Congo heeft Kabila's pudding nog niet gegeten
Verschraalde romantiek
van het koloniale België
Buitenland
K0L°niALE AfDCCLinC
Park VAnTtRyütREN
'Wirtschaftswunder' verbleekt
ZATERDAG 31 ME11997
AFP Agence France Pi
hi De signalen lijken zorgwekkend. Soldaten van Laurent-
Désiré Kabila verhinderen demonstraties, zij knippen
broekspijpen af van vrouwen omdat dergelijke kleding
niet deugdelijk zou zijn en bovendien lachen de militai
ren niet. Op de radio wordt de haat tegen Libanezen aan
gewakkerd, omdat die het land zouden hebben 'uitge
buit'. Helemaal schrikken was het toen deze week poli-
)di,tieke activiteiten werden verboden. Krijgt het voormalig
Zaïre opnieuw een dictator? De geplaagde inwoners van
hjhet straatarme Kinshasa, hoofdstad van de nieuwe De-
|>mocratische Republiek Congo, wachten af. Zij willen
voorlopig vooral hun hoop koesteren.
KINSHASA* HAMS LEBER
CORRESPONDENT
De soldaten die de stad binnen
vielen worden nog steeds 'be
vrijders' genoemd. Maar vooral
de Tutsi's onderhen, afkomstig
uit het Oosten van Zaïre, lachen
amper. Zij kijken streng en
strak. En dat valt op in een stad
waar de mensen zelfs in zeer
moeilijke plezier maken. Waar
in de wijken Basa Congo en
Bandundu de fameuze Rumba-
muziek wordt gespeeld, hèt ex
portproduct van Kinshasa waar
heel Afrika van houdt. Zal Kabi
la er een einde aan maken?
De murw geslagen bevolking
van Kinshasa houdt zich er am
per mee bezig en zwaait nog
steeds naar de militairen. Twee
na de inname van Kins-
jhasa is het vertrouwen onver
hinderd. De straatarme inwo-
f juers, wonend tussen imposante
maar vervallen wolkenkrabbers,
kvorden in ieder geval niet meer
iedere hoek van de straat
overvallen. Er is maar één ding
(dat werkelijk telt en dat is de
'dagelijkse zorg om een hap
B.eten. Veruit de meeste gezinnen
onder de meest armoedige om
standigheden waarbij vergele
Westerse minima schatrijk
si zijn.
Moise Mvukulu (51) is wat
je noemt een echte vader. Hij
kookt wat bladeren van een
1 aardappelplant. Vanochtend is
- hij voor niets de Congo overge-
stoken in zijn Pirogue, een uit
geholde boomstam. De tweede
hands autobanden die hij aan
de overkant, in het andere Con-
i, wilde verkopen, moest hij
weer mee terugnemen. „Geeft
niet. Ik werk omdat ik graag iets
te doen heb, die banden leveren
toch bijna niets op."
Schoolgeld
Volgens de gebruiken van het
land is papa Moise ook de vader
van de kinderen van zijn broers.
Hij staat aan het hoofd van een
familie met 25 monden. Zijn
jongste, Grace, is een paar
I maanden oud en schreeuwt
honderduit in de barak die als
huis dienst doet. De vrouwen
zijn op de markt en proberen
daar gedroogde vis aan de man
te brengen. Heel normaal, ook
voor papa Moise. „Ze moeten er
goed in zijn, anders hebben de
kinderen 's avonds geen eten."
Drie eenden verplaatsen zich
snaterend over papa's binnen
plaatsje, de meisjes vegen on
ophoudelijk de vloer... er is im
mers bezoek. Bovendien, naar
school hoeven ze toch niet. Het
schoolgeld van 35 gulden per
drie maanden is een onover
brugbaar kapitaal en zou direct
ten koste van het eten gaan.
De revolutie is een beetje langs
Moises familie gegaan. Ze ble
ven aanvankelijk thuis toen de
soldaten de stad inkwamen,
maar hebben later langs de weg
staan zwaaien. Het gezin is al
lang weer tot de orde van de
dag overgegaan. Papa's broers
gingen vanochtend naar hun
werk, maar kwamen onverrich-
terzake terug. De beide 'admini
strateurs' worden al maanden
niet betaald en veel zou het
toch niet zijn: omgerekend een
halve dollar per maand.
Of ze een beetje vertrouwen
hebben in de nieuwe man, Ka
bila? „Dat weet ik nog niet.
Maar de bevrijding is een goede
zaak. Nu nog nieuwe banen en
meer geld." Papa praat amper,
hij lacht alleen maar trots om
dat hij een 'Mundela' (blanke)
op bezoek heeft.
Lachen is echter een verraderlij
ke aangelegenheid in dit deel
van Afrika. Het staat voor ple
zier, maar ook voor wanhoop.
Als op de markt geen prijs over
eengekomen kan worden, be
ginnen beide partijen te lachen.
Een gezegde in het voormalige
Zaïre luidt: Als je de hand die je
slaat niet kunt binden, dan kus
je 'm. Wie tegenover iemand
staat die groter en sterker is,
gaat lachen als-ie 'm niet kan
bevechten. Het is een overle
vingsstrategie.
Wie hier ziek wordt, gaat al
gauw dood. Bij een bezoek aan
hetstaatsziekenhuis van Kins-
Papa Moise (midden) heeft 25 monden om te voeden.
hasa blijken de patiënten hard
getroffen door de armoede. En
kelen hebben de luxe van een
bed. De meeste patiënten liggen
in de zon op een rieten kleed.
Families brengen het eten, ver
zorgen de patiënten, terwijl.de
artsen met minimale middelen
trachten de ziekten aan te pak
ken. In één van de gangen van
het voormalige Mama Yemo (de
naam van Mobutu's moeder is
er maar snel afgehaald na diens
vertrek) hangt op een deur van
een kamertje een papiertje met
daarop de naam van 'dr.
Sondji'.
De chef van de chirurgen werk
te hier totdat hij enkele dagen
geleden door Kabila werd aan
gezocht voor het ministerschap.
Op het bureau ligt nog een
dichtgeslagen medisch boek,
'Aesculaap' getiteld. Baptiste
Sondji is nu minister van volks
gezondheid en sociale zaken.
Hij weigerde zijn leven lang in
één van de rijke privéziekenhui-
zen van Kinshasa te gaan wer
ken. „De armen lijden massaal
aan slaapziekte. Zij kunnen
geen privékliniek betalen."
De rustige blik van de dokter
wordt verbeten, als hij zijn er
gernis over het regime van Mo
butu vertolkt. „Vijfendertig jaar
geleden had dit land de beste
ziekenhuizen en de beste dok
ters van Afrika. Het budget voor
gezondheidszorg was elf pro
cent van de begroting. Nu is het
nog geen procent, minder dan
twee kwartjes per jaar per inwo
ner. Dat is dus niets."
Sondji, die zich als politicus van
de oppositie in Kinshasa al ver
zette tegen Mobutu, sprak een
paar minuten met Kabila. Hij
hoopt dat zijn ministerie de
prioriteit krijgt. „Maar ik maak
me daar geen zorgen over." Hij
wil vijf ziekenhuizen in het hele
land aanpakken. „Nu moeten
de patiënten de medicijnen zelf
ergens kopen. Die hebben we
niet in de ziekenhuizen. Als ie
mand geopereerd moet worden,
moet hij zelf voor de steriele
handschoenen van de chirurg
zorgen en ook voor de spullen
voor anesthesie."
Malaria
Het land heeft goede artsen,
vindt Sondji. „We zullen het al
lemaal op eigen kracht moeten
doen. Onze dokters in het bui
tenland komen vanzelf terug als
ze zien dat ze hier weer goed
kunnen werken. Het hele staats
apparaat moet opnieuw worden
opgebouwd. Een enorme klus
die niet van vandaag op morgen
is geklaard." In het Kinshasa
zonder werkende riolen, zonder
reinigingsdiensten en met stra
ten als afvalbergen, heersen de
gevreesde tropische ziekten ma
laria, tbc, de slaapziekte, hepati-
tus B en de gele koorts.
Acht procent van de totale be
volking is HIV-positief, soldaten
(twaalf procent) en prostituees
(vijftig procent) zijn er erger aan
toe. „Een situatie als in 1930."
De man die toegeeft al sinds de
cember 'geheim agent' voor Ka
bila in Kinshasa te zijn geweest,
kan zijn woede nauwelijks de
baas. „We hebben de kans za
ken te verbeteren. Moeilijk? Het
is al dertig jaar moeilijk, daar lo
pen we niet voor weg hier."
Sondji komt uit Kinshasa, maar
veel van zijn collega's in de
nieuwe regering zijn de bevol
king van Congo geheel onbe
kend. Een ambtelijke delegatie
van de Europese Commissie
foto claudemayele
kwam begin deze week naar
Congo om kennis te maken. De
pleitbezorgers van democratie
waren amper in Congo gearri
veerd, toen de regering demon
straties en politieke activiteiten
verbood. Korte rokjes bleken
ook taboe. Een lid van de dele
gatie liet zich ontvallen dat de
Congolese regering weliswaar
een moderne samenleving wil
opbouwen, maar dat enkele mi
nisters er nogal ouderwetse, ta
melijk marxistische denkbeel
den op na houden.
Geweld
En de minister van buitenland
se zaken die op zaterdag zegt
dat demonstraties toegestaan
zijn ('We hebben iederéén hier
bevrijd') blijkt op zondag weinig
consequent: „Demonstraties
zijn verboden, het gebruik van
geweld ertegen is gerechtvaar
digd." Brussel blijft, behalve wat
hand- en spandiensten aan Ka
bila, dus nog maar eventjes ge
reserveerd. Ook Sondji ontkent
het probleem niet. „We hebben
liberale en conservatieve minis
ters in de regering. Ik ken mijn
collega's niet goed. De komen
de tijd proberen we op één lijn
te komen."
Onder de bevolking van Kins
hasa spelen de etnische kwes
ties sterk, zoals overigens in
heel Centraal Afrika. Professor
Kebuye Nkulu van het Kinshasa
Language Centre ziet dit als een
probleem. „Laten we proberen
samen te leven. Hoezo geen
echte Zaïrees of Congolees? De
wet heeft velen uit alle delen
van de binnenlanden formeel
toegelaten. Laten ze maar be
wijzen dat de minister van bui
tenlandse zaken, Karaha, geen
Zaïrees is, zoals veel wordt ge
zegd. Het is toch allemaal on
zin: Burundi, Gabon, Chad,
Ruanda, Angola, Guinee, Tan
zania, Congo... alles samenvoe
gen! We hebben gemeenschap
pelijke belangen.
Nkulu etaleert vooral hoop als
het onderwerp Kabila ter tafel
komt. Volgens hem hebben ze
venjaar van demonstreren en
in de kiem gesmoorde pogingen
tot democratie niet geholpen.
„Deze mensen hebben het
grondig gedaan. We zijn bevrijd
van Mobutu." Maar de profes
sor houdt een oordeel over Ka
bila's politiek nog even achter
wege.
Ook de 'revolutie' die op som
mige fronten de tijd in Kinshasa
dertig jaar terugzet, veroordeelt
hij nog niet. „We kennen de
smaak van Kabila niet, want zijn
pudding hebben we nog niet
gegeten. We weten alleen dat
we niet meer door onze politie
worden overvallen en beroofd."
Voorheen eisten de politie en de
militairen van Mobutu op iede
re hoek van de straat geld van
passanten. Jean bijvoorbeeld,
een jonge leraar uit Kinshasa,
haalde ooit geld van bedrijven
van zijn moeder op. Hij werd
vlak voor het vallen van de
avond met het hele bedrag op
zak aangehouden. Jean weiger
de zijn tas af te geven, moest
mee naar het politiebureau en
stond pas 's ochtends, geheel
naakt, weer op straat. „Waarom
ik wel sokken had en zij niet,
vroegen ze. Ik heb bij een huis
in de buurt aangebeld en geroe
pen dat niet de vrouw, maar de
man naar buiten moest komen.
Die leende me een kleed. Ik heb
op school dat jaar alle kinderen
van militairen laten zakken. Nu
zou ik zoiets niet meer doen.
Die kinderen konden het niet
helpen."
De bijna zes miljoen inwoners
van de stad zien tot dusver
vooral profijt van de nieuwe
machthebbers. De angst voor
de eigen politie, de militairen
en alle andere ambtenaren is
weg. De afgelopen week organi
seerde EtienneTshisekedi, ex-
premier van Zaïre en verklaard
tegenstander van Mobutu, een
demonstratie tegen Kabila,
maar de deelname was mini
maal.
Aids
Waar Papa Moise zijn familie
nog een beetje op de been heeft
en in ieder geval geen sterfte
onder zijn Idnderen ziet, is papa
Leonard Luano er minder goed
aan toe. Hij is 66 jaar oud, maar
wacht alleen nog maar op de
dood, zegt hij. Van zijn negen
kinderen zijn twee dochters die
zich prostitueerden overleden
aan aids. Leonard behoort tot
de armsten van Kinshasa, waar
van de stad er een paar miljoen
rijk is.
Met zestig 'familieleden' woont
Leonard op zijn compound. In
de wijk Kimbanseke, waar de
vrouwen op maandag, woens
dag en vrijdag eten en de man
nen op de andere dagen, is so
res de gewoonste zaak van de
wereld. Leonard neemt niet
meer de moeite te kijken als éèn
van zijn andere dochters met
een 'klant' thuiskomt en in de
enige slaapkamer haar diensten
verkoopt. Leonard heeft geen
stroom, geen water en zijn da
nig geurende toilet bestaat uit
een in de grond gegraven gat.
Eén van zijn zonen is ziek, woog
tachtig kilo en nu nog maar vijf
tig. Welke ziekte? Leonard weet
het niet. „Ik bemoei me er niet
meer mee. Hoop alleen maar
dat mijn kleinkinderen het be
ter zullen krijgen. Ik heb veel
gebeden, maar God wilde me
niet helpen. Waarom zou Hij
een oude man nu alsnog hel
pen?"
Professor Nkulu legt uit waarom
de inwoners van Kinshasa he
den ten dage zoveel het woord
logic in de mond nemen. Vol
gens hem is het een teken van
hoop. „Dit land is een school
waar je alles leert te doen met
niets. De mensen hier zijn on
der Mobutu hun eer kwijtge
raakt. Ze deden en doen alles
om te overleven. Ook dingen
waarvan ze weten dat ze on
ethisch zijn. Zoals prostitutie,
diefstal, bedelen... het maakt
niet uit. Maar de moraal, en het
besef van goed en kwaad, komt
terug. Daarom hebben ze het zo
veel over 'logic', een Frans
woord dat daar overgaat. Ze
willen hun 'logic' terug. Tot
voor kort hoorde je het woord
maar op één manier, vooral na-
datje iemand op zijn falen
wees: Ik hoef jouw'logic' niet."
Museum voor Midden-Afrika wil alleen historie tonen
TERVUREN LIESBETH BUITINK
Een levensgrote stenen olifant
bewaakt de weg die naar het
Koninklijk Museum voor Mid
den-Afrika in het Belgische
Tervuren voert. Het paleis dat
koning Leopold II honderd jaar
geleden ter beschikking stelde
voor de eerste grote Koloniale
Tentoonstelling over zijn per
soonlijk eigendom Kongo-Vrij
staat, herbergt de geschiedenis
van het land dat nu weer Con
go heet. Maar in het museum
is die historie bevroren vlak
voordat Belgisch Kongo de
naam Zaïre ging dragen.
„Het is niet onze taak om de
politieke situatie te tonen",
verklaart woordvoerster Kris-
tien Opstaele. Over het dictato
riale bewind van president Mo
butu is dan ook geen speciale
zaal ingericht. En het museum-
voelt zich al helemaal niet ge
roepen om de omwenteling te
tonen die Laurent-Desiré Kabi
la bewerkstelligde.
In de loop der jaren lijkt alleen
de naam van het museum we
zenlijk te zijn veranderd. Toen
Leopold II nog vorst-soeverein
was, droeg het paleis de naam
Museum van Kongo-Vrijstaat.
De overgang naar de status van
Belgische kolonie, werd zicht
baar in de titel Museum van
Belgisch Kongo en na de deko
lonisatie kreeg de tentoonstel
ling haar huidige naam.
De 'herdenkingszaal' in het pa
leis gaat echter volledig voorbij
aan die ontwikkelingen. Daar
staan onder het toeziend oog
van een enorm beeld van ko
ning Leopold alleen de restan
ten van het koloniale verleden.
In een vitrine ligt de originele
brief waarin de legendarische
H.M. Stanley schrijft dat hij
doctor Livingstone heeft ge
vonden. Stanley was degene
die Leopold attendeerde op het
enorme reservoir aan grond-
schatten dat de Kongo her
bergde. Zijn rapporten waren
voor de koning reden om het
gebied uit te roepen tot Kongo-
Vrijstaat, dat een schat aan op
brengsten opleverde.
Zweep
De schilderijen in de zaal to
nen stuk voor stuk de kolonisa
tor als rijke en arrogante over
heerser over de negers, die
vaak staan afgebeeld tijdens
noeste arbeid, gekleed in niet
meer dan een (westerse) len
dendoek. Eén schilderij met de
titel La civilisation du Congo
('De beschaving van Kongo')
laat zien hoe de Belgen over de
bevolking in hun kolonie dach
ten. Een neger staat vastgebon
den aan een paal en krijgt tot
bloedens toe de zweep van een
stamgenoot. Het tafereel wordt
gadegeslagen door een blanke
ïn een safaripak, die de zweep'
kennelijk als aangewezen me
thode zag om de negers be
schaving bij te brengen.
De historische zaal verheerlijkt
de Belgische troepen die gele
gerd waren in de overzeese ge
biedsdelen. Een pendule en
twee kandelaren zijn bedekt
met houten uitsneden van Bel
gische strijdkrachten in de
Kongo en dienen als heroïsche
taferelen voor op de schoor
steenmantel. De talloze torso's
van mannen met strakgekam-
de snorren en de wandelstok
van Leopold II maken het
beeld compleet.
Het museum toont uitgebreid
hoe het klimaat er in Midden-
Afrika uitziet. In glazen 'diora
ma' zijn op enkele vierkante
meters bamboewouden, heide-
wouden en zelfs complete ber
gen nagebouwd.
Een groot deel van de andere
zalen is gevuld met nagebouw
de landschapjes waarin opge
zette dieren zo levensecht mo
gelijk zijn neergezet. Een span
luipaarden zet de messcherpe
klauwen en tanden in de hals
van een kob, twee bongo's sta
ren gemoedelijk voor zich uit
op een vierkante meter eve
naarswoud en op een omgeval
len boomstronk tonen twee
krokodillen hun vlijmscherpe
gebit. In lange reeksen glazen
potten zwemmen vissen van
allerlei soorten op sterk water.
Papier maché
Alle dieren die in het museum
staan zijn echt, verzekert Op
staele. „De meeste zijn in de
jaren vijftig en zestig opgezet,
toen het nog geen beschermde
diersoorten waren. We zouden
nu nog wel een dier kunnen
opzetten dat in de dierentuin
een natuurlijke dood is gestor
ven. Maar het is niet zo dat we
nu nog iemand naar Afrika stu
ren om een olifant neer te
schieten", benadrukt ze.
De ouderdom van de dieren is
onmiskenbaar. Over de rug van
de neushoorn loopt een barst
van enkele centimeters diep.
Het papier maché in de wijd
opengesperde bek van het lui
paard laat ook duidelijk zien
dat de beesten zijn neerge-
Een poster kondigt de Wereldtentoonstelling van 1910 aan. 'pr-foto
schoten toen Congo nog Kon
go heette.
Het museum maakt zich op
voor het eeuwfeest, dat dit jaar
wordt gevierd. De opgezette
dieren krijgen een flinke op
knapbeurt en de zalen worden
opnieuw ingericht. Een gedeel
te van het museum is daarom
momenteel gesloten voor het
publiek. „Er zijn in de loop der
jaren alleen kleine dingen ver
anderd in het museum, nooit
iets wezenlijks. De zaal waarin
de krokodillen staan, heeft nog
de oorspronkelijke inrichting
en dat willen we ook zoveel
mogelijk zo houden", verklaart
Opstaele.
Het museum wordt voor het
eeuwfeest 'opgefleurd'. Toch
overweegt het Museum voor
Midden-Afrika niet om die ge
legenheid te baat te nemen om
de ontwikkelingen in Congo te
tonen. „Dat is niet onze taak.
Dit is vooral een historisch mu-
Het Koninklijk Museum voor
Midden-Afrika aan de Leu
vensesteenweg in Tervuren
(bij Brussel) is geopend van
dinsdag tot en met vrijdag van
10.00 tot 17.00 en in het
weekeinde van 10.00 tot 18.00
Tegenvallers leiden tot crisissfeer rond regering Tsjechië
PRAAG HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Eind vorig jaar nog werd Tsjechië alom gezien
als de beste leerling van de Centraal-Europese
klas. Tsjechië was niet alleen een voorbeeld
van politieke stabiliteit, maar haalde boven
dien op economisch gebied verreweg de beste
rapportcijfers. Amper zes maanden later is er
van euforie geen sprake meer in Praag.
De Tsjechische kroon raakte de afgelopen we
ken in de vuurlinie van speculanten en moet
waarschijnlijk op korte termijn tien tot vijftien
procent devalueren. De economische groei
die de afgelopen jaren steevast ruim boven de
4,5 procent lag, zal dit jaar hooguit 2,5 pro
cent bedragen. De regering worstelt met snel
stijgende begrotings- en handelsbalanstekor
ten en moest vorige maand een pakket harde
bezuinigingsmaatregelen afkondigen.
Een serie grote financiële schandalen heeft
het internationale vertrouwen in de Tsjechi
sche economie verder ondermijnd. Mede
door dat alles wankelt de centrum-rechtse re
gering van premier Vaclav Klaus op zijn
grondvesten. De economische malaise gaat
gepaard met de ernstigste politieke crisis die
Praag sinds de 'fluwelen revolutie' van 1989
gekend heeft.
Steeds meer Tsjechen vragen zich af of pre
mier Klaus de juiste man is om de in het slop
geraakte economie er bovenop te helpen. Het
vertrouwen in Klaus en zijn regering is de af
gelopen maanden dramatisch gedaald. Vol
gens opiniepeilingen zouden de sociaal-de
mocraten (CSSD) van oppositieleider Milos
Zeman de Democratische Burgerpartij (ODS)
van premier Klaus ruimschoots verslaan als
nu verkiezingen worden gehouden.
Een centrum-linkse coalitie wordt door veel
politieke analisten in Praag als een reëel alter
natief gezien voor de huidige coalitie als die
de problemen niet snel de baas weet te wor
den. „Veel Tsjechen zijn na ruim zeven jaar
onderhand wel uitgekeken op Vaclav Klaus",
meent een westerse diplomaat in Praag. „Mis
schien zou het helemaal niet slecht zijn als er
eens iemand anders aan de macht komt. Tsje
chië is immers het enige land in deze regio
dat sinds de val van het communisme nog
geen democratische machtswisseling heeft
doorgemaakt."
President Vaclav Havel lijkt op hetzelfde spoor
te zitten. Nadat premier Klaus het afgelopen
weekeinde aankondigde dat hij zijn kabinet
wil vernieuwen door drie ministers te vervan
gen, waarschuwde Havel zijn premier. Tsje
chië maakt een ernstige politieke en economi
sche crisis door die om fundamentele veran
deringen vraagt en niet om slechts wat poli
tieke make-up, aldus Havel.
Over wat er mis is met de Tsjechische econo
mie zijn de meeste financieel-economische
specialisten het in grote lijnen eens. Tsjechië
maakte na de val van het communisme een
'vliegende start' door te kiezen voor de zoge
naamde 'coupon-privatisering'. Veel staatsbe
drijven werden in relatief korte tijd geprivati
seerd door ze via coupons onder de bevolking
te verdelen. Iedere Tsjech kreeg een bepaald
aantal coupons die later in aandelen om te
zetten waren. Maar het gros van de Tsjechen
verkocht hun coupons aan investeringsfond
sen. „Er is een vicieuze circel onstaan van
fondsen die belangen in bedrijven en banken
hebben en banken die op hun beurt weer in
vesteringsfondsen opkopen, terwijl ook de
staat via minderheids- of meerderheidsbelan
gen in banken een stevige vinger in de pap
houdt", legt de econoom Josef Kotrba uit.
Veel Tsjechische bedrijven zijn voornamelijk
op papier geprivatiseerd. Er is te weinig
nieuw, buitenlands kapitaal binnen gekomen
en daarmee ook te weinig modem manage
ment en effectieve controle. De cijfers spreken
boekdelen: de productiviteit van Tsjechische
bedrijven die in buitenlandse handen kwa
men, steeg de afgelopen jaren met gemiddeld
25 procent per jaar. Maar de productiviteit
van de meeste 'puur Tsjechische' bedrijven
nam gemiddeld slechts met vier of vijf pro
cent toe, terwijl de lonen veel sneller stegen.
„In het begin gaf dat niet zo omdat de lonen
hier in 1989 veel lager waren dan in Polen of
Hongarije. Er was geen dwingende aanleiding
om te besparen op arbeidskosten. Veel bedrij
ven gaan nu pas rationaliseren, terwijl landen
als Polen en Hongarije dat pijnljke proces al
lang achter zich hebben", doceert Kotrba.
„Veel bedrijven zullen nu fors het mes in hun
personeelsbestand moeten zetten als ze inter
nationaal competitief willen blijven."
Daarbij komt dat Praag de afgelopen maan
den het toneel is geweest van een aantal spec
taculaire financiële schandalen. In veel geval
len maakten managers van investeringsfond
sen en bankdirecteuren van de gebrekkige re
gelgeving en controle gebruik om bedrijven fi
nancieel uit te kleden en het geld naar bank
rekeningen in buitenlandse belastingparadij
zen te sluizen. Het toch al geringe vertrouwen
van de gemiddelde Tsjech in de financiële we
reld en in de politieke klasse is nog verder on
dermijnd.
De grote vraag is nu of premier Vaclav Klaus
in staat is om de deels door hemzelf gecreëer
de economische en politieke crisis snel op te
lossen of dat een ander die opgave zal moeten
klaren. Het antwoord op die vraag hangt mo
gelijk mede af van de uitkomst van een aantal
nog lopende onderzoeken naar miljoenen-
zwendel.