Creatieve Kamer zet Ritzen klem
'Alleen porseleinen varkens overleven de pest'
Feiten &Meningen
Het Oslo-proces
is morsdood
VRIJDAG 30 ME11997
NIEUWSANALYSE
Een jaar geleden koos Israël Likuds Benjamin Neta
nyahu tot minister-president. Inmiddels is een totale
staat van verlamming ontstaan in de Israëlische poli
tiek. De linkse partijen voeren oppositie waar niemand
iets van merkt en rechts regeert zonder beleid. In het
afgelopen jaar is het Oslo-vredesproces eerst in coma
geraakt en daarna overleden. Iedereen weet het, maar
weinigen durven de macabere waarheid onder ogen te
zien. Liever houden de partijen nog de schijn op, zoals
deze week bij de topconferentie van Netanyahu en pre
sident Hosni Mubarak van Egypte in Sharm el-Sheich.
Dat 'Oslo' morsdood is en dat Israëliërs noch Palestij-
nen zin hebben het nieuw leven in te blazen, blijkt
vooral uit de schijnargumenten waarmee ze zich ver
zetten tegen een hervatting van de onderhandelingen.
Netanyahu zegt dat hij pas weer wil praten als de Pa
lestijnse Autoriteit (PA) ernst maakt met de bestrijding
van de terreur en alle overige in de verdragen vastgeleg
de verplichtingen nakomt. Het is minder een argument
dan een excuus. De regering van Yasser Arafat bestrijdt
militante elementen in de Palestijnse samenleving zo
fanatiek dat de Palestijnse mensenrechten ernstig in
het gedrang zijn gekomen. Terreuraanslagen tegen Is
raëliërs zijn zeldzaam en uit niets is gebleken dat Arafat
'het licht op groen heeft gezet', zoals premier Neta
nyahu na de aanslag van maart in Tel Aviv met grote
stelligheid beweerde. En wat het nakomen van ver
plichtingen betreft, is de Palestijnse Autoriteit niet nala-
tiger dan de Israëlische regering.
PA-president Yasser Arafat houdt vol dat hij het vre
desoverleg zal blijven boycotten zolang Israël doorgaat
met de bouw van nederzettingen. Het verschijnen van
de eerste bulldozers bij Har Horna, de omstreden Israë
lische wijk in een Arabisch deel van Jeruzalem, was
voor hem de druppel die de emmer deed overlopen. De
nederzettingenbouw is in strijd met de Oslo-akkoorden,
zegt Arafat. Maar hij moet beter weten. Premier Jitschak
Rabin, op zoek naar meerderheidssteun in de Knesset,
stond er destijds op dat zoiets niet in de overeenkomst
zou worden vermeld.
Het Israëlische dagblad Ha'aretz voerde deze week
een vraaggesprek met Arafat. Het leverde weinig meer
op dan de gebruikelijke handvol ontwijkende en niet
ter zake doende antwoorden. Opmerkelijk was alleen
wat Arafat zei over zijn reden voor het staken van het
overleg. ,,In de Oslo-akkoorden staat niets over het
stopzetten van de nederzettingenbouw", merkt de in
terviewer op. Arafat: „Niet waar. Netanyahu moet ze
maar eens goed nalezen. De Amerikanen hebben ons
bijvoorbeeld een brief met garanties gegeven en zij zeg
gen dat er geen demografische wijzigingen mogen wor
den uitgevoerd in de Palestijnse gebieden, met inbegrip
van Oost-Jeruza-
lem."
De brief bevat niet
meer dan een Ame
rikaanse geruststel
ling, waarmee hij de
Palestijnen naar
Madrid wilde lok
ken. Ze is geen over
eenkomst tussen Is
raël en de Palestij
nen en heeft niets te
maken met de Oslo
akkoorden. Met an
dere woorden:
Arafat geeft toe dat
de tekst van Oslo
hem wat de neder
zettingenbouw be
treft met lege han
den laat staan.
Dat is de letter. Maar hoe zit het met de veel bezon
gen 'geest van Oslo', die sfeer van onderling vertrouwen
en die gezamenlijke hoop op een betere toekomst? Die
geest is precies een jaar geleden in paniek op de vlucht
geslagen, toen Israël Shimon Peres verruilde voor Ben
jamin Netanyahu. De nieuwe premier heeft van het be
gin af aan gedaan wat hij in zijn verkiezingscampagne
had beloofd, namelijk niet meer van Oslo in de praktijk
brengen dan waartoe Israël minimaal was verplicht. En
zelfs dat absolute minimum de terugtrekking uit een
deel van Hebron en de vrijlating van vrouwelijke gevan
genen wilde hij pas uitvoeren onder de druk van Pa
lestijns geweld en Amerikaanse overredingskracht. Om
dat hij nooit in Oslo heeft geloofd, is Netanyahu ook
nooit besmet geraakt door het 'Oslo-virus'. Dat hij met
de nederzettingenbouw niet handelt 'in de geest van
Oslo', kunnen de Palestijnen hem dus moeilijk verwij
ten.
Het probleem met het Oslo-proces is dat het succes
ervan totaal afhangt van de geestdrift die de partijen er
voor kunnen opbrengen. Het is een uniek experiment
in het opbouwen van een nieuwe staat onder uiterst
moeilijke omstandigheden, die niet allemaal in het ka
der van een overeenkomst zijn te vatten. Wie de
stagnatie van het afgelopen jaar beziet, moet bedenken
dat ook onder Rabin en Peres de ene crisis de andere
opvolgde. Maar omdat de partijen van goede wil waren
al was het alleen maar omdat ze zelf hun handteke
ningen hadden gezet werd er altijd wel een uitweg
gevonden. Om dezelfde reden konden ze leven met een
'soepele uitleg' van de akkoorden door de andere kant.
Voor Netanyahu is Oslo daarentegen een stiefkind,
iets dat hem is opgedrongen en waarvan hij het liefst zo
snel mogelijk wil worden verlost. Net als destijds kam-
pioen-tijdrekker Jitschak Shamir is hij als premier een
anti-pragmaticus. De wereld moet zich aan hem aan
passen en niet andersom. Het wordt tijd, zegt hij, dat de
Palestijnen, de Amerikanen en de Europeanen hun ver
wachtingen lager afstellen. Zijn alternatief voor het Os
lo-proces houdt hij vooralsnog geheim, als het al be
staat, maar hij weet precies te vertellen hoe het afloopt.
Israël zal op de Westelijke Jordaanoever niet meer dan
een symbolisch gebaar maken als het gaat om het op
geven van bezet gebied. Een Palestijnse staat zal voor
eeuwig een luchtspiegeling blijven en een compromis
inzake Jeruzalem is ondenkbaar.
De crisis in het vredesproces heeft niets te maken
met nederzettingenbouw of terreurbestrijding, maar al
les met het ontbreken van ieder uitzicht op vruchtbare
onderhandelingen over de definitieve status van de be
zette gebieden. Het Oslo-proces is dood. Geen topcon
ferentie tussen Netanyahu en geen hervatting van de
Palestijns-Israëlische onderhandelingen kunnen het
meer tot leven wekken.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Netanyahu (links) had deze week
een topontmoeting met de Egypti
sche president Mubarak.
FOTO EP A
Meedenken over OV-kaart brengt minister in problemen
Jo Ritzen zit weer eens in de knel. Deze keer
niet door een blunder van hemzelf, maar van
de minister-president. Als Wim Kok de vrijdag
voor Pinksteren de hopeloos verdeelde paarse
coalitiepartijen niet had opgeroepen om 'crea
tief mee te denken' over de beste vorm van de
OV-studentenkaart, had Jo het dezer dagen niet
zo moeilijk gehad. Door het publiekelijk mee
denken zijn de verschillen in de coalitie vrijwel
onoverbrugbaar geworden.
Nu zit hij met de handen in het
haar. Ritzen moet de onderhan
delingen met de NS en de bus
bedrijven nog succesvol afron
den èn de Kamer tevreden stel
len. Een bijna onmogelijke op
gave, zeker na het spoeddebatje
van gisteren. Ga maar na: met
welk onderhandelingsresultaat
hij ook thuis komt, een meer
derheid in de Kamer is niet te
vinden. Of ten koste van heibel
in de coalitie.
Stel dat het meester-onderhan-
delaar Ritzen lukt de nog reste
rende 80 miljoen gulden tussen
zijn bod (500 miljoen) en dat
van de openbaar-vervoerbedrij-
ven te overbruggen. Er komt
dan een studentenreiskaart die
beduidend slechter uitpakt dan
de huidige kaart. Bij deze 'uit/t-
huis-kaart' kunnen uitwonen
den alleen nog maar in het
weekend gratis reizen en door
deweeks met korting. Studenten
die nog thuis bij hun ouders
wonen, mogen wel doorde
weeks gratis reizen en in het
weekend met korting. Nu kun
nen studenten dat nog zelf be
palen. Bijna negentig procent
van alle 500.000 studenten kiest
voor deze peperdure weekkaart.
In de Kamer is alleen de PvdA te
porren voor deze oplossing. De
WD is helemaal tegen een ver
plichte OV-studentenkaart en
wil dat de studenten hun geld
(72,50 gulden) gewoon terug
krijgen. D66 vindt deze kaart te
mager en zo denkt het voltallige
monsterverbond van de opposi
tiepartijen CDA, GroenLinks,
SP, de kleine christelijke partij
en er ook over.
Het nare voor Ritzen is dat zelfs
de steun van de PvdA zeer voor
waardelijk is. Als rechtgeaard
sociaal-democraten hebben ze
een 'zwakke' groep ontdekt die
met deze kaart extra getroffen
wordt: studenten op kamers die
vanwege hun studie toch moe
ten reizen. Die moeten hun
trein- en buskaartje in dit geval
zelf gaan betalen. De PvdA wil
nu dat deze groep het recht
krijgt de huidige studentenkaart
te behouden met bijbetaling.
Dat geld kunnen ze bij Onder
wijs lenen.
Een idee dat zo slecht wordt ge
vonden, dat en het tekent de
sfeer in de coalitie bij deze
kwestie door een coalitiege
noot al naar de pers werd gelekt
nog voordat de PvdA er zelf mee
kon komen. Ritzen voelt er ook
weinig voor, omdat studenten
Minister Jo Ritzen.
voor de invoering van de eerste
OV-kaart in 1991 dit soort ritjes
zelf betaalden zonder dat ie
mand piepte. De kans is daar
door levensgroot dat Ritzen
straks de enige fan van zijn ei
gen onderhandelingsresultaat
is.
Stel dat Jo Ritzen zijn tegen
stander aan de onderhande
lingstafel weet te overbluffen,
nog wat extra geld bij elkaar
schraapt en de huidige OV-
kaart weet te handhaven. In dat
geval krijgt hij de handen van
de meeste Kamerleden wel op
elkaar. De oppositie is voor deze
variant, zonder overigens aan te
geven waar de minister dat ex
tra geld kan vinden.
Dat doet D66 wel. Het financië
le brein Bert Bakker heeft zo
maar 160 miljoen gulden ge
vonden. Het Kamerlid snoept
dat af van het budget voor de
verruiming van de aanvullende
beurs (dat studenten van min
der draagkrachtige ouders krij
gen) en door de basisbeurs de
komende jaren niet mee te la
ten groeien met de inflatie.
Jammer genoeg voor D66 pik
ken PvdA en WD dit niet. De
socialisten niet omdat het ten
koste gaat van de lagere inko
mens: de liberalen niet omdat
het indruist tegen de afspraken
in het regeerakkoord. Bakker
wist immers al drie jaar geleden
dat op de studentenkaart 500
FOTO GPD CEES ZORN
miljoen gulden zou worden be
zuinigd. WD-woordvoerster
Monique de Vries vindt dat de
D66'er slappe knieën heeft ge
kregen nu de studenten plotse
ling 'au' roepen. De Vries vroeg
zich spottend af of de verkie
zingscampagne van D66 al was
begonnen. Deze 'dubieuze
voorstellen' drijven bovendien
alleen de prijs van de kaart
maar verder op. En als dat be
drag van 160 miljoen zo gemak
kelijk opgehoest kon worden,
wist de WD wel een paar pos
ten waar dat geld beter aan be
steed kon worden. „Op geen
enkel moment", zo waarschuw
de De Vries, zal de WD hiermee
instemmen. „En als Ritzen er
toch mee komt, dan hangt d
minister", voegde zij er in d<
wandelgangen dreigend aan
toe.
Voor het eerst wees Ritzen p
bliekelijk op de 'reële mogel
heid' dat de kaart helemaal
dwijnt. „Ik wil geen kaart tej
elke prijs." In dat geval heef s
de volledige steun van de V\
maar zal de rest van de Kam
zijn hoofd eisen. Hoewel, D(|
heeft vorig jaar nog geroepe
dat de huidige kaart ten dod
opgeschreven was en dat de
studenten de 72,50 gulden r
in het handje moesten krijgt
Wellicht dat ook andere Kar
leden er mee kunnen leven
blijkt dat de NS stiekem mei]
een eigen reiskaart komt oiïf
deze aantrekkelijke doelgroi
alsnog de trein in te krijgen.
Zeer waarschijnlijk is het all
maal niet. Vooral de PvdA hfj
het openbaar vervoer, de ve
keersveiligheid en het miliei
hoog in het vaandel staan. E
partij zal niet zomaar akkoo
gaan met de afschaffing van
OV-kaart. Ais kennelijke pla:
stoot adviseerde de PvdA'er
ter Rehwinkel desnoods
derij Lovers (van de trein na
IJmuiden) in zee te gaan. 0<
dit geval zal Ritzen dus in h< ie
zand bijten.
Lijnrecht in strijd met de bo
schap van zijn politieke baa
smeekte Ritzen de Kamer d<
ook vooral niet creatief mee
denken. „Laat het kabinet o
derhandelen en wacht waai e
ik kom", was het 'indringen
verzoek' van de geplaagde r e
nister. De boeienkoning uit
Zoetermeer kan nu geen las
Kamerleden gebruiken om Dj
uit zijn netelige positie te re ii
den.
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Het bedrijf van varkensboer
Mari Melis is schoon, steriel en
gegarandeerd pestvrij. Toch lig
gen de stallen van hem en tien
tallen lotgenoten al dik 110 da
gen braak. De boeren kunnen
slecht wennen aan het leven
zonder varkens. In het gevecht
tegen de moedeloosheid ver
nieuwen ze hun stal. Maar lege
stallen brengen niks op, van
daar dat steeds meer boeren
een baan zoeken.
Het varkentje zit op z'n gat, kijkt
guitig omhoog en lacht. Met zes
soortgenoten siert hij de ven
sterbank in de keuken van var
kensboer Mari Melis. De porse
leinen beeldjes zijn de enige
varkens die de familie nog mag
hoeden. „Hoe lang nog", vraagt
Melis zich af. Bij het bedrijf
komt geen cent meer binnen,
noodgedwongen snijdt de fami
lie het vet van de ribben.
In de boeken is het bedrijf van
Melis terecht gekomen als het
eerste geval van varkenspest.
Op het moment dat de gezond
heidsdienst in Boxtel het slechte
nieuws bekend maakte, waren
vermoedelijk reeds tientallen
bedrijven besmet. De varkens
houder is boos op de overheid.
„Met vaccinaties zouden alle
problemen uit de wereld zijn.
Het vlees wordt er niet slechter
van."
Aan de keukentafel vertellen
Mari en echtgenote Rian hun
verhaal. Het kan nu, in normale
omstandigheden laat de zorg
over het familiebedrijf slechts
een korte pauze toe. Op het erf
staat een varkensschuur, waar
1500 varkens kunnen huizen. In
de omgeving zijn tientallen van
deze bedrijven te vinden.
Om zeven uur 's ochtends be
gint Melis met voeren. Daarna
vólgen het eigen ontbijt en het
onderhoud aan de stallen.
Schoonmaken, varkens laden,
nieuwe erin zetten, de lunch en
besprekingen met zakenrelaties
vullen de dag. „Na de middag
pauze wil ik om half vier in de
stal zijn, anders ben ik niet om
zeven uur klaar. Er zijn altijd
klusjes te doen. De varkens
worden om vijf uur automatisch
gevoerd, maar ik wil er wel bij
zijn."
Dit ritme is ernstig verstoord.
Varkensboer Mari Melis heeft nu
„Ik leef nu 164 uur per week
met de pest. 's Ochtends sta ik
een uurtje later op. Op het
nieuws hoor ik direct over nieu
we pestgevallen. Pas als het
veertig dagen stil is, kunnen we
denken aan een nieuwe start."
De zorgen zijn van het gezicht
van Melis te lezen. De onzeker
heid knaagt aan hem. Zijn er
straks nog varkens te koop voor
een betaalbare prijs? En wat
voor eisen stelt de overheid?
Resteert er voldoende eigen ver
mogen om een nieuwe start te
maken? Hij vermant zich. „Ik
Van Aartsen wil fokverbod varkens
Landbouwminister Van Aartsen wil op korte termijn een fokver
bod voor varkens in delen van het varkenspestgebied. Vandaag
of maandag stuurt hij de Tweede Kamer een brief waarin hij
zo'n 'inseminatieverbod' aankondigt. Dat is gisteren uit be
trouwbare bron vernomen.
Van Aartsen zei bij het laatste overleg met de Kamer een fokver-
bod-op dat moment nog niet nodig te vinden, maar op termijn
zeker ook niet uit te sluiten. Nu de varkenspest blijft voortwoe
keren valt aan een inseminatieverbod niet langer te ontkomen,
stelt Van Aartsen. De biggen die worden verwekt gaan namelijk
vrijwel zeker rechtstreeks naar de destructiefabriek.
DEN HAAG ANP
moet positief blijven. Ik heb dit
werk altijd met liefde en plezier
gedaan. Het heeft geen zin je
zelf de grond in te werken. We
moeten vooruit.
Financieel beleeft Melis zware
tijden. Minister Van Aartsen
kwam kort na de slechte tijding
bij hem op het erf. „Hij vertelde
dat mij niets te verwijten viel."
Zijn ambtenaren dachten er an
ders over. Boeren moeten te
genwoordig binnen 48 uur mel
den dat varkens zijn vervoerd.
„Ik doe eens in de week de
boekhouding", zegt Melis
„Soms meld je dezelfde dag,
maar er kan ook vijf dagen over
heen gaan."
Dat viel de ambtenaren ook op.
De opkoopregeling biedt de be
smette bedrijven de dagwaarde
van de veestapel, maar Melis
kreeg net als veel andere boeren
een strafkorting van 35 procent.
Melis vindt de sanctie schanda
lig en buitensporig. „Een be
keuring is op zijn plaats bij een
overtreding. Maar daar hoort
een vast bedrag voor te staan.
Een Mercedesrijder die door
rood licht rijdt krijgt, toch ook
niet een deel van de dagwaarde
als boete?"
Overleven is nu het motto. Tot
voor kort kwam de vrachtwagen
van de slachterij om de veertien
dagen langs. Per keer leverde
Melis zo'n honderd vetgemeste
varkens. Nu teert hij op de een
malige uitkering voor het opko
pen van de varkens. Het is geld
dat eigenlijk hard nodig is om
straks nieuwe biggen en zeugen
te kopen.
Het lot van veel boeren ligt
deels in handen van de Rabo
bank, veruit de grootste krediet
verlener in de streek. Het on
derkomen in Boekei is fors en
ook de inrichting duidt op wel
stand. Qua uitstraling kunnen
de bibliotheek, het stadhuis en
het postkantoor bij lange na
niet aan dit pand tippen.
Directeur J.L. Graven heeft 310
boeren als klant, waarvan 140
varkenshouders. Volgens hem
zijn de druiven vooral zuur voor
de eerste slachtoffers van de
pest, onder wie de familie Melis.
„De prijzen van varkensvlees
zijn door de pest flink gestegen.
Boeren die nu met pest worden
geconfronteerd, beuren daar
door beter. Dat kan vijftig pro
cent schelen. De eerste slachtof
fers moeten de langste tijd over
bruggen. Bovendien zijn zij het
zwaarst getroffen door de straf
kortingen."
Veel boeren hebben een krediet
van wel acht ton uitstaan. De
maandelijkse rentelasten bedra
gen 4000 gulden. Varkenspest of
niet, dat bedrag moet betaald
worden. „De boeren hoeven
echter niet af te lossen op de le
ning", zegt Graven. „En de op
brengst van de opkoopregeling
stallen de meeste boeren bij
ons. Als geste betalen wij de ho
gere rente van een spaarrege
ling uit. Per saldo hoeveel veel
boeren daardoor weinig te beta
len."
Mari Melis zou graag 'uit wer
ken' gaan, maar een hernia ver
hindert hem een tijdelijk dienst
verband aan te gaan. Hij noemt
het 'een geluk bij een ongeluk'
dat de kwaal in de?e periode
van varkenspest is opgetreden.
„Met een volle stal is het moei
lijk revalideren."
Andere boeren in de streek heb
ben het vrije ondernemerschap
wel ingeruild voor een bestaan
als 'loonslaaf. Het inkomen
dient om de familie te voeden.
De opbrengst van de opkoopre
geling blijft zo behouden voor
de nieuwe start van het var
kensbedrijf.
De ene boer werkt via het uit
zendbureau, een ander heeft
zijn oude beroep van electricien
opgepakt. Ton van de Vossen-
berg, pestgeval 135, heeft het
meest opvallende alternatief
ontwikkeld. Van slachtoffer
transformeerde hij tot 'bei
varkensboer werkt bij een
drijf dat in opdracht van
Rijksdienst voor Vee en
(RW) varkens ruimt bij pe:
drijven.
De varkenshouder uit Venh
is financieel goed uit de pe;
sprongen. De opkoopprijs I
varkensvlees steeg dit jaar a
gevolg van de toenemende
schaarste van amper drie tc
ruim vijf gulden per kilo. Hi
Rijk kocht de 2200 varkens 0
Van de Vossenberg juist op
de prijzen een voorlopige p
bereikten.
Mari Melis heeft zijn stal or r
handen genomen, ondank;
hernia. De zeugenstal is inj
richt met nieuwe hokken.
de buitenstaander ogen ze L»
klein, maar ze zijn groter da|
voorheen. Vanaf 2005 behop
de overheid de zeugen vooli
leven aan de ketting.
„Er geldt nu een overgangs
ling", zegt Melis. „De oude
ken waren nog goed, ik had
acht jaar vooruit gekund. IV
als de pest over is, komt de
genstal niet meer leeg. Van
dat ik nu van de gelegenhei
gebruik maak om de boel a
pakken."
BOEKEL CAREL VAN DER VELDEN
