot
Jens östberg
omvat maakt
er geen drieluik van: beiden to
nen in hun werk sterke over
eenkomsten met de geportret
teerde, naast andere invloeden
en uiteraard eigen ideeën.
Mats Eks altijd fascinerende
wisselwerking tussen droomwe
reld en realiteit bepaalt ook de
vaak nachtmerrie-achtige beel
denreeks van Stijns 'Ubiloz Va
nilla'. Teksten - soms onver
staanbaar, soms zeer herken
baar, zoals 'Ich möchte haben
ein Wiener Sangerknaben' - lei
den een eigen leven naast de
overvloed van theatereffecten
waarin dans lang niet altijd
hoofdzaak is.
Aan travestie geen gebrek: de
ware sekse van de acht Cullberg
Balletdansers blijkt soms pas in
een latere scène. Uit de bizarre,
vaak chaotische beeldenreeks,
met een net-echte pitbullterriër
en een gekroonde koning die in
horizontale houding van een
bijna loodrechte trap afdaalt
(gedragen door kabels dus),
ontspringt soms opeens t
mooi stuk dans, zoals een
pressieve solo op Latijns-Ami
kaanse muziek. Pas op die n
menten en bij sommige ense
bles blijkt de sterke danskwj
teit van de Zweedse gastd;
sers.
Tegenover de vaak moeilijl
interpreteren fantasiewer
van Stijn Celis stelt Jens östb,
in 'Shadowed' een helder bee
verhaal vol erotische mac
spelletjes. De eerst als lustobi j
ten tonele gevoerde Sol Li
keert de rollen alras om en o j
popt zich letterlijk als onvert s
delijk-dominante meesteresje
voor zich laat knielen en i*
nog een idyllische liefdesrel;v
(Fiona Lummis-Johan Injv
weet te verstoren. Haar be j
ring tot brave tederheid op j.
eind is eigenlijk te zoetsap|v
na L
voor- L
gaande d
door tl
NDT- |v
danser v
in glitln
pakjes
met ve jj
neergej;
zette Sj
acties. En dat bij Bach en Par a
Het volledig eigen aandv
van Mats Ek in zijn gedaiin
portret toont dan toch zijn p
perieure vermogen om meij;c
lijke relaties in emotioneel
dringende beelden vorm te
ven. In 'A sort of is dat het zei
ken van een jonge man
zichzelf en een partner, met
onzekerheid en onhandigh!te
maar ook uitbundig opspl^
gende vreugde. Weldra gejfo
jecteerd tegen figuren in
zwabber en bolle zwanL,
schap: het toekomstperspecld,
waar toeschouwers vanaf ijll
hoge wand grijnzend naar
ken, als met de maskerkop[VJ
van James Ensor. n,
Er knallen evenveel ballong
als er illusies verstoord zuj
raken en het slot werpt de j
geman op zichzelf terug, als
gedroomde partner wordt u
gesleurd. Maar dat past bij
ondertoon van somberheid
we vaker bij Mats Ek aantrofl n
Tante Lien, het Indische dametje gespeeld door Wieteke van Dort. foto
kippa
Tante Lien, het Indische da
metje gespeeld door Wieteke
van Dort, viert deze zomer haar
25-jarig bestaan. Het feest start
op 18 juni op de oosterse markt
Pasar Malam in Den Haag, met
de presentatie van de dubbel-cd
'Wieteke van Dort 25 jaar als
Tante Lien'. Het jubileumalbum
bevat een compilatie van vier
cd's over Tante Lien. In septem
ber volgt het Liedjesboek van
Tante Lien met teksten en mu
ziek van diverse Indische lied
jes. En op 19, 20 en 21 septem
ber geeft de jubilaris drie voor
stellingen in het Indisch Cultu
reel Centrum in Zoetermeer.
Tante Lien begon haar carriè
re in 1972. De in Indonesië ge
boren Wieteke van Dort speelde
het Indische vrouwtje in de
'Stratenmakeropzeeshow' on
der regisseur Frans Boelen. Na
de uitzending belde een Indi
sche gezelligheidsvereniging
met het verzoek of Wieteke als
Indisch dametje wilde optreden
op een feestavond. De voorstel
ling, waarbij Van Dort in een
antieke sarong optrad, werd een
groot succes.
Het succes op het toneel was
voor Wieteke van Dort in 1979
aanleiding te beginnen met de
Late Late Lien Show bij de Vara-
televisie. Tante Lien treedt nog
regelmatig op in het land. En
zelfs is ze geregeld in STER-
spotjes te horen.
