Friesland wil huishoudwatemet
Natuur Mti.tf.it
Nieuw natuurreservaat in Polen
Zeeuwse wateren vol
voor scholeksters
Houtzwammen maken stro
geschikt voor veevoer
De vogels zijn gevlogen
Veluwemeer kan schoner
door water uit Flevopolder
WOENSDAG 4 JUN11997
REDACTIE BERT DE JONG •072-519627T
In het noorden van de Odrabaai
op de grens van Duitsland en
Polen ligt het gloednieuwe re
servaat Karsiborska Kepa. Het
net in Polen gelegen kleinschali
ge poldergebied is aangekocht
door de Poolse vogelbescher
ming OTOP. Het wordt be
grensd door een dichtgeslibde
arm van de rivier Swina en ligt
in de nabijheid van het Wolin
Nationaal Park. Het zeggerijke
gebied is zeer belangrijk voor de
waterrietzanger, die er met meer
dan honderd broedparen nes
telt. Daarnaast is het belangrijk
voor broedvogels als grutto,
kraanvogels en poelsnip. In de
herfst en de winter worden er
duizenden ganzen, eenden en
zwanen waargenomen, die op
hun beurt weer zeearenden aan
trekken. Karsiborska Kepa is
deels eigendom van OTOP ge
worden, terwijl voor de andere
zones beheercontracten met
boeren zijn gesloten.
FOTO MARTIJN DE JONGE
In de Zeeuwse wateren is amper
plek voor nog meer scholek
sters. Het gebied bevat daarvoor
onvoldoende voedsel, zoals
schelpdieren. Dat concluderen
onderzoekers van het Instituut
voor Bos- en Natuuronderzoek
(IBN) van het ministerie van
landbouw in een vandaag ge
presenteerde studie.
Scholeksters leven ook in de
Waddenzee, maar daar bedrei
gen gasboringen, kokkelvissers
en recreanten hun leefgebied.
De onderzoekers stellen echter
dat de vogels niet kunnen uit
wijken naar de Zeeuwse wate
ren wegens de beperkte op
vangcapaciteit daar. Dat ver
klaart volgens de IBN-mede-
werkers ook waarom zoveel vo
gels die de afgelopen winter de
dichtgevroren Waddenzee ver
lieten, uiteindelijk het loodje
legden.
Natuurbeschermers ageren al
jaren tegen de aantasting van
het leefgebied van de scholek
sters in de Waddenzee en het
Zeeuwse kustgebied. Met name
de kokkelvissers moeten het
daarbij ontgelden, omdat ze de
vogels het eten uit de mond
zouden stoten. De vissers op
hun beurt willen graag ruimere
baan voor hun activiteiten: het
oogsten van mosselen. Volgens
de vissers bedreigen de scholek
ster en ook de eidereend hun
broodwinning. Eind dit jaar
evalueert het ministerie van vis
serij het beleid voor de visserij
in de kustwateren, zoals op
schelpdieren.
Waterleiding Friesland gaat serieus kijken
naar de mogelijkheden om in nieuw te bou
wen wijken een tweede waterleidingnet aan
te leggen. Het water uit dit tweede net zou
gebruikt moeten worden voor het door
spoelen van het toilet, het wassen van de
auto en huishoudelijke klussen. Directeur L.
Zwierstra hoopt het plan binnen vijf jaar te
realiseren.
Er is al jaren een discussie gaande over het
watergebruik. „Het is zonde om het dure
drinkwater door het toilet te spoelen, daar
is iedereen het over eens. Maar hoe je dat
anders kunt oplossen, is nog niet helemaal
duidelijk", aldus Zwierstra. Het waterlei
dingbedrijf zal het komende half jaar be
oordelen of zo n tweede net haalbaar is. Bo
vendien bekijkt het aan welke kwaliteits
eisen het huishoudwater moet voldoen.
Waterleiding Friesland is overigens niet de
eerste die aan een tweede waternet werkt.
Volgens de Vewin (drinkwaterbedrijven) zal
volgens plan in Ede een nieuwbouwwijk
met 4500 woningen een tweede net krijgen
voor 'huishoudelijk water'. Ook voor enkele
Vinex-locaties (nieuwbouwwijken aan de
grote steden) is de aanleg van een tweede
net een serieuze optie.
Volgens een woordvoerster van de Vewin is
de aanleg van een huishoudwatemet voor
alsnog bedoeld om er ervaring mee op te
doen. Duidelijk moet worden wat het
milieurendement is en wat de kosten in de
praktijk uiteindelijk zijn.
'Huishoudelijk water' is overigens welis
waar minder vergaand gezuiverd, maar wel
drinkbaar. „Vergelijk het met zwembadwa
ter. Het is niet bedoeld om te drinken, maar
als je er slok van binnenkrijgt is dat niet
erg." De Vewin heeft intussen een speciale
begeleidingsgroep ingesteld die de ontwik
keling van leidingen voor 'huishoudwater'
begeleidt.
Groen Amsterdam
in kaart gebracht
AMSTERDAM
Een kaart van alle parken,
plantsoenen, heemtuinen, kin
derboerderijen, speeltuinen en
recreatiegebieden in en rond
Amsterdam. Die is nu uit en te
bestellen via de afdeling voor
lichting van de hoofdstad, tel.
(020) 596 25 66. Op de achter
kant van de kleurige en over
zichtelijke kaart wordt per ob
ject een korte toelichting gege
ven over de geschiedenis en de
wetenswaardigheden ervan.
Ook worden activiteiten ge
noemd die in het betreffende
park of recreatiegebied kunnen
plaatsvinden.
De kaart is gemaakt door de
dienst stedelijk beheer in sa
menwerking met het Amster
dams Natuur- Milieu-educa
tiecentrum.
Houtzwammen maken stro ge
schikt als veevoer. De methode
is uitgedacht door wetenschap
pers van het instituut voor bos-
ecologie in Göttingen, Duits
land.
Stro van tarwe, gerst of ander
graan is rijk aan koolhydraten.
Herkauwers kunnen deze
bouwstof echter niet benutten,
omdat het niet in een beschik
bare vorm zit. Lignine, een aro
matische stof, omsluit de nutti
ge cellulosevezels. Door het stro
'in te enten' met houtzwammen
wordt het lignine afgebroken.
Dit proces van houtverweking is
in de herfst ook te zien in het
bos, waar bomen in symbiose
leven met paddestoelen.
Voordat het stro kan worden
geënt met zwammen dient het
eerst tachtig uur te worden ge
pasteuriseerd op hoge tempera
tuur. Het stro met houtzwam
men wordt vervolgens in plastic
zakken gestopt, waarna het af
braakproces begint.
Na twee a drie weken is het stro
veranderd in een witte koolhy-
draatrijke brij, die eetbaar is
voor geiten, schapen en koeien.
De methode is vooral geschikt
voor Zuidoost-Azië en Afrika.
Daar wordt normaal rijstestro
gezien als afval; nu kan het wor
den gebruikt als belangrijke
voedingsbron. Volgens Egypti
sche berekeningen kan de
vleesproductie in de Nijldelta
verdubbelen door de verwer
king van stro in veevoer.
Zo zitten ze er nog en zo zijn ze
weg. Meestal tot teleurstelling
van het hele gezin. Er ontstaat im
mers een band met de beestjes.
De anders altijd geliefkoosde kat
wordt ineens bruut weggejaagd
en schilderwerk aan de gevel
wordt uitgesteld. Timmeren en
boren zijn helemaal uit den boze.
Alles om het broeden der mezen
tot een succes te maken. Weken
lang wordt er door de gezinsleden
druk gespeculeerd over het aantal
jonge mezen dat er in de kast zit:
vijf, zes, acht... Vaak is het moei
lijk in te schatten. Hoe dan ook:
de drukke broedtijd voor deze
pimpelmezenouders is nu voorbij.
Wekenlang sleepten ze groene
larven of andere beestjes de nest
kast in. Met als gevolg dat het ge
piep dat erop volgde steeds luider
werd. En het resultaat bleef niet
uit de vogels zijn gevlogen.
Meestal gebeurt dat eind mei, be-
1 23456789
gin juni. En nooit meer gezien. Zo
gaat dat nu eenmaal met mezen-
nestkastjes. En toch blijft het leuk.
Elk jaar opnieuw. En wie weet
doen ze het dit jaar nog een keer.
Maar dan wel eerst het kastje
schoonmaken!
FOTO MARTIJN DE JONGE
Het Veluwemeer kan ecologisch
worden opgekrikt door te spoe
len met water uit de Flevopol
der. Het water wordt helderder,
er groeien minder algen en het
aantal waterplanten neemt toe.
In kleinere meren, zoals het
Wolderwijd-Nuldemauw, heeft
uitdunnen van de visstand het
zelfde effect. Dat blijkt uit het
proefschrift van Harry Hosper,
die onlangs promoveerde aan
de landbouwuniversiteit Wage-
ningen.
Het overmatig gebruik van
meststoffen in de landbouw
heeft geleid tot vergroting van
de voedselrijkdom in de bin
nenwateren. Algenbloei, troebel
water en minder plantensoor
ten zijn het vervelende gevolg
van te veel fosfaat. Het milieu
beleid richt zich vooral op re
ductie van de fosfaatbelasting
en met succes. Maar dat is niet
genoeg, volgens Hosper, want
de algenbloei gaat gewoon
door. Dat komt door de bloei
van blauwalgen en een over
maat aan watervlo etende en
bodem-woelende vissen als
blankvoorn en brasem.
Deze blokkades kunnen volgens
Hosper worden opgeruimd
door alternatieve ingrepen. De
bloei van blauwalgen kan effec
tief worden bestreden door in
de wintermaanden de binnen
wateren door te spoelen met al-
gen-arm water. Dat is in de
praktijk uitgetest in het Ve
luwemeer met opgepompt wa
ter uit de Flevopolder.
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. blikken trommel, gezet; 2.
spoorrijtuig; 3. muzieknoot,
kookgerei, vogelprodukt; 4. ge
lofte, oorhanger; 5. bijwoord, gat
in het ijs. achter; 6. verheugd,
bergweide; 7. bevestiging, vogel,
spil; 8. speelkaart, vis; 9. paar-
deslede, speelgoed, muzieknoot;
10. duivel; 11. delfplaats, vogel.
Verticaal:
1. deel v.e. trap, deel v.e. eeuw;
2. zedig; 3. bezittèlijk vnw., bo
venbeen; 4. vruchtvocht, stads
deel, tenen mand; 5. hoffeest,
hoofd v.e. moskee; 6. Spaanse
titel, hoofdbedekking, duiker
eend; 7. voorzetsel, thans; 8.
eens; 9. kleur, weekdier.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. piercing; 2. afdingen-, 3. neer
slag; 4. tolerant; 5. achttien; 6.
loeihard; 7. oorkonde; 8. net
vlies.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: PANTA
LON en EDELHERT. Het sleutel
woord luidt: SCHAKELING.
STRIPS
TOMPOES
Tom Poes en de Tiiwisselaar
Kapitein Wal Rus klom op de aanleg
steiger, waar hij door de eilandbewo
ner Kobbema werd begroet.
„Welkom op Kaap, o vreemdelingen",
riep deze uit. „Jullie treffen het wel,
want mijn leermeester, de tijwisselaar,
heeft juist riet eiland opgefrist met een
regenbui!"
„Huh?", gromde de zeerob onthutst.
Hij boog zich naar de ander over en
fronste wantrouwig de wenkbrauwen.
„Wat is dat voor koek?", informeerde
hij.
„Geen koek, o vreemde", hernam
Kobbe haastig. „Een regenbui, ge
schoten uit een vederwolk, door Oene
Horletoet. Ik ben zijn leerling."
„Zo", snauwde Wal Rus dreigend.
„Overgehaald landrottengeklets tegen
een eerlijk zeeman, huh? Maar ik laat
me door jou niet de pekel halen,
maatje!"
„O, maar dat zou ik ook niet willen!"
riep Kobbe Kobbema uit. „Ik vind het
veel te leuk, dat er vreemdelingen op
Raap komen. Hier gebeurt nooit iets."
„Dat heb ik gemerkt", gaf de gezag
voerder toe. „Jullie hebben hier niet
eens vloed! Heb je vaker last van zulk
laag water als vandaag?"
„Nee, dat niet", zei de leerling-tijwis
selaar. „Dit heb ik gedaan. Ik heb de
vloed tegengehouden, want ik had zin
in een verzetje."
Nu verloor de kapitein zijn geduld.
„Hier heb je een verzetje!" loeide hij,
terwijl hij zijn schoen zo krachtig
voorwaarts bewoog dat de ander uit
het gezicht verdween. Nu werd hij
echter berispend op de schouder ge
tikt door zijn passagier, die inmiddels
ook op het plankier was geraakt.
„Foei, heer Rus", sprak heer Ollie,
„het ventje maakte toch maar een
grapje! In mijn boek staat, dat op deze
breedte dikwijls laag water voorkomt.
Dat had u, als zeevaartdeskundige,
toch kunnen weten. U moet wat meer
lezen, werkelijk!"
DOOR JAN VISSER
De temperaturen gaan iedere dag iets omhoog. Op maan
dag werd het maximaal 21-22 graden, gisteren 22-23 gra
den (Bloemendaal registreerde precies 23,0 graden), van
daag kan het plaatselijk 24 graden zijn geworden en mor
gen stijgt het kwik tot waarden omstreeks 25 graden. Op
de stranden is het vandaag overigens aanmerkelijk koeler
geweest. Met een aanlandig noord tot noordwestelijk wind
je is de afgelopen nacht een gebied met mist en laaghan
gende bewolking op de Noordzee het kustgebied binnen
gedrongen.
Wanneer de mist overdag het strand bereikt en de tempe
ratuur in betrekkelijk korte tijd zo'n 10 graden omlaag
ploft spreken kustbewoners over het verschijnsel zeevlam.
Vaak is het dan in de duinen schitterend weer. Morgen is
de kans op verkilling aan het strand klein omdat de wind
uit het oosten gaat waaien. De oostelijke wind, toenemend
tot matig, wordt uitgelokt door een hogedrukgebied boven
het oosten van Europa en een storing die over Bretagne na
derbij komt. De dag begint nog met veel zon maar tijdens
de middaguren komt er meer bewolking en vooral 's
avonds kunnen er regen en onweersbuien tot ontwikkeling
komen. Van vrijdag tot en met zondag houden de buien
kansen aan maar de zon laat zich ook dikwijls zien en de
temperaturen komen nog gemakkelijk op een niveau van
dik boven de 20 graden. De onstabiliteit van de atmosfeer
hangt samen met een actieve oceaandepressie die zich
over de Britse eilanden naar de Noorse kust verplaatst. De
afgelopen maand was over het algemeen iets aan de war
me kant. De gemiddelde temperatuur bedrieg in De Bilt
12,8 graden tegen normaal 12,3. In Haarlem-West kwam
het maandgemiddelde uit op 13,5 graden. Overdag was
het gemiddeld 18,3 en 's nachts 8,8 graden. Op twee da
gen werd in Haarlem een temperatuur van meer dan 25
graden gemeten.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Flink wat zon en droog. In
het noorden geleidelijk
meer Ijewolking en later
kans op een bui. Middag-
temperatuur van een
graad of 11 in het noorden
tot ongeveer 20 in het
zuidoosten.
Zweden:
Flinke zonnige perioden,
soms ook enkele wolken.
Droog. In het noorden la
ter wat meer bewolking en
een kleine kans op wat re
gen Maxima uiteenlopend
van een graad of 12 in
Lapland tot tegen de 20 in
het midden en zuiden.
Denemarken:
Flink veel zon en droog.
Maximumtemperatuur on
geveer 20 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Flinke perioden met zon en vrijwel
overal droog. Langs de oostkust van En
geland en Schotland mogelijk wat laag
hangende bewolking. Middagtempera-
tuur van 18 tot 21 graden, langs de En
gelse en Schotse oostkust wat lager.
België en Luxemburg:
Flinke zonnige perioden. Morgen later
op de dag in het zuidwesten kans op een
bui. Middagtemperatuur ruim boven de
20 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Naast flink wat zon soms ook stapelwol
ken. In de vroege ochtend plaatselijk
mist. Morgen van het zuiden uit kans op
een (onweers)bui. Middagtemperatuu r
vandaag rond 23 graden, morgen iets
Portugal:
Af en toe zon en geregeld enkele regen-
of onweersbuien Morgen van het wes
ten uit tijdelijk afnemend buiig. Middag-
temperatuur aan zee van 18 graden
langs de westkust tot boven de 20 in de
Algarve.
Madeira:
Vandaag geregeld stapelwolken en bui
en Morgen iets meer zon en droger.
Middagtemperatuur ongeveer 23 gra-
Spanje:
Af en toe zon, maar ook van tijd tot tijd
enkele zware regen- en onweersbuien.
In de loop van morgen van het westen
uit minder buiig. Middagtemperatuur
meest tussen de 25 en 30 graden, mor
gen iets lager.
Canarische Eilanden:
Naast zon vooral aan de noordstranden
een toenemende kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur rond
24 graden.
Marokko:
Westkust: Slechts af en toe zon en enke
le soms stevige regen- en onweersbuien.
Maxima vlak aan zee 20 graden.
Tunesië:
Vandaag flink wat zon en overwegend
droog. Morgen meer stapelwolken en
kans op een (onweers)bui Middagtem
peratuur aan zee 25 graden of wat ho
ger.
Zuid-Frankrijk:
Vooral vandaag flink wat zon en vrijwel
overal droog. Geleidelijk van het zuiden
uit meer bewolking en enkele, soms pit
tige regen- of onweersbuien. Middag
temperatuur ongeveer 25 graden, mor
gen wat lager.
Mallorca en Ibiza:
Geleidelijk meer bewolking en enkele
mogelijk stevige regen- of onweersbui
en. Middagtemperatuur rond 26 graden,
morgen iets lager.
Italië:
Flink wat zon en droog. Morgen in de
loop van de dag van het westen uit toe
nemende bewolking gevolgd door enkele
regen- of onweersbuien. Middagtempe
ratuur tussen 24 en 29 graden.
Corsica en Sardinië:
Eerst nog veel zon. Geleidelijk meer be
wolking en enkele, soms pittige regen-
of onweersbuien. Middagtemperatuur
van 25 tot 28 graden.
Malta:
Veel zon en droog. Morgen later wat sta
pelwolken en een toenemende kans op
een (onweers)bui. Middagtemperatuur
rond 29 graden.
Griekenland en Kreta:
Overgang naar overwegend zonnig en
droog weer. Middagtemperatuur meest
tussen 25 en 29 graden.
Turkije en Cyprus:
Langs de westkust van Turkije eerst nog
wat wolken. Verder flink zonnig en
droog. Middagtemperatuur tussen 23 en
29 graden.
Duitsland:
Geleidelijk overal flink wat zon en droog.
Middagtemperatuur oplopend. Morgen
tussen 24 en 27 graden.
Zwitserland:
Vandaag geleidelijk overal vrij zonnig en
droog. Morgen later van het westen uit
opnieuw wolken en kans op enkele re-
gen- of onweersbuien. Middagtempera
tuur rond 25 graden. Morgen in het wes
ten iets lager.
Oostenrijk: D
Eerst mogelijk nog wat wolken en kan
op een (onweers)bui. Morgen meer za
en droger. Middagtemperatuur oploperyi
tot ongeveer 25 graden op morgen. P
Polen: i|L,
Perioden met zon. In het oosten ocr-
wolkenvelden en vooral morgen kans c
een (onweers)bui. Maxima oplopend
naar 18 tot 23 graden. IC
Tsjechië en Slowakije: jn
Perioden met zon en vrijwel overjgj
droog. Middagtemperatuur omstreeL
22 graden, morgen enkele graden waiV:
mer. !J0
Hongarije: Sr
Overgang naar tijdelijk zonniger en drw\
ger weer. Stijgende maxima naar ong^
veer 25 graden op morgen.
DONDERDAG 5 JUNI 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 05.23 Zon onder 21.E
Maan op 05.59 Maan onder21.4
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.17 16.47 03.50 16.2
Laag 12.14.-.- 11.55
Weerrapporten 03 juni 20 u
Amsterdam onbew nno8 22 8
licht bew.
half bew
half bew
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Boedapest
Brussel
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt regen
Kopenhagen hall bew
Las Palmas half bew.
Lissabon half bew
Locarno motregen
Londen half bew.
Luxemburg half bew
half bew
hall bew.
licht bew.
regenbui
half bew
22 6 r/.O
22 12 (DOC
23 10 (ton
16 8 1
21 12 l'-0<
21 li ïud
20 12 Jee
20 11 d
24 14 fA
24 io r1
22 15 5.0-
26 19 (q,
Split
Stockholm
Warschau
Wenen
Bangkok
Casablanca
Johannesburg
Los Angeles
onbew.
hall bew.
licht bew
16 14 Vart
21 16 i)sei
23 14 (té
22 14 L,
iw2 23 18 I.3Q
16 12 fUV
28 16 fnS
28 22 fUa
HEINZ
JAN -TWEE FLUITJES
VOOR M/J EN M 'N BEO ER
