Europa kan nu écht rustig slapen
Hoe laat gaat de trein? Dat is dan zeven vijftig
Voor een nieuw
Marshall-plan
ontbreekt emotie
Feiten &Meningen
DONDERDAG 29 ME11997
152
OPINIE
Hoe vaak is de naam van George Marshall de afgelopen
jaren niet gevallen? Vooral in die euforische tijd na de
val van de Muur spoelde er een golf van wij-gevoel door
Europa, waarbij de architect van het West-Europese
herstel na de Tweede Wereldoorlog steeds weer werd
genoemd. En niemand kan ook zeggen dat er niets is
gebeurd. Er is in de jaren negentig meer geld in het
voormalige Oostblok gepompt dan destijds in het kader
van het Marshall-plan vanuit Washington richting Eu
ropa ging.
Maar één ding ontbrak daarbij: het warme gevoel van
toen. Natuurlijk, er speelden bij het Marshall-plan óók
politiek-strategische overwegingen een rol. De Verenig
de Staten wilden Europa niet verliezen aan de grote en
levensgevaarlijk geachte concurrent, de Sovjetunie. Na
enkele jaren was een voorwaarde voor hulp zelfs dat er
geen handel werd gedreven met Moskou. Maar de drijf
veer was dieper: we kunnen Europa niet laten barsten.
Die drijfveer heeft van meet af aan ontbroken bij de
hulp aan Oost-Europa. Misschien ging het na de val
van de Muur allemaal te snel, was het te massaal, of
was de economische en maatschappelijke ellende in de
voormalige Sovjet-satellieten niet groot en niet zicht
baar genoeg. Feit is in elk geval dat de hulp altijd meer
het afkopen van een schuldgevoel is geweest dan het
invullen van een warm gevoel voor de tientallen jaren
onderdrukte buren.
Verwonderlijk is dat misschien niet. In de relatief kor
te periode na de Tweede Wereldoorlog zijn West- en
Oost-Europa snel vreemden voor elkaar geworden,
zoals de Wiedervereinigung van de Bondsrepubliek en
de DDR al duidelijk maakte. Bovendien nam in de jaren
negentig in Europa de werkloosheid snel toe, waarbij
de globalisering van de wereldeconomie snel (en al te
gemakkelijk) als hoofdschuldi
ge werd aangewezen.
Van nieuwe vrienden wer
den de Oost-Europeanen zo
vooral concurrenten: 'zij' wil
len immers werken voor een
vele malen lager loon dan 'wij'
en het kost weinig geld om
hun spullen naar West-Europa
te transporteren. En wie dat
wil, kan schijnbaar genoeg be
wijzen voor die stelling vin
den. Wil niet AKZO-Nobel hier
arbeidsplaatsen schrappen
omdat de produktie in Polen
stukken goedkoper is? En wat
dacht u van Philips de afgelo
pen jaren? Moeten wij onze
belastingcenten soms gebruiken om onze banen te ex
porteren naar het oosten?
Beeld en werkelijkheid kloppen niet: Oost- en West-
Europa kunnen beide profiteren van de wederopbouw
van het Oostblok. Maar welke politicus heeft zin om zo
iets ingewikkelds als de theorie van Ricardo over com-
paratieve handelsvoordelen te gaan uitleggen aan een
onwillig publiek? En wie wil pleiten voor integratie van
het voormalige Oostblok in de Europese Unie op een
moment dat de tegenstelling tussen noord en zuid bin
nen diezelfde Unie steeds explosiever begint te wor
den? De Europese Unie heeft in de aanloop naar de
EMU de handen vol aan zichzelf en de komende jaren
blijft dat zo. Eerst de EMU, dan de hardnekkige werk
loosheid, en dan zien we wel weer verder.
En al was het met de Marshall-herdenking 'nu of
nooit', het siert Wim Kok dat hij een lans heeft willen
breken voor Oost-Europa. Hij deed dat, samen met
Clinton, heel voorzichtig. De EU en de VS moeten voor
al investeringsrisico's van particuliere bedrijven
(gedeeltelijk) afdekken en samen met bedrijven projec
ten oppakken, zodat met relatief weinig overheidsgeld
veel kan worden gedaan. Nederland wil daar later dit
jaar wel een topje over organiseren, bood hij gisteren
aan.
Het zijn kleine stapjes, maar Kok is nu eenmaal een
man van kleine stapjes. Maar gezien de eerste reacties
in zelfs eigen land is het de vraag of ook die kleine stap
jes al niet te groot zullen blijken te zijn. Rationeel ge
zien zou het een enorme blunder zijn om Oost-Europa
aan zijn lot over te laten, dat weten we al jaren. Maar
om een hulpplan echt van de grond te krijgen, is ratio
alleen niet genoeg. Daar is ook emotie voor nodig. Die
was er wel bij het Marshall-plan, die is er nu niet en het
is zeer de vraag of die er ooit zal zijn.
Een écht Marshall-plan voor Oost-Europa zal er nooit
komen. Het valt slechts te hopen dat er in elk geval iets
komt dat er een béétje op lijkt.
Vanaf deze week staat geen enkele Russische kernraket meer gericht op een doelwit in Europa. Dat is, een kleine
acht jaar na de val van de Berlijnse muur, toch nog een hele geruststelling. Want hoewel de Russische nucleaire
'dreiging' als gevolg van de ontspanning tussen Oost en West politiek al lang was opgeheven, bleef er toch een klei
ne kans op een lancering per abuis. „De theoretische mogelijkheid van een onbedoelde lancering kan nu worden
doorgestreept", wordt op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel verheugd opgemerkt.
wsmm*.-
;che militair bewaakt afgedankte SS18-raketten. De ontmanteling van delen van het nucleaire arsenaal kost de Russen fortuinen. Opnieuw richten van de wapens is veel goèdkoperen makkelijker. fo/c
Militair-strategisch heeft de
handreiking van Jeltsin, die hij
dinsdag in Parijs tot grote ver
bazing van zelfs zijn eigen de
fensiestaf deed, niet zoveel om
het lijf. Dat melden defensie
specialisten bij de NAVO en het
Institute for Strategie Studies
(ISS) in Londen.
Het 'anders richten' van kern
wapens is een klusje dat volgens
deze bronnen snel kan worden
geklaard. „Je kunt het vergelij
ken met het wijzigen van een
computerprogramma. Dat is zo
gebeurd", aldus een NAVO
zegsman. Het omgekeerde geldt
natuurlijk ook: in geval van een
nieuwe crisis kan de Russische
president binnen enkele uren
zijn duizenden kernwapens
weer op militaire- en burger
doelen in Europa en de VS rich
ten.
Aanvankelijk wekte Jeltsin de
indruk dat hij geheel spontaan
het besluit had genomen om al
le raketten in de Russische fede
ratie die de NAVO bedreigen
van hun kernkoppen en con
ventionele ladingen te ontdoen.
„Alle wapens die gericht zijn op
de landen hier aanwezig, van al
die wapens laat ik de kernkop
pen verwijderen", zei hij tot de
zestien regeringsleiders en
staatshoofden van de NAVO-
lidstaten in Parijs. Na enkele
minuten verbijsterde stilte steeg
er applaus op in het Elysee,
waar kort tevoren de NAVO-
Russische Stichtingsakte was
ondertekend.
Maar Jeltsin had zich misschien
iets te veel op sleeptouw laten
nemen door de zeer hartelijke
sfeer die bij de ceremonie heer
ste. Het ministerie van defensie
in Moskou gaf dezelfde dag nog
een verklaring uit waarin stond
dat de raketten niet worden
ontmanteld, maar anders ge
richt. Daarnaast zullen 'sommi
ge' raketten van hun kernlading
worden ontdaan. Het op grote
schaal demonteren van kernwa
pens is onderwerp voor onder
handelingen tussen de NAVO
en Rusland, aldus het Kremlin.
Bij de NAVO in Brussel wordt er
rekening mee gehouden dat
Jeltsins handreiking een van de
prominente onderwerpen
wordt op de agenda van de eer
ste raadsvergadering tussen
NAVO en Rusland. Deze
'permanente raad' is een nieuw
instituut voor overleg tussen de
NAVO en Rusland, en moet vol
gens afspraak binnen vier
maanden worden geïnstalleerd.
Het demonteren en ontmante
len van kernwapens is een bij
zonder kostbare aangelegen
heid, waar Rusland graag de (fi
nanciële) hulp van de NAVO bij
inroept. Tot dusverre hebben
enkele individuele NAVO-lidsta-
ten, waaronder de VS, Duitsland
en Groot-Brittannië Rusland al
geassisteerd bij ontmantelings
programma's, die overigens nog
steeds ver achter op het schema
liggen.
Volgens recente schattingen
van het Londense ISS bezit de
Russische Federatie in totaal
ruim 20.000 kernwapens, waar
van er 8.000 a 10.000 niet inzet
baar zijn, ruim 6.000 tot de ca
tegorie 'strategisch' gerekend
mogen worden en 4.400 niet-
strategisch of tactisch. „Het is
moeilijk te zeggen hoeveel van
deze wapenvoorraad inmiddels
als gevolg van de Start-akkoor
den al is ontmanteld. Maar het
gaat om een enorme operatie",
zegt Terence Taylor van het ISS.
Of Rusland zijn kernwapens
daadwerkelijk op andere doelen
richt, dan wel de lanceerpro-
gramma's geheel uitschakelt, is
overigens niet te controleren, zo
zegt Taylor.
Belangrijker dan de militaire
betekenis van Jeltsins handrei
king is volgens Taylor en NAVO-
bronnen de politieke bood
schap: door de kernwapens niet
langer op het bondgenootschap
te richten, heeft Rusland duide
lijk willen maken dat de relatie
tussen de grootmacht en de mi
litaire alliantie aanmerkelijk is
verbeterd. Een soortgelijk ge
baar maakte Rusland al in 1994,
toen besloten werd de strategi
sche kernwapens niet langer op
doelen in de VS, Groot-Brittan
nië en Frankrijk te richten.
Taylor: „Dat Jeltsin deze af
spraak uitgerekend op het mo
ment dat de NAVO zich klaar
maakt voor oostwaartse uitbrei
ding ook laat gelden voor de
overige NAVO-lidstaten is een
politiek signaal datje niet moet
onderschatten. Jeltsin had
evengoed kunnen besluiten de
oude afspraak met de VS,
Frankrijk en Engeland op te
schorten, uit ongenoegen o\
de NAVO-plannen. In plaats
daarvan kwam hij met een g
baar van vertrouwen.
De Europese burger die well
weinig fiducie heeft in de lai
ceertechnologie van de Russ
sche federatie zal de maatre
van president Jeltsin om hee
andere redenen welkom hei
voor het eerst in vijftig jaar!
hij of zij nu 'echt rustig slapt
Russische burgers hoeven zi
al sinds 1994 geen zorgen te
maken: in dat jaar haalden d
VS, Groot-Brittannië en Frai
rijk Russische doelwitten uil
hun lanceerprogramma's.
BRUSSEL-LONDEN PAUL KOOP/M»
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
U mag ons opbellen, maar lie
ver niet. Om dat voor elkaar te
krijgen wordt het telefoonnum
mer van Openbaar Vervoer
Reisinformatie duurder. Vanaf
zondag kost het niet langer 50
cent per minuut, maar 75 cent.
De sprekende computer die
wordt ingezet, lost ook niet alle
ergernis op.
Hoe laat vertrekt de trein als we
morgenochtend om half tien in
Amsterdam willen zijn? Even
bellen naar Openbaar Vervoer
Reisinformatie, 0900 9292. Ken
nelijk zijn er meer klanten, want
erg vlug gaat het niet. Het duurt
een minuut of tien voor een
vriendelijke informatrice snel
en efficiënt antwoord geeft.
Intussen tikt de meter door. OV-
Reisinformatie kost vijftig cent
per minuut. Tien minuten
wachten, dat is mooi vijf gul
den. Handige figuren. Gewoon
iemand laten wachten en dan
geld rekenen. En het wordt nog
erger. Per 1 juni gaat deze reis
informatie vijfenzeventig cent
per minuut kosten. Dat is een
prijsstijging van vijftig procent.
En niemand die het kan tegen
houden. Zelfs minister Jorrits-
ma van verkeer niet. Zij heeft
dat geantwoord op Kamervra
gen. Ze is niet blij met de prijs
verhoging, omdat die niet be
paald meer passagiers zal trek
ken. Maar verbieden wil ze het
blijkbaar niet, want de OV-be-
drijven hebben de vrijheid met
hun tarieven te doen wat ze wil
len. Bezwaren van de reizigers
vereniging Rover, de Consu
mentenbond, de ouderenorga-
nisaties en de Gehandicapten
raad haalden ook niets uit.
Maar is het dan niet een vrese
lijke soort oplichting om klan
ten tien minuten lang al beta
lend te laten wachten? Woord
voerder Peter van
der Linden van
OV-Reisinformatie
blijft beleefd, en
zegt dat het on
waarschijnlijk is
dat iemand zo lang
moet wachten. Dat
lijkt misschien zo,
maar in werkelijk
heid is het korter.
Goed, vijf minuten
dan. Bij het nieuwe
tarief altijd nog 3
gulden 75. Dat
komt bij de ruim
dertig gulden die
het retourtje Am
sterdam toch al kost. De gemid
delde wachttijd, zo zegt Van der
Linden, is 150 seconden, ofwel
tweeënhalve minuut. Dat is bin
nen de norm. Alleen in de
Randstad wordt die norm over
schreden, zegt hij. De klanten
zijn over het algemeen zeer te
vreden.
Maar er is toenemende ontevre
denheid over de wachttijden.
De prijsverhoging is bedoeld
om de achteruitgang van de
kwaliteit bij deze telefonische
dienstverlening tegen te gaan.
Komen er dan meer mensen
aan de telefoon zitten? Nee, dat
willen de OV-bedrijven niet. De
prijsverhoging is mede bedoeld
om het gebruik van het num
mer te ontmoedigen.
Vorig jaar zijn er tien miljoen
gesprekken gevoerd, maar wa
ren er vier miljoen mensen
méér die vergeefs hebben g
Minister Jorritsma.
probeerd om het nummer te
bereiken. Het nummer dreigt
kortom aan zijn eigen succes
ten onder te gaan. De OV-be
drijven hebben besloten dat er
ook andere manieren moeten
worden gezocht om het publiek
te informeren. Zo is voor com
putergebruikers inmiddels een
softwarepakket. Met deze Reis
wijzer en een pc met modem
krijg je toegang tot de grote
computer met reisinformatie.
Het pakket kost 19 gulden 75,
en daar komt 22 cent per tele
foonminuut bij.
En al die mensen dan die geen
computer hebben of er niet zo
handig mee zijn? Daar hebben
de OV-bedrijven geen mededo
gen mee. Het computergebruik
in Nederland is sterk stijgende,
zegt OV-Reisinformatie. Het
pakket zal de vraag om infor
matie bij het 0900-nummer iets
doen afnemen,
maar niet veel.
Daarom wordt er
ook nog aan een
andere oplossing
gewerkt: de telefo
nische antwoord-
machine, een
spraakherkennende
computer die rea
geert als iemand
iets vraagt. Dit won
derlijke apparaat zit
nu nog in een
proeffase.
Rover heeft de na
righeid al een tijdje
zien aankomen. De
OV-bedrijven deelden keihard
mee dat er over de prijsverho
ging niet viel te praten. Het mi
nisterie zou na vier jaar de sub
sidie stopzetten en alleen nog
een beperkte bijdrage geven.
Verder moesten de kosten door
de klanten en de OV-bedrijven
zelf worden betaald.
Rover vindt het allemaal onre
delijk. OV-Reisinformatie werkt
ook als reclame voor het open
baar vervoer. Ervoor betalen,
prima, maar vijftig cent per mi
nuut moet de limiet zijn. Het
blijkt dat mensen die eerst naar
OV-Reisinformatie hebben ge
beld, vervolgens voor 25 mil
joen gulden aan bus- en trein
kaartjes hebben gekocht.
Rover suggereert de wachttijd
niet bij de bellende klant in re
kening te brengen maar FIT
Telecom wil daar beslist niet
aan. De lijn wordt bezet gehou
den en dat kost geld. Volgens
Rover zegt PTT Telecom ook
dat het technisch niet mogelijk
is, maar andere communicatie
deskundigen hebben verzekerd
dat het wel kan. Insiders zeggen
bovendien dat PTT Telecom
zelf vijftig cent opstrijkt van de
75 cent die het bellen straks
kost.
Rover is wèl enthousiast over
het pc-programma. En de orga
nisatie is ingeschakeld bij het
experiment met de antwoor
dende computer. Medewerkers
hebben het telefoonnummer
gekregen om zo af en toe te bel
len met een vraag. De computer
herhaalt telkens de vraag, en
daarop moet je dan 'ja' zeggen.
Het nummer is 070-3040418.
Oké, we willen naar Amster
dam. Op zaterdag 24 mei. Even
bellen. De computer heeft een
vrouwelijke stem, die keurig
antwoord geeft. Alleen aan het
eind verstaat de computer iets
niet goed. Willen we dat even
herhalen? „We hoeven niets
meer te weten." De computer:
„Naar welk station wilt u uit
Zoetermeer reizen?'
DEN HAAG ELS KEMPER
IK G)EOJ QEVJELtfrCHIp IW V]/.
en toch zie ik moorr ,mé#>
2o'ki 10CJCEP KMOKpfo»>R/VW/W"0
iwsPmswer
vKWE-wesTa)!'-
ttitf mv ik
7 noo zö
A^msieF
V vAKI"-,
tja, oor zé:
W eiiVJA Cfc HÊlfT \!fo NWE*[/W
2DU AJTi-eiaveips-cHip-TV- HSfr
AtMGfcSCBtfT (fytfè17 \jm.pe ECOWCW
ftlEN Pt BJWIJFEfó VC0f2 plE
1fcÉfi/vm'i eu m pe R8CIA»
mrtlSTEKJ- EN je WEET Hö6
H0" ë)Atr IW Oflft-
ftoEPKWP HECHK
oof^es,
fpoete/vww)
SZüir
