„Mijn moeder zorgt ervoor dat ik
mijn afkomst niet vergeet"
c
ZATERDAG 31 MEI 1997
Johan gefeliciteerd. "Een
uitbater van een terras op het
Plein in Den Haag drukt
Johan Stekelenburg de hand.
De voorzitter van de FNV is
een bekend gezicht, een
populaire verschijning.
Vandaag draagt hij de hamer
over aan Lodewijk de Waal.
Op 1 juli begint hij aan zijn
nieuwe ambt, burgemeester
van Tilburg. Maar ook aan
een aantal bijbanen. Sinds het
nieuws van zijn aftreden
bekend werd, lijkt
Stekelenburg te grossieren in
commissariaten. De
ondernemingsraden van ING
bank en van de KLM vroegen
hem. „Ik probeer bewust het
gesloten wereldje van
commissarissen open te
breken.Ook als burgemeester
in het zuiden zal hij strijdbaar
blijven. Niet op de barricaden,
maar in de vergaderzaal. Hij
neemt met pijn in het hart
afscheid van 31 jaar
vakbondswerk.
lohan Stekelenburg: „Ik
moet er niet aan denken
om achter de geraniums te
verdwijnen." foto cpd
Johan Stekelenburg
wil wereld van
commissarissen
openbreken
l ven heeft hij met de gedachte ge-
I i speeld om de handdoek in de ring
te gooien. „Barst maar, dacht ik.
Maar uiteindelijk heb ik dat na wat gesprek
ken met vrienden toch niet gedaan", zegt Jo
han Stekelenburg (55) als het over de slepen
de procedure voor het burgemeesterschap
van Tilburg gaat. Week na week schoof het
kabinet de beslissing voor zich uit, terwijl de
namen van de kandidaten al op straat lagen.
Het lek in Tilburg was groot. „Je bent enorm
kwetsbaar. Je naam is in het geding en dat
kan je enorm beschadigen."
Wim Kok drukte persoonlijk de beslissing
door en sindsdien is Tilburg hét voorbeeld in
de discussie over burgemeestersbenoemin
gen. Stekelenburg haalt zijn schouders op.
Hij heeft zin in de baan, „een nieuwe uitda
ging." Bij de bevolking van de oude wolstad
is hij populair, zo bleek uit een enquête. „De
verwachtingen zijn wel hoog gespannen. Dat
benauwt me wel. Het is tenslotte een nieuw
vak voor me. Ik zal moeten wennen aan de
verhoudingen. Aan de omgang met politie en
justitie."
Zichtbaar ontspannen zit Stekelenburg in
de zon op het terras. Na 31 jaar zegt hij de
vakbeweging vaarwel. „Met pijn in het hart."
Een suikerzakje kantelt tussen zijn vingers.
Voor een moment geen woorden. Dan: „Ik
stap op een goed moment op. Economisch
gaat het goed. Met de vakbeweging ook. Wij,
de FNV. hebben een enorme ledenaanwas
gehad. Ik kijk met een tevreden gevoel te
rug."
Vlekkeloos
Toch verloopt zijn afscheid niet vlekkeloos.
Ella Vogelaar wordt niet zijn opvolger. Ook
niet de eerste vrouw die leiding gaat geven
aan de grootste vakcentrale. Zij schreef geen
historie maar stapte op. Niet de vice-voorzit-
ter maar de coördinator arbeidsvoorwaar
denbeleid, Lodewijk de Waal, neemt nu de
hamer over. De Waal wilde niet onder Voge
laar werken. „Als Ella 'ja' had gezegd, was ze
het geworden. Ze hoefde nog maar één stapje
te doen", verzucht Stekelenburg.
Storm raast rond het FNV-gebouw bij de
eerste van de twee gesprekken met de aftre
dende voorzitter. Het lijkt symbolisch voor de
opvolgingskwestie. In een kranteninterview
hekelt Vogelaar de machocultuur binnen de
vakbeweging. Bijna berustend zegt hij: „Mis
schien had ik attenter moeten zijn. Maar het
zijn volwassen mensen en dan hoef ik
een psychiater boven de divan te hangen. Als
de sfeer nu slecht was geweest,
niet zo."
Toch is hij wel wat teleurgesteld. „Ik dacht
dat ik mijn opvolging prima had geregeld. De
persconferentie met Ella en Lodewijk
voorbereid. Maar toen zat ik daar plotseling
alleen."
Stekelenburg is op een leeftijd waarop de
gemiddelde werknemer denkt aan het afbou
wen van zijn loopbaan. „Ik moet er niet aan
denken om achter de geraniums te verdwij
nen. Ik begrijp het natuurlijk wel. Veel werk
nemers die zware lichamelijke arbeid doen,
verlangen naar het einde. Maar dat betekent
niet dat je mensen op straat moet zetten. Na
dat bericht in de krant over demotie, denkt
iedereen dat wij dat willen. Absurd! Mensen
kunnen nog heel veel voor een bedrijf bete
kenen. Wellicht een mentor-rol spelen. Maar
je moet ze niet minder belonen. Werknemers
moeten hun hele leven buffelen en dan zou
den ze op het laatst nog even worden ge
pakt."
Crisis
Bij zijn aantreden als FNV-voorzitter in 1988
verkeerde de vakbeweging in crisisstemming.
Discussies over de pijlers van het overlegmo
del, zoals de Sociaal Economische Raad
(SER) en de Stichting van de Arbeid (overleg
werkgevers en werknemers) braken in volle
hevigheid los. 'Uit de tijd', luidde veelal de
conclusie. Stekelenburg: „Het waren kosten
posten, stroperig en meer van dat soort ter
men. Bovendien werd er hardop geroepen
dat de vakbeweging achterhaald was. Men
twijfelde zelfs of de FNV het jaar 2000 nog
zou halen." Nu is dat beeld radicaal veran
derd.
Zelfs in het buitenland wordt de loftrompet
gestoken over het zogenoemde poldermodel,
het overleg tussen werknemers, werkgevers
en overheid. De tien jaar geleden nog discu
tabele instituten als SER en Stichting van de
Arbeid genieten weer aanzien. „Er staat een
Zweedse cameraploeg te wachten. Ze willen
een interview over het poldermodel. Wat het
Zweedse model in de jaren tachtig was, is nu
het poldermodel. Maar het succes is wel rela
tief, want als het morgen niet klikt tussen
personen, is er geen poldermodel meer.
Wij, de organisaties van werkgevers en
werknemers, hebben die discussie naar ons
toegetrokken. Een gematigde loonontwikke
ling met als ruil arbeidstijdverkorting, flexibi
liteit en zekerheid. Wij hebben de negatieve
ontwikkeling, waarmee ook het paarse kabi
net is gestart, omgebogen. Melkert (minister
van sociale zaken) heeft daar ook duidelijk
een rol met verdienste in gehad."
De goede persoonlijke verhoudingen tus
sen de werkgeversvoorzitter en de werkne
mersvertegenwoordiger hebben daar zeker
ook toe bijgedragen aan. „Wij gunnen elkaar
het licht in de ogen. Persoonlijke verhoudin
gen zijn belangrijk, maar die kunnen alleen
gedijen bij het bestaan van de instituten.
Daarnaast mogen persoonlijke verhoudingen
nooit zo gaan overheersen dat je niet meer
over de geschillen kunt praten. Natuurlijk is
het belangrijk dat je elkaar weet te vinden.
Ook thuis, ja. Wij hoeven ons niet naar de
overlegtafel te vechten, zoals in Frankrijk en
Engeland. Daar moet eerst worden gestaakt
om te kunnen onderhandelen. Wij hebben
een heel andere positie."
Populair
„Johan gefeliciteerd", een uitbater van een
terras op het Haagse Plein drukt Stekelen
burg de hand. De voorzitter van de FNV is
een bekend gezicht. En populair. Op straat
wordt hij herkend en veelvuldig aangespro
ken. „In Oostenrijk doe ik ook rustig mee aan
de polonaise bij de après-ski. Ik vind het niet
lastig om herkend te worden. Wel vind ik het
erg als ik in Ierland aan het zeilen ben en ik
word nageschreeuwd door een stelletje dron
ken Hollanders."
Op televisie is Stekelenburg veelvuldig te
bewonderen. Bij het programma van Paul de
Leeuw, 'Laat de Leeuw', was zelfs de running
gag: wordt hij nu wel of geen burgemeester
van Tilburg? „Maar tv-spelletjes als 'Wie van
de drie' doe ik niet. We moeten onze bood
schap kwijt kunnen. Daar ligt de grens. Dus
spelletjes vallen dan automatisch af."
Stekelenburg houdt van kleur in het leven,
al overheersen de grijstinten op zijn kamer.
Slechts een fleurig geel boeket doorbreekt het
patroon. En zijn rode overhemd en blauw
gele zijden das. Is hij ijdel? „Ik ben wel ijdel,
ja. Dat kan ook bijna niet anders in zo'n
functie. En televisie vind ik ook heel leuk om
te doen."
Gevaar om naast z'n schoenen te lopen is
er niet. „Daar zorgt mijn moeder wel voor.
Die is altijd zeer kritisch en wil nog wel eens
zeggen: moest dat nou? Nu heb ik zelf ook
niet de neiging die je bij mensen in de vakbe
weging nog wel eens treft, om te vergeten
waar ik vandaan ben gekomen. Thuis hadden
we het best moeilijk. Een gezin met negen
kinderen. Mijn vader werkte in de ploegen
dienst bij Demka in Utrecht. Het viel niet al
tijd mee om de eindjes aan elkaar te knopen.
Nu heb ik het redelijk goed, maar vergeten
waar ik vandaan kom... nee, dat gevaar be
staat bij mij niet."
Even is hij in gedachten verzonken. Dan:
„Mijn vader steunde me altijd. Daar hadden
mijn vader en moeder wel eens ruzie over.
Mijn moeder vond het WAO-compromis een
schande, mijn vader kon het wel billijken. Hij
begreep dat wel. Mijn moeder was daarin
veel emotioneler. Ik bewonder haar erg."
Twee jaar geleden overleed Stekelenburgs va
der. „Met hem had ik een heel goed contact.
Hij was kaderlid bij Demka. In 1973 had hij
daar een stakingsactie georganiseerd en ik
een staking bij Gazelle. Dat schept natuurlijk
een band."
Johan Stekelenburg volgde het voorbeeld
van zijn vader. Na de sociale academie meld
de hij zich aan bij de vakbeweging. Hij werd
bedrijvenmedewerker bij de Metaalbedrijfs-
bond NW, de voorloper van de Industrie
bond FNV. „'Terug naar de basis', was toen
de slogan. De vakbond moest aanwezig zijn
op de werkvloer. De Industriebond is daar nu
weer mee bezig."
Idolen
Idolen heeft hij nooit gehad. Maar aan Wim
Kok heeft hij zich wel gespiegeld. „Dat vond
en vind ik een prima man, voor wie ik veel
bewondering en respect heb. In de vakbewe
ging was hij een voorbeeld. Er was toentertijd
nogal wat animositeit tussen de bonden en
de vakcentrale. Kok ging daar zeer goed mee
Hard, soms zeer hard gaat het er binnen de
vakbeweging aan toe. Stekelenburg kan daar
over meepraten. Toch is zijn loyaliteit altijd
groot geweest. „Het is niet altijd zachtzinnig
gegaan, zeker niet in de tijd van Dick Visser
(voorzitter Industriebond FNV, begin jaren
tachtig). Ik mocht toen geen voorzitter van de
Industriebond worden. Toen ben ik overge
stapt naar het FNV-bestuur."
„Ik ga niet over lijken, maar kan wel knok
ken als het moet. Maar er is sinds de jaren
tachtig wel het een en ander veranderd bin
nen de vakbeweging. Nu is de vakbeweging
opener en pluriformer dan toen. De neergang
van de FNV in die tijd had natuurlijk ook
sterk te maken met de gestaalde kaders, met
de onbuigzame mannen die hun hakken in
het zand zetten."
Toch zegt Stekelenburg dat hij 31 jaar lang
een hele leuke tijd heeft gehad. „Ik ben niet
Zijn mooiste moment beleefde hij op het
Haagse Malieveld. In de Tweede Kamer werd
heftig gediscussieerd over versobering van de
WAO terwijl op een steenworp afstand
250.000 woedende FNV'ers stonden. „Daar
kijk ik met genoegen op terug. Niet op de uit
eindelijke beslissing die het kabinet nam,
maar op al die mensen die we op de been
brachten."
Hij verhaalt over stakingen en de 1 mei
viering in Berlijn, net nadat De Muur was ge
vallen. Er zijn zoveel herinneringen die zijn
vakbondscarrière kleuren. „Ik kom nog vaak
mensen tegen die ik bij de vakbond heb be
trokken. Zelfbewust en niet op hun mondje
gevallen. Dat is de leerschool die de vakbond
ook is en dat is mooi. De vakbeweging verte
genwoordigt dingen die ik belangrijk vind in
het leven. Dat is altijd mijn .drijfveer ge-
Commissaris
Vandaag spreekt Johan Stekelenburg voor het
laatst het FNV-congres toe. Daarna trekt hij
de deur achter zich dicht. In Tilburg treedt hij
in de voetsporen van CDA'er Gerrit Brokx, die
bekend stond als de kampioen bijbanen. Ste
kelenburg is de laatste tijd echter ook een
veel gevraagd commissaris bij bedrijven. De
ondernemingsraden van de ING-bank en de
KLM benaderden hem en hij was al toezicht
houder bij de SEP (Samenwerkende Elektrici
teitsproductiebedrijven), de Sluisgroep
(sociale werkplaatsen) en de Weekbladpers
(uitgever van onder meer Vrij Nederland).
Gaat hij Brokx achterna? „Dan moet ik er
nog heel wat bijbanen bij krijgen. Maar ik
ben gevraagd door de ondernemingsraden.
Ik zit daar vanuit de invalshoek van de werk
nemers, niet omdat ik verstand heb van ban
kieren. Doe ik het niet, dan blijven de raden
van commissarissen het wereldje van gepen
sioneerde ondernemers. Gesloten clubjes van
mannen die elkaar benoemen. Dat wil ik be
wust openbreken. Nu al merk je dat er een
discussie over de rol van de commissarissen
op gang komt. Ik heb al iets gewonnen."
Tot het laatst toe blijft Stekelenburg strijd
baar. Het gezicht van de vakbeweging trekt
zich zeker niet terug'in Tilburg. „Het is een
oude arbeidersstad die hevig in verandering
is. Daar voel ik me wel thuis."
