CLIËNT
Patiënt heet tegenwoordig
V„ de goede orde: de transformatie
van Endegeest heeft niets te maken met een
afnemende behoefte op het terrein van de
geestelijke gezondheidszorg. Integendeel, die
behoefte neemt, zoals de cijfers aantonen,
richting eeuwwisseling alleen maar toe. Na
recent onderzoek wordt voorspeld dat zich
jaarlijks bij circa 1 op de 4 mensen psychi
sche problemen zullen voordoen; nu is dat
cijfer nog ongeveer 1 op 6. Die toename is
mede het gevolg van openheid, van emanci
patie, van de veroudering van de bevolking
en van ongunstige sociale en culturele veran
deringen. De regio Zuid-Holland Noord - Lei
den e.o, Rijnstreék, Duin- en Bollenstreek -
het gebied waarbinnen Endegeest opereert,
telt rond het jaar 2000 een half miljoen inwo
ners. Dat betekent dat er werk zat is aan de
winkel.
In honderd
naar openc
BEKNOPTE HISTORIE VAN KASTEEL
De tijd dat Endegeest zijn boontjes alleen
wel kon doppen, is echter allang voorbij. Het
veranderde maatschappelijke bestel en de
ontwikkelingen in de gezondheidszorg zorg
den voor een geheel andere kijk op de zaken.
Begrippen als samenwerking, regionalisering,
kwaliteitsverbetering, budgettering en inno
vatie deden ook op dit terrein hun intrede.
„Grote psychiatrische ziekenhuizen met een
besloten karakter zijn niet meer van deze
tijd", wijst Jan Kleijne, voorzitter van de Raad
van Bestuur, op een dikke stapel beleidsrap
porten.
„Het beeld dat de mensen hebben van
Endegeest klopt wat dat betreft allang niet
meer met de realiteit van vandaag. Vroeger
gooide men alles op één hoop én maakte
men geen wezenlijk onderscheid tussen psy
chiatrische patiënten en verstandelijk gehan
dicapten. Zo'n vijftien jaar geleden is dat alle
maal veranderd met de uitplaatsing van ver
standelijk gehandicapten naar gespeciali
seerde inrichtingen. Inmiddels zijn we weer
een belangrijke stap verder met de invoering
van beschermde woonvormen zoals bijvoor
beeld sociowoningen, met poliklinische- en
dagbehandeling, met psychiatrische thuis
hulp en met arbeidrehabilitatie."
Samenwerking
Samenwerking heet het nieuwe credo dat
voor het eerst in 1992 doorklonk. Toen spra
ken de psychiatrische ziekenhuizen Ende
geest, Langeveld, de Regionale Instelling voor
Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg
(RIAGG) en de Regionale Instelling voor Be
schermde Woonvormen (RIBW) de intentie
uit om samen de geestelijke gezondheidszorg
(GGZ) in de regio Zuid-Holland Noord vorm
te geven. Er is hier sprake van een landelijke
tendens, want ook elders in Nederland is re
gionale samenwerking voortaan het parool.
Vorig jaar verscheen het rapport waarin de
uitgangspunten voor het te voeren beleid ge
bundeld waren en werd de Stichting GGZ
Zuid-Holland Noord officeel opgericht. Mo
menteel zijn de betrokken instellingen bezig
zorg-circuits voor jeugd, volwassenen en ou
deren te formeren. Tussen nu en vijf jaar
moet het nieuwe beleid in fasen gestalte krij
gen.
„Inplaats van het behandelaanbod staat nu
de patiënt centraal. De patiënt heet voortaan
ook cliënt", zegt Jan Kleijne. „De zorg moet
meer naar de mensen toe. Ja, dat spotje van
'ik kom graag bij de mensen thuis',' spreekt
me in dit verband best wel aan. De juiste
hulp op de juiste plaats."
Endegeest houdt zich naast patiëntenzorg
ook bezig met onderwijs en opleiding. „Dat
laatste aspect gebeurt in samenwerking met
de Leidse universiteit en het AZL. Zo lang als
Endegeest bestaat, 100 jaar dus, werkt het in
stituut al samen met de vakgroep psychiatrie
van de universiteit. Wetenschappijk onder
zoek is van essentieel belang voor het in
stand houden en verbeteren van de kwaliteit
van de zorg. Zo neemt bijvoorbeeld het toe
dienen van medicatie als een behandelme
thode uit de biologische psychiatrie een
steeds belangrijker plaats in. Daar Mgt nog
een groot terrein braak omdat we nog maar
heel weinig afweten van wat zich feitelijk in
de hersenen afspeelt.
Veilig
Het stichten van alternatieve woonvormen,
het versterken van de ambulante zorg en het
verminderen van opnames mogen dan tot de
prioriteiten behoren; het neemt niet weg dat
er in de toekomst behoefte zal blijven be
staan aan een kliniek als Endegeest. Mensen
met een psychiatrische stoornis moeten ook
straks nog worden opgenomen en hun moet
kortere of langere tijd een veilig verblijf wor
den geboden.. „Ja", beaamt Jan Kleijne, „dat
is zonder meer waar. Ook in de kliniek stellen
we ons in op de eisen van deze tijd, zoals bij
voorbeeld meer behoefte aan privacy. We
zijn binnen de muren voortdurend aan het
verbouwen, aan het herinrichten. Maar het is
correct, in dit opzicht staat Endegeest nog als
een huis. Ook na 100 jaar."
935
En
d
eg
e
De historie van he
geest voert terug
eeuwen. De een
bron dateert uit het jaar 1307
van Endegeest de 'heerlijkl
kreeg van Hendrik van Alkema
landgoed zich bevindt aan de
de oude strandwal of 'geestX
naam Endegeest mee. In de vogi
te het later dat die naam te mjf
ben met de geestesgesteldheid!!
ners van het fraaie landgoed i
de gemeente Leiden was aanj u
dienen als psychiatrische inric >e
vatting derhalve. cl
In de vorige eeuw ontstond rs
van de Verlichting en de Rom
lijk aan een kentering in het c x
medemens die aan krankzinn&e
humanisering van de maatsch n
komst van de medische wetei u
in 1841 tot de eerste Krank 1
Nederland. Waar daarvoor de >i
nog louter werden opgeborger r
de 'pest- of dolhuizen' - om t
dwaes, uytsinnich, synloes o
waren uit de maatschappij te
ontstond geleidelijk aan de id
ken van geest te behandelen i
ste 'behandelingen' doen hun
zeld van de eerste behandela
de dwangstoel, de voetbeugels
jak.
Rijp
Na een herziening van de Kra i
in 1884 besloot de gemeenten
op 10 april 1895, mede op aam
Leidse universiteit, dat de tij
ook hier ter stede een krank
ting te stichten. De notulen t
melden dat voor een bedrag v s
den het kasteel Endegeest we i
van de Oegstgeester familie Ge 1
Twee jaar later, in 1897, ste
zijn poorten en vier met finai t
de provincie gebouwde pai li
Voor de eerste 238 patiënten ii
maal toegestane 377 - die op li
gemeente overkwamen uit h 1
sticht in Delft. Daar had Leié i;
zijn geesteszieken ondergebra is
Op 28 mei 1899 benoemde se
versiteit dr. Jelgersma tot H( t
Psychiatrie en Neurlogie. Van re
e
St
s
Van een gesloten inrichting via een psychiatrisch ziekenhuis naar een open centrum voor geestelijke
gezondheidszorg - het instituut Endegeest nam er 'rustig' een eeuw de tijd voor om het hekwerk rond zijn
lommerrijke dreven stukje bij beetje af te breken. Maar de laatste jaren gaat het snel. De veranderingen in
de gezondheidszorg voltrekken zich in een dusdanig hoog tempo dat Jan Kleijne, voorzitter van de Raad van
Bestuur, nu al durft te voorspellen dat Endegeest zijn tweede eeuwfeest nimmer zal halen.Althans niet in
de constructie zoals wij die nu kennen.
In het begin van de vorige eeuw werd een begin gemaakt met de aanleg van het landschapspark dat ook nu nog de basis vormt van het landgoed aan de Endegeesterstraatweg.
1307Vroegste vermelding als 'heerlijkheid', eigendom
van Hasekine van Endegeest.
1572: Met de grond gelijk gemaakt bij het Beleg van Leiden
en daarna herbouwd.
1641Kasteel verhuurd aan beroemde Franse wijsgeer
Descartes - vaste bezoeker was Constantijn
Huygens.
16471 Grootscheepse verbouwing door Elisabeth
van Schouwen van Endegeest.
1691: Advertentie in de Leidsche Courant waarin het kas
teel - staande en gelegen een halv uur buyten Leyden - te
koop wordt aangeboden.
1838: Daniel Gevers - voorzitter Tweede Kamer - eigenaar
van Endegeest.
1896: Gemeente Leiden koopt kasteel Endegeest met 60
ha. grond voor 75.000 gulden van de familie Gevers.
1897: Eerste Leidse patiënten komen uit Delft aan.
1942Twaalf Joodse patiënten weggevoerd naar Wester-
bork en later naar het vernietigingskamp
Sobibor.
1993: Gereedkomen restauratie Kasteel Endegeest; ope
ning door koningin Beatrix.
1997: Psychiatrisch ziekenhuis 100 jaar. Tevens
geprivatiseerd.
In dit paviljoen is tegenwoordig de technische dienst va
