Waarom de bananen krom zijn Een grenzenloos theaterkunstenaar Leiden 1)7 Cultuur Kunst .aurentius wint Cultuurprijs Christo stopt met inpakken foods leven in de regio' Leidse bibliotheek HOL F S T Cultuurlocaties Oegstgeest presenteert zich als een kunstdorp culturen RIJDAG 30 ME11997 )e fascinatie voor exotische gewassen in Museum Boerhaave oen Agneta Blok in 1687 met succes haar eerste ananas iveekte, nodigde ze de Staten van Utrecht uit voor een je ananasschijven op de Vijverhof, haar weelderige iiitenhuis. Naast smakelijk, was de oogst ook heel bij- inder want het was in de welvoorziene botanische tuin in mevrouw Blok sowieso de eerste keer dat het lukte in ananas op Nederlandse bodem te laten groeien. Zo jzonder zelfs dat Blok besloot om voor de gelegenheid in penning te slaan, die vanaf vandaag te zien is op de ntoonstelling 'Het Groene Goud, botanische kennis en ;win' in het Leidse Museum Boerhaave. jtische planten in fantasielandschap, ca. 1737 Laurens van der Vinne 112 -1742). Het merendeel van de afgebeelde planten is afkomstig Kaap de Goede Hoop. Van der Vinne stelde het stilleven samen in dracht van de toenmalige directeur van de Leidse Hortus, Adriaan Royen. foto pr mmoedigingsprijs Voorschoten voor Domino ORSCHOTEN ERNA STRAATSMA uziekvereniging Laurentius kreeg gisteravond Voorschotense Cultuurprijs '96 uit handen van thouder Hans Smits. In het Cultureel Centrum tving het fanfarekorps een beeldje van de orschotense kunstenares Tineke Porck. 'aanmoedigingsprijs' ging naar theater iep Domino. De twaalf verstandelijk gehandi- iten die deel uitmaken van deze theatergroep tvingen een oorkonde voor hun prestaties. Do- no was vorig jaar, bij de eerste editie van de kiezing, ook al genomineerd voor de Cultuur- P- .Het moest er een keer van komen", zei oud- thouder en juryvoorzitter M. Breunesse giste- over winnaar Laurentius. „In Voorschoten is ;e muziekvereniging al jaren een begrip. Een ks van feiten onderstreept de muzikale kwali- :en van Laurentius." Laurentius won in 1993 gouden medaille tijdens het wereldmuziek- icours in Kerkrade. •mits roemde Laurentius vooral als kweekvijver )r jong muzikaal talent. „Wat dat betreft wil ik 'ergelijking maken met Ajax, die besteedt ook LEIDEN PABLO, CABENDA De expositie handelt over de historische betekenis van plan ten en plantaardige produkten en de niet aflatende fascinatie voor exotische gewassen in de 17de en 19de eeuw. Toen 'we tenschappers' zich nog konden buigen over de cultuur-histori sche kwestie: waarom bananen krom zijn. Het kweken en beschrijven van uitheemse plantep in de ze ventiende eeuw was voorname lijk een prestigieus tijdverdrijf voor de welgestelden waar Ag neta Blok één van was, de 'Up per Ten'. Zij die banden hadden met het VOC die de zaadjes en de gewassen leverden. Op de expositie is in model len en op papier het resultaat te zien van al dat geëxperimenteer door rijke, groene vingers. In het begin van de zestiende eeuw al werd de grondslag ge legd voor de wetenschappelijke beschrijving en afbeelding van uitheemse planten. Voor die tijd bestond de noodzaak niet eens omdat iedereen hetzelfde groen in zijn 16de-eeuwse venster bank had. In een van de twee expositiezalen van het museum hangen diverse rijkgeïllustreer- de frontbladen van naslagwer ken met titels als 'Rariorum Plantarum Horti Medici Am- stelodamensis Historia.' Teke ningen met een overdaad aan bladeren, stammen, vruchten en exotische beesten die zich rond zinnebeeldige voorstellin gen van de natuur draperen. Het beschrijven van wat moe der natuur baarde was een zaak van grote weelde en importan tie getuige de omslachtige be naming voor zoiets als het saaie plantje de rode dovenetel: 'La- mium purpureum foetidum, fo lio subrotundo'. Later vereen voudigd door de Zweedse on derzoeker/systematicus Lin naeus tot 'Lamium purpureum'. Hij moest zich daarvoor waar schijnlijk behoorlijk hebben in gehouden getuige het enthou siasme dat hij tentoonspreidde Marktstalletje in Oost-lndië (ca.1610 - ca. 1666) toegeschreven aan Albert Eeckhout. De afbeelding geeft de enorme exotische/botanische rijkdom van Oost-lndië weer. foto pr bij het aanschouwen van de tuin van de puissant rijke Geor ge Clifford. „Ik schrok, toen ik de broeikassen betrad, vol als ze waren van zo veel planten, dat een zoon van het noorden zich behekst moest voelen en niet meer wist naar welk vreemd werelddeel hij was verplaatst." Hoewel alles dat groeide en bloeide in den vreemde mate loos boeide, bleef de verwonde ring vaak steken in half-succes- volle pogingen tot plantensyste matiek. Wetenschappelijk had het allemaal nog niet zoveel om het lijf en vond de indeling meer plaats op praktische gron den van 'giftig' 'niet-giftig' dan op verwantschap. Linneaus had zijn eigen methode waarbij hij uitging van het aantal meeldra den van de bloemen. Planten die zelfs voor een leek herken baar zijn als 'familie' werden zo echter in volledig verschillende klassen ingedeeld. In een boe ket kunstbloemen in het muse um zijn volgens de Linnaeus- manier seringen en lelies te de termineren maar het gele lief tallige dingetje met '8 tot 20 meeldraden' is bij gebrek aan deterministisch uitsluitsel maar tot 'Boerhaaveroosje' gedoopt. In de 19de eeuw kregen ook minder flamboyante gewassen als rijst, suikerbieten en aardap pelen de wetenschappelijke aandacht die ze verdienden. Buitenzorg op Java was een we tenschappelijk lustoord waar een begin werd gemaakt met grootschalige rijstbouw en nieu we manieren van bemesting werden beproefd bij de teelt van aardappelen. Het bewonderen van de exo tische vruchten en bloemen ge beurt niet alleen binnen de mu ren van het museum. In de Leidse Hortus Botanicus, van oudsher al de plek waar tropi sche gewassen in Nederland werden uitgetest, is een speur tocht uitgestippeld. Langs grindpaden worden kinderen van de 'Indische rijstvelden' naar de 'cacaoplantages in Zuid Amerika' gevoerd. Zo kan je le ren dat kaneelpijpjes eigenlijk opgerolde stukjes boombast zijn, de vruchten van de cacao- boom direct aan de stam groei en en sukade eigenlijk een stuk je sinaasappelschil is. En om maar direct een antwoord te ge ven op, dat eeuwenoude vraag stuk: bananen zijn krom omdat ze naar het licht toe groeien. De tentoonstelling 'Het Groene Goud' in het Museum Boer haave en in de Hortus Botani cus duurt tot 19 oktober. Het museum is geopend van dins dag t/m zaterdag, van 10.00 tot 17.00 uur en op zon- en feest dagen van 12.00 tot 17.00 uur. De Hortus Botanicus is van maandag t/m zaterdag ge opend van 9.00 tot 17.00 uur en op zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Bij de tentoonstel ling is een catalogus versche nen. veel aandacht aan de jeugd om de kwaliteit van het team ook op de lange termijn op peil te hou den." Theatergroep Domino werd geloofd vanwege de acteerprestaties van de verstandelijk gehandi capten in combinatie met de aankleding van de voorstellingen. „Dat maakt het geheel tot een lust voor het oog", aldus Breunesse. Laurentius en Domino werden tot winnaars ge kozen uit in totaal vijf nominaties op het gebied van 'podiumkunst'. De-overige genomineerden waren The Broken Consort (muziek uit de zeven tiende en achttiende eeuw), C.J.P. Prudhomme van Reine (leider van oaratoriumvereniging Ex- celtate Deo) en poppentheater Wellus Nietus. Vorig jaar loofde de gemeente Voorschoten voor het eerst een Cultuurprijs uit, aan het Podi um Jong Professionals Jazz. De aanmoedingsprijs .ging toen naar de jeugdmusicalgroep Otis. In te genstelling tot dit jaar bleven de voordrachten in 1996 niet beperkt tot één enkele kunstvorm. Daarmee wilde de gemeente de instelling van de Cultuurprijs in eerste instantie zo veel mogelijk bekendheid geven. De komende jaren zal de ge meente steeds een thema kiezen. Leden van muziekvereniging Laurentius worden bijgestaan dooreen lid van theatergroep C Amerikaanse kunstenaar hristo heeft besloten te stop en met zijn verpakkings- anstwerken. De 61-jarige iristo en zijn vrouw Jean- audê blijven geïnteresseerd andere projecten die zeker maken zullen hebben met stad of de natuur. Plastic lie zullen ze echter niet meer bruiken bij hun creatieve erkzaamheden. Christo werd vooral bekend oor het inpakken van depPont euf, een monumentale brug Parijs, en voorzag tien jaar ter op soortgelijke wijze de ig in Berlijn, het oude Duitse parlementsgebouw, van een plastic jasje. Vijf mil joen mensen kwamen toen speciaal voor het werk naar de Duitse hoofdstad. Hij wil nu in Central Park in New York de promenade voor joggers voorzien van 15.000 poorten van doek (The Gates) en een groot doek van een tiental kilometers over een ri vier spannen (Over the River), mogelijk in de Amerikaanse staat Arkansas. Christo financierde zijn op zienbarende projecten zelf. Hij deed dat door schetsen, teke ningen en voorstudies van de kunstwerken te verkopen. Werk Robert Wilson centraal op Holland Festival 's wat vandaag de dag nog zichtbaar is van het joodse leven van eger en nu, zoals: (voormalige) synagogen en andere joodse ge wen, monumenten ter herinnering aan weggevoerde en omge- chte medeburgers en het langzame herstel van het joodse leven ;odsdienstige en culturele zin, is te zien in de fototentoonstelling )ds Leven' in de Centrale Bibliotheek in Leiden. •e foto's tonen het joodse leven van Rotterdam tot Bodegraven van Nieuwkoop tot Lekkerkerk en wil vooral zicht bieden op cul- r en godsdienst van een minderheidsgroep. Doel is een beter rip te krijgen op de verschillen tussen de christelijke en joodse lsdienst. Belangstellenden kunnen de expositie bekijken tijdens openingsuren van de Centrale Bibliotheek aan de Nieuwstraat 4. e tentoonstelling duurt tot en met 14 juni. AMSTERDAM MONIQUE BRANDT 'Een reis begint niet altijd met een koffer', zegt een van de hoofdpersonen in de muzikale tijdreis 'Time Rocker' van thea terkunstenaar Robert Wilson (1941), dat onlangs in het Am sterdamse muziektheater was te zien. Die uitspraak geldt zeker voor het publiek dat Wilson's voorstellingen bezoekt. De stuk ken van deze veelvuldig onder scheiden theaterkunstenaar zijn weergaloze visuele spektakels, fictieve reizen langs panorami sche toneelbeelden en dwars door begrippen als tijd en ruim te, licht en geluid. Het is alsof je een andere we reld binnenstapt, een wereld waarin de doorgaans zo goed- bewaakte grenzen tussen de verschillende kunstdiciplines voorgoed zijn geslecht. 'Ik weet niet meer wat het verschil is tussen theater, dans en kunst' schreef een verbijsterde criticus in 1969 na de opvoering van het vier uur durende stuk The life and times of Sigmund Freud'. De internationaal werkende kunstenaar is vele malen in Ne derland te zien geweest met werken die hem wereldbe roemd hebben gemaakt. In 1990 werd de kassa van het Mu ziektheater bestormd voor de rockoperette 'The Black Rider', waarvoor Tom Waits de muziek schreef. Ook klassiekers als de theateropera 'Einstein on the Beach', het stuk dat de com merciële doorbraak van Philip Glass betekende, 'Deafman Glance' en zijn niet voltooide, 12 uur durende internationale opera 'The CIVIL warS', zijn in Nederland te zien geweest. Het veelzijdige werk van Wilson vormt nu een van de pa- radepaardjes van het komende Holland Festival. Enkele weken geleden vormde 'Time Rocker', de vrucht van de samenwerking tussen Wilson en Lou Reed, hiervoor de opmaat. De komen de weken zijn nog twee voor stellingen in Nederland te zien: 'La maladie de la Mort' van Margue rite Duras, een voorstel ling van twee mensen die proberen te ontsnappen aan de dodelijke eenzaamheid die hen kwelt. Heel bijzonder is ook 'Hamlet, a Monologue", waarin Robert Wilson zelf het podium betreedt in een adem benemende en zeer persoonlij ke adaptie (van Shakespeare's Hamlet. De beeldkunstenaar heeft dit 'stuk der stukken' om gezet tot een monoloog die zijn aanvang neemt op het moment dat de titelfiguur sterft en het le ven nog eenmaal aan zich voor bij ziet trekken. Het stuk maakt duidelijk hoezeer hij is beïn vloed door onder meer het Ja panse theater en de Chinese opera waarin achter elke subtie- le beweging een betekenis schuilt. Het personage wordt geschilderd door rusteloze sprongen in de tijd die steeds een ander facet van diens per soonlijkheid weergeven: een onschuldig kind, een wijze oude man, een ongeduldige jongen. Dat 'spelen met de tijd' vin den we in al zijn werk terug. Wilson schildert, regisseert, te kent, filmt, ontwerpt video-in stallaties maar ook gebouwen. Zo werkt hij momenteel aan ontwerpen voor een museum in Jeruzalem. Met Philip Glass maakt hij een ©driedimensiona le film: 'Mon sters of Grace'. Hij integreert al Vgg die activiteiten 1_ op wonderbaar lijke wijze, ogen schijnlijk zonder tijdsbesef. hi zijn theaterwerk speelt het begrip tijd en het reizen door de tijd een belangrijke rol. Ook zijn publiek krijgt een ander besef van tijd: veel van zijn voorstel lingen duren meer dan vier uur. Ook in andere opzichten is zijn werk soms moeilijk toeganke lijk. Niet altijd wensen toe schouwers zich te verliezen in Wilson's oogstrelende theatrale hallucinaties en eigenzinnig en soms bizar gebruik van de tek sten, zijn 'ping-pong-dialoog' afgewisseld met lange pauzes. Toch is dat voor hem het uit gangspunt. In een documentai re over het productieproces van 'Hamlet, a monologue', zegt Wilson: „Het is noodzakelijk om soms in een stuk te verdwalen. Theater is te bang om het pu bliek kwijt te raken. Ik zeg: 'oke verlies ze maar, laat ze verdwa len, het is goed'. Theater moet natuurlijk onderhoudend zijn, maar dat betekent niet dat we elke seconde persoonlijk aange sproken moeten worden zoals op televisie, dat we elke minuut moeten reageren, lachen, of huilen. Als het theater zo in el kaar zit, is er iets goed fout." De stukken die op het Hol land Festival te zien zijn geven natuurlijk maar een fragmenta risch beeld van de veelzijdig heid van Wilson. 'Time Rocker' is een visuele theateropera zoals we die van hem kennen, een werk waarin geluid, licht, tekst, kostuums en decor van gelijk belang zijn. In 'La maladie de La Mort' en 'Hamlet' concentreert hij zich voornamelijk op tekst en beweging. Naast de genoemde voorstel lingen vindt op 23 en 24 juni in het Theater Instituut een Ro bert Wilson marathon plaats, waar video's van zijn werk worden vertoond. Op 25 juni geeft Wilson een lezing over zijn werk in de Theaterschool in Amsterdam. In de foyers van het Muziektheater is een expositie ingericht die een beeld schetst van Wilson's werk dat in ons land te zien is geweest. CHEF JAN RIJSDAM, 07,1 -5356444 Het zit de vereniging van Vrien den van de Meelfabriek de laatste tijd bepaald mee ivdt be treft publiciteit. Neem alleen al de laatste maand. Er was eerst aandacht voor de belangivek- kende lezing van de Amsterdam se architect en Delftse hoogle raarjoop van Stigt .de gemeen te moet snel ophouden met neu zelen over de toekomst van de Leidse Meelfabriek"). Vervolgens kwam het bericht dat de nu in de Meelfabriek, tijdelijk, geves tigde bedrijfjes een open dag zouden houden. Nog veel meer publiciteit kreeg het nieuws dat er juist geen open dag zou zijn. van wege dreigemen ten van de eige naar van de Meelfabriek, Me- neba. Kort daar na was er de pu blicatie van een onderzoek van de Technische Uni versiteit Delft dat stelt dat een even tuele sloop van de Meelfabriek slecht voor het milieu is. Ten slotte leverde de Meelfabriek een aantal malen nieuws op door haar prominente rol in de programmering van Leiden Cul tuurstad '97. Leiden beleefde de veelbesproken première van de theatervoorstel ling 'Kingcorn of zogezegd en al les'. Het stuk is gebaseerd op het levensverhaal van Bram. de laatste arbeider van de Leidse Meelfabriek. Bram (in werkelijk heid Sam Kukler) leverde Thea tergroep Hollandia de stof voor wat het Leidsch Dagblad een ..ontroerend requiem voor de Meelfabriek" noemde. De NRC was zo mogelijk nog lovender. De menselijke emotie in het spel van Bert Luppes noemt de NRC groots, integer en subtiel. King- korn is authentiek, oprecht en „het doorleefde leven zelf. Zo is het gegaan, in honderden fabrie ken met duizenden arbeiders." Wie wjl weten of de kwaliteits krant overdrijft, kan nog tot en met zondag 1 juni zelf de voor- stelling bij wonen. 'Kingcorn' had natuurlijk in de Meelfabriek zelf moeten plaats vinden. maar daarvoor kwam - kinderachtig maar niet onver wacht - geen toestemming. De locatie is nu de voormalige Uni versiteitsbibliotheek (Rapenburg 70-74, waar ook tivee van de an dere voorstellingen van Theater groep Llollandia plaatsvinden). Ik vind het een opmerkelijk en verfrissend aspect van Leiden Cultuurstad '97 dat verschillen de culturele activiteiten op con ventionele plekken worden ge houden. De tentoonstelling over de architect Jesse in de voorma lige Blonkgarage was al eerder een voorbeeld van crea tief (her)gebruik van 'Ji. ruimte voor culture- |SRf le doeleinden. In de aanpak van Leiden Cultuurstad past ook dat een f L aantal van de cultu- I fep- rele activiteiten niet in de stad Leiden zelf. maar in de I buurgemeenten ~~J plaatsvindt. Deze activiteiten vormen het regioproject 'Voor mijn Moeder'. Ook daar is het de cor vaak verrassend. Centraal staat het landschap, variërend van polder tot tuin. Op aansporing van het hoofd van het projectbureau Leiden Cultuurstad '97, Karei Willems, nemen Leidse wijkorganisaties initiatieven tot culturele mani festaties in de eigen wijk. Zo zoekt de Stichting Vreewijk een locatie in haar wijk om aan het einde van de zomer een film in de buitenlucht te tonen. De ver eniging Professoren- en Burge- meesterwijk roept op om mee te doen met een project 'chambres d'amis'. Huiskamers in de wijk zullen worden omgetoverd tot mini- theaters voor het uitvoeren van muziek, het voordragen van poëzie, het spelen van toneel of het vertonen van andere vormen van kunst. Eind september of be gin oktober zouden deze culture le activiteiten moeten plaatsvin den. Cultuur is straks overal. Ak het meezit brengt het jaar van Leiden Cultuurstad ons nieuwe tradities voor cultuur op vele onconventionele, maar verras sende locaties. LEIDEN ERNA STRAATSMA Oegstgeest is dit weekeinde aan de beurt om zich te presenteren in het kader van de manifestatie Leiden Cultuurstad '97. Leerlin gen en docenten van de Nieuwe Kunstschool komen op diverse Academie Kennemerland, expo - dag 22 juni. Roest: „Vorig jaar hebben we dat voor het eerst gedaan. Dat was een groot suc ces, dus hebben we besloten het te herhalen." De beeldhouwafdeling van de school, een dochter van de Vrije locaties in actie. Het Monster van Loch Ness brengt een be zoek aan landgoed Oud-Poel geest, in de vorm van een sculp tuur van de Zwitserse beeldend kunstenaar Moritz Ebinger. 'Verse sporen in de kunst' heet het programma-onderdeel van de Nieuwe Kunstschool. In totaal vijf acties staan gepland, die zich afspelen tussen zater dag 31 mei en medio juni. De eerste actie bestaat uit een door vijf docenten uitgevoerd 'kunstgevecht' op de hoek van de Kempenaer- straat/Terwee- weg. Ze begin nen om 12.00 uur met de bouw en beschildering van een gemeen schappelijk kunstwerk, geti teld de 'Toren van Babbel'. Uit gebeeld wordt de 'Babylonische spraakverwarring in en om de kunst van van daag'. Het kunstwerk wordt ge bouwd volgens de 'regels van toeval en improvisatie'. Om 17.00 uur wordt het beeld weer afgebroken. „Om het geheel te verlevendigen is er ook mu ziek", zegt Marijanne Roest, co ordinator van de Nieuwe Kunst school. „Tussen 12.00 en 13.00 uur treedt de Big Band Oegst geest op, daarna is er een hard rockband." Honderd leerlingen van de Nieuwe Kunstschool exposeren vanaf zaterdag in alle etalages van de Kempenaerstraat. Hun grafische werken en schilderijen zijn daar te zien tot en met zon- seert in het eigen atelier beel den, installaties en assembla ges. Deze tentoonstelling, in het schoolgebouw aan de Gevers straat 85, loopt door tot en met 15 juni. (za en zo van 11.00 tot 17.00 uur; ma t/m vrij van 14.00 tot 17.00 uur). Buiten de school is tot en met 22 juni een groeps- schilderij van zes leerlingen te Moritz Ebinger tovert zater dag het Monster van Loch Ness in de kasteelvijver van het land goed Oud- Poelgeest. Als uit gangspunt van zijn sculptuur gebruikte hij een foto van de KLM Aero- carto. Dit project maakt deel uit van de expositie van 16 kunstwerken in vijf regioge meenten, onder de titel 'Voor mijn moeder'. Het komende weekeinde is het Oegstgeester 'opstapweekeinde' voor deze expositie, die nog tot en met 31 augustus is te zien. Leiderdoip en Zoeterwoude stappen de ko mende weekeinden op, Alke made en Voorschoten deden dat al eerder. Tien leerlingen van de Nieu we Kunstschool zijn in het res taurant op het landgoed verte genwoordigd met een expositie. Hier zijn tot en met 27 juni schilderijen en gemengde tech nieken te zien. stad van AMSTERDAM ANP BKVB: 42 miljoen voor kunstenaars in 1996. Het fonds denkt momenteel na over de gevolgen van de nieuwe Wet inkomensvoorzie ning kunstenaars van minister Melkert en staatssecretaris Nuis. Die zou op 1 januari 1998 moeten ingaan. Het is een uit kering op bijstandsniveau spe cifiek voor kunstenaars die nog niet in staat zijn zelf direct en volledig in hun onderhoud te voorzien, met de mogelijkheid bij te verdienen met verkoop van eigen werk. Het Fonds voor beeldende kun sten, vormgeving en bouwkunst heeft vorig jaar voor 42 miljoen gulden aan subsidies verstrekt aan kunstenaars. Het leeuwen deel betrof startstipendia (35.000 gulden), basisstipendia (maximaal 57.000 gulden over twee jaar) en werkbeurzen. Opvallend was de toename van de uitgaven voor pro jectsubsidies. Die gingen van twee ton in 1995 naar zeven ton

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 23